Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIV, Number 37, 10 September 1925 — MOOLELO NO KEPAKAILIULA, KEIKI O KA MOKU O PUNA PAIA AALA I KA HALA. HELU AKAHI O KA IKAIKA MAI HAWAII AHIKI I KAUAI. [ARTICLE]

MOOLELO NO KEPAKAILIULA, KEIKI O KA MOKU O PUNA PAIA AALA I KA HALA. HELU AKAHI O KA IKAIKA MAI HAWAII AHIKI I KAUAI.

MOKUNA L (Kakauia e Z. P. K. Kawaikaumaiikamakaokaopua.) O keia kekahi o na keiki ika-ika loa o Hawaii nei, nana i hele mai, Hawaii, Maui, Oahu, Kauai. Ua li|ki iaia ke ku aku imua o ka -ehulehu a hakaka, a pepehi, a lauakila maluna o kona pue enemi. He hqanaoa o Kepakaili.'la; o Keaau i Puna Ilawaii, ka aina hanau o Kepikaili. rla. O Ku ka makuakane, o Hina ka makuahlne, o Kiinolio aihe Tviihele na kahu hanai o Kepakailiula. 0 Paliuli ka aina i haiyiiia ai o Kepakailiula a nui. a hiki kona mau makahiki i ka iwakalua, he kanaka maikai Joa o Kepakailiula ma kona kino. Aohe ona kina niai ka manea o kona mau wawae a kona riko poo. A no kona kanaka maikai loa, kena aku la o Kiinoho 3a Kiihele, e ( hele oe ma Hawaii nei apauni, e imi 1 wahine na ka hanai a kaua, (Kepakailiula). He kanaka 'mama loa « Kiihele, ekolu puni o i ka la hookahi iaia, hele mai ia ia mai PaliuJi mai a Hilo, loaa o Kukuilauanla he wahine maikai, hookahi kina o ka puu o na maka, haalele 0 Kiihele. Haalele aku la o Kiihele ia Hilo, hele mai. la ia. ahiki i Hamakua. Malaila mai a Waiinea, a Kohala, hoi hou a Paliuli, ma Puna. Ninau mai kona kaikuaana o Kiinoho: "Peliea aku la ka lioi kau huakai?'* Aohe lona o kau wahine 1 hele aku nei e imif "Aole," wahi a Kiihele. I mai o Eliinoho: "E hele oe e imi i wahin© ma ka hikina a ka la, ma Puna aku noi." Ae mai la o Kiihele. O .keia hele ana eia no i ka la hookahi. Hiki aku la o Kiihele i Puna, e noho .ana ilaila.-he wahine maikai, o Kahala ka inoa. He nani no, he onaona na maka, a he maikai k® oiwi, hookahi hewa, 0 ka puupuu o ka leniu, olike me ke ano o ka hala a hiki i keia la. Haalele ia ia Puna, hiki nku la i Kau, e noho ana o Manienie, he wahine maikai, a hookahi hewa o ke pananai o ke kikala, he nee ilalo elike me ke ano o ka manienie e, ulu uei 1 keia wa. Haalele ia ia Kau, hele mai la ahiki i Kona. Loaa iho la o Makole'a ka maoli pua o ka vrai kau mai i ka maka o ka opua. He wāhine maikai loa ke nana aku, aohe puu aohe kee, pali ke kua, ma« hina ke alo. He mau makua ko Makole'a, o Keauhou ka makuakane, a o Kahaluu ka makuahine, he mau alii laua no Kona Apuni. Ua palamaia o Makole'a na Kākaalaneo, no kona iliaika loa ma ka oo ihe, a no kona akamai loa.

MOKUNA H.—No. Kakaalanoo. Oia ke. alii akamai ioa. o. Maui ma ka oo ihe, aole e hala kana ihe i ka moa nui ame ka mea liilii. A oia ke kumu i palamaia ai 6 Makole'a na Kakaalaneo, no- ka makau o na makua i ke kuku o kana ihe. A o ke kumu no hoi ia i kaua ai mahope, o Kepakailiula me Kakaalaneo, ame Kaikipaananea, ko Kauai alin Ahiki o Kiihele i kahi 0 Makole'a e noho ana, ninau mai la o Makole'a: "Mahea mai oe? ,, 1 aku la o Kiihele: "Maanei mai nei no. M "Heaha kau huakai, o ka hiki ana mai iaueil" He huakai imi wahine. Nawai ia wahine? "Na, ka maua keiki no. n I mai o Makole'a: "Pehea ka malkai o ka olūa keiki, me oe no?" Hoole aku la o Kiihele: "Aole, he paepae wawao ko 'u ili no kona kapuai wawae. . He keu ae ia mamua o'u." A lohe o Makole'a i kfeia olelo a Kiihele, i aku la ia: "E hoi.oe _a lawe mai i ka'ti kane. M Ae aku la o Kiihele. Nlnau hou mai la o Makole'a i ka la e. hiki mai ai. Olelo aku la oKiihele: "E hoi au a hala elua la, a i ke ko] u hiki mai au mo ko kane. ,; Ae aku 0 Makole'a. Hoi aku la.o Kiihele ahiki ma Paliuli. Ninau mai la o Kiinoho: "Pehea kau huakai?" 1 aku o Kiihele: "Ua loaa ka wahine." Owai ia wahine? "0 Makole'a." "Ae", pela mai o Kiinoho, he wahine maikai ia. Ua pal.amaia nae i na Kakaalaneo ke alii o Maui no ka maka'uia no ke lfuku o ka ihe i ka pua -mauu, i ka naonao, ame ka ukulele. Moe laua a ao ae, uwe laua ia Paliuli i na laau, i na meakanu, apau ke kanikau ana, hoihoi i ka aina o Paliuli, i ke akua, a hiki i keia la. Hele mai la lākou ahiki i Kona, ike mai la o Mākole'a i ke kanaka maikai o Kepakailiula, lele mai la, huki aku la iloko o kā hale. Olelo aku ia ina makuakane ia Kiinoho ame Kiihele: "Eia ka olua wahine o ke kahu oia nei, i elua olua ī hookahi wahine. Hele aku a kahi e nolio ai, I hoolohe mai olua ia'u & i make au, o ke ala no ia hele aku." A hala na makua, noho iho la o Kepakailiula me Makole'a, eono la i moe ai laua. Ia laua i pauhia ai i'ka hiamoe, hiki mai la o Keauhou ame Kahaluu. I nana iho ka hana" e moe ana o Makole'a me ke kane,,

nolaila, huhu iho la na makua o Makole'a, lalau iho la laua ia Makole'a, a lawe ae la, a hoouka i na waa a lawe i Maui i o Kakaalaneo la ke'lii. A hala o Makole'a i Maui, ma na waa, ala ae la o Kopakailiula, a hele aku la a kahi o na makuakane, o Eiinoho ame Kiihele. Hele mai la lakou mauka ahiki i Kohala ma Kamilo e pili la me Puakea noho iho la. Hele loa ka waa ma ka moana ahiki i Maui. Tke mai la o Kukuipahu, ke alii o Kohala, ia wa, i ke kanaka maikai o Kepakailiula. Hookipa mai la, a olelo mai la i ke keiki hookama nana, a hoowahine mai la i kana kaikamahine ia Ka< phaokoonaona. ¥Joho iho la lakoa a hala ekolu la, hoomoe o Kepakailiula i ka lale >apau i ka hiamoe. Ala ae la ia a hele iw.iho, a hiki i ke one maloo e kau ana he wahi waa ilaila. Lawe aku la ia aloko o ke kai, holo aku la i Maui, a pae aku la ma Kapueokahi i Hana. Pae aku la ia a uka, hela aku la ahiki i kahi o Kakaalaneo ke alii. I nana" aku ka hana, ua ona i ka awa, e kahea ana i ka wahine: «'E Makolo'a e, e MakoIe 'a e, e lawe aku oe ina hu 'a moena 0 kaua a mawaho o ka ale'o, haliilii i hō, apau ko haliilii ana, kii mai oe ia'u a kaualupe aku ia'u iwaho." A pau ka olelo ana, helo mai la o Makole'a me na wahine a ka ale'o, haliilii iho la. A pau ka haliilii ana, kii aku la o kaualupe mai ia Kakaalaneo. Ia lakou i kii ai e kaualiipe mai, hele aku la o Kepakailiula a ka moena a lakou i haliilii ai, kikio iho la, a mimi iho la, \ holo ae la e pee. A hiki aku la o Kakaalaneo iluna o ka hu'a moena, pakika aku la i ka hanalepo ame ka mimi. Huhu mai la ia Makole'a ame na wahine, a mahope, kahea I liou e lawe i ka moena a mahope o na waa. A hana aku la o Makole'a a moe iho Ia laua mahope o na waa. Ia wa pauhia loa o Kakaalaneo i ka ona a ka awa, a hiamoe loa iho la, lalau iho la o Kepakailiula ia Makole'a a lawe aku la i ka nahelehele moo laua ilaila. Uwe mai la o Makole'a ia Kepakailiula, 1 k amake ia Kakaalaneo. Ninau aku o Kepakailiula: "Heaha keia au e uw© mai nei?" Wahi a Makole'a: "E uwe aku ana au ia oo io kuu minamina i ko mnke i kuu kane, ia Kakaalanoo, aole e hala kaha ihe, i'ka'pua mauu, i ka naonao, i ka ukulelo, aole hoi ou he aka nui kou.-" I aku ua keiki !a o Puna paia a»la i kana nlu'i I-iona, 3, liooio. penei: He Opea Kona he Opea Ko'a. - Ile kano-ia, he kane au, Ho lima koiia; he lima ko'u, Aolo i ikeia na ai a maua, Nana palia, na'u paha. Momomoe iho la laua, a kani ka moa mua. Olelo aku la o Kepakailiula i ka wahine: "Ke hoi nei au a Hawaii, noho a hala ekolu la, alail#, hiki hou mai au. Nola» ila, e kukulu oe i lepa nou, a o kau poe e aloha ai, e lawe mai oe ia lakou malōko o kou lepa." Hoi aku la o Kepakailiula a pae i Kohala! •Auhea oukou e na poe aole i lawe i ka Nupepa Kuokoa e lawe i ike oukou ina kanaka kaulana o kou aina iho, i liala aku ma o, a ua koe kā lakoa mau hana leaulana i meai hoomanao na kakoo. j - (Aole i pau.)