Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIV, Number 36, 3 September 1925 — NA ANOAI O MAUI. [ARTICLE]

NA ANOAI O MAUI.

(Kakauia, e Haleakala) TJa nolio iho nei na hilii o Bovina loio kalana, ame Sam Kalama, ka lunahoomalu o ka papa kiai o Maui, a ua haule ka luhia hoopii "hoonee mai ka oihana" e pili ana ia Kalama, no ke kumu ua kakauinoa a hoohikiia keia pepa hoopii, e kekahi haole oia ka hope lunanui o ka hui mahiko o Wailuku (Gibbs) no ka mea, aole ona kuleana e kakauinoa a hoohiki, oiai aole oia he mea koho baloka a kupa i kulike ai me ke kanawai. O keia haole he pono kolio balota no kona i ke au i liala, a he kupa no oia no ka aina, aka, malalo o ke kan'awai e ku nei i keia wa, ina aole i paa ka inoa o kekahi mea koho ma ka papainoa o ka poe koho, alaila, ua haule ke koho ana, a oiai 0 keia haole, i ke kau koho i hala elua makahiki aku nei, a pela no 1 keia kau koho lunamakaainana iho nei, ua kaawale oia mai ka aina aku, ua hele i ka makaikai i ka aina makua, a i ka wa koho baloka, aole oia ianei, a ua paa no kona inoa ia kau koho, a no kona hiki ole ana mai e koho i kela makahiki aku nei, ua kiolaia kona inoa mai ka papainoa o ka poe koho, a nolaila aole oia he mea kupono e kakauinoa i ka palapala hoopii i hoikeia, a no ia kumu ua kiolaia ka hihia, a pakele ma ka apua o Sam Kalama, ina paha ke hookolokoloia nei, aka, lioo; kahi hihia i koe a Sam Kalama, o ia no ka liihia a ke kiure nui i hoahewa ai iaia, a eia iloko ae nei o ka mahina o Sepatemaba e hapaiia mai ai keia hana. 0 keia hihia, o ia no ko Sam Kalama apono ana e ukuia na dala he $500, ia Bevina loio kalana me ka ike no aole he dala iloko o ka waihona o ke kalana no ia haawina. A pehea ana la keia hihia o laua? Na keia mahina ae e kuailo mai. O ka hihia o Bevina, no ia mau dala he $500, i komo i ko ia Ia pakeke ua hanaia imua o ka Aha ma Wailuku, a malalo o ka aelike iwaI ena o na loio, waihoia ka ninau imua i o ka Aha Kiekie, ina paha ua pololei keia mau hana a ka loio kalana o Maui. Imua o ka Aha Kaapuni i kelamau la aku nei i ikeia ai ke akamai kanawai o ka Loio Kuhina Laima, e j hoike ana i ka Aha o na dala i pau ia Bevina, aole he kuleaua <• ohi oia ia mau dala, no ka mea, ua ukuia no oia i ka uku mahina mai k?„ waihona 0 kā lehulehu, a o kona kii hou ana aku i mau (saJa hou i uku nona no kana i hana ai no ka pono o ke Kalana e uku nei iaia ma ka uku mahina, he mau hana poliolalo a ku-e i ke kanawai. Naauao na weheweha kanawai a ka Loio Kuhina. A o keia hihia o Bevina e kali ka- j kou a loaa mai ka olelo hooholo. Mawaho ae o keia mau nune nui 1 no na hana a na luna aupuni o ke j kalana, ke wawaia nei na inoa o

ka poe e holo baloka aku ana no keia kau. No ka lunakiai, holopuni ua maopopo o Hale Mokimana kekaai moho, a no na hoa o ka papa, ke wawaia nei o Kal© Lake o Wailuku kekahi inoa ikaika iwaena o makou e walaauia nei. He kanaka makua keia ua o na hina o ke poo, a ke noho hana nei iloko o ke keena o ka makai nui ma ke ano he kiai'makai po. E waiho aku ana oia ika hana i ka la pau o keia mahina, a ia wa e kaahele ai oia iwaena o na kauhale o ka poe koho baloka no ka hoike ana ako i kona holo moho lunakiai. , He kanaka hapa haole-kanaka Hawaii ma kekahi olelo ana, ua mare i ka wahine Hawaii, ua nunui na keiki, ua kani moopuna, a ma na ,ano apau, he knnaka e paulele ana i ka lawelaweia o na hana a ka lehu-

lehu me ka pololei ame ke kuio no ka pomaikai o na ftiakaainana. Ma ka nana aku, aole koia he kanaka poholalo, hoopilimeaai, hookaamani, a' wahawai elike me kekahi o k poe kahiko o ka papa. He kanaka hiapaiole ka nana ana/ aku i keia moho. Ke kanaka kalikiano, helepule, aole he haukae ma na mea hoomalule kino. He pololei ma kona kulana ke hele a me he mea la pela no ke puka oia i lunakiai, a o ka . mea ma'opopo e puka ana no oia i liinakiai no ka men, he ohohia na kanaka ame na wahine iaia, a koe no paha ka poe kekeue, hoopalaimaka, hoopilimeaai, a palukuha, he lehulehu e noho mai nei ma ka aoao o ka papa kahiko, a ma ka nana aku aole e hiki ke hoohewahewa, no Kale Lake kekahi noho o ka Papa Kiai o ke Kalana o Maui i keia kau koho,

no ka mea, ua palapnlnia ma lta mokuna 23 o Kekahun* keia mau olelo pili i keia moho. A i ke koho baloka ana o ko Maui poe i huiia me Molokai ame Lanni, liookahi kanaka nui, puipui, i Tvae 'a kohoia, i lunakiai no lakou, a o kona i"noa o Kale Lake. no ka ipuhao kalaiaina ke paila nei, a e paila ana no, no ka mea, o kona wa no keia e kupaia ai,\ e mo'a ana kekahi mau ipuhao, e papaa ana no kekahi, aka, i ka wa e pau ai na ipuhao i ka makaalaia e ka lehulehu, e maopopo ana no na kupa ai kupono malamaia no ka houpo lewalewa o ka ona hale Cka lehulehu.) » Ua hoike aku au ia oe i ko Kale Leka holo moho kulana luna kiai, a eia mai kana palapala i loaa mai ai ia'u," a'u e hoolaha aku ai imua o ka lehulehu o ke Kalana o Maui. Ke heluhelu iho no hoi kaua i keia mau manao, he ku no i k'a maikai ame ka naauao, he pokole no na hoakaka aka lie i'o no ma ka wehewehe ana. 0 ka *lua o na hee kulua e aiualu nri i ke kulana lunakiai o ke Kalana o Maui i loaa niai nei ia'u Jcana palapala, oia no o Sam Sniffen o Paia he kanaka Hawaii, hapa no, hanau ia ma Maui nei, a he opio o 33 makiii'ki. He kanaka ano u'i keia ke htie mai, he loihi, he oluolu, he wn'iahe, he nanuqo m?s na elelo a ielua, he kanaka i loaa ka hilinai piha ia e Baluwina ma no ka mea aia no i Paia Mahiko kana hana he mekanika. He kanaka kupono ma na ano apau i lunakiai no ke Kalana, a he hoa hana maikai e hele liko ai me Kale Leka, ame Mokimana ka lunahoomalu. He oiaio no paha he mau Hepubalika keia mau kanaka, aka o ko laua Eepubalika āna he kuka komo wale no ia e ikeia mai aia mahea ko laua kaupoku hnle, aka, o ka hana o ka lehulehu, o ka laua kaupoku hale no' ia e makaala mau .ai i ko laua wa e kohoia ai a pukn. līe kanaka hoopono o Sam Sniffen, a elike me kana palapala e helulielu mai ai ka lehulehu, pela no ko'u hilinai elike me ka paulele o ka lehulehu. 1 na ktfpa o ka aina hanau ame ka poe kupono i ke koho baloka o ke Kalana o Maui; Alt)ha oukou:— Eia au he moho no ka papakiai o ke Kalana o Maui, e holo ana no ke kulana lunakiai, (Superviser.) He Rcpubalika ko'u aoao kalaiaina, aka oiai o ko'u aaliu ia, aole loa ia he mea e hookuihe mai ai i ka hana o ka lehulehu, no ka mea, he kanaka au no ka lehulehu, a o ka lehulehu ko'u haku hana ke manao oukou ua kupono au no ia hana. Ma na mea apau, o ka hoopono ko'u makia, ko'u alakai, o ka'u i mnkemake ai e hahai; e lawelawe i ka hana a ka lehulehu me ka ewaewa ole; aole o ka uhaai i ke dala o ka lehulehu; e pakiko ka hooponopono ana- i ke aupuni kalana; e wae a hoonoho i poe kupa a hoopono ma na oiliana aupuni; e liookele i ka hana a fca lehulehu me ka pololei, e hodmanao ana 'i na wn, apau, o ka lehulehu o keia Kalana, e lakoy na hnku hana. A nolaila i ka nonoi ana aku i ka oukou mau kakoo ana e hoike aku ia oukou no Maul, Kula ma ka la 6 o Novemaba 1892, ka hanau ana, a ua piha ia'u na niakahiki'he 33, ua mare wahine, ke hookuonoono nei, ua hanau he mau keiki elua, ua hoonaauaoia ma Laliailoaluna a iloko o na kula o keia kalana, he mekanika malalo o ka Hui o Paia no aneane 15 makahiki ua ewe a kawowo ilo-

ko o ka ohana i kamaaina ia o ke Kalana o Maui, a he «ea e hiki ole ai i kekalii o Maui ke hoohewahewa. Me kc aloha no a hui aku x ka paliu baloka. SAM SNIFFEN, E MaL.u Mai e ka Lehulehu o Maift Kalana I na kupa o ka aina hanau anie ka poe mana koho baloka o ke Kalana o Maui nei. Aloha kakou: Eia au he moho e liolo ana no ke kulanā lunakiai no ke Kalana o Maui. Kepubalika ko'u aoao kalaiaina, a he Repubalika no mai mua mai. Aole iio paha ia he mea e hoowaha* waha ai oukou, e ka lehulehu, no ka mea, he kanaka no au no ka lehulehu ahiki i keia la me ka ewaewa ole, a o ka lehulehu no ko'u mau haku hana. O ka oukou kauwa nei ka i lawelawe i ka oihana a ka lehulehu no na makahiki he kanakolu-kumamalima a oi me ka pololel A ma o ke noi ana o na hoaloha ame ka lehulehu o Wailuku nei, ame na apnna koho e ae o keia Kalana nei o Maui, o ia au e waiho nei i ka'u hana o ke keena o ka oihana makai (Station Clerk) o Wailuku nei, ke ae a hoopaa nei au ia'u iho e holo i moho Lunakiai no ka lehulehu no ka Pono Kaulike o ko kakou kalana. He keiki au i hanauia .ma ka Maluulu o Lele, Lahaina, hoonaauaoia au ma ke kula Kakolika o na Wai-eha, a nee aku la a hookanakamakua iho la ma o ka oihana a ka lehuleliu ma ka Ua Lani Haahaa o Hana, ka Makani Kaili Aloha o Kipahulu, ame ka Ua Pee Papohaku o Kaupo, no

na makahiki he lehulehu, a hoi hou ! mai a ke nolio nei i ka olu o na Waieha. Ke noi nei'ka oukou kauwa me ke haaliaa i ka oukou mau kakoo ana ame ka hookomo pu ana iho i ka inoa o ka oukou kauwa iloko o ka pahu haloka ma ka la 10 o Okatoba e hiki mai ana. Ke noi hou nei ka oukou kauwa, ina paha he mau mea kekahi i hoehaehaia ko oukou mau noonoo ma ka olelo a ma ka hana paha, e oluolu e huikala mai; a i loaa ka lanakila, owau pu me oukou no ka pono kaulike. 13 hea ke kanaka e komo maloko, E hanai ai i ola ka Lahui, Hookahi no uku o ka pono kaulike, Owau no me ka haahaa, CHARLES LAKE, (Kale Leka.)