| | HE MOOLELO HOONIUA PUUWAI
— NO — KINIA KA KA UI HOOMAHIE A NA IPO ELUA.
Ame Ka Mea Huna Iloko o Ke Ola Ana
O Na Makua. No ka pono wale no o Kinia, pela oia i lawe aku ai i kana
kaikamahine no na aina mamao, a ua ike maoli aku no hoi oia
i ka lamalama o ko Kinia helehelena ma kela huakai a laua
no Europa, aka i keia huli hoi hou ana mai no Amerika a ha-
lawai hou o Kinia me Aka, ua aneane maoli e pau na manao-
lana iloko ona no ka hauoli o kana kaikamahine; no ka mea e
konoia mai ana oia, e hooikaika aku ma na ano apau, e hoihoi
hou ia mai ai kela ano kahiko iloko o Kinia.
O kela huakai a Evalena Ka o ke kamailio ana mai i ka Madame Lahela ame Kinia no Kaleponi, aole ia no kekahi ku-
mu okoa, aka no kona makemake e loaa he wahi nona malaila,
no ka hoolilo ana aku i home nona e noho ai me kana kaika-
mahine, he home i kaawale loa mai ia Mrs. Valena aku ame
kana keiki. Aia ilaila na ululaau o na ano huaai like ole, aia malaila na
hiona e loaa ai iaia ame kana kaikamahine ka noho oluolu
ana, a mamuli auanei o ko laua hoopuniia e na luhiehu a ka
maka e hoohihi ai, e hiki ana ia laua pakahi, ke hoopoina, i na
mea i hoehaehaia ai ko laua mau puuwai. XXV— Like Pu me ka Anela. Aole i loaa iki aku i ka Madame Lahela na manao hoohuoi,
no ka hoolala ana o Evalena Ka e lawe aku i kana kaikama-
hine no Kaleponi, ina nei no ka ike mua o kela wahine, ina ua
hookauia aku ke kaumaha maluna ona, no kona noonoo ole ae
i kekahi mea o kela ano, pela i hoihoi mai ai kona helehelena,
ma kela mau la mua o ko lakou noho ana aku ma Nu Ioka.
I kela ame keia la, me he mea la e pii mau ae ana ke aloha
o ka Madame Lahela no Kinia, ahiki i kona hooholo okoa ana
iho i kona manao, ina nei no ka hoi o Kinia a noho ma kekahi
wahi, alaila e hoi pu aku ana no oia a noho ma kela wahi hoo-
kahi, me ke kukulu ana i kona home, ma kahi e hiki mau ai
iaia ke ike aku ia Kinia, pela hoi ke kaikamahine opio, e hele
aka ai no kona wahi.
O ke aloha o ka Madame Lahela no keia kaikamahine opio,
ua oi aku ia imua o ke aloha o ka makuahine no kana kaika-
mahine ponoi, mamuli o keia aloha ua hooholo maoli no ua
wahine nei, ina no ka hoea mai i kona hopena alaila ua ma-
kaukau loa oia e waiho aku i kona mau waiwai apau no Kinia,
ina ia he kumu e hoohauoliia aku ai ka manao o kela kaika-
mahine.
"Auhea oe e Kinia kuu kaikamahine," i pane aku ai ka Ma-
dame Lahela ia Kinia ma kekahi la, iaia i ike aku ai i ko Kinia
uwe, "mai hoolilo oe i na mea o ka wa i hala, i kumu hoeha-
eha maa i kou noonoo," me ke apo ana aku o kekahi lima ma
ka a-i o Kinia, a honi aku la ma kona papalina.
"He oiaio, ua kaawale aku kau ipo aloha mai ia oe aku;
aka e hoomanao nae oe, owau pu no kekahi i hookaumahaia,
mamuli o ke kaawale ana aku o ka'u kane ame ka maua bebe
mai ia'u aku ; ua hoomanawanui nae au e uumi ia mau kau-
maha, ahiki i ko'u lanakila ana, pela no auanei e loaa pu ai ka
lanakila ia oe mai na haawina hoehaeha mai."
"He keu aku i'o a ka mea ehaeha, ina ua kaawale kau ka-
maiki mai ia oe aku!" wahi a Kinia me ka hoike okoa ana ae
i kona manao aloha no ka Madame Lahela.
"Ae ua make ka'u bebe i ka wa liilii loa, ina no kona ola
nei he wahine kanaka makua maoli oia elike me kou mau
makahiki. No ka pono o kuu kaikamahine i kaawale mai ia u
aku, pela au i aloha ai ia oe, no ka mea he keiki oe i nele i
ka makuahine, a he makuahine hoi au i nele i ke keiki. He
moolelo loihi ka i pili i ke kaawale ana o kuu bebe mai ia'u
aku a i kekahi la ma keia hope aku, e hoike piha aku no au
ia oe ia moolelo. Nolaila e ike mai oe e Kinia, ua oi ae ka
nui ame ke ko'iko'i o ko'u mau kaumaha mamua o kou, alaila
nui iho la ka hanu o ka Madame Lahela.
Paa mai la o Kinia i kekahi lima o ka Madame Lahela, me ka pane ana mai: "Me oe mau kou aloha no kau kane ame ka bepe ahiki i ko
laua make ana, nolaila aia no kau mau mea aloha ke kakali
mai la ia oe ma ka lani, me ka makaukau mau e hookipa aku
ia oe iloko o kela home maha mao.
"Aole pela ke ano o ka mea a'u i aloha aku ai, ua piha oia manao, ua oi loa aku ka pono, ina i make maoli oia, a kakali mai ma ka lani, no ka hookipa ana aku ia'u, ke hoea mai i ko'u hopena?" Ua hoopaia aku ka puuwai o ka Madame Lahela me kela
mau olelo a Kinia, a ike iho la ua wahine nei, i ke ko'iko'i
maoli o ke kaumaha o ke kaikamahine opio, mamuli o kela
aloha ana i haawi aku ai no Aka Valena, a o ia kana o ke ka- mailio hou ana mai: Aole i maopopo ia oe e Kinia ka nui ame ka hohonu o ko'u
mau kaumaha. Ua make kuu kane, he mea oiaio loa kela w hiipoi no au i kona aloha no kekahi manawa pokole, ahiki i ka mahie ana mailoko ae o ko'u noonoo, aka ke kakali mai la no oia ma kela ao, no ko'u hoea aku imua ona. "No kuu bebe, auwe, aole loa e hiki ia'u ke hoopoina nona!" alaila noke okoa iho la ka Madame Lahela , ka uwe, me he mea Ia ua wehe hou ia ae kona puuwai a hamama, no ka ehaeha i ka hua mailoko aku o kona puhaka. No kela noke loa o ka Madame Lahela i ka uwe ua kono okoa ia aku o Kinia e hoomalielie mai iaia aole wale no ma ke apo ana mai i kona lima ma ka a-i o kona hoaloha, aka ma ke kamailio pu ana mai kekahi i na olelo hoolana, no kela home nani maluna, kahi i hookipaia aku ai kana bebe. "Aole anei, ua oi loa aku ka pomaikai i loaa i kau bebe, ma- mua o ka ulu ana ae a lilo i wahine kanaka makua elike me ko'u ano nei, e hehihehi ia mai ai kona aloha me he lepo la, e kekahi ipo ana i haawi pau aku ai i kona puuwai nona?" "E hoomanawanui iho oe e Kinia pela, aole i pau ka'u mau mea i manao ai e hoakaka aku imua ou. O kuu bebe a'u i hoakaka aku nei, aole i kapaia kekahi inoa maluna ona, a aole no hoi i make." "Aole anei oia i make?" i ninau mai ai o Kinia ma ke ano | puiwa."
"Aole kuu bebe i make, a aole no hoi i maopopo ia'u i keia
manawa, ina paha ke ola nei no oia, a i ole ua make kahiko
paha. Ua aihueia oia mai ia'u aku I" alaila kulou okoa iho la
ke poo o ka Madame Lahela ilalo, me ka hookahe hou ana
aku i kona mau waimaka o ke aloha keiki ; oiai hoi o Kinia
i apo aku ai i kona mau lima i ka Madame Lahela me he mea
la o kona makuahine ponoi maoli no ia, no ka hoonana ana
mai i kona mau manao ehaeha.
No kekahi mau minuke lehulehu, aole e hiki i kela mau wa-
hine a elua ke hoopuka ae i hookahi huaolelo, aka i ke akakuu
iki ana mai o ka uwe ana o ka Madame Lahela, pane ae la oia
i keia mau olelo:
"Ke hoomaopopo mai la oe e Kinia i ke kumu o ko'u aloha
ia oe, aole ia no kou helehelena wahine u'i a huapala wale no,
ka mea nana i hoopa mai i kuu puuwai, aka no kekahi mau
kumu e ae no kekahi.
"I kou manawa i loaa aka ai ia'u ma Wakinekona, ma kela
la mua Ioa, he kaikamahine makua ole, iloko no o kou mau
la i pau ole ai na pulama ana a ka makua, ua ume koke ia
aku ko'u puuwai nou; no ka mea ua haaleleia oe e kau ipo
aloha i ka aina malihini, a ua komohia koke ka manao aloha
iloko o'u no ka mea ina nei no ka mau no o ko'u malama i
ka'u kaikamahine ponoi, ua like loa kona nui me kou.
"Na kela aloha keiki iloko o'u, i kono mai ia'u, e haawi aku
i na pulama ana ia oe, a iloko o na la apau o ko'u ola ana, aole
i nele ko'u nonoi mau ana i na Lani, e aloha mai i kuu keiki
nalowale, a e hoopakele ae iaia mailoko mai o na pilikia ame
na poino he nui."
"He anela oe i hoounaia mai e na Lani, no ka hoopakele ana
ia'u mailoko mai o kela manawa. Ua hele maoli an a piha
i na manao hehena, ina aole oe i hoea ae, me he mea la ua
kono okoa ia mai au, e hooko i ka make maluna o'u, o ka mea
wale no ia e loaa ai ka maha. Ma kela manawa a'u i wehe
aku ai i ka puka o ka rumi maloko o ka hokele, ua paa maoli
no kuu manao, e lawelawe aku i kekahi hana e kailiia ae ai
aia hoi, ua hoea mai la oe, he hoopakele i hoouna maoli ia
mai e ke Akua, ua paleia ae ka make mai ia'u aku.
"Ua hoihoi hou aku la oe ia'u noloko o ka rumi, ua haawi
mai i na oleloa'o a hoolana manao, a mai kela manawa mai,
i hoolilo ae ai oe ia'u i kaikamahine maikai, i oi aku mamua
o na manawa e ae o ko'u ola ana; a o ka nui o kou aloha no'u
nei, ua loaa ole na huaolelo kupono a'u e hoakaka aku ai
imua ou.
"Ua lilo kela aloha ou no'u i heleuma nana e kaohi ana ia'u
iloko o na auiui ale o keia ola ana, he puuhonua hoi no ko'u
mau manao kaumaha apau, a he puu hoomaha no ko'u mau
ehaeha he nui.
"Iloko o kau mau hana aloha he nui i hana mai ai no ko'u
pono, ke ike nei au i ke ko'iko'i maoli o ko'u hewa, i ka maliu
ole ana aku i kau mau a'o ana, aka ma keia hope aku, ke hoo-
ia aku nei au imua ou, e hoao no au ma na ano apau e lilo i
kaikamahine hoolohe. "Ua loaa mai ia'u ka ike i keia la, iloko o kou mau ehaeha
he nui au i auamo ai me ke kunukunu ole, aole oe i hoike ae
ma kou mau ano mawaho no ia mau ehaeha, koe wale no ka
minoaka oluolu ame ke aloha oiai nae ua hiki ia oe ke uumi
me ka hoomanawanui ia mau haawina iloko iho ou, me ka ike
ole ia mai e ha'i.
"No ka hoikeike ana ae i na manao kui'o iloko o'u, no kau
mau hana maikai loa i papahi mai ai maluna o'u ke pule nei
au i ke Akua, e kiai mai, a e hoopakele ae i kau kaikamahine
nalowale mai na poino mai o keia ola ana."
Ua kamailioia aku kela mau olelo e Kinia me ke kui'o ma-
oli, a ua hookaheia hoi ko laua mau kulu waimaka, o ke aloha
kekahi no kekahi, no na minuke lehulehu a i ka mahie ana ae
o ko laua mau manao ehaeha, pane ae la ka Madame Lahela
i ka i ana mai:
"Ke hauoli loa nei au, ina e lilo i'o au, elike me na, mea apau
au i hoakaka mai nei no'u e Kinia, no ka mea e pono i'o e
hoopuniia kou ola ana me na haawina laahia o ke aloha, o ka
makuahine oiaio. He oiaio, ua hoike aku au ia oe ma ka hana,
ma ka olelo a ma ka manao, i ko'u aloha ma ke ano he ma-
kuahine, a ua panai mai hoi oe me ke aloha o ke kaikama-
hine."
"Ua pololei kena mau mea apau au e hoakaka mai la e ka
Madame Lahela, koe wale no nae keia, aole Ioa e hiki ia'u, ke
pani aku i ka makalua i hoohakahakaia mamuli o ke kaawale
ana o kau kaikamahine mai ia oe aku."
"Pela no, aka na eua hoomamaia mai oko'u mau manao
ma ou la, a elike me ka loihi o kou noho mare ole ana, pela
no ka loihi o ko'u pili maa ana aku ma kou aoao, iloko o na
la apau o ko kaua ola ana, a ke mare oe, i kau kane, o ke
kumu pah aia e kaawale aku ai ou mai ia'u aku, aka nae aole
no au e hoalo ana i ka hele mau ana aku e ike ia oe i na ma-
nawa apau, elike me kekahi makuahine i kana kaikamahine
ponoi."
"Ina no hoi paha no kou mare me papa, aohe he hopohopo
ana no ko kaua kaawale ma keia hope aku."
"O kena manao ou e kuu kaikamahine, ke manao nei au,
he hana hiki ole ia ke hookoia, no ka mea i ka make ana aku
o ka'u kane, pela hoi ka make ana aku o kana wahine, ua lawe
pu aku ka maua mau mea aloha i ko maua mau puuwai pa*
kahi i ka luakupapau."
"Ma ka'u nana aku, me he mea la, aole no i nui loa ko papa
aloha no kuu makuahine, no ka mea ina he aloha kekahi iloko
ona, ina aole oia e waiho ia'u malalo o ka malama ana a kona
kaikuahine, kuu makuahine hanauna," wahi a Kink me ka pi-
ha hoihoi ole no kona makuakane.
"Mai hoikeike ae oe e kuu kaikamahine i kou mau ano hoi-
hoi ole no kou makuakane, a mai kamailio hoi oe i na olelo
kupono ole nona. Ma ka'u mau mea i hakilo aku ai maluna
o Mr. Ka, oia kekahi kanaka i loaa ka manao aloha kui'o, eia
nae, aia maluna o kona helehelena na hoailona a kaua e hoo-
hewahewa ole aku ai, oia pu kekahi i halawai me na auiui
ale o keia ola ana, ka mea nana i kaili ae i kona mau manao-
lana ; a ina e hiki ana ia oe ke manaoio mai ia'u, alaila e lohe
oe i ko'u manao maoli, o kou makuakane kekahi kanaka nui
o kona mau ehaeha, i oi aku paha imua o ko kaua." MOKUNA XXVI— Ma Na Aina o ka Hema. Ma kela kamakamailio ana mawaena o na wahine a elua,
ua hoolana loa ia mai ko Kinia manao, lamalama hou mai la
kona helehelena, a ma kekahi la, i haalele iho ai ka Madame
Lahela me Kinia ma ka laua huakai no Polorida, a holo aku la
hoi o Evalena Ka ma kana huakai no Kaleponi.
Ma kela hoea ana aku o Kinia no ka aina malihini, a iaia i
ala ae ai ma kekahi kakahiaka kala'e, nana aku la oia i ka | paia lani, aohe wahi ao kau mai, nana aku la hoi maluna o ka moana wai, he hala'i malie wale no, oiai hoi ka makani hu'ihu'i o ke kakahiaka e halihali mai ana i ke ala kupaoa o na pua ame na lau uliuli o ka waokele. Mahope o kona komo ana iho i kona mau lole a paa, hele holoholo aku la oia mawaho o ka home o kona hoaloha, a iaia i ike aku ai i ka Madame Lahela, i aku la oia i ka pane ana aku : "Nani ka like ole o ka noho ana o ka Hema nei me ko ka Akau, iloko o ka mahina o Novemaba nei, pela no ma ko'u home ma Vereginia, ua haalele aku au i kela home, i ka manawa a ka ino e haule ana, he ekolu makahiki ae nei i hala." Aia iloko o Kinia na manao hoohihi no keia home nani o kona hoaloha, he mea oiaio no nae ia, oiai he nani i'o no kela home, hookahi no kumu o ka nani mamuli mai o ka waiwai o ka makuahine hanauna o ka Madame Lahela, ka mea nana i hooili mai i kela waiwai nui maluna ona. Aia kela home o ka Madame Lahela ma ke Kalana Mariona, ma na wahi kiekie, mawaho aku o ke kulanakauhale e huli pono ana i ka Paka Wela, a e pili kokoke ana hoi i kekahi lokowai nui, ka lokowai oi aku o ka nani maloko o Polorida, me kekahi aeone he mau mile lehulehu ka loa, e huli pono aku ana i ke kai. Ua kapaia ka inoa o keia home o ka Madame Lahela ka Vila Keokeo, a i keia home i hookipa aku ai oia i kana malihini opiopio, me ka hana ana aku i na mea apau e hauoli ai kona noho ana malaila. No kekahi mau mahina ko laua noho ana ma kela home, e makaikai ana ma na wahi kauiana apau o Polorida, a ina aole kela mau kiko eleele iloko o ko laua ola ana, me he mea la, o laua kekahi mau mea hauoli loa ma ka honua nei iloko o kela mau la. Ma kela noho kokoolua ana aku o kela mau wahine, ua hooi loa ia ae ka pipili o ko laua noonoo, e lilo ai i hana paakiki ka hookaawale ana o kekahi mai kekahi aku. Aia no o Mr. Evalena Ka ma Kaleponi kahi i hoohala ai i kona manawa eia nae e kakau mau mai ana no oia i kana kaikamahine, me ka hoakaka mai maloko o kekahi o kana mau leka, no kona hoea kino mai i Polorida i ka manawa kupono, Me he mea la, i na wahine, elua e noho ana ma ka Vila Keokeo, ua hooi hou ia ae ka nani ame ke kilakila o kela home, e ko laua mau helehelena nohea, a ua hiki ole i ka Madame Lahela ke huna aku i kona manao hauoli, no ka ike maoli mai i ka ulumahiehie maoli o ka helehelena o kona hoaloha opio, mamuli o keia mau hiona malihini e hoopuni ana iaia. "Ke hauoli Ioa nei au no kou hoohihi i keia home o'u, a ua komohia no hoi ka manao mahalo iloko o'u, no ka waiho ana mai o kuu makuahine hanauna i keia waiwai maluna o'u," i pane aku ai ka Madame Lahela no na olelo mahalo a Kinia no ka nani o Polorida. "He la maikai i'o keia, e waiwai ole ai ko kaua noho ana i kauhale nei," i hoomau hou aku ai no oia i kana kamailio ana. ''Heaha kau hana makemake, e hele anei kaua i ka holokaa, i ka holoholo anei, a i ole i ka holo waapa paha maluna o ke kahawai?" "Akahi no hoi au a hoea mai no kou wahi nei, o ke ake no o ka malihini ea, o ka ike aku i na mea ano hou, a kona mau maka i ike mua ole ai, nolaila e hele kaua i ka holokaa," wahi a Kinia, i ka pau ana o ke kamailio ana mai a ka. Madame Lahela. Me ka hakalia ole, ua haawiia aku la ke kauoha i ke kahu-kaa no ka hoomakaukau ana mai i ke kaa me na lio eleele elua, a iloko o ka hapalua hora (aia ke kaa ke ku la mamua o ka puka o ka hale, me kekahi Paele, ma kahi o ke kalaiwa, no ka lawe ana aku i kona mau haku e makaikai ma na apana kuaaina. Hakalia no i ka Madame Lahela ame Kinia, a kau, me ka noho pono ana iho iluna o na noho pulu nolunolu, o ka lilo aku la no ia o na lio eleele na ke kalaiwa ka hana, a ke waiho mai la imua o ke alo o na wahine holo makaikai, na mala alani nunui, me na hua memele e luhe ana ma kela ame keia aoao o ke alanui, a komo aku la iloko o kekahi ululaau, kahi e ku ana o na home nani o ka poe waiwai a hanohano, e olelo iho ai na kamahele, ua like kela wahi me ka paredaiso. No ka hora hookahi paha kela holo ana aku o ke kaa, kauoha aku la ka Madame Lahela e hoohuli ae i ka holo ana o ke kaa, ma kekahi alanui okoa, ia wa i holo aku ai lakou ma kekahi alanui okoa, a iloko o kela ame keia manawa e hoakaka mau mai ana kela Paele kalaiwa i na mea ano nui o kekahi mau wahi. O ko lakou holo hoi ia ahiki i ka hala ana mai o na mile ekolu, ia wa i kauoha aku ai o Kinia i ke kalaiwa e hoomaha i na lio: ''E ku iki iho kakou ma keia wahi, no ka haawi ana i manawa no na lio e hoomaha ai, a ia kakou hoi e hoomaha ana, e kamailio mai oe i ka moolelo o kela wahi e ku mai la na paia kahiko o na hale popopo." O kela wahi a Kinia ma i ku iho ai ko lakou kaa, aia ma kekahi aoao mai e huli pono aku ana i kekahi hale kahiko, i hiolo me ka mau no nae o ka paa o kekahi aoao. E hoopuni aha hoi i kela hale kahiko kekahi kahua nui akea, nona na hiona e hoike mai ana no ka haaleleia ana o kela wahi, me ka makaala ole ia, e ka poe i kuleana ia waiwai. "Ma ka'u nana aku, o keia kekahi o na wahi nani loa mamua, a ke minamina, loa nei au, no ka hana hou ole ia ana o kela hale, a hoomaemaeia hoi kona kahua. Owai ka ona nona kela waiwai e Rube?" i ninau mai ai o Kinia i ke kalaiwa Paele. "O ko makou wahi kahiko keia i noho ai, a ma kekahi olelo ana ae hoi, o keia ke kikowaena o ka ohana hookahi e akoakoa ai i kela manawa kahiko ; a he ekolu wale ae nei no makahiki i hala, i pau ai kela home i ke ahi, a haaleleia e ka haku-wahine, a hoi aku ia oia ma Vereginia e noho ai, ma kekahi home nani i kapaia ka inoa o Ilaniwai." No ka hoopuka ana mai o ka Paele i ka inoa Ilaniwai, huli koke aku Ia o Kinia e nana i ka Madame Lahela, a i ka ike ana mai o ka Madame Lahela i ke ano e o kona hoa, hawanawana aku la iaia i ka i ana aku: "Mai hoopuiwaia kou noonoo no kela inoa, no ka mea he lehulehu wale na wahi ma ka honua nei i kapaia ma ka inoa Ilaniwai, "a mamua nae o ka pane ana aku o Kinia ua kaa e mai la ma ka aoao o ka Paele ke kamailio ana : "Ua kapaia ka inoa o keia wahi, o Home Aloha, a ua kupono maoli no kela inoa i kapaia ai, no ka mea maanei e pumehana ai ke aloha, o ka poe e noho ana ma keia home. "O ka ona nona keia waiwai, me kana wahine, a haku ho o makou, he eha wale no a laua mau keiki, he elua mau keiki kane a he elua mau kaikamahine, o lakou kekahi mau keiki u'i loa, a o keia wahi iho la ka ilina o ka poe opiopio e hoohala ai i ko Iakou manawa, me kela poe keiki, a o ka ilina oloko o na malapua ame na laauhihi, no kela poe e hoonanea ai, elike | no hoi me ke ano mau o ka poe opiopio.
"Ke kamailio aku nei au i keia mau mea ia olua, no na
[liona a'u i ike ai mamua aku o ke kaua huliamahi. I ka pau
ana nae o kela kaua, a nohoalii mai ka maluhia maluna o ka
aina, huli hoi mai la o Kapena Valena, oia kuu haku, me kona
mau lima i muumuu, ua make aku kana mau keikikane elua
ma na kahua kaua, a hookuuia ae la na Niga mai ka noho kau-
wa kuapaa ana, mai kela manawa mai, aole e hiki i kuu haku
wahine, ke hapai hou i kona poo iluna, i kau a mea o ke kau-
maha, hoomailo mai la ka ma'i maluna o kona kino, ahiki i
ka make ana, a ma ka oleloia, hookahi kumu o kona make
koke ana, mamuli o ka naha o kona puuwai.
"Mahope mai o kela manawa, ua haulehia iho la ka laua
kaikamahine hiapo i ke aloha no kekahi kanaka opio ana i
halawai aku ai ma ka Akau, a mare aku la i kela kanaka i
kane nana, me ka hoolohe ole mai i na ku-e ana aku a kona ma-
kuakane, oiai ua hoowahawaha loa kuu haku, i na kanaka o
ka Akau.
"O ka inoa o kela kanaka i mare mai ai i ke kaikamahine
hiapo a kuu haku o Palika Poka, a ma ka'u mea i lohe ai nona,
oia kekahi o na kanaka keonimana, a he kanaka waiwai pu no
hoi oia, nolaila ua kupono no ka mareia ana o kela mau opio,
he mau mea waiwai like no laua.
"No Miss Pilina hoi, he kaikamahine muli, oia pu no ke-
kahi kaikamahine hoolohe ole i kona makuakane, no ka mea
ua mare aku la oia i kekahi kanaka opio i kane nana, he loio
ka hana a kela kanaka, i loaa ole nae iaia ka waiwai elike me
ke kane a ke kaikuaana.
"Elike no me kela make ana o ka haku wahine o makou,
pela no i ukali aku ai kana kane mahope o kona meheu no ka
luakupapau he elima makahiki ae nei i hala; a no kana kai-
kamahine muli hoi, ua oki oia mai kana kane mai, a hoi mai
la e noho ma keia wahi no ka manawa pokole.
"No ka mea ole nana e hoomaopopo aku i ke kukulu hou
ana ae i keia home, a e malama aku hoi i na mea apau, na
haalele iho la kela kaikamahine me kana keiki uuku, a hoi
aku la e noho ma ko Iaua wahi hou, ma Ilaniwai, elike me
ka'u i hoakaka mua aku nei.
"Ma ka'u mau mea i lohe mai ai, ua hoohala nui o Mrs.
Valena ame kana keiki i ko laua manawa ma ke kaahele ana
mai kekahi wahi a i kekahi, me he mea la o kekahi kumu paha
ia o ka hiki ole ana ke kukulu hou ia keia home kahiko, a ke
hoomaemaeia aku hoi ke kahua nui e waiho mai nei. MOKUNA XXVII— Halawai Hou me Aka Valena. Aia ke kalaiwa Paele ke noke la i ke kamailio i kana mau
mea apau i ike ai no ka ohana no lakou kela home, me he
mea la, ua lilo loa ia i hana hauoli iaia, a ke hoolohe malie
aku la no hoi na lede elua, me ka hoomanawanui ana e uumi
i ko laua mau manao ehaeha, ahiki i ka pane okoa ana aku
o ka Madame Lahela:
"Ua maha paha na lio o kakou e Rube, a ua lohe ae la no
hoi maua i ka moolelo o keia wahi, nolaila e hoomau aku oe
i ka holo ana o ke kaa ma keia alanui a hala mai kekahi mau
mile, alaila huli hoi hou mai kakou."
Hookahi nae kumu nui o ka hoeu koke ana aku o ka Ma-
dame Lahela i ka Paele e hoomau aku ko lakou holo ana imua,
no kona hopohopo, o hoea aku auanei i kekahi wahi o ka
moolelo a kela Paele e kamailio mai ai, e hua'iia ae ana kekahi
meahuna, ana i hopohopo loa ai, e lilo ana ia i mea hoehaeha
aku i ka noonoo o Kinia, aia nae iloko ona kekahi manao,,
ina e loaa ana he manawa kaawale, alaila e niele aku ana ole
i kela Paele no kekahi mea ano nui loa ana i noonoo ai, maiia
pela e hoopauia ae ai kona mau manao kanalua no kekahi
mau mea.
Hookahi wahi o na mea a ka Paele i kamailio mai ai, i hoo-
paia aku ka manao o ka Madame Lahela, o ia no na mea e
pili ana i ke kaikamahine muli a ke kapena Valena, ka mare
ana o kela kaikamahine i kana kane ame ko laua oki ana ma
na kanawai o ka noho mare ana.
Ua hookahaha pu ia aku kona noonoo, no ka mea ina he kai-
kamahine kela na Kapena Valena, alaila pehea la i hele ai
kela kaikamahine ma ka inoa Mrs. Valena?
Aole i hoike mai kela Paele i ka inoa o ke kane a ke kaika-
mahine muli a kona mau haku i mare aku ai, a hookaawale
hou ia mahope mai, a o ia ka ua o Madame Lahela i nalu wale
iho ai no iloko ona, malia paha e hoea mai ana i ka manawa
e hiki ai iaia ke akaa ae i ka meahuna pili ia Aka Valena ame
Kinia Ka.
Alawa mai la ka nana ana a ua wahine nei, ma lea helehele-
na o Kinia, aole nae ona ike mai i kekahi hiona e hoopuiwaia,
aku ai kona noonoo, elike me kona ano ana e ike la nona iho,
a o ia kana o ka hookamailio ana mai :
"Ua hoalaia mai iloko o'u na manao weliweli no ka moolelo
a Rube i kamailio mai nei ia kaua! Nani ka ehaeha o ka ma-
nao, ke hoomanao ae no ka hookaawaleia ana o na mea aloha
kekahi mai kekahi aku, mamuli o kela kaua lokoino; aka nae
he nui no na mea e ae, e hookaumahaia ai ka manao. Ia'u e
nana aku ana i kela hale kahiko, me he mea la e kau okoa
mai ana no na halialia ana no ka piha o kela wahi me na mea-
huna pohihihi."
I ka hooki ana iho o ka Madame Lahela i kana kamailio ana
mai, huli like aku la oia me Kinia ihope nana i ke ku mai o
na paia o kela hate, ka home o na kupuna o Aka Valena i noho
ai.
He keu aku nae a ka mea kupaianaha, iloko ka hoi o ko Ki-
nia makemake mau e hoopoina Ioa aku i ka noonoo hou ana
no Aka Valena, aohe wahi mea a kaawale aku, no ka mea
iloko o ka manawa ana i moeuhane mua ole ai, elike ae Ia me
keia hoomoe ana aku no na mea e pili ana i kela home kahiko,
o ka manawa ia e lohe hou aku ai oia i na mea pili i kana
aloha kahiko.
Nana mai la nae o Kinia ma ka helehelena o kona hoa, a
i aku la:
"Owai hoi ia mea nele ole ke komohia o na ilihia iaia e nana
aku ai i kela home kahiko, i hoopihaia me na haawina hoeha-
eha noonoo he nui. Ke hoomanao nei no anei oe i kekahi mau
lalani mele i kakauia e na kanaka haku mele kaulana o kakou?''
"Ma kou mau paia laahia e loheia ai ka nu o ka makani,
Ka home o kuu mau kupuna i hiolo,
Ma kou mau malapua i paoa i ke ala,
Aole e ike hou ia ka nani me ke onaona."
Hoomau aku la no ke kaa i ka holo ana imua ma kela alanui,
me ka hoala hou ole ia mai o na kamailio ana no kela home
kahiko, aka e kamailio ana o Kinia me koha kokoolua, ma
na mea okoa wale nei, eia nae aole kela hoihoi a hauoli ma
ko laua mau helehelena, elike me ia a laua it haalele aku ai
ka home ma kela huakai makaikai.
(Aole i pau.) | |