Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIV, Number 33, 13 August 1925 — KA NINAU I'A MA HAWAII NEI Oi ae ka Pii o ke Kumukuai Mamua o na Wahi e ae. Na Kulana Ano-e ame ka Noho Naaupo na Kumu. O ka Hoonaauao ke Kumu e Hoopakeleia ai. [ARTICLE]

KA NINAU I'A MA HAWAII NEI

Oi ae ka Pii o ke Kumukuai Mamua o na Wahi e ae. Na Kulana Ano-e ame ka Noho Naaupo na Kumu. O ka Hoonaauao ke Kumu e Hoopakeleia ai.

(Manao Hoakaka Ekahi) ' i Kakauia e liorrin A. Kakina (Unuhiia ro ke Kuokoa) He elima mau mea oiaio $ pili ana i ka Ninau I'a e ku mai nei imua o na kanaka o Hawaii nei. Eia ua mau mea oiaio nei: 1. Ke Ano Nui oka I'a i Meaai. Iloko ona la kahiko mamua, oka i'a kekahi o na ano nui o na meaai a na Hawaii kamaaina. He mea ano a iwaena o na meaai a na lahui lehulehu e ae nawa. 2. Ke Kumu Emi ona ] i'a kuloko iloko o na mak ka hoea ana mai ike kulai 3. Kiekie Loa ke Kumil a! Kuloko, fiirki kakf lahui kanaka o keia maUa emi mau mai na lako :ahi ae nei i hala, ahiki i vloa i keia manawa. S'a ma ke Ao Nei. mea la o ke kumukuai liott $aa Hawaii nei ua oi ae ke kiekie manlua o kekahi vfaijfC 4. Ka Nele i na Kana^r * 1925, aolie kanawai hcJogjj^^' 5. Ka Hooholoia ana fflfe ■! holo ka ahaolelo kirioko.jb'kt uai i'a e ae oka honua nei. [oopajple I'a. Mamua aku oka P&%*£ahola ana ma Hawaii nei. finawai Hoopakele I'a. Ua hoo(git 05i925 i kekahi mau kanawai hoopakele i'a, i rnana i kdjja aole nae i hooko maoli ia. ■ fj. * ( y g Ka Ninau e Akaaia Oka Ninau I'a no H|\yau fakaalia o ia keia: Pehea la e hiki ai ke kooinMtoahifaia ae ka lako i'a kuloko, e lawa ai ke hoolakoia aku/ka" rakemake i'a, ma na kumukuai e hiki ai ke likuia efia paps ajpii o na kanaka? Aole he maalahi a mfcriia Uj akaa ; ana i keia ninau. Aia iloko olaila na mea i kaokoa iui mea mai o kekahi matt wahi e ae. J' ■ \ Ka Mikini no ka Hooniajtf ! Kakou Ninau I'a Oka mikini no ka ko .kakou ninau i'a o ia no hiki ai ke likuia efia paps ajpii o na kanaka? Aole he maalahi a mfcriia la akaa ; ana i keia ninau. Aia iloko olaila na mea i kaokoa iui mea mai o kekahi mau wahi e ae. J' \ Ka Mikini no ka Hooniajtf ! Kakou Ninau I'a Oka mikini no ka ko .kakou ninau i'a o ia no ke Komisina I'a o i hookohuia e ke'Kiaaina a i aponoia eke Senaijjv A. L. Dean, Peresidena o ke Ktfta Kiekie o fymahoomalu.o keia komisina. O kekahi poe e ae, he jfiiaka''ko'iko'i lakou. Aole o lakou ukuiia. Aole no hoi pili dala iloko oka i'a. Ka Luna Oihana Komisina Ua lawelaweia ka hjjrta a® komisina e ka luna oihana Hooko ame na kokua lehuletm: fji Oka luna oihana He kanaka lawai'a iffekaS ma na kai oka Aina&lak a ua kamaaina pu i fca k< ana no na makahiki : Na Kulana Ano-e Ake'eke'a Nui 112 a komisina e ka luna oihana Hooko icphuia eke Komisina.. oia o H. L. Kelley. tu dla, i kamaaina i na ninau i'a ; Mna wai kai ame ka wai maoli .na-jfculoko, ma o kona. noho hana k$ feulanji ana e paa nei i keia wa. Ka Noho Naaupo ke kumu Ua hoakaka ae o ijley nui na kulana kuloko o keia

wa. i oi aku ka paakiki e kuekaa aku ai me ka pohihihi pu, ma" jnua o na wahi e ae i hoomaopopoia. He mau kulana paakiki maoli ke kuekaa ana ae, malalo o na alahele maikai loa aka o ka Noho Naaupo o na kanaka o Hawaii nei, e pili ana i na lako i'a, ame ka mea kupono e hoopakele ae ai i keia kulana, o ke kumu nui ia o ke kulana kupilikii maoli i keia manawa. K» Pilikia I Halawai Mai me ke KomUina Ma ke ano he kumu hoohalike no keia noho naaupo, aia kahi manao akea, he "niii ka i'a ma Hawaii nei!" Ma ka mea oiaio o na ano i'a kuloko he nui a lehulehu wale. Ma kahi kokoke loa i ka 450 ano o na I'a i kaupapaia-Oi loa aku mamua o kekahi hapa o ka honua nei i heleia; aka o ka heluna i hookaawaleia i meaai, he kakaikahi wale no. He moakaka loa na kumu no ke kaupalenaia ana o na heluna ona i'a. Mamuii mai kekahi oko lakou hanaia ana. ?Ie hiki no keia ke hoololiia, aole no nae e lanakila holookoa ana. O ]akou ka i'o o ko kakpu ninau jnaoli. O kekahi hapa o na kumu he niau mea akeakamai i hana maoli ia e ke kanaka, mamuli mai o ka molowa ame ka hoopalaleha. Ua hiki keia ke hoopauia. ma ka hooikaika ana me ka hoomanawanui. Hoohalike o Ka Naaupo o na Kulana O ke kupono loa i ka Lako I'a Aole ka Wai Aka i Meaai! O kekahi kumu hoohalike o ka naaupo no na kulana nana 1 hoopohihihi i ka lehulehu, o ia kekahi manao laulaha he manao hewa nae, o ke kumu nui o ka i'a no ke kai mai! Ua hoopuniia na mokupuni e ka wai, nolaila e.pono e nui na i'a ma na mokupuni. O ka mea oiaio aole no ka wai mai ke kumu e nui ai ka i'a, aka no ka ai-o ia hoi na kahua hoopulapula "na kipapali" malalo oke kai, ma na wahi kai papa'u, malaila e ulu ai na mea like ole, e hoolako mai ai i mau meaai na na i'a. Nui ka Wai o Hawaii Nei, Aka Uuku na Kipapali I'a Nui ino ka wai ma Hawaii nei. Me he mea la ua oi aku ka nui o kona moana kai mamua o kekahi aina e ae ma ka honua kakaikahi wale no kona mau "kipapali i'a" he uuku wale nokeiawahi. O na wai o Hawaii nei ua iho aku ia īloko o ka nononu o ke kai, ma na huina kulilipi, a iloko o ka mamao pokole wale no mai kapakai aku, e ikeia ana aia ma kahi oka 18,(XX) ai ka 20,000 kapuai ka hohonu—oi loa ka hohonu mamua o kahi kupono no ka hoolako ana i ai na na i'a i makemakeia maluna o ka ilikai I Kekahi Kumu Hoohalike no ka Naaupo—Aole "Noa na Kai Lawai'a Aka Kupono na "Kailawai'a Hoopakaleia" O kekahi manao laula o ka oi loa aku iwaena o na Hawaii. leamaaina o Ka lawai'a noa ame ka hoonoa ana i na pono la- j wai'a, he kulena ia no na kanaka e loaa nui mai ai na i'a. Ua manao na kanaka o na kahawai hookapu, e hoopakele ana 1 na i'a, na mua'e ia me ko lakou mau pono, no ia kumu he pono e ku-eia aku. No keia kumu ua lilo i hāna paakiki ka 'holo ana o na kanawai hoopakele e laa ka hookapu ana i ke kikina iloko 0 na kikina hanau-hua; a i ole kaupalena i ka nui o ka i'a e hiki ai ke hopuia, a kaupalena paha i na maka o ka upena, ame na kanawai o ia ano like, maloko o ka ahaolelo; a i kela ame keia manawa ai e hana i kanawai hoopakele, e ala koke mai ana na ku-e ana a ka poe i loaa na noonoo naaupo, a hoopauia no e ka ahaolelo maliope mai. Kanawai Hoopakele I'a ma na Wahi Apau a Koe q Hawaii Nei O ka hopena o keia kulana, o ia no, keia oiai he mau kanawai hoopakele I'a ma na Mokuaina apau, ua nele o Hawaii nei, 1 na hooponopono ahaolelo hoopak6le i na i'a, me ka mau no a ka lukuia o na i a e loaa aku ana, me ke ake'ake'a ole ia, ahiki i ka nele loa ana o na wahi i ikeia ka nui o na i'a mamua/ Na Kuaau o Waikiki ka Hoohalike Ma ke ano hoohalike, i ka manawa i kukuluia ai ka hale hoikeike i'a ma Waikiki, he 20 makahiki ae nei i hala, nui ka ula k me ka amaama iloko o ke kai, mawaho pono aku, a o na i'a o kuaau no ka hoikeike, ua loaa i ka ppe hana o ka hale hoikel£r ike, ma kuaau kokoke mdi. I keia f|lpla «ele na kai e pili ana i ka i'a! Aohe amaiifta, aole ula, ua panoa '* ke kai ika i'a! No keaha mai? No ka mea aohe hooponopono ahaolelo hooi'a! Aohe Palekana o Amaama ime ka Ula Ua hopuia na amaama nunui, i piha i ka hua i ke kikina lianau hua, a pau i ka aiia, mai ka i'a ka hua ame na mea apau! O na amaama liilii, ma kahi o ka iniha ka loa, ua paa iloko o na upena maka liilii kohu paku makika, a hoopoinoia ma kahi ona heluna hiki ole ke heluia. Like pu no na ula pela, ua paa i tj6 i ke kikina hanau hua, me ka nana ole ia o na o ka liilii paha o na ula. .i Ma ke ana e emi mau nei, e lilo ana na ula kuloko, ma kahi o ka laweia i meaai, e lilo ana i mea paakiki ka loaa ana elike me na mea hoikeike oloko o ka hale hoikeike o na mea kahiko/ Na Kanawai Hoopakele I'a Kahiko "Ko keaha mai ke kumu? "Iloko o na la kahiko, i ka wa oi aku o ka nui o ka lahui kanaka o Hawaii nei, mamua o keia wa, aohe he komisina i'a,

r a aole mau kanawai hoopakele i'a, ua nui ka i'a me ke emi pu. I keia manawa he kakaikahi loa lakou me ka pipii pu! No keaha mai ke kumu?" He mau ninau keia i hoalaia mai. Kekahi Kuhihewa Nui A o ka pane, o ia kekahi o na manao kuhihewa! Iloko o na la kahiko, i ka wa emi o ka i'a me ka nui pu, nui wale na komisina i'a—oiai nae aole j kapaia aku pela, a he| lehulehu na kanawai hoopakele—ua kapa aku lakou ina "ko-l misina' na "kaukaualii" he uahoa a kuoo ka lakou hopmalu ana! Na Hookapu I'a Aia he "kapu" maluna o na i'a, pela no ma na mea e ae—maikai kekahi a inoino no hoi kekahi. . O ke kapu ino, o ia ka niea e hookapu ana i na wahine mai ka ai ana i ka maia anje kekahi niau mea lehulehu e ae, a ai pu paha rne na kane. 0 ke kapu maikai o ia ka hookapu ana i ka opelu no na mahina eono, mai lanuari aku ahiki j lulai, a o ke aku mai lulai ahiki i lanuan. (Nana i ka moolelo a Alexander no Hawaii nei, aoao 52). U kaa na kai lawai'a apau malalo o ka hookapu ana a na | aln~i kekahi manawa wale no o kekahi ano i'a, i kekahi wa maluna o kekahi ano i'o okoa aku, nolaila e makaala j mau ia ana ke kulana o na kai lawai'a. I 1 keia manawa, e noa na kai lawai'a apau, a ua noa maoli no e mau ai ka lawai'a ana i na kikina apāu, a ma na ano apau, nolaila mai ka nui ole o ka i'a me ka pipii pu. lx>aa ka Hoopoqopono Ahaolelo Hoopakele! ~ Akahi ahiki i ke komiaina ke hana i mau kanawai hoopakele 1 a, oiai nae aole i holopono loa, eia nae aia ia ma ke alahele e hoopakeleia ai na i'a, a e hoomahuahuaia ae ai na i'a. ke ui° a mamuli o ka makaala ole o ka poe kalaiaina, "ua holo keia hooponopono kanawai iloko o ka ahaolelo! E Hooikaika ma ka Hoonaauao Ana Ina e hoohanaia ana keia hooponopono ahaolelo me ka hoomauia o kona hoohanaia ana no kekahi manawa loihi, e hoopakeleia ae ana ke kūlana e ikeia nei i keia manawa, maluna o ka mnau »a. I wahi nae e loaa mai ai keia hopena he mea pono e lawelawe koke ia he hooikaika ana ma ka hoonaauao ana i na kanaka, e loaa aku ai la lakou ka ike, o ke kumu hapa loa mai o ka loaa ana o na i a, no ka nele i na kanawai hoopakele i'a, a aia ma ka aoao o na kanaka ponoi iho, ka mea e pau ai keia pilikia, ma ka hooko ana i keia mau kahawai me na manao kui'o. Ina e hoike maoli ia aku ana i na mana koho baloka ke kulana oiaio o ka ninau i'a, aole ana e nele ko lakou lilo i poe ka*: k<so me ke kui'o ike kanawai. Ina aole pela, na keia kau ahaolelo ae e noho mai ana e hoopau i keia hooponopono ahaolelo hoopakele, a o ka oi loa aku i ao ke ino o ke kulana maanei nei. ke kokua ana aku i keia hooikaika ana e hoonaauao i na kanaka, kt kumu o ko'u kakau ana i keia mau manao hoakaka, ma ke e kokua aku ana ma ka mawehe ana ae i ka ninau 1 a o Hawaii Nei. -— 1 No keia pule ae e puka hou aku ai.)