Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIV, Number 26, 25 June 1925 — Page 4

Page PDF (1.66 MB)

EHA NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H. POAHA, IUNE 25, 1925
aole i make o Kalaepuni, aole i paa
i na pohaku, aka, aole oia i kena
i na wai no ka paa e o ka wai i na
pohaku. Ma keia hana a na elemakule ia
Kalaepuni, olelo ae la o Kalaepuni
" E make ana olua la'u;"oni ae
la o Kalaepuni mailoko ae o na
pohaku paakiki, a hemo ae la, ike
na elemakule e make ana laua i Ka-
laepuni ke pii ae iluna, nolaila, holo
aku la ka elemakule kane.
Kahea aku ka wahine: "O ka
holo ka kau, ki i no o ka hoomana-
wanui ae a make ka enemi, alaila,
pono, a holo aku oe pakele, e holo
no, a e make no, e noho no, a o
make no, o ka ikaika auanei kei*
e pakele ai ke holo aku."
Ma keia olelo a ka wahine, aole
hoolohe mai o ke kane, ke holo loa
la aohe maliu mai i ka olelo kahea
aku a ka wahine; aka, hoomanawa-
nui ka wahine, i ke kiola ana i ka
pohaku, a o ka hapakolu wale ae no
koe o ka lua,a o ka hiki no ia
iluna o ka waha o ka punawai.
Aka, aole no nae he hoopau iki
o keia luahine wahine i ka olokaa
ana i ka pohaku iluna o Kalaepuni
Ua a'o aku ke kahuna Mokupa-
ne ia laua, "mai maka'u iki olua, a
hopohopo hoi. O ko olua maka'u
ana, o ko kakou make ana ia H
pau loa; a o olua ka mea e noho
hou ai ke alii a kakou, Keawenui
aumi; no ka mea, aole e hiki, e hoo-
nohoia, i mau kanaka opiopio i keia
wahi.
A pa pono iho la ka lae o Kalae-
puni i ka pohaku, a make iho la
Nana aku la ke kahuna Mokupane
a ike i ke ao i ke kau iluna o na
ouli o ka lewa, Mokupuni o Kahoo-
lawe, oiai, laua e uoho ana ma ka
huli kua hikina o Hualalai, alaila,
olelo aku la o Mokupane ia Keawe-
nuiaumi:
Ua make ka enemi, e pono e hoo-
unaia i waa kii i na elemakule, e
hoi mai."
Ua hoi mai Ia ka poe pili alo alii
apau i kai o Kailua, 4 hoounaia
ka waa kii i na elemakule na ka
hoi mai.

Ahiki ka waa i Kahoolawe, ma
kahi i kapaia Keanapou, a ua kau-
lana wahi ahiki i keia la, a aia
no ua lua hohonu la ke waiho la he
kiahoomanao no keia kanaka koa a
ka ikaika lua ole; a nohoalii hou
iho la o Keawenuiaumi ma kona
wahi.
No Kalaehina.
Ua maopopo ia kakou ma ka nana
ana i ko Kalaepuni moolelo, he ka-
naka koa loa oia ame ka maka'u
ole, he kanaka ikaika loa, a ma
keia moolelo ana, no kona muli iho,
oia o Kalaehina.
Mamua oe o ka make ana o Ka-
laepuni ma Keanapou, i Kahoolawe,
a Kalaepuni e noho ana ma ko Kea-
wenuiaumi noho alii ana no Hawaii,
kena aku la o Kalaepuni i na ka-
aka, mai kela pe'a keia pe'a o
Kona, e hele me Kalaehina i ke
kauo waa ma Kapua, aia ia wahi
ma Kona Hema, e pili ana me Kau.
Ma keia hele ana, ua hoonohoia
Kalaepuni i lunanui maluna o
a mea apau loa, elike me ka nui
o na waa ame na okana o Kona
Ahiki lakou i kahi o na waa e
waiho ana, eono waa, eono okana
olelo aku la o Kalaehina i kana
olelo kuahaua:
"E na makaainana o kuu kaikua
ana o Kalaepuni, e hoolohe mai ou-
kou, o ku okana e hiki e ana hana
waa i kai, alaila, e lilo ia mau
kanaka1 punahele na Kalaepuni."
Kauo aku la ka okana mua i ka
lakou waa, ahiki ma kekahi kipa-
pali, o Nawaahookui ka inoa, eono
iwilei kona kiekie, pela no ka hana
apau na waa eono, aohe waa i hiki
loa i kai.
Nolaila, haalele lakou i na waa,
a hoi aku la ahiki imua o Kalae-
puni, ninau mai la o Kalaepuni
"Auhea na waa." Olelo aku o
Kalaehina:
"Ua kauo mai nei makou a kahi
i haalele aku nei, he wahi kipa-
pali aia ilaila kahi i ili ai na waa
a eono."
A lohe o Kalaepuni huhu loa iho
la oia i kona kaikaina, olelo aku:
"Aole anei au i hoonoho aku ia
oe i luna maluna o na kanaka apau,
A no keaha la oe i hooponopono ole
ai elike me ka'u olelo ke pii e
kauo mai i na waa; o na kanaka
apau e noho lakou, aole pii. a i
hiki ola na waa ia oe, alaila, kauia
oe i kanaka no ka heiau."
A lohe o Kalaehina i keia mau
olelo a kona kaikuaana, maka'u Ioa
iho la oia, i ka hiki ole o na waa
iaia, noonoo iho la oia mai ka po
a ao, mai ke ao a po, hele aku la
oia a kahi o na waa i waiho ai.
nana iho la a haalele; hele aku la
oia ahiki i Kau.
Malaila o Kalaehina i olelo ai me
ka hoopunipuni, penei kana mau
olelo i ko Kau poe:
"E na kanaka o Kau nei i kau-
oha mai nei ke'lii o Kalaepuni ia'u
e olelo aku ia oukou, e hele e kauo
i na waa."
A lohe na kanaka i keia olelo a
Kalaehina, ia manawa, akoakoa ko-
ke mai la lakou, a kahi o na waa
i kau ai, o ia o Kapua.
Hapai ae la na kanaka i na waa
a kahi kupono e kauo ai, a lana
iloko o ke kai. Hoeia aku la elima
waa ma ka moana, ahiki i Keauhou,
kahi a Kalaepuni e noho ana hoo-
kahi waa mahope me Kalaehina o
ia wa i koe mahope, auamo ae
la o Kalaehina a hele mai la mauka
ahiki i Kainaliu, auamo aku la o
Kalaehina ahiki imua o Kalaepuni
kona kaikuaana, mahalo iho la o
Kalaepuni i kona kaikaina no ka
ikaika loa i ke auamo waa
Ahiki mai ka la hooklK'knha o
ku alii o Kalaepuni, ia n& hoike
ai o Kalaehina i kona ikaika imua
o na mea apau loa.
Lalau iho la oia hookahi waa o
na waa eono i kauoia mai al, a pahee
aku U iloko o ke kai, me he iho
lo, a me he mea ole la iaia.
Nana aku la o Kalaehina i na ai-
puupuu a ke alii, e kaka wahie ana,
lalau iho la oia hookahi pauku wa-
hie, a hahau iho la, a okaoka liilii
loa, lilo iho la ka paakiki o ka pau-
ku ohia nui i mea ole.
(Aole i pau.)
ia'u iloko o ia pilikia. Heaha auanei ka'u mea, e hana iho a
nona?"
"Oiai oia e ola ana he mea okoa loa ia, aka i nei manawa
ea aohe ou pilikia ana."
"Aole io paha ko'u malama iho iaia, aole ka e hiki ia oe ke
hoihoi hou aku iaia i kahi ona i loaa aku ai ia oe a waiho
aku iaia malaila ?''
"Aole hiki; o ka hoihoi hou ana aku he mauna okoa ana
aku no ia i ko'u ola he uku hoi ko'u hoihoi aku a ike ole ia mai
ia hoihoi ana aku, aka ina e ike mai ana kekahi o na kauwa o
kona pilikia no ia. Elike me ia a'u i olelo mua aku nei ia oe
ua make oia i nei manawa, nolaila aohe ou pilikia ana ina no
kou lawe aku i kona kino a huna aku iaia ma kekahi wahi."
Ina pela ua pono," wahi a Dick," na'u e malama iaia
I ka holopono ana o keia manao, hopu iho Ia o Dick i ke
kino o Felorika a huli aku la hele, o ke kaawale ana 5a o ua
niau hoahanau la.
Me ka mama o na kaina wawae i hoomau aku ai o Dick i
kona iho ana i kai ma kekahi alanui mahai o ke alanui nui
Iaia e hoomau la i ka hele me ka awiwi loa lohe aku la oia i ke
kanike mai o ka bele o ka halepule kokoke mai iaia o ka hora
umi-kumamalua ia o ke aumoe. He po ua a ikaika ia o ka
pa ana mai a ka makani me ka huihui pu, nolaila, no ia ino
aohe nui o ka poe helewawae o ka po maluna o na alanui
no ka makau i ka ino, nolaila ua lana loa ae la kona manao
aole e ikeia mai ana kona hiihele i kana ukana kaumaha a e
Iawe ana hoi i ka po. O na makai kuhuina, no ka makau
i ka ua aohe maaloalo ma na huina alanui, ua holo a pee
ma na poopoo a ma na ipuka hale o na hoaloha.
Ke hoomau la no ke kanaka i kana hele ana a hala mai la
he kuea a hala mai ana he kuea, me he mea la ua kamaaina
wale oia i kana alanui e hoomau la i ka hele, a i ka manawa
hope loa, ku iho la mamua o kekahi hale pohaku nui.
MOKUNA X.
No kekahi kikeke ikaika r maa mau ole ia kekahi ano elike
me ia mamua aku ua puoho mai la kekahi wahi kanaka Paele
poupou a hele mai la e pane no kana kikeke, a iaia i ninau
aku ai o Dick:
"Ea, he kauka no anei kekahi oloko i nei manawa?" wahi
ana, no ka mea o ka halema'i ia, a ilaila na kauka e hele mai
ai.
Luliluli mai la ke poo o kahi kanaka Paele poupou, a ninau mai Ia: "Heaha kou makemake i ke kauka, he ma'i nae kaa i Iawe mai la?" Kunou aku la o Matini (o ka inoa makua ia ona) a pane aku Ia : "Aole hiki ia'u ke haalele i keia mea ma'i ianei me ka uku mua ole ia mai o ko'u uku." "Aole lakou e hoea mai ana ahiki i ke kakahiaka nui," i pane mai ai ke kauwa Paele; "aka nae, ma ka'u mea o ka lohe ana aku ia lakou i ka olelo ana mai ua makemake loa lakou no kekahi ma'i nolaila, manao au ua hiki ia'u ke uku mua aku ia oe i ke dala no ia ma'i. Ehia la hoi, elima dala paha, ea?" Kunou aku la o Diki Matini, a i aku la: "Ke haawi aku au i keia ma'i na lakou no keia mau dala, oiai nae, ua oi aku ka waiwaiio mamua o ia." Lalau aku Ia oia i ke dala a paa mai la ma ke ano alunu, a huli mai la hele. "Alia, i ke kauka hea keia ma'i e haawi aku ai?" i kahea mai ai ke kauwa mahope o ua o Diki. "I ke Kauka Gerina," wahi ana. "Ua kuka au me ia o ka ma'i mua loa e loaa ana ia'u e lawe mai ana au iaia a pela au i lawe mai la i keia ma'i nana e lapaau. Aka nae, ina he kauka e ae kekahi e uku mai ana ia'u a oi aku mamua o keia elima dala, haawi aku oe i ka ma'i nana." Me keia mau huaolelo hope loa kaha aku la oia hele me ka awiwi loa me ka hookomo ana iho i ke dala i loaa mai la iaia iloko o kona pakeke lole wawae. "I ua o Diki Matini e hele la ke namunamu wale la no oia iaia iho, "Aole e ike ana o Keoni i ka'u mea i hana ai no kela kaikamahine, a aole no alu e hoike iki aku ana iaia, i mea aha no ia e hoike aku ai, hana ka oia i kela kaikamahine a ma'i a i ole e make aku ana paha, alaila manao mai oia na'u e auamoke koikoi o kana hana ino, e owili pu ia aku ai au iloko o kana hana. "Aole no paha oia e manao nui mai ana no kela kaikamahine e ninau mai ai oia ia'u no kekahi mea e pili ana iaia, mamuli o kona ike e make ana kela kaikamahine mamuli o ka paa Ioa o ka hanu iaia i wili ai a paa loa me ke kihei, ina paha no ka uhi wale "iho nei no aole no hoi e paa ka hanu, o ka wili no ka ia la a paa loa ke kania-i, pehea la e hiki ke hanu ae, no kona makau wale mai no kela o uwa kela kaikamahine a loheia e na kauwa, a paa koke oia." Me kekahi mau huaolelo ana o ka namunamu ana iho no ka nui o ka ino ame ke anu o ia po, o kona hapai ae la no ia i ke kino o Felorika e me ' Vr ana a kau i kona poohiwi, a hoomaka aku la ka pii aim -. ; ,;io ka hale maluna ma ke alapii poepoe a i ka hoea ana aku i ka rumi kaha kanaka, hoomoe iho la ia Feloika iluna o ke pakaukau kaha kanaka. Aole oia i laka aku a paa ka puka owaho loa o ia rumi, no ka mea o ka po ia i manaoia ai e hoea mai ana na kauka, a o ko lakou hoea mai no paha koe. I ka waiho pono ana iho o ke kino o Felorika iluna o ke pakaukau, hoomaka iho la oia e wehewehe ae i ke kihei i wiliia ai a paa, a waiho wale ae la ke kino o ke kaikamahine, a iaia e nana la i ko Felorika helehelena ke hookani wale no oia i kona ui, a ke ulu pu ia ke aloha ame ka minamina iloko ona no ka halawai koke ana me ka pilikia i, manao mua ole ia. Ma ko Diki Matini moolelo iloko o na makahiki lehulehu i kaahope aku, he kanaka malama hale oia no kekahi hale ana o ka ike ana i ke kahaia o ke kanaka no na manawa lehulehu a no ka poe make hoi, no ia kumu, aole i loihi loa kona nana ana iho maluna o ko Felorika helehelena. Ia alawa ana iho no ana i ka helehelena o Felorika a ike iho la ua make ua makemake Ioa oia ia manawa e iho koke i ka hale malalo no ke puhi paka ana, a no ka heluhelu nupepa ana. laia e noho ana ma ka rumi malalo lohe aku la oia i ka halulu ana mai o na kaina wawae mawaho o kipaepae mamua aku o ka puka o ka hale, aohe nae i haawi aku i kona noonoo no ia halulu no ka mea, ua koho iho la no oia he kauka ka mea nona kela halulu, o i mamao loa kana halulu o ka. lohe ana aku ahiki i ke kokoke loa ana mai; ua weheia mai la ka puka e kekahi mea ma ka holo hui maluna ae ona, a papani hou ia aku la no a ke lohe la no oia i ka halulu o na kapuai wawae oiai kela mea e pii la ma ke alapii no ka hale maluna, Hoopau aku la kana hoolohelohe ana i ka halulu wawae a hoomaka hou iho la e heluhelu i ka nupepa. O kela kanaka i pii aku la no ka hale oluna a Diki i lohe aku ai aole o kekahi o na kauka; elike me kana i koho ai, aka, o Toma Gerina, ke aloha a Felorika; ua hoea mai oia no
ia hale me ka manao e loaa ana kona kaikuaana kauka ma-
loko o ia hale ia manawa.
Ua hala ka hora aumoe ia manawa a he manawa hiamoe
ia, eia nae, eia no o Toma Gerina ke ala nei; no kekahi hana
ano nui i hoohia-aia ai kona noonoo a makemake loa e hui me
ke kaikuaana no ke kuka ana maluna o ia hana, oiai, ma ke
kaaahi kakahiaka loa o kekahi la ae e holo aku ai oia no Wa-
kinekona.
No ka loaa ole ana o ke kaikuaana iaia iloko o ka rumi
maa mau ia laua i ka hui malaila, ulu ae la kekahi noonoo iloko
ona malia aia paha kekahi o na kauka iloko o ka rumi kaha
kanaka, aohe no hoi he hewa o kona hele wale aku no malaila
e kiei ai ma ka puka.
No ka ikaika loa o nei manao, o kona ku ae la no ia a hele
aku la a ke alapii poepoe pii aku la a i ka hiki ana ma ka puka
kikeke aku la me ka malie loa; Aohe mea maloko i pane
mai i kana kikeke, o kona wehe loa mai la no ia i ke panipuka
a hamama a komo aku la a ma ka puka a nana aku la iloko.
He ano pouliuli wale no oloko o ka rumi, aohe ikaika loa
o. ka a o ke kukui gas, ua hoemiia a uuku loa, ma kekahi aoao
aku o ka rumi he pouliuli wale no, a hoomaka mai la ke
anoano hoomakaukau, aole nae oia i huli a haalele aku ia
rumi.
He kupanaha ka ulu ae la o ka makemake iloko ona ia ma-
nawa e komo Ioa aku oia iloko o ka rumi no ka mea noonoo
iho la oia heaha auanei ka hewa o ia komo wale ana aku no me
kona hoopoino ole aku i kekahi mea maloko.
Aia ma na paina o ia rumi he lehulehu na pahu kupapau ha-
kahaka oloko me na pihi hulali e anapa mai ana, ua weheia
na pani, a ke ike aku la oia i na lole oloko o ia mau pahu i
hanaia ai a maikai a i makaukau loa no ka hookomo ana iho
i ke kino o kekahi mea make iloko, a naka. wale ae la no kona
kino, ke ano o ka mea i makau.
He wahi hoakakala loa keia i ke oho o na mea apau i piha
me na manao makali wale, a he wahi kupoho ole hoi no ia
ano poe e komo ai. He wahi manaonao no ke ike iho i ke
kino o kekahi mea i make ke laweia mai maloko o keia rumi
no ka mea e kahaia ana, he oi aku ka maikai ina no ka make
me ka maikai e kanuia aku i ka luakupapau mamua o ka hoo-
hanaia ana o ka pahi a ke kauka.
No na manawa lehulehu mamua aku ua kamailio mai kona
kaikuaana iaia, ke Kauka Lolena Gerina i kekahi mau moolelo
hooweliweli no na mea i hanaia maloko o keia rumi, a no
ko "Toma hoomanao ia mau moolelo ua hookunahihiia ae oia
no kekahi manawa me ke okalakala o koha oho aka nae, o
ia mau mea i hanaia mahope o ke kahaia ana o ke kanaka he
mau mea pili wale no ia i na hana akamai a na kauka.
Hele kaapuni ae la oia maloko o ia rumi, a emo ole ua hoo-
kui aku la kekahi o kona matt wawae i kekahi mea oolea oi,
nie he mea ua haule mailuna mai o ka holopapa a i ole ua
kiolaia iho no paha e kekahi o na kauka iloko o kona manawa
e haiia ana ma kekahi Hana awiwi e haawiia, iho ai ka noonoo
a pau maluna o ia hana a ua poina ke kii ana iho a kau ae
ma kahi kupono.
Kulou iho la oia a lalau iho la a hele mai la imua i kahi o ke
pakaukau kaha kanaka e ku ana iwaenakonu o ka rumi.
Iaia i hele mai ai a ma kahi ekolu kapuai mai ke pakaukau
aku, holo ae la ka maeele makau iloko ona. Ike mai Ia oia e
waiho ana maluna o ke pakaukau he kino loihi e moe ana, he
mea kino eleele i makaukau loa no ke okiia me ka pahi a ke
kauka, ma ka manawa o na haumana e akoakoa mai ai ma ia
wanaao, ka manawa meha o na mea apau.
Ke ku la o Toma me ka oni ole no ka piha loa i ka eehia me
ka mau no o ka paa o ka mea ana i lalau iho ai iloko o kona
lima o kona puuwai ia manawa ke pana la me ke kapalili
he haawina i maamau ole ka loaa iaia mamua aku a ke puai
mai la hoi na kulu hou nunui mai kona lae mai, he makau i
hiki ole iho la iaia ke hoomalielie.
"O, aloha ino!" wahi ana i hoopuka ae ai. "Liilii maoli ka
moeuhane ana a kou makuahine, ma ka manawa o kou hanau-
ia ana, ua hanauia oe no keia hopena, a nui maoli no hoi ka
liilii loa o kou moeuhane ana nou iho, oiai oe e holoholo ana
iloko o ka malamalama o na kukuna la, me ka loaa ole o ka
noonoo iloko ou e halawai ana oe me keia hopena, he make
iloko o kou mau la opio!
"Pehea ana la, elike ana paha ko'u hopena me kou? O,
lapuwale! No keaha la au i noonoo wale iho la no elike me
keia?"
No kona makemake e ike pono i ka helehelena o ka mea e
waiho mai ana, hookokoke loa aku la oia i ke pakaukau, a
wehe malie ae la i ke kihei i uhiia ai ka helehelena ame ke kino.
"Auwe he wahine!" wahi ana i nahunahu iho ai, a ke nana
la oia i ka lauoho loloa a nupanupa, a i like hoi ka hinuhinu
me he mau lopi kilika la.
"Aohe pilikia ina e wili ae ana au a nui ka a o ke kukui gas,"
wahi ana iaia iho, o kona wili ae la no ia a i ka nui ana ae o
ka a, lena pono iho la kana nana ana maluna O ka helehelena
o ka mea make e haawi kokeia aku ana iloko o ka lima o na
kauka no ka Iakou kaha ana iho.
I ka lele pono ana iho no a ka lena ike a kona mau maka
maluna o ka helehelena keokeo pu e waiho ana, hoomaka ae
la oia e kuwo me ka ha o ka leo, o ka manawa mua loa ia i
loheia ai koha ume kuwo mai kona manawa kamalii mai.
"O, e kuu Akua, ua pupule anei au a i ole e moeuhane ana
paha?" wahi ana. "O ka helehelena no keia o Felorika Wela
a'u e ike nei me ka hoohewahewa ole, a i ole ua kupanaha anei
ka ike a ko'u mau maka."
I ka mao ana ae a na kikiao weliweli loa, kulou hou iho la oia e nana, elike no me kana o ka ike ana mamua o ia no kana e ike iho ana me ka hoohewahewa ole. Aohe kuhihewa hou ana iho o Felorika io no ia ua make!"
Ia minuke o ka maka'u ame ka weliweli i uluhia ai maluna
iho ona i na minuke mamua aku ua kaawale aku la, a ma ia
wahi ka ukiuki, ka inaina wela a pela wale aku, a no kona
piha loa i ka inaina aneane e nana kona puuwai Iloko o ia
minuke ana e ku la i. halawai ai oia he alo a he alo me ka oiaio,
oia hoi kona aloha ia Felorika elike me ka ikaika o kona uhane,
"Pehea la i halawai ai o Miss Wela me keia make hikiwawe,
a nawai keia hana karaima i hana maluna ona, a no keaha,
a owai ke kanaka limakoko e ola ana ia manawa? "O keia
na ninau lehulehu i ala ae la iloko 6 kona noonoo ia manawa,
aka aohe mea hana e pane mat ka haina no kana mau ninau.
Ua like oia me kekahi kumulaau ia minuke me ka maopopo
ole o kana mea e hana aku ai.
(Aole i pau.)
HAINA NANE.
Mr. Lunahooponopono o ke Kuo
koa; Aloha nui:-No ka haina o ka
nane a ke keiki o ka pali kapu o
Keoua, ame na mahele, ame na we -
hewehe ana, o ia iho keia.
Mahele. 1, Liona. Mahele 2, Hae, o ka paa Hoi kela iluna, o ka paa hoi ilalo nei, Pakipika, i ka hoohui ana ae i keia mau mahele, loaa pono i'o ka inoa pololei o ua keiki nei o ka aina hanau o maua, o Kona i ke kai malino. Haina, LIONAHAEOKAPAKI-PIKA. Eia ka'u wehewehe ana no keia inoa piha e kau ae la maluna. Eia i Honolulu nei keia holoholona he liona, aia iwaho o Kapiolani Park. O ka paa hoi iluna, o ia no ka welo mau o ka hae i na la apau ma keia taona. He wahi hoi i kapaia i ka hapa hope o keia inoa piha e kau ae la maluna, o ia hoi, Pakipika Hai. Ua ike na mea apau o keia kulanakau-hale i keia wahi; a nolaila ua pololei i'o no ua keiki nei i olelo iho ai, i Oahu i'o nei e piha pono ai kona inoa, aole i'o no e ike ana ko Hawaii poe iaia ame ko Maui, a hala loa aku i Niihau; oki loa aku hoi e loaa ma na aina aupuni. Me keia mau wehewehe ana, ke lana nei ko'u manao e pinika io ana paha ka nioi a maua. Owau no me ka haahaa. G. A. K.
Aohe e eha ka ili i ka hoomanoo-
nei liilii, iliki mai no a kanono,
no ka mea he o ia mau no ua keiki
la o ka pali kapu o Keoua, aohe
wahi mea a mahinu mai la, huli hou
ia mai!— L. H.
HAINA NANE.
Solomon Hanohano, Aloha oe:—
He elua mahele o kuu inoa mahele
1, he inoa au no kekahi holoholona.
Mahele 2, loaa au ia oukou i ka paa
iluna ame ka paa ilalo nei.
O ka moa apiki ina huiia ka ma-
hele 1 ame 2, pau loa ka ike ana
o ka mokupuni o Hawaii ia'u, o
Maui ahiki loa aku i Niihau; oki
loa aku na aina apuni ke ao nei.
Owai au i ka mahele 2. Haina
HARE, hale ma kahi olelo ana, ho-
lehalona loloa na wawae poomuku ka
huelo.
Owai au i ka mahele. Haina
IWA, he manu lele i ka lewa, pa
no i ka honua i kahi wa. Owai kuu inoa piha ke huiia. Haina. HALEIWA. Ko'u kalana ke-ia ka mokupuni 6 Oahu. Me ka mahalo i ka L. H. ame na keiki o ka papapa'i ko'u welina kou oiaio.
A. M, F. ZERO,
Lunalilo Home, Iune 12, 1925.
Hauhili mai la ka ai a Kawele-a,
ua hewa kauhale, ua hoi wale ka
lawai'a me ke poo maunu. Hoona-
hoa hou ia mai! L. H.
HAINA NANE.
E Mr. Lunahooponopono o ka Nu-pepa Kuokoa; Aloha oe: E oluolu oe e hookomo iho, ma kahi kaawale o na kolamu o ka hiwahiwa a ka lahui, i ka haina o ka nane a Palolo Boy; penei ke ano o ka nane. Elua kumulaau ulu iloko o ke kai, hina iuka o ka aina pau i ka aiia. Loaa ka inoa piha iuka o ka aina. Owai ka inoa pakahi o keia mau kumulaau iloko o ke kai, a pehea ko laua wehewehe ana. Haina Kumulaau 1. AWA. He i'a kela iloko o ke kai, a he laau awa e ulu ana iuka o ka aina. Kumulaau 2 Moi. He i'a no ke-ia aia iloko o ke kai, a he laau e ulu ana iuka o ka aina. I ka hina ana iuka o ka aina a pau i ka aiia, owau ko laua inoa piha.
Haina. AWA-MOI.
O keia iho la ko laua inoa piha. loko o ke kai aole i loaa ko laua noa. Hiki i ka aina a pau i ka aiia, loaa ka inoa. Me ka lana o ka manao, ua kokolo hele aku ia ka iho a maua me Kapunohu o Kanikawi, maluna aku o Kaimuki, ahiki ia Palolo Boy, loaa aku la ke pani puka o ka hale, weluwelu liilii. Me ka keiki hoonohohua kuu anoai, a o kuu aloha nui pau ole, me ka Lunahooponopono. Z. P. K. KAWAlKAUMAIIKAMAKAOKAOPUA, Keiki o ka Makakiia Niho Elepani,
Napoopoo, Hawaii.
Aole no he wa a lele liilii mai la
ka lehu o kapuahi i kau maka ihe,
alo wale iho la no ke Aalii kuma-
kani o Kauhelemoa. Hoomoe hou
ia mai ka pahuna ihe a ku pono
i ka piko!— L. H.
HAINA NINAU BAIBALA
Mr. Lunahooponopono; Aloha oe: —E oluolu oe e hookomo iho ma kahi kaawale o ka hiwahiwa a ka lahui i kahi, poomanao e kau ae la, penei: Ninau 1. Heaha ke ano maoli o ua mea la e maopopo ai o ia io ka Euanelio? Haina. KA MAKE ANA O KRISTO. Ninau 2. No Keaha. Haina. NO KA POE HEWA. E loaa no keia mau wehewehe
ana ma ka mokuna 1; holookoa o Roma, me keia mau manao pokole. Ke hooki nei au me oe e ka Lu-nahooponopono, ame na keiki hoonohohua ko'u welina, me ka ma-halo. Kou Oiaio, KE KEIKI NOHO I KA LA'I O KA UHIWAI, South Kona, Hawaii.
Aole i pololei mai La!— L. H.
O MRS JULIA K. NAHALE UA,
HALA.
I ka Lunahooponopono o ka Nu-
pepa Kuokoa, Mr. Solomon Hano-
hano; Aloha kaua: E oluolu mai
oe e haawi mai no'u i wahi kowa
kaawale o ka hiwahiwa a ka lahui
no ka'u wahi puolo e kau ae la ma-
luna, i ike mai ai na kini ohana,
na makamaka, ame na hoaloha o kuu
kaikamahine.
Ma ka Poakolu, hora 0 o ka a. m.,
Mei 27, 1925, ua haalele iho no iaia
me kana kaikamahine, oia ka helu
3 o ka laua mau keiki ma ka home
a hele aku la i ka hana; a ma ka
hora 4.30 p. m., e pau ai ka'u hana
a hoi aku no ka home, oiai no na
ua kipa mua iho la ka anela o ka
make ma ko'u home ma ka hora
4: 20, a lawe aku la i kana o ia ka
uhane mamua ae o ko'u hiki aua
no ka home.
Aole au i ike i kona hanu hope
o kona kino wailua ka'u i ike iho,
aohe leo, aohe ike, aohe noonoo ua
hala, ua haalele mai ia'u i kona
papa, kana kane ame ka laua mau
keiki e kanikau aku nona, Walohia
wale.
Ko iho la ka mea i palapalaia pe-
nei : O ke kanaka i hanauia e ka
wahine, he hapa kona mau la, a
ua piha i ka popilikia, puka mai no
ia me he pua la, a ua okiia aku;
a holo aku no ia me he aka la,
aole e mau lob 14:1-2
Ua hanauia oia ma Honuakaha,
Honolulu, i Sepatemaba 19, 1879, mai
ia J. W. Kauka Kaleoiki kona papa
ame Mrs. Mary Kauka Kaleoiki ko-
na mama.
Ua make e no kona papa i ka 15
o kona mau makahiki a oi, ua hoo-
noho aku kona mama iaia ma ke
kula noho paa St. Andrews Priory
a ma ia kula oia i hoonaauaoia ai,
a piha kona mau makahiki i ka
20 a oi
I ka 1899 ua male oia i ke kune
a mai ia laua mai he 5 mau keiki,
he 4 kane, ame 1 wahine a ke ola
nei lakou apau. Nolaila o ka huina
mahina ame o la a hele aku la ma
ka alahele o na mea apau.
Ua huliia ke ola iwaena o na kau
ka aole no i loaa, pela no iwaena
ou e ka i'o o na i'o ame ka iwi
o na iwi aole no, me he la o ka
huina iho la no ia o kona mau la
elike me ka mea i palapalaia: Ua
heluia ka nui o kou mau Ia, a o
ka huina o kou mau makahiki, aia
ma ka lima akau o ka Mrs Hemo-
lele.
He hoahanau ola no ka Ekalesia Bihopa a malaila no i lawelaweia ai na hana hoomanao nona, a mai laila aku no ka pailina o Kawaiahao a malaila i hoomoeia ai no ka wa mau loa. E hoi ka lepo i ka lepo, a o ka uhane i ka Mea Nana i hana mai. E hoomaikaiia Kona inoa. Ke haawi aku nei au i na hoo-maikai palena ole, i.na kini ohana na hoaloha, ame na makamaka launa pu mai me a'u iloko o na hora o ka ehaeha ame ke kaumahano kuu kaikamahine, a ke pahola pu ia aku nei keia hoomaikai ma-luna o ka poe apau, na lakou na makana, pua i haawi mai, no ka hoohiwahiwa ana iaia. E oluolu ma e lawe aku i keia hoomaikai, a na ka Makua Lani e haawi mai i na hoomaikai i oi ae ia oukou apau. Owau iho ma ka luuluu, M. K. KAAIPUAA, Jack Lane, Nuuanu, Honolulu.
HOONANEA NO KA MANAWA.
MOOLELO NO KALAEPUNI AME
KALAEHINA NA KANAKA
KOA LOA, AME KA IKA-
HANAUIA MA HOLUA-
LOA, KONA HAWAII,
MA KA MOKU O KONA.
( Hoomauia mai.)
Nonoi aku la o Kalaepuni i ka
wai i na elemakule, hoole mai la na
elemakule:
"Aohe o maua wai, hookahi no
wai o keia wahi, o ka wai-kai, a o
ka wai maoli, ala a ua ka ua naulu,
alaila, loaa koonei wai maoli, a o
ka wai-kai, o ia koonei wai mau,
i eliia iloko o ka lua"
Mahope o keia kamailio, ana, hele
aku la o Kalaepuni a iho ilalo o ka
punawai i eliia ai, e inu wai; a
inu o Kalaepuni i ka wai ilalo o
ka lua, olokaa aku la na elemakule
i ka pohaku nui, a pa ke kua o
Kalaepuni, oni ae la no lele ka po-
haku, olokaa no laua nei i ka po-
haku a kokoke e piha ka lua, owala
ao la no o Kalaepuni lele liilii ka
pohaku.
Ma kiia olokaa ana i ka pohaku.