Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIV, Number 19, 7 May 1925 — Page 1

Page PDF (1.60 MB)

View this newspaper issue

Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII

Ka Nupepa Pookela o na
Nupepa Hawaii

Hoopukaia i na Kakahiaka
Poaha Apau

BUKE LXIV—HELU 19 NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H. POAHA, MEI 7, 1925 NA HELU APAU 6359.

ELUA I MAKE I KA PAHI

PAKELE MAI ELUA MAU OLA

Hanaia Kekahi Karaima Pepehikanaka Weliweli

Malalo ae Nei o Waimanalo a Paa Nae

ka Mea Pepehikanaka i ka Hopuia.

E HOLO ANA NA MOKUKAUA
NO LAHAINA MAUI I KEIA LA

Mahope o ka Hoohala Ana i Kekahi Mau la Malaila

e Holo aku ai Kekahi Mau Mokukaua no

na Mokupuni o Hawaii me Kauai.

Pau ka Halelio
o Baldwin ma
Maui i ke Ahi

Lilo na Lio Paani Polo i Moe

puu na Kela Pauahi me

ka Nui o na Poho.

HIKI OLE KELA MAU

LIO E HOOPAKELEIA

A ke Ahi Mahope Iho o ka

Hookomoia Ana Aku o na

Lio Iloko o Kela Hale

Ma ke Sabati aku la i hala, i holapu ae ai na alelo ana ole o ke ahi, i ka halelio o Baldwin ma Maui, a o ka hopena i ikeia, o ia no ka lilo ana o na lio maikai loa o ka ohana Baldwin, na lio i hoomaamaaia no ka paani polo, ame kekahi mau lio kaulana mai Amerika mai, i mau moepuu na ke ahi, a hookahi wale no o kola mau lio i pakele ke ola, no ka paaia ana ma Honolulu nei.

Ma ka Poalima koke aku ne? no o ka pule i hala, ka hoihoiia ana aku o kela mau lio no Maui, mahope iho o ko lakou hoea ana mai Amerika, mai, a i kulike ai me ka nuhou o ka loaa ana mai i keia kulanakauhale, ua hoomaka ka a ana o ke ahi maloko o kela halelio, mahope iho o ka hookomoia ana aku o na lio iloko.

Aia ma kahi o na kaukani dala ke poho i kohoia, no ka pau ana o kela halelio i ke ahi, a no na polio i loaa mai, no ka poino ana o na lio, aia ma kahi o na dala mahuahua loa, no ka mea he mau lio i waeia, mailoko mai o na welo lio kaulana loa.

Mamuli o ka poino ana o kela mau lio, i maa a i kamaaina i ka paani polo maanei, nei, ua oleloia, he hana hiki ole loa, ka loaa ana o na lio o kela ano iloko o na makahiki he umi mai keia manawa aku, a ua aneane e hiki ole ke paaniia aku ka polo no kekahi manawa, no ka nele mai i na lio makaukau ma kela ano lealea.

HOOPAUIA KA MAHELEOLELO

PAKE.

Mamuli o ka manaoio ana o na lunakanawai kaapuni eha, he hana hoomakaulii, ka hoopau ana i kekahi maheleolelo, i konoia mai ai na Lunakanawai Kaapuni Andrade, R. J. O'Brien, J. J. Banks ame J. E. Desha, e kakau i ko lakou mau inoa, maluna o kekahi palapala, i hoounaia aku ia S. K. Lau, ka maheleolelo Pake oloko o ka aha kaapuni o Honolulu nei, e kauoha aku ana iaia, e waiho mai i kona kulana maheleolelo, ma ka la 15 o ka mahina nei o Mei.

Hookahi nae kumu nui o ka lawe ana ae o kela mau lunakanawai, ' ka hana hoopau i keia maheleolelo iloko o ko lakou mau lima, mamuli no ia o ka hooholo ole ia ana o kekahi bila e ka ahaolelo aku la i pau, e hoakaka ana no ka hoopau ana i ke kulana maheleolelo Pake.

Ma kahi o ka hoopau ana o ka ahaolelo i ke kulana o ka maheleolelo Pake, o ka uku o na maheleolelo ka i hoomahuahuaia ae.

Ma ke noi ana aku nae i ka Maheleolelo S. K. Lau, e waiho mai i kona kulana, ua manao na lunakanawai kaapuni eha, he mea makehewa ka hoomau hou ana aku i kela maheleolelo, no ke kumu, ua Uiki i na Pake e hoea aku ana imua o ka lakou mau aha hookolokolo, no kekahi mau hihia, ke lohe, a i ole ke maopopo paha i ka olelo Beritania.

Ina nae e ikeia ana, aole he lohe o kekahi Pake i ka olelo Beritania, alaila e hoolimalimaia ana no kekahi maheleolelo, no ka mea, ma kela ano, e hoemiia mai ana na hoolilo o na aha kaapuni no ka mea he elua haneri dala, ka uku o ka maheleolelo Pake no ka mahina.

Ma Hawaii nei no o S. K. Lau i hanauia ai, a ua puka pono mai oia mailoko mai o ke kula kiekie o Leland Stanford.

NA LUINA O NA MOKUKAUA
MALOKO O NA HALEPULE.

He heluna nui o na aliikoa ame na luina oluna o na mokukaua Amerika e ku nei maloko o ke awa i hele ae i ka pule maloko o na halepule like ole maloko o ke kulanakauhale, a hookahi mea i haawiia ka mahalo nui no lakou, iloko o ka heluna nui o ia poe i hooleleia mai iuka nei o ka aina ma ia la he maluhia ka mea i ikeia, he hoike ana mai hoi i ko lakou malama a hoolohe ana i na kauoha ame ko lakou a'o pono ia ana.

Ma na wahi like ole o ke kulanakauhale ma ia la he mea hala ole i ka ike aku a ka maka i na luina e holoholo ana ma na alanui, maloko o na paka a ma na wahi e ae a la-

KU I KA NANI KE KA'I KUKUI A KA LAHUI O NA KEPANI

Kauluwela na Alanui o ke Kulanakauhale Nei i naKukui ma ke Ka'i Huakai o ka po
Poaono Aku Nei i hala

E Hookoia Ana Ka Hoopai o na Duveauchelle

Haule ka Lakou Hoohalahala
no ka Olelo Hooholo
Imua o ka Aha Kiekie

KAKOOIA KA OLELO

HOOHOLO A NA KIURE

Maloko o ka Halepaahao Maa-
nei Lakou e Noho Hana ai
i ko Lakou Hoopa'i

O ka hoopii hoohalahala a Edward K. Duvauchelle, ame kana mau keiki elua, no laua na inoa o John ame Waldemar, imua o ka aha kiekie, e ku-e ana i ka olelo hooholo a ka aha kiure o Maui, no ko lakou pili i ka hewa, o ia ka pepelu ana ia Wai Bow a make, ua haule wale ia, mamuli o ka hoopuka ana mai o ka aha kiekie i kana olelo hooholo, ma ka Poaono aku nei i hala, e kakoo ana i ka olelo hooholo a na kiure o Maui i haawi ae ai, pela hoi ka hoopa'i i kauia mai maluna o lakou pakahi, no ka noho maloko o ka halepaahao mai ka iwakalua a i ka iwakalua-kumamalima makahiki.

Ina aole he hoohalahala i keia olelo hooholo a ka aha kiekie, e hookomoia aku ana e ka poe i ahewaia, i ka aha hookolokolo o na olelo hooholo ma Kapalakiko hookahi mea maopopo loa, o ia no ko lakou noho hana aku i ko lakou mau hoopa'i, ahiki i ka piha ana o kela mau makahiki ae la.

Ua hookolokoloia o Edward K. Duvauchelle ame kana mau keikikane elua imua o ka aha kiure o Maui, a ahewaia ma ka mahina o Okatoba o ka 1923, me ka hookuuia ana nae o ka makuakane e noho mawaho o ka halepaahao malalo o ka bona, oiai ka hoohalahala i kela olelo hooholo, e waiho ana iloko o ka aha kiekie, a noho no na keiki elua iloko o ka halepaahao.

O ke kahua nui i ku ai o ka hoopii hoohalahala imua o ka aha kiekie, o ia no ka lawe ole ae o ka aoao o ke aupuni i ke kino o WaiBow imua o ka aha, a i ole hoi ia, ka hooia ana mai paha, ua make i'o o Wai Bow.

Ma ka hooholo ana nae a ka aha kiekie i keia hoohalahala, i hoaka ka ae ai na lunakanawai o kela aha, i ko lakou kuekaa ana i na ike apau i pili i ka hihia, a mamuli o na mea oiaio i loaa ia lakou, na maopopo loa, ka hoopuka ana mai o na kiure i ka lakou olelo hooholo, elike me na ike i waihoia imua o ka aha a ua loaa hoi i ka poe i hoopiiia ka hookolokoloia ana ma ke am kaulike, a hoopilimeaai ole ma ka aoao o na kiure.

HIKI I NA PILIPINO KB KOMO
ILOKO O KA OIHANA KOA

E ku-e ana i ka manao kanawai o ka Loio Kuhina Matthewman, ka loio kuhina mua o ke Teritore o Hawaii nei, i waiho ae ai ka Hope Loio Kuhina Marguerite K. Ash-ford i kona manao kanawai, a aponoia hoi kela manao kanawai e ka Loio Kuhina Lymer, no ka hiki i na Pilipino ke komo iloko o ka oihana koa, ina ua lilo mua lakou he mau makaainana Amerika.

Ma ka manao kanawai o ka Loio Kuhina Matthewman i pau, e hoakaka ana oia no ka hiki ole i na Pilipino ke lilo i mau makaainana, ma kela ano e hiki ole ai ia lakou ke komo iloko o ka oihana koa.

Ma ka manao hoi o ka Hope Loio Kuhina Miss Ashford, e ku-e ana i ka manao kanawai o Matthewman, ua hiki no i na Pilipino ke lilo i mau makaainana malalo o ke kanawai hookupa o Amerika, elike me ke kuleana i loaa i kekahi mau Iahui e ae, i hoakakaia malalo o ke kanawai.

Me kela kuleana o na Pilipino e lilo i mau kupa makaainana, ua hiki loa ia lakou ke komo aku iloko o ka oihana koa, i kulike ai ma ka ma-nao ame ka makemake o ke kana-wai, i pili i na makaainana i make-make e komo iloko o ka oihana koa

Malalo o ka manao kanawai o ka Loio Kuhina Matthewman i pau i hoopauia ai he heluna nui o na Pilipino mailoko aku o na pualikoa kiai lahui maanei nei, ma kekahi manawa ae nei i hala, aka nae, i ka manawa i hoopukaia ae ai keia manao kanawai hou, me he mea la, e hoi hou ae ana kela poe Pilipino iloko o ka pualikoa kiai lahui maanei nei, pela hoi ke komo ana aku o na Pilipino hou, iloko o ka oihana koa, ma keia hope aku.

O ka poe kuleana i ka pa ilina o Kamoiliili e hele ae lakou e hoomaemae i ko lakou man pa mamua o ka La Kaupua.


	I kulike ai me ka papa hoonoho- noho no ka nee ana o ke aumoku- kaua Amerika, oiai ma Hawaii nei, e haalele iho ana kela mau moku- kaua i ko lakou mau wahi e hoo- lulu nei no ka mokupuni o Maui, ma keia Poaha, me ka ukali pu aku o na moku o na ano liko ole o ka oihana kaua ma Hawaii nei, ma kela huakai. Ma keia Poaono, e hoea oku ai na mokukaua no Lahaina, me ka hoohala ana o na kanaka o na mo- kukaua i kekahi mau la ma ka mo- ku o Kama, mamua o ka holo hoo- maamaa hou ana aku i ka moana. Ma ka la 18 o Mei e haalele iho ai na mokukaua ia Lahaina, a holo aku no ka hoomaamaa ana, a no ka makaikai ana ia Hawaii, a mai Hawaii ae no Kauai, e ku hou mai ai no Honolulu nei, ma ka la 8 0 Iune. Mamuli o ka nui hewahewa o na mokukaua, e maheleheleia ana ke ano o ka holo ana o na mokukaua no Hawaii a no Kauai. Mahope o ka hoohala ana i keka- hi mau la ma Maui, e holo aku ana kekahi mau mokukaua no Kauai, i ka wa e haalele ai ia Lahaina, a holo hoi kekahi mau moku no Ha- E KAIEHUIA AKU ANA NA PI- LIPINO OLOHANI. I kulike me ia a ka Loio Kuhina Lymer o ka hoike ana ae ma ka Poalima o ka pule aku la i hala e hookomoia ae ana kekahi mau hoopii iloko o na aha hookolokolo no ke kaiehu ana aku i na Pilipino olohani e noho mai la maluna o ka aina aupuni ma Kapaa, Kauai» I kulike me ia aha i ka hoike ana ae malalo ana o ke kanawai aeahaukae kela poe e hoopiiia aku ai, a mahope o kona holo kino ana i Kauai e maopopo ai iaia ka hiki iaia ke hoopii i kela poe malalo o ke kanawai komohewa ame ka ole. He hewa karaima ke komohewa mm maluna o na aina i mahiia a i hoomaemae ole ia elike me ke kanawai o ka 1925 i hoakaka ai. Aole oia i hiki i Kapaa kahi a na Pilipino olohani e noho hookohukohu mai la he makahiki a oi, aka e holo kino aku ana nae oia i mea nona e ike ai nona iho ina ua kaa lakou malalo o ke kanawai hou i hooholoia iho nei. He 250 ka nui o na Pilipino e noho mai la maluna o kela wahi mahope o ko lakou kipakuia ana mai kahi mua aku a lakou o ka noho ana, a maloko o na halelole, na hale i hanaia me na apana kini a mau pahu, a ma kahi aneane elua eka i paa ia lakou, a he ku ka i ka pelapela ka noho ana o kela poe ma kela wahi. Ua hoounaia ae i na luna aupuni o ke teritore he mau hoopii e nonoi ana e aeia aku kela poe e noho mau ma kela wahi. Ua kauia be mau hoolaha e kauoha ana i kela poe e hookaawale mai kela wahi aku aohe nae i nee, ke noho mai la no. I Kauai aku nei ke Komisina aina aupuni Bailey no ka nana ana i kela wahi a na Pilipino e noho mai la he mau mahina aku nei, aohe nae he mea i hoikeia ae no kana bana i holo ai. No ka piha e o ka nupepa i keia pule, i hoopaneeia ai kekahi mau palapala i kakauia mai e na maka- maka, a keia pule ae. kou e makemake ai e ike, a ma ka auwina la he huakai nui o ia poe e hele ana iuka a i kai mahai o na alanui a maluna o na kaa uwila ame na kaa otomobile, me ka lohe a ike ole ia aku o kekahi haunaele mai ia lakou mai, aole no hoi be poe i ikeia aku e hilala mai ana ma na alanui, a ke nana aku ma na ala- nui he kohu moa lawakea i ko la- kona mau aahu keokeo. Ma ka Poakahi nei ka liuliu ana o na mokukaua e holo aku no La- haina no ka paikau hoomaamaa ka- ua ana a e hala ana ka kekahi mau la he pule a oi malaila ma ia hana. Ua hauwawaia ae kekahi lono no ka makemake o na ohana o kekahi mau kanaka oluna o na mokukaua e hookuuia mai na kanaka i pili ia mau ohana iaka nei o ka aina a ao ka po, a ua hoikeia ae ka ia manao i ka Makai Kui Trask a ua hooleia aku ia manao mamuli o ke komo ana aku o kekahi man hoohalahala i ka makai nui.	waii, a hookahi ka houluulu like ana mai no Honolulu nei, ma na la hope o ka mahina o Iune ft i ole ma na la mua o ka mahina o Iulai. No ka hookipa ana aku i na ka- naka o kela aumokukaua, eia na komite hookipa o Hawaii ame Kauai ke hoomakaukau mai nei, i na mea e pono ai kela poe, aole wale no, ma ka panee ana mai imua o lakou, i na hana hoohauoli, aka ma ka lawe hoomakaikai ana kekahi i na wahi pana o kela mau mokupuni, amp na hana e ne apau i pili i ka hookipa ana i na malihini. Mahope iho o ka akoakoa hou ana mai o na mokukaua i Honolulu nei, me ka hoohala ana i kekahi mau la kakaikahi maanei nei, e hoomau aku ai kela mau mokukaua ma ka lakou huakai aumoana no Auseta- ralia; a iloko o ka hapa hope o kai mahina o Augate, a i ka pule mua paha o Sepatemaba e ku hou mai ai no Honolulu nei. No ka pono o na kanaka o ke aumokukaua, i hoolala ai koonei poe, e wehe aku i ka hoikeike fea Te- ritore iloko o ka mahina o Sepate- maba, elike me na mea i noonoo mua ia ai, o ka holopono nae o kela hoo- lala ana ame ka ole, e ikeia ae ana no ia ma keia mua aku. MANUUNUU UA POINO I KE KAA UWILA, Ma ke alanui Moi e kokoke ana i ke alanui ololi Pua, ma ka auwi- na la o ka Poaono aku la i hala i hooku'iia ae ai he Kepani nona ka inoa o Serekawa, e ke kaa oto- mobile e hookeleia ana e C. B. Lume me ka nui o na poino i loaa i kela Kepani, me ka maopopo ole e ka palekana mai o kona ola. Ua hoihoi awiwi ia aku ke mea poino no fc« hf»Vna"* n na. r»t««ii ulia, a mahope iho o ka lawelaweia ana mai o kekahi mau lapaau ana no ka hoomama ana ae i na ehaeha i hoihoi loa ia aku ai no ka Hale- ma 'i Moiwahine, me ka mau no nae o ke kupouli o ka noonoo o kela Kepani, no kekahi mau hora loihi o kela po Poaono, a hoea wale i ke kakahiaka o ke Sabati ae. I kulike ai me ka hoike i waihoia ae i ka halewai e ka Makai H. Mol- denhauger, e holo ana ke kaa oto- mobile o C. S. Lum nouka e Kalihi, ma ke alanui Moi, a ia Lum i hoo- huli ae ai i kona kaa, me ka ma- nao, e oili aku mamua o kekaki kaa okoa aku, o ka manawa ia i hoo- ku'i aku ai i ke Kepani, me ka nahaha ana o ke kukui o ke kaa, a loaa kekahi mau poino e ae. Ma kela hooku'i ana, i pii aku ai ke kaa maluna o ke Kepani, me ka nui o na poino i loaa maluna o kona kino. No kela ulia i haawi ae ai o Ka- pena Kamauoha i ke kauoha e huli a e ninaninau pono ia aku na mea apau e pili ana i ke ano o ka ha- lawai ana o ke Kepani me ka ho- pena poino. HOOKU'IIA HE WAHINE A EHA E KE KAA OTOMOBILE. Mamuli o ka hooku 'iia ana e ke kaa otomobile e kalaiwaia ana e Lloyd Smith ma ka Hale Hoahu Bu- ke o Hawaii, me ka eha kukona konu loa ma ka hookuina o na alanui Waila ame Punahou, a no ia eha i laweia ae ai oia me ka awiwi loa no ka halema'i Moiwa- hine Emma, a ma kona nanaia ana e na kauka o ka halema'i i ike- ia ai ua nahaha ka iwi opuupuu o kona wawae, hookahi wale no hana kupono o ke oki ia wahi o kona wawae i poino. Ma ka hoike a ka Makai K, Mouldenhauer o ka hoihoi ana ae i ka halewai, ka makai nana ninaninau pono i ke kumu o kona eha ana, e holo ana o Smith me ke- kahi hoaloha ona maluna o ke k ka oto maluna o ke alanui Waila no Waikiki, a i ko laua hookokoke ana aku na ike aku la laua i kekahi wahine e ku ana iwaenakonu o ka alanui Waila, o ka lana mea hou aku o ka ike ana o ia no ka hooku'i ana aku o ke kaa a laua e holo ana i ka wahine. Aia ka hana iloko o na lima e ko Kapena D. C. Kamauoha no ka ni- naninau ana aku i keia ulia oto a eha ana ia wahine. Ua haawiia ae nei ia Sam Kei noi, ka unuhi ana i na kanawai! k» ahaolelo ma ka olelo HawaiiJL e hoopukaia aku ana kela mau k. nawai maloko o ke Kuokoa n« i ka wa kupono.


	O ke ka'i kukui a na Kepani o keia kulanakauhale, ma ka po o ka Poaono aku la i hala, ma ke ano he hoike nia ka aoao o kela lahui, no na manao maikai i hoo-kahuaia iloko o kela ame keia Ke-pani ma Hawaii nei, no ke kipa ana mai nei o ke aumokukaua Ame-rika, o kela kekahi o na ka'i kukui ku i ka maikai ame ka nani, i ikeia e lihi launa ole mai na ka'i kukui o kela ano like, i malamaia ma keia kulanakauhale. Oiai o kela ka'i kukui a na Kepani, o kekahi ia o na hana hoo-kipa ano nui i paholaia aku i na kanaka o na mokukaua Amerika, ua piha ohohia maoli na mea apau, e ake e ike i kela haua, no keia kumu, ua hele na alanui e kokoke ana i kahi o ka huakai e ka'i mai ai, a pihaku'i i na kaa ame na kanaka a mamuli wale no o ka ikaika o ka hoomalu ana a ka oiha-na makai, i ike ole ia ai kekahi mau ulia poino. E kokoke ae ana i ka manawa hookaawaleia, no ke ka'i ana ma o ka huakai mailalo mai o Aal Paka, na hoea mua aku la kekahi poe no na wahi e hiki ai ke ikeia aku ka huakai, a elike me ka nee mau ana o ka manawa imua, pela iho la ka mahuahua mau ae o na kanaka ahiki i ka hookeke maoli ana, me ka hiki ole i na kaa otomobile ke kukuluia ma na alanui; koe wale no ka holo ana aku no na alanui kaawale, malaila e kukulu ai i na kaa. Mahope o ke kakahi ana no kekahi manawa, a i ka ako koa ana ae hoi o ka poe ka'i kukui ma Aala Paka, na hoomaka mui la ko ka'i ana o ka huakai ma ke alanui Be-- -»'»» r. Y»:.-; s>« -ke flVakui ana o n« makai o na kaa mokokaikala ma ke poo o ka huakai, i ukaliia aku ka hana. Mahope koke aku o ka bana, na Kepani me na kukui e aa ana, e kilepalepa ana hoi na hae Amerika i ka makani, e hoike okoa mai an EHA POE I HOPUIA NO KA WAIONA. Eha poe ku-e kanawai waiona hopuia e na makaikiu ma ka Poalua o ka pule aku la i hala. He elua mau kumuhoopii i hookomoia ae ka aha e ku-e ana ia Rito Ogato e ka Makaikiu Lewis. Ma ke ala- nui Auld kona wahi i hopuia ai. He elua mau kumuhoopii, hookahi no ka hana waiona a o kekahi no ka malama waiona i hookomoia ae i ka aha no Chin Loy, he Pake i hopuia ma ke alanui Liliha e na Ma- kaikiu Munson ame Nakea. Ma ke alanui Moi he Kepani o Y. Yamada ka inoa, ka i paa ae i ka hopuia e na Makaikiu Kualii ame Troche no ka loaa ana aku o ka waiona malalo o kona malu a na ka Makaikiu Kellett i hookomo ae i ka hoopii nona imua o ka aha. Na ia mau makaikiu hookahi no i hopu ia T. Kinoshita ma ke ala- nui Kukui a hoopiiia ae no ke kuai waiona. APONOIA KA BILA AUHAU HOOKAA OLE IA E KE KOMITE. Ma ka hoike a ke komite waiwai o ka hale, o ka hoike ana ae imua o ka hale ma ka Poakahi o ka pule aku la i hala, i aponoia ai ka R S. 174 a Aki, no ia kumu ua hooholoia ia bila ma ka heluhelu elua ia ana. O keia ka hoakaka a ke komite ma ka manawa o ka manawa waiho ana ae i kana hoike. "Ma ka manao o keia bila e wai hoia ae kekahi papainoa o ka poe hookaa auhau i haule hope a i hookaa ole ae, a o ia mau auhau ma ka manao o ka luna auhau aole hiki ke ohiia, i ka puuku o ke te- ritore a e hoopaaia maloko o ke- kahi buke auhau kuikawa ma ke ano he mau auhau hiki ole ke ohiia. He hoomaalahi aua aku keia i ka hana a ka puuku mai kekahi hana hooluhi wale a waiwai ole a hoohuikau hoi ma ka huli ana i ka ukupanee ame na hoopa'i no ka makahiki maluna o na itamu o keia ano. "Ma ka manao o ke komite he hana naauao ka malama ana i ke- kahi papainoa o ia poe auhau i hookaa ole ia maloko o kekahi buke kaawale, kahi e hoopaaia ai ia mau auhau, i ka manawa e hiki ai i ka poe i hookaa ole ke hookaa mai i ko lakou mau auhau i haule hope ka hookaa ana,"	ka poe ka'i kukui, i na manao haa- heo iloko o lakou, no kela hana. E ukali aku ana i kela mahele o ka huakai, na kaa i hoohiwahiwaia me kela ame keia ano, oiai na ku- kui e hoomalamalama ana i na mea i hanaia, mai ka mokukaua mai, ahiki aku i na kumulaau, a ma ke ano nui ke olelo ae, ua umeia aku na manao mahalo o ka lehulehu, no na mea a na Kepani i hana ai, me ka maiau loa. I ka hoea ana o ka huakai ma- waho ae o Wakinekona Hale, ka home o ke kiaaina, oiai oia ame kana mau malihini e nanea ana, ua hoohalaia kekahi manawa pokole, no ke kiaaina e kilohi ai i ka hiona o kela ka'i kukui, me kona haawi ana mai i kekahi, mau olelo pokole o ka mahalo ame ka hoomaikai i na makaainana Kepani, a ua pana 'iia aku ia mau olelo, me na leo huro mai ka poe aku iloko o ka huakai me ka piha ohohia, I ka hoea ana o ka makamua o ka huakai no ke alanui Mila, i huli ai i kai, a komo aku la iloko o ka pa'lii, kahi o kekahi heluna nui o na makaainana, na aliikoa me ko lakou mau ohana e kakali mai ana, a puka hou ka huakai ma ka puka makai, alaila ka'i hou aku la nolalo o Aala Paka. Ua huliamahi maoli no na aha- hui apau o na Kepani ma kela ka'i kukui, me na manao lokahi, a e lo- heia ana hoi ma ka waha o kela ame keia mea makaikai, na olelo, e haa- wi ana i na mahalo kiekie ana, no kela hana a na Kepani; a iloko o na manao hauoli no na mea a lakou i ike ai, i huli hoi aku ai kekahi poe no ko lakou mau home, a hoo- hala iho la no hoi kekahi poe, ma- loko nei o ke taona, ma na wahi o na hana lealea a hoohauoli, i hoo- kawaleia. Mamuli nae o ka ae ole ia o na kanaka o na mokukaua e lele iuka nei o ka aina i ka po, koe wale no na aliikoa ame na aliimoku, ua nui ka minaminaia no ka ike ole o kela poe kanaka o na mokukaua i kekahi hana a lakou i ike mau ole ai mamua. MA KA LA 9 O KEIA MAHINA E HOOLOHEIA AI KA POE KU-E WAIONA. Ma ka hihia a ke aupuni e ku-e ana i ka poe hakihaki kanawai wai- ona o eono ka nui i paa ae ai i ka hopuia ma ke ahiahi o ka Poa- lima i hala e na makai a i laweia ae imua o ka aha hoomalu a ka lunakanawai Harry Steiner ma ka Poaono i hala, ua hoopaneeia mai ka hookolokolo ana ia lakou a ka a 9 o ia keia Poaono iho; maloko o ka hale kahiko o Waterhouse ma ke kihi o na alanui Nuuanu ame Kula kela poe i paa ai i ka hopuia e ka Makai Nui Trask ame na Makai Frazer ame Punee. He eha mau kane ame elua mau wahine i paa ae i ka hopuia a na hookuuia ae na kane mamuli o ko lakou bona ia ana ae, a no na wa- hine na kauohaia aku laua e hoea ae imua o ka ana ma ka la i hoike ia ae la. O na kane eha oia o Kawamoto, Edward Smith, Y. Yano ame S. Suzuki, a o na wahine o Mrs. Ka- wamoto ame Mrs. S. Fukiwara. I ka manawa i Loea ae ai na ma- kai i kela hale he poe e hauoli ana ka i loaa aku ia lakou, a i ka ike ana mai o ke kiai ia lakou ua haa- wi aku la oia i kekahi hoailona i ka poe e hauoli ana, me ka hoao pu ana e ninini i ka waiona ma kekahi pu- ka wai Ma ka hoakaka a ka Makai Nui Trask ua hoomakaukauia ia hale no na kanaka o na mokukaua e hookipaia aku ai, a ma ke ano hoi e lilo ai ia hale i wahi huli loaa na lakou, ma kekahi rumi malalo iho o ka hale ua hoomakaukauia ia wahi no na luina a ua hoomakaukauia hoi he mau rumi liilii maluna ae no na aliikoa e hookipaia aku ai, me he mea la aole o ka waiona wale no ka maunu huli dala i manaoia, aka o kekahi mau hana e ae kekahi. Ma kahi o ka ekolu haneri a oi aku poe o ke kulanakauhale nei, o ka holo makaikai ana no ka Paka Hoomanao Kuhio, ma Hoai, Koloa Kauai, ma ka po o ka Poaono aku nei i hala, a hoea hou mai ma ke kakahiaka o ka Poakahi iho nei, me pe ka nui o na manao hauoli, no na mea a Iakou i ike ai ma kela huakai


	Malalo ae nei o waimanalo, ma ka po o ka Poakahi aku la i hala, i lawelaweia ae ai kekahi karaima pepehikanaka, me ka make ana o hookahi kane ame hookahi wahine, hoihoiia mai hoi hookahi kane roe hookahi wahine iloko o ka Hale- ma'i Moiwahine, iloko o ke kulana kupilikii, e maopopo ole ai ka pale- kane mai o ko laua mau ola. O na mea elua i make, he mau Pi- lipino, pela no hoi na mea i hoihoi- ia ae noloko o ka halema'i, a he Pilipino no ka mea nana i hana i kela karaima pepehikanaka. I kulike ai me ka moolelo e pili na i kela karaima pepehikanaka, ua la ae a kela hana, mahope iho o ka papaleo ana mawaena o kela oe Pilipino, a iloko o ka manao ili me ka piha inaina, i unuhi ae ai he Pilipino nona ka inoa o Ma- tias Depamon, i kana pahi i hooka- laia a oi, a hou aku la ia Paulino, he Pilipino limahana no ka mahiko o Waimanalo a make. Ua hou pu ia kekahi wahine okoa ku i ka pahi, nona ka inoa o Mrs. Petronila Canton, me ke kukonukonu oa o kona poino, a ma ka hora umi oi o ka Poalua nei i make ai kela wahine maloko o ka halema'i. No ka wahine a ka mea pepehika- naka, ua moku pu oia i ka pahi, me ke kanalua loa o ka manao o na kauka oloko o ka halema'i no ka palekana o kona ola, a he Pilipino okoa iho, o Victor Rebulius kona inoa, oia ka mea i manaoia, aole e poino ana kona ola, no ka mea aole i kukonukonu loa ka poino i loaa iaia. No na mahina ae nei i hala, aole UA EMI MAI KA HELUNA O KA POE MA I AKEPAU I KA MAHINA O MARAKI. Ma ka pule aku la i hala ka hoopukaia ana ae ma ke akea o ka hoike a ka papa ola teritore no ka heluna o ka poe i loohia i ka ma'i akepau no ka mahina o Maraki hala, a ma ia hoike ua ikeia ka emi iho i ko na maluna o lanuari ame Feberuari mamua aku, no na ma'i hou keia i hoikeia ae ai i ka papa ola. No ka mahina o lanuari he 83 mau ma'i hou, no ka mahina mai o Feberuari he 102, a no Maraki i hala hope aku la he 76 wale no mau ma'i hou i hoikeia ae. "0 keia hoomau loa ana aku i na huina kiekie o ka poe i loohia i keia ano ma'i he mea hookaumaha nui mai na ia i ka noonoo koe wale no a laweia kekahi mau keehina ham e hoemiia mai ai," wahi a ka hoa kaka o ka hoike. "Ahiki mai i kekahi manawa ko koke aku noi i hala ua nui ka make makeia e loaa i rumi hou maloko o na halema i no ka hana e pili ana no ka ma'i akepau. Ua hoolahaia malalo o na nupepa mai kekahi manawa a i kekahi ma nawa keia mea o ka hua i ikeia ua hanaia kekahi rumi pakui hou a ua loaa i nei manawa. "Ma na la hope o ka mahina Maraki 1925, o keia malalo nei ka heluna o na ma'i maloko o na hale ma'i akepau like ole: Leahi 241 Kula, 114; Puumaile, 66; Mahelona he 43. Huina nui 464. Aia maloko o ka halema'i Moiwahine he 1 e kakali ana no ka hoololi ak i ka halema'i akepau. "Ma ia manawa like, he 196 ka nui o na ma'i akepau e kakali an no ka hoihoiia aku i na halema'i he 30 no ka halema'i Leahi, no Kua he 75 a no Puumaile, he 91. Huina 196. "Aole e hiki ana. ke hoihoiia alt iloko o na halema'i ka poe i looha i nei ano ma'i i nei manawa a e haawiia aku ai hoi kekahi kokia ia lakou, aia wale no a loaa i rumi kaawale Iawa kupono uo lakou e noho ai. "Ina no no ka loaa i rumi no nei poe e hoihoiia aku ai i na hae- ma'i o ia ka poe e kakali nei io ka loaa i rumi no lakou, e koe aia no aia ma kahi o 1029 poe ma 'i hou aku aia no ma na home kahi i noho ai, o ka hapanui o ia poe oloko o na halema'i kahi kapono loa no lakou, kahi e hiki ai ke lapaauia aku." O kau mau haina e Pohakuopele o ke Kai Malino, ka i hahani lo aku i ka manu a ke Keiki Kiamanu o Kahuku, a o ka nui ae o na haina a ka poe huli nane, aohe wahi me a lihi pilipili aina mai.	he maikai iki o ka noho ana o ka Pilipino pepehikanaka me kana wa- hina, e hakaka mau ana laua ma- muli o ka lilo o ka noonoo o ka wa- hine i kekahi Pilipino okoa aku, oia ka mea i houia i ka pahi a make, ma kela po Poakahi. Ma ka hoakaka a na Pilipino lima- hana o ka mahiko, ua ike lakou i ka hoopipili mau o Paulino, ka Pilipi- no i houia i ka pahi, i ka wahine a ka mea pepehikanaka, me ke a'o mau aku o Depamon i kana wahine e hookawale mai kela Pilipino mai, a no ka hoolohe ole ia mai o kana kaeoha, i hooko okoa ia ai ke kara- ima. Mahope iho o ka lawelaweia ana o kela hana houpahi ma Waimanalo, ua kau ae la ka Pilipino pepehikana- ka maluna o kekahi kaa otomobile, a hoomaka mai la e holo no Honolulu nei, iloko nae o kela manawa hoo- kahi, i hoounaia aku ai ka lohe i ka Hope Makai Nui Davis o Kane- ohe, no ke karaima i hanaia ame ka holo mahuka ana o ka mea pepehi- kanaka, ua hoomaka mai la ka Hope Makai Nui Davis me ka Makai Charles Kamanu e alualu maluna o ko laua kaa otomobile, ahiki i ka loaa ana mai o ka mea mahuka, a paa i ka hopuia. Ua hoihoi hou ia kela Pilipino pepehikanaka no Waimanalo, kahi o ko karaima i hanaia, a mailaila mai i hoihoi loa ia ae ai no ka hoopaa ana iaia maloko o ka halepaahao ma Kaneohe. Ma ka olelo a na makai, aole i luna iho kela Pilipino i kona hewa, aka ua ae okoa ae oia no kona hana ana i ke karaima pepehikanaka, ma- hope iho o kona paa ana i ka hopuia. O -;<,fmA'I FLU. KA ULALII KA i^li sir.:, .o KA .PUU WA MA'I NUI E LAHA NEI, Ma na la hope o ka pule i hala aku la ka hoopukaia ana ae o ka hoike a ka papa ola o ke teritore no na ma'i i ikeia ka laha maloka o na mokupuni no ka mahina o Ma-raki i hala aku la oia keia malalo nei: "Iloko o ka mahina o Maraki i hala aku la ua pii mahuahua Ioa a ka laha ana o na ma'i flu, ame na'i ulalii, no ka ma'i ulalii he 119, ka nui o ka poe i loohia ia e ia lalo ma'i a no ka flu hoi he 122, at no ka ma 'i puupuu liilii Chicken he 24. Mai na moku mai hoo-lahi ma'i meningitis ame ewalu nau ma 'i ulalii i hoikeia ae, a mai ka Papu ae o Leilehua elima poe i loohia i ka ma'i flu, eiwa i ka ma'i ulalii a hookahi i ka ma'i puupuu liilii (chicken pox). "No ka ma'i fiva taifoida hoi hookahi i emi iho i ka mahina o Maraki malalo o ko ka mahina o Feberuari; he ehiku ka nui o ka poe i loohia ia ma'i apuni ke ae-ritore. "No ka ma'i eha o ka puu he elima ka pii hou ae i ko ka ma-hina mamua aku, he 24 i hoikeia ae no ka mahina o Feberuari a he 29 no Maraki. Ma Honolulu iho kahi nui o keia ano ma'i i hoikeia ae, he 20. He 195 ka heluna oi hou ae o na ma'i i ka mahina o Maraki mamua o ko ka mahina o Feberuari; iloko o ka mahina o Feberuari he 236 mau ma'i a no ka mahina o Maraki i hala he 431. No ka mahina o Maraki, mai ka 1922 mai ahiki i keia makahiki o keia malalo nei na huina nui o na ma'i like ole i hoikeia ae i ka papa ola a i hoopukaia ae: Maraki, 1922 he 567; 1923, he 547; 1924, he 322, a no keia makahiki he 431. E HOEA MAI ANA I HAWAII I NEI KE KEIKIALII O SIAMA E hoea mai ana i Hawaii nei ke Keikialii Chandaburi, ke kaikaina o ka moi b ke aupuni o Siama ma keia mahina ae, elike me ia a Alex- ander Hume Ford o ka hoike ana ae ma ka Poakahi iho nei, mahope o ka loaa ana ae iaia o kekahi leka mai ia Buri Navarasthm mai, ke ku- hina Siama ma Wakinekona, e hoa- kaka ana e holo mai ana ke keiki- alii me kona ukaliia e kana kaika- mahine ame kona man ohua, a e hoea mai ana i Honolulu nei ma ka la 17 o Iune. No ka aneane hoo- kahi pule ke keikialii e noho iho ai ma Honolulu nei a hoi aku, a oiai oia e noho ana maloko o kekahi o na rumi maloko o ka halekula Pan Pacific Research ma Manoa oia e noho ai.