Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIV, Number 28, 9 July 1925 — HOONANEA NO KA MANAWA. MOOLELO NO KALAEPUNI AME KALAEHINA KEKAHI MAU KANAKA KOA LOA O KA MOKU O KONA. [ARTICLE]

HOONANEA NO KA MANAWA.

MOOLELO NO KALAEPUNI AME KALAEHINA KEKAHI MAU KANAKA KOA LOA O KA MOKU O KONA.

(Kakauia ē Z. P. K. Kawaikaumaii- . kamakaokaopua.) No keia ikaika o Kalaehina, olelo mai la o Kalaepuni: "E kuu kaikaina, pomaikai kaua, i ko kaua ika ika nui. Lilo ae nei aU i alii no Hawaii nei ma kuu ikaikb, e aho e holo oe i Maui e luku ina pua alii oiaila, a e noho alii oe ma ko Ka* malalawalu wahi." Ae aku o Kalaehina i ka olelo a kona kaikuaana a Kalaepuni, noho iho la ia a hala na la kapu heiau o Hawaii, a hala. ia, holo aku ia i Maui. Ahiki o Kalaehina ma Hana i Maui, ia wa, he aha mokomoko ka ke alii o Maui, a Kamalalawalu ma ka puu o Kauiki, e akoakoa ana «a kanaka he īehulehu, me ka puloulou, kapu o ke'lii, ae aku. la o Kalaehina maluha oia k&pu, lalāu iho la i ka puloulou a lilo i mea ole iloko o kona mau lima. A ike o Kamalaiawalu ke'lil i keia mau hana a Kalaehina, keua ae la ia i ka lehulehu, e lele maluna o ka Laehina a pepelii. A makaukau ka lima ō ka lehulehu e pepehi ia Kalaehiiia, ia wa o Kalaehina i pulumi ai me kona mau lima lua kanaka, eliker me nft nabttāō liilii loa, 6 kuoloia ana, pela, ka hana aua o Kalaeliiua ia lakou. Ma keia hana a Kalae» hina ia lakou, Ua. maka'u o Kamaklawalu, a mahuka aku la a noho ma ka punawai o Waianapanapa. Aia ia wahl ma Honokalani ma Hana ahikl i keia la. Lilo ae la o Kalaehina i alil no Maui, ma ko Kamalalawalu noho alii ana, ku'i aku la keia kaulana mai Hawaii a Niihau, i ka ikaika o Kalaehiaa ame kona noho alii ana no Maui holookoa ma kahl o Kamalalawalu. A loke o Kapakohana i ko Kalaehina ikaika makemake iho li o Kapakohana e holo mai e hakaka me Kalaehina. O keia Kapakohana, o ko Kauāi kanaka ikaika loa ia. A ua lawe ae la oia, i ka noho alii o Ola, ko Kauai alii e noho. ana ia wa, a lilo ae la ma ka ikaika. Elike mē Keawehulaumi, ame Kamalalawalu. Holo mai la o Kapakohana maf KaMai mai a pae ma Oahu, mai Oahu mai ā pae ma Honuaula i Maui, kau na waa ilaila, hele aku la mauka ahiki i Kipahulu, ahiahi ihō la, ttōe malaila, i kauhal® kamaainii/ o ia wahi.

Ninau mai la na kamaaina: hea kau wahi heleT A mai hea mai nei oef Olelo aku keia: "Mai Kauai mai'nei aU, a 6 hele ana i ka makaikai ahiki i Hana a puni o Maui alaila, hoi ke keiki 0 Kauai." I mai ha kamaaina: "Minamina wale ko kanaka malkal 1 ko make mai i ke alii hutiu o makou nei, ia Kalaehina, e aho e hoi oe." I aku o Kapakohana: "He huhu no ka ia i ka mea iele mallo, ma ke atanui. H "Ae, he huhu no, he oi kela a ke. kanaka huhu ame ka ikaika, ua nokeia na alii ame na koa, aohe puko momona iaia, a ua mahuka ke 'lii o makou o Kamalalawalu a holo * pee no ka maka'u." Ninau aku o Kapakohana: "Heaha na hoailona ikaika ona a oukou i ike aif" "Eia, e hiki iai» e huhuki ina laau nunui e ulu ana, a. e hiki iaia e kaka i kana wahie ma kona poo (me he ko'i la ka o'i), ke iohi ke kaka ana o na aipuupuu. Ina he la kOele, aohe pane leo, aohe walaau, nolaila, ua kau ka weli ina kanaka apau nOna, a oia la i lohe oe." I aku o Kapakohana: "Aohe boi ha he ikaika, he ikaika huhuki laau wale iho la no, ehia auanēl a'u puupuu hōlo ia." Imai na kamaaina: "Aole oe e pakele, he ikaika aūanei kela a kana mai." Olelo aku la o Kapakohana ina.kamaaina: "Ina e aa mai oia ia'u e hakaka maua, le'ale'a loa au." Moe iho la lakou a ao ia pō, hele aku lā o Kapakohana ahiki ma KaiWiopele i Hana, ma keia hēle ana o Kapakohana, liahai pu aku la na kamaaina apau o kona hale i moe ai, e ike i ko laua hakaka ana. A hiki o Kapakohana imua o Kalaeiiinā, a ike kanaka e hoea aku ana imua ona. Kahea mai.la o Kalaehina, me ka leo nui: E nahae auanei! *'0 nahae auanei!" Ia manawa a Kalaehina ē kahea

ke iloha nei ka lehulehu ia Kap&kohana i' ka make ia Kalao» hina. A hiki o Kapakohana imua 0 kd &lo o Kalaehina ame n» ka* naka mahiai, nana aku la ia, aohe-. pan« leo, aohe walaau, no ka mea, ua kau o Kalaehin» i ka kanawai no ka walaau. Aolfl e walaau na kanaka i ka n « hana ai. Ia wa, makaukau o Salaehina e hopu ia Kapakohana, a ike o Kapakohana ia anehenehe o Kalaehina e hopu. iaia, kahea aku la ia ina kanaka koelē, ua oki ■ke koeīe. la īpanawa 1 lohe ai o Kalaepuni i ka leo kahea a Kapakohana ina kanaka koele e pau ke kōele, lele mai la o Kalaehina a hopu ia Kapakohana, paa iho lft, « pulikl akti ana o Kapakohana ia Kalaehina pa& loa, no ka mea, o ia ka Kapokohana mea makaukau loa. Ia manawa hakoko laua m« ka ikaika loa, maluna, malalo,

mālalo, maluna, a aneane e pau ke aho o Kapakohana.

Iloko ō ko laua wa e hakoko ana, noonoo iho la o Kapakohana, hookahi mea pono iaia, e hooke ia Kalaehina, i ka pali o Kaihalulu e kok()ke la I Kapueokāhi ma Hftna. A kupono malUMa poho o ka pali o Kaihalulu, lele pn aku la laua a elua i ka pali, a nalowale iloko o ka kai, mahope, ea mai la o Kapakohāna, ua make 6 Kalaēhlna. Lawe pu fflāi la o Kapakohaua 1 ke a auwae o Kalaehina a hoike fte la ina

kanaka ouka, maopopo iho la, ua make o Kalaohina. Mahope iho o ka make aua o Kalaehina, o na kanaka o Hana, kaohi mai la lakou ia Kapakohana e noho i alii no lakou, elike me Kaīaehina, hoole aku la o Kapakohana. Alaila, hoi aku la o Kapakohana i Kauai, a liio hou ae la o Kamalalawalu i alii no Maui, elike me kona ano mamua. ( Ka Hopena.)