Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIV, Number 15, 9 April 1925 — Page 4

Page PDF (1.64 MB)

EHA NUPEPA KUOKOA, HONOLULU. T. H. POAHA, APERILA 9, 1925.
He Moolelo Hooniua Puuwai NO KA UI NOHEA
GELADIOLA
Ka Ipo Aloha a na Mea Aloha Elua
No ka noho mumule loa mai o ke kaikuahine, i okoa aku la
o Toma: "E Dora e oluolu oe e hoohiki mai imua o'u i nei
manawa mai keia manawa aku aole oe e hoopukapuka hou
mai i kekahi mau huaolelo e hoinoino ana ia Geladiola."
- "Ina o kou makemake ia, maanei iho la au pau, oiai he mea
hoehaeha io aku ia i kou noonoo, aka nae, hookahi a'u mea e
hauoli nei, o ia hoi ua hoike aku la au i ko'u manao ia oe
e pili ana nona. Eia hou, no keaha kou mea hoouna leka
ole mai ia maua i kou manawa i ike iho ai e lilo ana i mea
hookaumaha i ko mama noonoo na mea apau e pili ana ia oe?"
"Eia no ke kumu, i kela ame keia la, e manao mau ana au
e hoi mai, no ko'u noonoo mau pela, noonoo iho la au he mea
waiwai ole a hoopau manawa ke kakau ana mai i leka e hoike
mua mai ana ia olua no ko'u hoi mai: Mai hoike iki aku oe
ia mama ua hoi mai au ahiki i ke kakahiaka o ka la apopo."
O. kona ku ae la no ia no kona hoi ana aku noloko o kona
rumi moe, a iaia e anehe aku ana e komo, kahea hou aku ana
he kaikuahine :
"E Toma, hookahi a'u mea i koe a i makemake ai e hoike
aku ia oe, oia hoi, ua piha loa au i ka hauoli no kela kaika-
mahine i hele mai nei e ike ia'u i keia la. Ua hoike mai oia
ia'u no kau mea i hana aku ai no ko laua pono, a ia'u e nana
mau aku ana iaia oiai oia e kamailio mai ana, nou e. haale
mau mai ana na waimaka ma kona mau lihilihi a i ka'u hoo-
maopopo iho ua haulehia oia i ke aloha kulipolipo nou."
''Ka i no paha he mea hou aku a he manao nui la kou.
Owai ka inoa o ia kaikamahine?" i ninau aku ai o Toma, aole
no. kona ike ole, aka, he makemake oia e maopopo, o ke kai-
kamahine paha nona ka makuahine ma'i o Felorika Wela
a aole paha."
"O Felorika Wela kona inoa," wahi a Dora, me ka ninau
iloko ona iho no nei ninau hoopahaohao a kona kaikunane.
"Ma ko mama manao o keia ke kaikamahine ui ana i ha-
lawai ai no na kumu hea la aohe i maopopo ia'u. Ke hauoli
nui nei au no kona lilo ana i hoalauna noho kokoke mai ia
maua, loaa ko maua hoa. e noho a e kamailio pu ai no kekahi
manawa, e lilo ana oia i hoaloha pili paa mau no'u a i ka pau
ana hoi aku la oia noloko o kona rumi a komo aku la no hoi o
Toma no kona rumi.
Ma ia po iho aole hiki pono ia Toma ke hiamoe lealea, o
ke kaapa wale no iluna o kona moe, me he moku la e hooluli
luliia ana i o a ia nei e na ale kawahawaha hulihia o ka moana
kailipolipo, o ka maka o ka i pili, o ko naau nae o ia mau no
ka noonoo, a iho la ka mea hakumele ma ia wahi:
Aa loko lapalapa i ka makemake,
Hia-a i ka hookokono a ke aloha,
Me he ia kunina ala ka aala i ka houpo,
E loli nei—a.
Ua kahikole ka la ma kekahi kakahiaka ae ma kona manawa
i ala ae ai me ka pau ole o ka nipo, a me ka loaa liilii hoi o
kahi maha iaia.
I ka ike ana mai o ka makuahine iaia i kona manawa i iho
aku ai e ai ma ka rumi aina malalo ua piha kona naau i ka
hauoli, elike me na makuahine e ae i piha ka naau i ke aloha
i ka lakou mau keiki i kaawale no ka manawa loihi, a i ka
manawa e hui ae ai hauoli oiai ua haehae, ke aloha, e maha-
maha ae ana ke ike mai.
"Ua hoi mai ka oe, a ke hauoli nui nei an i kou hoi ana
mai nei i ka manawa kupono loa, e Toma," i pane mai ai ka
makuahine. "He mau la aku nei i hala, ua nui ke kukahalake,
o na kanaka eli lanahu maloko o na lua eli lanahu a ua ulu
ka hopohopo iloko o'u no ke ala mai o kekahi poino nui."
"He olohani anei, e mama, kau mea o ka maka'u ana?" i
ninau ae ai o Toma.
"O ia ka manao o na mea apau e noho nei maanei i ka nana
aku, kekahi pilikia o ia ano.
"Ua loaa ae no he mau leka lehulehu o ia ano e hoakaka
ae ana ia makou, eia nae, aohe makou i haawi i ka noonoo nui
ana no ia mea," i pane ae ai o Toma, oiai oia e komo ana i
kona kuka me ka awiwi, a me ke kau ana ae i ka papale."
"Ina he mau pilikia kekahi o ia ano i hanaia maloko o na
lua lanahu, ea, o kahi kupono loa ia no'u e hoea aku ai, o kahi
hahana no o ka hoopaapaa, no ke kinai a hoopau loa ana ia
mau hoopaapaa, a hoihoi hou mai i ka maluhia mawaena o na
kanaka hana."
Lele aku la aia e honi i ka makuahine ame ke kaikuahine a
oili aku la me ka awiwi loa mailoko aku o ka hale no ka hele
ana aku i kahi o na lua lanahu, kahi a na kanaka e hana mai
ana. O keia no kekahi hana haule ole ia Toma o ka haawi
aku i kekahi honi hooluolu i kona makuahine a i kona aloha
hoi i kona hoa o ka pupuu hookahi, ke kaikuahine; ina ia la
a na kekahi mau kanaka opio a mau kaikamahine opio aole
o lakou makemake e honi aku i ko lakou makuahine luahine,
hilahila loa me ka hookae pu, aole pela o Toma.
He mile ka mamao o na lua eli lanahu mai ka hale aku, a
o ke alanui e hele aku ai a hoea ilaila mawaena aku o na kau-
hale o na kanaka hana. Me kona naha ole ae i ka iniki a ke
anu o ia la, i kona hoea ana aku e kuku mai ana na kanaka
ma o a maanei ma na puulu liilii, me ka nana kee mai iaia e
hele aku ana a kaalo ae la ma ko lakou aoao, a ke ike iho la
oia i ke ano hoihoi ole mai o ua poe la iaia me ia hoihoi loa o
kona haawi ana aku i ke aloha ia lakou. .
Ua lono mua ia aku kona hoea ana aku ia wahi a ua pahola
ae hoi a puni kauhale o na kanaka hana. Iaia i huli ae ai ma
kekahi kikee pokole loa o ke alanui o kona ike aku la no ia
i kekahi puulu kanaka nui e kuku lalani mai ana a puni ka
lua lanahu, a e kuhi ana no hoi na lima o kekahi poe, me he
mea la ua piha ia poe i ka inaina. I ka ike ana mai iaia ua
nui ae Ia ko lakou mau leo kukahalake, eia nae me ia lohe
aku la no ona i ka leo piha inaina o ia poe hoomau aku la no
nae oia i kana hele ana me ke kau o ke poo iluna me ka mama
o kona mau kaina wawae.
"Ku malie aku!" wahi ana i kahea aku ai me ka leo nui, i
ka manawa i halo mai ai kekahi mau kanaka e pepehi iaia
"Ku malie aku malaila!" wahi hou ana o ka papa ana aku
"Mamua o ko oukou lalau lima nui ana mai ia'u e pono oukou
e hoike mua mai i ke kumu o ko oukou inaina ana mai kekahi
o ko oukou wahaolelo mai a ia manawa kakou e kukakuka
ai i ka mea pono e hanaia aku e hoopauia ae ai ka pilikia mawaena o kakou ame ka mea pono hoi e hanaia aku ai ia oukou." Hookahi o ia mau kanaka i hele mai a kokoke loa ia Toma, a i mai la: "O ke kumu o ko makou inaina ana no ke okiia aria o ko makou mau ukuhana, a ua hoomahuahua ia ae hoi ka hana me ke kaulike ole o ka uku i ka hana. O ka makou i makemake ai, a oia hoi ke kumu o ko makou olohani, e hoomahuahua hou ia ae ko makou ukuhana i kulike me ka hana, a e hoopokole pu ia mai no hoi na hora hana, aole hoi elike me ia mamua aku nei, o ka hele no ia a uhi na eheu o ka po. Ua kupinai" like mai la kekahi mau leo lehulehu mai na kanaka aku e kuku mai ana e kokua mai ana i ka hoakaka a ko lakou wahaolelo, a ia manawa like no ua hoopuniia ae la o Toma e na kanaka i piha me ka inaina a i like hoi ka hae me na iliohae o Rukini i ka wa hooilo. "Makemake makou e hoomahuahuaia ae ko makou ukuhana a e hoopokoleia mai na hora hana, a e hookaulikeia ka uku me ka hana," wahi a na kanaka o ke kuhea ana mai me na leo halulu o lakou. Me ka hooikaika o Toma i hoao aku ai e hooponopono no ka hoopau ana aku i ko lakou mau manao inaina, eia nae, aohe holopono, ua lilo kana mau olelo maikai e kamailio aku ana i mea hoolohe ole ia mai me he poe kanaka kuli loa la lakou apau. Ke lohe la no o Toma ia manawa i na leo hawanawana o kekahi e ku puni mai ana iaia. "Kiola aku iaia iloko o ka lua lanahu!" He mau minuke kupilikii loa ia no Toma, no ka mea elike no me ka ia mau kanaka e hana aku ai i kekahi kanaka a lakou i inaina ai, pela ana no lakou e hana mai ana iaia ina nei no kona hookalakala loa aku. Aohe maka'u o Toma ia manawa, no ka mea, ina no ka lalau mai o kekahi o lakou a hoeha iaia e make aku aha kekahi o lakou iaia mamua o kona eha ana, aka, heaha ka hopena e ikeia ana. Ia mau minuke o kela akamai kamailio a pakika nia ke kamailio ana, me kona ike i ka hoomalielie ana i na noonoo o na iliohae e kuku mai ana mamua ona ia manawa ua hoalaia ae la a ke ana kiekie loa. Iloko o kela piha huhu o na kanaka eia nae, ua hiki ole ia lakou ke hooko mai i ko lakou mau manao inaina maluna o Toma, ua hookahahaia aku la lakou apau mamuli o ka Toma mau olelo a lakou i ike iho ai no he oiaio a ua lilo hoi i mea hoomumule aku ia lakou, me ke kunana wale mai no, oiai na puupuu lima o lakou ua makaukau no ka hooleleia mai maluna o Toma. Hookahi o na kanaka i pane mai me ke kamailio ana ae, "aohe nana mai o na ona na lakou keia mau lua lanahu me ka hana ole mai i kekahi mea e hoopakeleia ae ai na ola he lehulehu, no ka mea, o kekahi o keia mau lua lanahu he manawa wale no e hiolo iho ai." He mau mea lehulehu ka i makemakeia aku aka, heaha ka ka poe ona waiwai o keia mau lua lanahu i hana mai ai? Ua lilo keia mau olelo i pulupulu ahi e hoaa aku ai i ka inaina iloko o na kanaka e ae. Aohe mau olelo maikai mai ko Toma waha aku e hiki ai ke hoomaalili aku i ka inaina o ia poe. "Ina he mau kanaka eli lanahu kekahi i koe aia maloko o na lua lanahu i nei manawa e kahea aka ia Iakou e pii mai iluna nei," i nui ae ai ka leo o kekahi o ina alakai, me ka hoikeike pu mai la i kona mau lima kakauha i bele a kakaa ke aa. "E ke kanaka opio, e hana aku oe no ka hookoia mai o ka'u kauoha!" wahi ana i kukahalake ae ai. Akahi a loaa ka ike ia Toma ia manawa o ke kanaka i koe iloko o ka lua lanahu i kauohaia aku ai e pii mai oia o Hume-pere Wela i kona manawa i lohe aku ai i kona inoa i ke kaheaia ana aku. Ua lohe maopopo loa aka la oia ia manawa i pane ana mai o Wela, "Aole Ioa au e hooko aku ana i kela kauoha, ahiki i ke kauoha ana mai o Mr. Gerina e pii aku au!" Iloko o ka manawa pokole loa ua hapaiia mai la o Wela e kekahi mau kanaka eha a kau ana iluna o ka honua, a iloko o ekolu manawa i kiolaia aku ai oia iloko o ka lua lanahu, me ka panaiia aku e kekahi mau olelo hooweliweli mahope aku ona no ka pepehi aku iaia a make, a no ka hauwalaau a nunui o na leo o na kanaka ua hiki ole ia Toma ke lohe aku i kona leo uwe. "Ua hoounaia mai o i nei ia nei no kekahi hana hupo, aole nae oia e ike ana i kekahi o ia mau hana e hookoia aku ana; ua pau loa na kanaka i ka haalele!" i nui ae ai ka leo o kekahi kanaka i like ka hae me kekahi ilio i piha i ka huhu. "Manao ana anei oe e mauna wale aku ana no na kanaka i ko Iakou mau ola i ka manawa i ikeia ai ka palekana ole o na ola maloko o keia mau lua, ina e hoomau aku ana i ka hana ana? Hopu aku iaia!" i lohe aku ai o Toma i kekahi leo kauoha no ka Iele ana mai e hopu iaia. E hana kakou i kekahi hana i kumuhoohalike e lilo ai i mea ao ma nei hope aku i na kanaka apau iloko o na makahiki; apau e nee mai ana!" . Ia manawa ua holo like mai la na kanaka e hopu ia Toma me ka uwa ana ae, elike me ka hana a ka poe.i piha i na manao inaina, eia nae, mamua o ka hiki ana ia lakou ke hooko mai ia makemake o lakou, ua poha aku la kekahi mea nana i hoopaiakuli ae i na pepeiao o ua poe la no kekahi manawa "Auwe, ua aia ka lua lanahu e ke ahi mai ka ihoiho kukui aku i haawiia aku nei iloko o ka lima o kela keiki i kiolaia aku nei ilalo o ka lua!" wahi a ka leo o ka ehaeha i puai ae mai na lehelehe ae o ua mau kanaka la. Iloko o ka uluaoa no kela loheia ana aku o ke pahu ame ka loheia ana aku o ka hiolo o kekahi wahi o ka lua lanahu, ua poina loa ae la ua mau kanaka Ia ia Toma a ua lohe ia mai la no ko Toma leo i ka i ana aku : "Hookaawale ae i alanui no'u e iho aku ai ilalo no ka hoopakele ana i ke ola o kela keiki, a i ole make pu aku paha me ia." Iloko o kela uluaoa nui o na kanaka me he poe manu pihee-kelo la, eia nae, i ko lakou manawa keia i lohe maopopo mai ai i ka leo o Toma ua like lakou me na iole ke lohe i ka popoki. O ka p0e i makemake loa e hookahe i ke koko o Toma i na minuke mamua iho, ua lele mai la lakou imua e paa ia Toma aole e mauna i kona ola ma o kona iho ana aku ilalo o ka lua no ka hoao ana e hoopakele i ke ola o Wela opio. "Ua pupule anei oia i makemake ai e kiola aku iaia iloko o kahi i maopopo loa kona make," wahi a na kanaka o ke kamailio ana ae me ka nui o ka leo? Palepale ae la o Toma i na lima e paa mai ana iaia ma ka aoao akau a ma ka hema me ka ikaika me he mau lima la no ka pilikua, a lele aku la no kahi o ka waha o ka lua. Iloko o ka manawa pokole loa ua nalowale aku la oia iloko o ka Iua hohonu pouli malalo, kahi o ke ahi ame ka uwahi e puka mai ana.
Ia ike ana mai a na kanaka i ka nalowale ana aku o Toma iloko o ka lua, uumi iho Ia ko lakou hanu me ka puaileo ole no ka hopena, weliweli e halawai mai ana me Toma. He kanaka koa a makau ole o Toma a Iakou i ike ole ai i ka lua mamua aku, o na leo kukahalake piha inaina o lakou mamua aku ua nalowale i ko lakou mau leo ponoi e hoike ana i ko lakou menemene no ke kahaka opio, pupule, wahi a lakou no ka mea ua ikemaka maoli mai ko lakou mau maka i ka lele ana aku o Toma iloko o kahi o ka make i maopopo loa. Ua lohe hou aku Ia lakou i ke pahu ana ae o kekahi mea i oi aku ka weliweli i ko ka mua, me ka lohe pu ia ana aku o ka haluku ke ano i like me kekahi pali hiolo, a ike koke ia iho la e lakou ka puka ana ae o ka ulaahi, ka uwahi eleele, a pouli pu ae la ka lewa. O na kanaka keia i kukahalake mamua iho me ka wiliwili o na puupuu a i piha hoi i ka huhu he mau minuke wale no mamua iho, ua loli ae la ia mau ano o lakou a i ke kahaha a nana aku kekahi i kekahi me na maka e hoike mai ana ua piha lakou i ka weliweli. I ka haule pono ana aku o Toma iloko o ka Iua lanahu hoomau aku, la oia i ka hele ana imua me ka aneane e paa kona hanu; he make maopopo loa aia mamua aku ona a ma kona mau aoao hoi a pau e hoopuni mai ana iaia, aohe nae he wahi hopo iho iloko ona. Ua hoao ae la oia e kahea aku i ka inoa o ke keiki, aka no ka ikaika Ioa mai o ka wela ka pa pono mai o ka uwahi kenakena mamua ona, ua hiki ole ia mea ke hanaia no ka aneane loa e paa kona hanu. He kakini ame hapa roda aku i koe a hoea aku oia i ka papaku o ka lua. O ka ninau hoopohihihihi loa i kona noonoo ia, manawa o. kahi hea la o na lua malalo o ka honua i holo aku ai ke keiki e poe? Ua paa ko Toma manao ia manawa e hoopakele ae i ke ola o ia keiki a i ole e make pu oia me ia. Aia iloko o kona noonoo ia manawa ka hoomanao ana no ka makuahine o ke keiki poino, pehea la kona noonoo ke lohe aku ua make kana keiki ka mea hookahi wale no e ola ana me ka lima ikaika i hiki e malama aku iaia, a he keiki no hoi a kona makuahine i aloha nui ai, a pehea la ko Felorida noonoo, ke kaikuahine maka onaona o ke keiki, ma no kona lohe aku ua make kona kaikunane iloko o ka lua lanahu lokoino mamuli o ka hooleiia ana e ka poe limakoko aloha ole? Ina aole oia ii kauoha ia Pili e hoi ae a hana maloko o kela lua lanahu aia no paha oia ma kekahi wahi mamao ia manawa me ka palekana ina aole e loaa na iaia kela poino. Me keia mau manao uluku na ole e, hana ana iloko o Toma, e hoomau Ia oia i ke kolo hele ana iloko o ka lua, nolaila
holo paa iho la oia i kona manao aole pono e make ke keiki, aka e hooikaika oia e hoopakele iaia ina he mana kekahi iloko ona e hoopakele ai iaia. I kela ame keia minuke e oi mau aku ana ka wela mamua-o ke kupono e hiki ai ke hoomanawanui, iho a no ka ikaika Ioa o ka wela ke ike iho Ia oia i kona aneane e maule a o ka make aku ka hope. Emoole malalo pono iho o kona wawae ua lohe maopopo i ke kino o ke keiki e waiho ana iluna o ka lepo. "O Pili keia!" wahi ana o ka hooho ana ae. Me kela manao paa a ikaika iloko ona e hoopakele ae i ke ola o ke keiki ina e hiki ana ia ke hanaia, o kona kulou iho la no ia a hapai ae Ia me kona mau lima wikani i ke kino na-waliwali o ke keiki, a o ka hoomaka ana hoi ia e hakaka no ko laua mau ola; ae no elua mau ola, kona ame ko Pili, ka mea nona ke ola ana e hooikaika ana e hoopakele a komo pu ana nae me ia iloko o ka poino. Me kela ame keia keehina wawae e hoomau la i ka hele imua a e hakaka pu aku ana hoi me na ulaahi wela ame ka uwahi, i hii hele aku ai pia i kana ukana kaumaha me ka hapa no o ka manaolana no ko laua palekana. I kana nana aku i ka puka e uiuiki mai ana me he mile la ka mamao i kona noonoo, eia nae, ua lilo na uiuiki malamalama i mea hookokono mau mai iaia e nee imua me ka hoohakalia ole. No hookahi manawa ke komo ana mai o ka manao hoao iaia, oia no kana e hoopakele a e haalele iho no i ke keiki i eha iloko o ka lua a make, no ka mea, ua lohi loa, a ua hala ka wa pono no ka hoopakele ana ia laua a elua, eia nae, elike me kona ikaika e hakaka aku ai me kona enemi kino kanaka, pela no ka paa o kona manao e hakaka aku me ka manao hoowalewale, no ka mea, ia minuke, me he mea la e ike aku ana no oia ma ke akaku i ka hiolo mai o na waimaka ma ko Felo-rika Wela mau papalina i kona manawa e lohe aku ai no ka make ana o kona kaikunane, a ua like keia manao o ka haupu ana ae iloko ona me he ke-pa la e pahu mai ana i kona mau aoao, a i ole me he hokulele la hoi i olapa ae imua o kona mau maka. . Ke hoomau la no oia i ka hele ana imua me ke ahi e a mai ana a puni kona kino, me kona lohe pu aku no hoi i ka halulu e ka a aha a ke ahi a ua pouli hoi oloko o ka lua i ka uwahi. O na lole ana e aahu ana ua wela mai la i ke ahi a helelei iho la mahope o kona kua ; o kona lauoho nupanupa hinuhinu i like me na lopi kilika ua helelei aku Ia me he lehu la. ''O aole i kana mai a ka wela e hiki ole iho ai ke hoomanawanui hou aku no kekahi manawa!" wahi ana i hooho ae ai me ka leo nui. Aole he pilikia ana, aohe no hoi he kamailio ana, ina he palahalaha wale no ke alanui e hele aku ai me ke kamoe maikai, ina na hiki iaia ke hoio, aka, he piina, he pouli a ua puni hoi kona mau aoao apau i ka uwahi, he mau mea alalai mai mamua e kaohi mau mai ai iaia mai ka hoohikiwawe ana i ka puka aku iwaho i kahi malaelae. Oiai no oia e kolo hele ana lohe ae la pia i ke pa-hu ana maluna pono ae o kona poo, ua hamama ae la ka honua a ma ia puka i hamama ae la i puka aku ai ka ula ahi me ke ku i ka weliweli ame ka uwahi, a pii pu aku la ka wela iluna ma ia wahi i nakaka o ka honua, a ia manawa akahi no a loaa mai iaia kekahi aheahe makani huihui a hanu ae la oia me
ka loaa o ka maha. Ma kona noonoo iho ia manawa me he elele la ia makani huihui i loaa mai la iaia mai ka Mea Mana Loa mai a e koi mai ana hoi iaia e hoomau aku ka nee na imua me ka hoopau ole i ka manaolana no ke ola Ma ka malamalama o ke ahi I hiki ai iaia ke ike pono aku o ka waha o ka lua lanahu he mau roda wale no ka manao i koe mai iaia aku, he mea hoolana loa pai la ia i kona noonoo, aka nae, ua mainoino oia i ke ahi, ua wela mai kona ili, a ua ano paupauaho mai no hoi. Iloko o kela minuke o ka pilikia kuhaiki loa no ka palekana a oiai hoi oia e kolo ana mawaena o ke ola ame ka make, eia nae, me he mea la e ike mau aku ana na oia ma ke akaku i ka helehelena o Felorika Wela, a nona wale no, "ka haupu ka halia" iloko o kona lolo ia manawa.
Me ka ikaika i loaa ole iaia mamua ku ae la o Toma me
ka maloeloe maluna o kona mau kapuai wawae a i iho Ia:
"Aha!" o ke ola ana i manao ai, aohe waiwai i koe, ua ane-
ane e mae me he mauu la i ka ha a ka makani wela ua lilo
i mea ono a i mea waiwai hoi nona a no kana mea i hoopa-
kele ai i ka manawa hope!
Lohe ae la oia i ka uwauwa a na kanaka lokoino maluna
ae ona no kona palekana kamahao loa ana mai ka make mai,
a i kana noonoo iho ia manawa ua lilo ia mau leo me he ahi
la i ho aia ae a loaa he ola hou iloko ona. Ia manawa aohe
oia i maopopo i ke ano o kana hana ana ahiki i ka holopono ana
o kana misiona hoopakele ola, eia nae, ua hoea ae la oia i ka
waha o ka lua.
I ka manawa i pa mai ai ka huihui o ka makani ma kona
papalina hina aku la oia ihope me ka maule, me ia mau no
nae o ka paa o kona mau lima ia Pili, ka mea nona ke ola
i koi mai ai iaia e hoopakele ae. .
Ua wawalo hou ae la ka lewa i na leo uwauwa o na kanaka
a he mau kakini lima i lalau mai ia laua a huki ae la a kau
iluna a hapai aku la ia laua a kaawale mai kahi aku o ka pliikia
akahi no hoi a kaawale aku kana ukana kaumaha mai kona
mau lima aku, a hoomoe iho la i ke keiki ma kona aoao.
I kona pohala ana ae mai ke kupouli ana o kona noonoo
ike ae la oia o ia mau no ke kuku o na kanaka a puni Iaua
a e nana iho ana no hoi me na maka kahaha maluna o laua,
aohe nae he puaileo o ke ku wale mai no me ko lakou mau
lima e pupuu ana mamua o na umauma o lakou. Hookahi
kanaka a Toma i ike ae ai e kukuli iho ana ma kona aoao a
e nana pono iho ana iaia me ka ha'uha'u uwe, me he mea Ia
e naha ae ana kona puuwai i ka ua mea o ka nui o ke aloha
a e hiolo makawalu iho ana no hoi kona mau waimaka, "Me
he koko kaapeape hihi la na ka ua e hookahekahe ae aua i
kai o Ewa, o Ewa—a, o Ewa hoomaewaewa kanaka, a i
kekahi wahi lima uuku hoi e hamohamo iho ana i ka wai ma
kona lae.
"Ua maopopo no anei ia oe aole oia i eha?" i ninau ae ai
kahi kaikamahine, ka mea nona kahi lima uuku i hamohamo
iho ai i ka wai ma ka lae o Toma o ka ninau ana ae i kekahi
kanaka me ke pihoihoi nui.
"Ua maopopo ia'u!" wahi a ka pane. "Ua hana ke ahi ame
ka uwahi i ka laua mau hana hoopoino maluna ona, aka nae,
aohe i holopono. Maloko o hookahi hora mai keia manawa
aku e pau ae ana no keia anoe ona a e hoi mai ana no kona
ano a like ka maikai me mamua. No ko kaikunane nae aole
oia e oluolu koke ana, a ma ko'u manao he uku no kona pale-
kana ae, no ka mea ua koikoi loa ka poino i loaa iaia. Ina
e malama maikai ia ana oia a hala ka pule a mau pule paha
e lanakila ana oia, pela kuu manao, no ka mea ua moni oia
ika uwahi a ua wela no hoi i ke ahi iloko o ka lua."
"O, kaumaha maoli ka!" wahi a ke kaikamahine.
I ke kakaa ana ae o ko Toma mau maka ike ae Ia oia ia
Felorika e nana iho ana iaia me na waimaka e haale mai ana
ma kona mau lihilihi, a ua hele no hoi kona helehelena a na-
nanakea me he mea la ua kaa wale i ka ma'i a mailo.
"O, e Mr. Gerina, pehea la ka lawa o ka'u hoomaikai e
haawi aku ai ia oe no kou hoopakele ana i ke ola o kuu kai-
kunane? O, o na Lani wale no ka i ike i ka nui palena ole
o ko maua aie ia oe no kau hana maikai ! Ka mua, kuu ola
au i hoopakele ai, a o kona ola iho la hoi ka lua O, e na lani
e nana oluolu mai i ka mea nana i hoopakele i ko maua mau
ola;" wahi a Felorika me kia helelei o na waimaka.
Iloko o keia manawa kupouli loa o ko Felorika noonoo no
ke kaikunane ana e ike mai ana i ka moe oni ole a e kulou iho
ana no hoi kona poo ilalo aneane loa e pa iho kona mau
wili oho maluna o ka helehelena o Toma. Hopu iho la kona
mau lima i na lima o Toma a puliki iho la me mea la e haawi
iho ana oia i kana hoomaikai kiekie loa i ka hoopakele o kona
kaikunane, a oiai ko Felorika lima e paa ana i kona aohe ma-
nawa mamua aku o ko Toma ola ana i oi ae ai ke kapalili
o kona puuwai mamua o keia manawa.
Ua hoihoiia o Toma i kona home a ua kilia he kauka no
ka hele ana mai e lapaau iaia a iloko o ka manawa pokole
elike me ka wanana mua a ke kauka ua ola Ioa ae la oia a
like me kona ano mau mamua aku. Ma ka manawa ona i
hoihoiia aku ai i ka hale a ike mai la o Dora, kona kaikuahine
iaia me na alina mainoino maluna o kona kino, ua piha loa
ke kaikuahine i ka maka'u a nee okoa ae la i ka uwa, no ka
mea, no kekahi manawa aole hiki iaia ke ike pono mai o Toma
no ia hoi aku ai ua pau ka lole ika a-ia e ke ahi a ua hele
e no hoi ka nanain ao ke kaikunane.
"O, e kunane, e kunane, heaha keia pilikia nui i halawai
mai me oe?" wahi ana me ka piha i ka makau.
"Aohe pilikia nui i halawai mai me a'u," i pane aku ai o To-
ma ma ke ano me he mea la he mea ole loa ka pilikia iaia.
No ka ike ana mai o Dora i ko Toma hoomaopopo ole iho
i ka pilikia i loaa iaia, hopu mai la i ka lima a kai aku la iaia
i kahi o ke aniani kilohi i mea no Toma e ike iho ai iaia, a
ia ike paka ana aku ona i kona helehelena iloko o ke aniani
aneane e lilo kona hanu mai iaia aku.
"E Toma, ike pono aku la anei oe i kou helehelena au i
hoole mai nei aole oe i halawai me kekahi pilikia?" i ninau
mai ai o Dora.
He oiaio, ko Dora maka'u ana no ka mea, o ka lauoho o ke
kaikunane ua pau i ke ahi a koe ka ili ma kekahi mau wahi,
kona umiumi ua a-ia a kapakahi, he mau umiumi nani ona i
lilo i mea lili ia e kona mau hoa, o ia mau mea nani nae apau
ua lilo i mea ole i ka inaina o ke ahi, ka mea i oleloia, o ke
ahi aole ana olelo mai ua ana'.
"Ua ike paka aku la oe i kou mau ano apau, nolaila au a
ninau aku nei, heaha ke kumu ka pau ana o kou mau oho
ame kou mau umiumi, a pela hoi me kou mau aahu i ke ahi?"
i nui mai ai ko Dora leo.
He mau huaolelo pokole loa ka Toma o ka pane ana aku a
ua lawa ia no ka hoakaka ana aku i ke kumu o kona ano e
ana elike me ia a ke kaikuahine e ike mai ana i ka i ana aku:
"Makahi o kou uwe mai, e Dora, e hoohauoliia aku ana ou
ke hoikeia aku au i ka mea oiaio ia oe, aohe o'u pilikia iki,"
wahi ana. "O holo a hoike aku ia mama i ka moolelo elike
me ka hiki ia oe ke hoonui aku. Mai hookaumaha aku oe i
kau hoonui olelo ana iaia, olelo wale aku no oe ua hoi mai au
me ke ola maikai, a olelo aku oe mamuli wale no o ko'u ma-
kaala ole ia'u iho ke kumu o keia loli ana o ko'u nanaina i
nei manawa elike trie ia au e ike mai la i ka pau o ko'u oho
ame ka umiumi i ka a-ia e ke ahi. O holo!"
Aohe palua ana aku o ka olelo ia Dora no ka mea hakalia
no a kuu ka Toma kamailio ana ua hala aku la oia no ka hoo-
ko ana i kana hana o ke kauohaia ana aku, a iaia i hala aku ai,
haule iho la o Toma iluna o ka noho paipai nui o ka makua
hine e ku ana mamua mai o ke kapuahi hoopumehana me
ka haka pono aku o kana nana ana iloko o ke kapuahi lanahu
e aa mai ana me ka noonoo nui iloko ona.
(Aole i pau)