| | HE MOOLELO — No — KALENA KALIFODA — a i ole — Ka Hoopahu'aia Ana o na Hana Ohumu Hoo-
pilikia a Kona Mau Enemi Imihala. ''Ua make anei kuu makuahine?" me ke kukuli hou ana iho o Kalifoda ilalo, a paa ae la ma kekahi lima, no ka haha ana i ka pana. "Aia, o ka hopena iho la kena o na haawina hoehaeha a'u i makemake ai e kau mai maluna o oukou," i pane ae ai o Melekoa ma ke ano pahenehene, alaila hookahi no kula'i ana aku, i ke kauwa e ku kokoke mai ana iaia, o kona hoomaka aku la no ia e holo, na kahi o ka puka aniani e waiho mai ana. Me ka eleu loa kela holo ana aku a Melekoa, a lele iwaho o ka puka aniani, nolaila ua nanea loa ka nui o na kauwa, a na ka helelei ana mai o na aniani nahaha iluna o ka papahele, na ia mea i haawi aku i ka ike i na mea apau no ka holo mahuka ana o Melekoa, o ka wa ia i hoomaka aku ai o Keaka Kuaika e hahai mahope ona. Ua holo aku la no hoi kekahi mau kauwa e ae no kahi o ka puka, a mamua nae o ko lakou wehe ana mai, ua hamama e ae la ke pani o ka puka, a komo ana no kekahi makaikiu iloko, me ka alaalawa ana ae o kana nana ana maloko o ka rumi, a no kona ike ole aku i kana pio, pane mai la: "He keu aku maoli o ka mea pakalaki Auhea oe e Sr. Melevila, he makaikiu ka'u oihana, a i hookolo mai nei au mahope o ka meheu o kekahi kanaka i makemake nui ia, no na hana karaima lehulehu," alaila huli aku la kana nana ana no kahi o ka puka aniani i nahaha, me ka hooho ana ae: "Auwe no ka hoi e !" o ka hoomaka aku la no ia o ua makaikiu nei e holo no kahi o kela puka aniani, me kona hoopau manawa ole iho, ma ke kamailio pu ana me ka poe maloko o kela rumi, oiai ua maopopo mai la no iaia ua lele mua ka manu, ma kela wahi, o ke kumu ia o ka loaa ole ana mai iaia maloko o ka rumi. Ua loaa i'o ka ike ia Melekoa, no kela komo ana mai o ka makaikiu, pela oia i holo aku ai a lele mawaho o ka puka aniani, a ke hoomaka la na kanaka nei e kuupau i kona mama holo, ma ke kahua akea o Rivahale, a aia hoi mahope pono aku ona o Keaka Kuaika kahi i noke aku ai i ke alualu. Ke kuupau la o Melekoa i kona mama holo, a oiai he wiwi mai kona kino, a ua komo nui hoi iloko o na hana hooikaika kino, nolaila aohe wahi mea a lihi launa aku o ka makaikiu mahope ona, aka no Keaka Kuaika hoi, holo aku la oia e kii i na ilio, i kona wa i lohe mai ai i ka leo kahea o ka makaikiu, no ka hookuu ana i na ilio. Ke mamao mau aku la o Melekoa mai ka makahiki aku i kela ame keia minuke, a hoea e aku la ua kanaka nei no kahi o ka pa, e uluia ana e na laau haahaa, a elike me kekahi popoki ahiu, pela iho la oia i lele aku ai a haule ana iwaho, me ka huli ana mai ihope e noke ai i ka akaaka i ka makaikiu, i ke alualu aku iaia i kahi mamao. Me kela manaopaa iloko ona e hoohoka mai i ka makaikiu ame ka poe apau e hoopilikia aku ana iaia, hoomaka hou aku la o Melekoa e holo, no ke kulapalahalaha e waiho mai ana imua ona, me ka hoopuka ana ae i keia mau olelo kaena: "Ua hiki ia'u ke hoohoka aku i kela poe apau, a ke hoohiki nei au ma ka inoa o na akua lapu apau o ka po, e lanakila ana no au maluna o ka'u mau mea i hoolaia ai, no ka noho mana aku maluna o Rivahale." I wahi nona e ike ole ia mai al e ke kanaka maluna o ka lio, moe iho la o Melekoa ilalo ke alo, no kekahi manawa pokole wale no nae, no ka mea ke lohe maopopo loa aku la oia i ka leo o ka makaikiu, e hookikina ae ana i ka mea maluna o ka lio, e holo mai e ake'ake'a iaia nei, a i ole e hopu mai paha a paa. No kela kauoha a ka makaikiu, ala hou ae la o Melekoa iluna, a hoomaka aku la e holo, me kona nana ole mai, i kona alualuia aku. Elike me ke kauoha mai ka makaikiu aku, pela i holo aku. ai ke kanaka maluna o ka lio, no ke alualu ana ia Melekoa, a oiai e hookokoke loa aku ana oia i kahi o ke pio, ku iho la o Melekoa a nana mai la ihope, a iaia no paha ka hoomaopopo mai i ka mea e kau ana maluna o ka lio, noho okoa iho la oia ilalo. Ua loaa pu aku la ka ike i ka mea maluna o ka lio no Melekoa, nolaila hoomau akula oia i ka holo ana imua, ahiki i ka hoea ana aku no kahi a Melekoa e noho mai ana, alaila noke ae la oia i ka akaaka, me ka pane ana aku. "He keu no la he okoa loa oe, eia ka o kuu hoa no o na la aku la i hala ; ua laki maoli oe i ko'u hoea koke ana mai nei." "He laki mai hoi kau a koe aku, e hoohuli koke oe i ke poo o kou lio e ka Haku Hakoka, a holo no kahi okoa loa. Eia au mawaena o ka make ame ke ola, nolaila e hookaawale koke oe mai keia wahi aku, o kiia aku auanei oe e a'u i ka pu!" Aohe nae wahi mea a hoohuli ae o ka Haku Hakoka i ke poo o kona lio, no ka hookaawale ana aku iaia iho mai ia Melekoa mai, no kela kumu, i unuhi ae ai o Melekoa i kana pu panapana iwaho, a hoomaka mai la e ki, me ke komo ana mai o ka poka iloko o ke kino o kana pio, a haule iho la ka Haku Hakoka mailuna mai o kona lio. Me ka hoohakalia hou ole iho, holo mai la o Melekoa a hopu aku la i na kaula kaohi o ka Uo o Hakoka, iloko o ka manawa pokole, ak ua kanaka nei iluna o ka noho kahi i kau ai, o ka hoomaka aku la no ia e holo elike me ka mama apau i loaa i kela lio. MOKUNA XXVII. Me ka nana hou ole aku no kela kanaka ino, e holo la no
kahi e paa hou ole aku ai oia i ka hopuia e hoi hou aku kaua
e ka makamaka heluhelu e nana i na hiona maloko o ka hale
o Sr. Rale.
Aia na kauwa kane ke noke la i ka hi-o, me na manao pi-
hoihoi, no na mea a lakou i ike ai i na minuke momua aku,
a ke noke la hoi na kauwa wahine i ka uwe, oiai hoi o Kalena
Kalifoda e kukuli la ma ka aoao o ka Lele Melevila, a o Ka-
lauka Aina wale no ka mea maikai o kona. noonoo, me kona
hoauhee loa ana aku i na mea maikai ole apau mai iaia aku.
No Sr. Rale hoi, aole he mea hiki iaia ke hana aku, koe
wale no ka hoomalielie ana aku i na manao kaumaha o Lili-
ana kana kaikamahine, oiai e nana aku ana maluna o Kalena
Kalifoda, a maluna hoi o ka Lede Melevila, ka mea a na kau- | wa e hoomakaukau la e hapai aku, no ka hoihoi ana i ka hale maluna. Me he mea la, iloko o ka noonoo o Liliana, ua oi loa aku ke ko'iko'i o keia pilikia i kau mai maluna o lakou, mamua o na pilikia e ae, me kona ike maopopo loa ana aku, e komohia aku ana o Kalifoda iloko o ka poino, a huli mai la oia imua o kona makuakane, a nonoi mai la e ae aku oia iaia e hookahe i kona mau waimaka, ma ka uwe ana, aole hoi elike me ka Sr. Rale e papa aku ana iaia aole e uwe. "Pehea la oe e papa e huhu mai nei ia'u, aole au e uwe; ua aneane e naha maoli kuu puuwai, i ka ike aku i ka nui ame ke ko'iko'i o ka pilikia i kau aku maluna o Kalifoda. Ke olelo mai nei oe e waiho malie aku kaua iaia e auamo ana i keia haawina ehaeha, aole anei ou hoomanao e papa, iloko o ko kaua wa o ka pilikia, aole oia i haalele ae ia kaua, aka, ua noho pu mai oia me kaua; nolaila aole au e haalele ana iaia e auamo hookahi i kona mau ehaeha. Pehea makemake no anei oe e haalele au i keia wahi?" me ka ninau okoa ana aku o Liliana ia Kalifoda. "O ka mea pono wale no ia oe e Liliana e hana ai," i pane mai ai o Kalifoda me ka huli ana aku nae i kana nana ana i kahi e loaa, i ole ai oia e ike aku i ka helehelena o Liliana, alaila kamailio okoa mai la ia Sr. Rale: "E lawe aku oe iaia no kahi okoa, aole oia i kupono e hookokoke mai ia'u. Ua poina anei oe i na mea i kamailioia mai nei, no'u nei?" Luliluli ae la ke poo o Sr Rale, alaila hooho ae la: "O e na lani, e kokua mai oe ia makou apau. Ma ka'u mau mea i lohe aku nei, he keiki hanauna oe na'u, a o oe maoli ka mea kuleana i ka waiwai a'u e paa nei, a o ka ona hoi o Rivahale." "He mea kokua au no ke kanaka aihue, he mea apuka, a he mea hana karaima; nolaila e hookaawale koke aku iaia ma kahi e loa ; no ka mea ua hele kuu aloha nona a nui loa, e meenmene loa ai au, i ka hapala wale ia o kona inoa maemae me ko kekahi lawehala." Ua like pu kela mau olelo i hoopukaia ae e Kalifoda me kekahi pahi oilua i houia aku i kona puuwai, e maule okoa aku ai oia iluna o ka papahele, ua hooikaika no nae oia ma ka hookuoo ana iaia iho, me kona ku ole a hele mai kela wahi aku, aka ukali pu aku la no oia ma ka aoao o Kalifoda, ahiki i ka puka o ka rumi o ka Lede Melevila, ma kela wahi i hookuu aku ai oia ia Kalifoda e komo iloko o ka rumi, me kona noho ana ae nae maloko o ka holo, me ka hoike okoa ana ae i kona manao paa, ua makaukau oia e ukali aku mahope o Kalifoda, ina no ia ma ke alahele e hoea like aku ai laua i ka luakupapau. O ka waihoia ana aku no ia o ke. kino o ka Lede Melevila iluna o ka moe, me ka haawi ana ae o Kalauka Aina i ke kauoha i kekahi mau kaawa lawelawe, e paniia na puka olepelepa o ka hale, a paa, komo ana no kekahi mau kauwa noloko o ka holo nui, me ka makaikiu e ukali ana mahope o lakou. "Ke ole au e kuhihewa, o Kalauka Aina kou inoa," wahi a ka makaikiu, me ka alaalawa ana ae o kana nana ana maloko o ka holo. "Ae, o ko'u inoa ia, a heaha. ka mea hiki ia'u ke hana aku nou?" "I hoea mai la au no ka hoike ana aku imua o oukou; ua pakele aku nei ke pio; a ke makemake nei au, ke loaa ka aeia mai, e haawiia mai na lio holo loa oloko o ka halelio no ka ukali ana aku mahope o kela kanaka ino. Me ka eleu wale no e pono ai ia kakou ke hookolo aku mahope o kela kanaka, ina aole pela, alaila ke hopohopo loa nei au, no ka hiki hou ole e paa kela kanaka i ka hopuia." "Ua pakele aku anei kela kanaka? O aole oia e pakele i keia manawa!" wahi a Sr. Rale me ka hele a piha i ke pihoihoi. "Aohe mea hiki ole i keia kanaka ke hana; nolaila me ka makaala wale no oia e hiki ai ke paa hou i ka hopuia. He nui kana mau hana apuka i lawelawe ai ma Parisa i na hale banako; a iloko o ka makaala o na makaikiu akamailoa iaia, ua pakele no nae kela kanaka ; a oa i ka'u e hopohopo loa nei, ina e pakele ana oia i keia manawa, he hana pohihihi loa ka hopu hou ana iaia ma keia mua aku." "Ke waiho aku nei au i na mea apau iloko o kou mau lima e ka makaikiu, e kii i na lio holo loa, a e hoolimalima aku i na kanaka elike ka nui me kau i ike ai ua lawa, no ka hopu ana i ka lawehala, a e haawi no au i ka uku makana o hookahi kaukani dala, i ke kanaka e hopu ana a paa i kela lawehala." Lamalama ae la na maka o ka makaikiu, me kona noho ana iho ilalo, no ke kakali ana ahiki i ka makaukau ana mai o na Uo holo loa, o ke kiiia ana aku e na kauwa maloko o ka halelio, a mahope o kona inu ana ae i kekahi kiaha waimomona, o ka paneeia ana mai imua ona, kamailio aku la oia ia Kalauka Aina i ka. i ana ae: "Ua lohe nui au no na mea e pili ana ma keia wahi, a he ku no i ka epa ame ke kolohe na mea i hanaia; a o ia ka'u e olelo ae nei, aole loa he kanaka ma ka honua nei, i like aku kona lua me Melekoa, ma ke akamai, ka maalea, ame ka maka'u ole. No na mea hoi e pili ana ia Kalena Kalifoda kou hoaloha, ua loaa no ka ike ia'u nona; o ka'u wale no e a'o aku nei ia oe, e kamailio aku oe iaia, e hele pololei imua o ke poo o ka oihana makaikiu ma Ladana, a hoike aku i na mea apau ; o kona kaawale loa no ia mai kekahi mau hoopilikia ana mai maluna ona. "Ma ka mea oiaio maoli aole he hihia iki e ku-e ana i ke kanaka opio, a aole no oia i pili i ka hewa ma kekahi ano, no ke kumu, ua noho aku oia malalo o Melekoa ma ke ano he pio na kela kanaka; me kela hewa ole no nae ona, he mea maikai no ka hoike piha ana aku i na mea apau me ka pololei loa imua o ke poo o na makaikiu. Aole e hoohakalia i ka hooko ana aku i keia hana, aka ma keia po, e holo ai oia no Ladana, no keia hana i pili i kona inoa maikai !" "Ke Apono aku nei au i kena manao ou. Pehea ua maopopo no anei ia oe na mea oiaio e pili ana no kela kanaka opio?" "Ae, ua maopopo ia makou na mea apau e pili ana iaia he mau pule wale ae nei no i hala, mai kekahi mea mai i komo pu me Melekoa ma na hana hakihaki kanawai apau." "E oluolu ana anei oe e hoike mai i ka inoa o ka mea nana i hoike aku ia oe i na mea e pili ana ia Kalifoda?" wahi a Sr. Rale, me ke ake loa e lohe i na mea oiaio mai ka makaikiu aku. "Ae, o ka inoa o kela mea, oia o Miss Kate Luka, kekahi b na wahine i komo kuhohonu iloko o na hana karaima a keia kanaka. Ua hoounaia kela wahine e Melekoa no kekahi aina mamao loa, i hiki ai i kela kanaka kolohe, ke hooko i kekahi hana ana i hoolaia ai maluna o ka Lede Melevila. "Ua haulehia o Miss Kate Luka i ke aloha no keia kanaka, no kela kumu, i hookaawale mua aku ai oia i kela wahine i kahi mamao. Ua kakali nae o Miss Luka no kekahi manawa me ka hoomanawanui, a no ka hoea ole aku o Melekoa, i ka manawa ana i hoike aku ai, ia wa i komo ai ka manao hoo- | huoi iloko o kela wahine opio, ua komo hou ua kanaka nei iloko o kekahi hana epa, no ka hoohoka ana aku i ka iini a kona puuwai, nolaila hoouna ae la ua wahine nei i ka moolelo piha o na hana karaima apau i lawelaweia e Melekoa, pela hoi na inoa o ka poe i hoopoinoia aku mamuli o kela mau hana. "O keia hookahi ka wahine i ike a i maopopo i na hana apau i lawelaweia e Melekoa, a ma kana mau mea i waiho ae ai imua o makou, ua hiki loa ke heluheluia aku ka moolelo o keia kanaka me he buke hamama la." Kunokunou wale aku la no ke poo o Sr. Rale me ka piha i ke kahaha no na mea ana o ka lohe ana mai i ka makaikiu ; a o ia kana o ka ninau ana mai: "Pehea, o kela wahine anei kekahi i paa ia oukou i ka hopuia?" "Aole oia i paa i keia manawa, a malia aole no paha e hopuia ana oia ma keia hope aku, koe wale no, a hui pu hou oia me Melekoa; me ko'u kanalua loa nae, no ka halawai hou o kela mau mea ma keia mua aku. "Ma ko'u kamaaina i ke ano o na wahine ina nei no ka pii o ko lakou kai, mamuli o kekahi mau hana pulapa a na ipo aloha a lakou e hana aku ai ; e huli mai ana kela wahine a nanahu, me he tiga la ; a o ia ka'u e hopohopo loa nei, no ka maka'u, o make aku auanei oia i ka pepehiia e keia kanaka ino lapuwale. "Eia hou kekahi hana koa a maka'u ole a keia kanaka ; ia'u e alualu ana iaia ma ke kula aku nei, ua oili mai la kekahi keonimana o ka Haku Hakoka kona inoa maluna o kona lio; a me ka minamina ole iho i ke ola, ua kiiia aku la kela haku i ka pu e Melekoa, e haule mailuna aku o kona lio, a kailiia aku la ka ka lio e Melekoa. "Aole o'u manawa hou aku e hoopau pono ai i ka'u moolelo, oiai ua makaukau ko'u lio, e pono au e uhai aku mahope o ka'u pio; a no ka Haku Hakoka ea, ua hoihoiia aku nei oia maloko o ka hale hookipa; aole no oia e poino ana, no ka mea ua pahi'a wale no ka poka ma kona poo, aka nae ua kau aku kekahi alina maluna o kona helehelena, e hiki oleai ke nalowale, oiai na la i koe o kona ola ana ma ka honua nei. "E hele au e hooko i ka'u hana, nolaila o ke aloha no ko olua, a hui hou aku kakou," o ke kau ae la no ia o ka makaikiu maluna o kona lio, a hoomaka aku la e holo ma ke alanui akea, no ka ukali ana mahope o Melekoa. l kela hala ana aku o ka makaikiu, noho iho la o Kalauka Aina ame Sr. Rale, me ka naua aku o kekahi i kekahi, me na manao kahaha, a o Mr. Aina nae ka mea i kamailio mua mai o laua: "Manao au, aole he pilikia i koe o na hana ma ka hale nei, e hele aa au e nana i ka Haka Hakoka ma ka hale hookipa; a ua pomaikai maoli kakou i ka hoea ana mai o keia mau mea apau i ka wa hookahi." I ka hoea ana aku o Kalauka Aina no ka hale hookipa ae moe mai ana ka Haku Hakoka iluna o kekahi ko-ki me ka paa o kona poo i ka puoloia, a e puliki mau ana no hoi kona mau lima i ke poo, me kona noke ana i ka uwe. Iloko o na la aku i hala, na la e ku ana ua haku nei, ma ke ano he moho lanakila ma na hakaka kaka-pahi, ame na hakaka kiki-pu, heaha la ia mea he ehaeha i kona noonoo; oiai nae e hoomanawanui ana ka poe i lilo i mau pio malalo ona, i na haawina ehaeha i kau aku maluna o lakou, mai na lima aku o keia haku haakei. Ma kela hoea ana aku o Kalauka Aina no ka hale hookipa, aole oia i hoouluhua wale aku i ka manao o ka Haku Hakoka, aka kakali malie iho la oia ahiki i ke akakuu ana mai o na manao kukahala-ke o ua kanaka nei, akahi no oia a hele aku a noho iho la ma ka aoao o ke ko-ki, a ia ike ana mai o ka Haku Hakoka iaia, pane mai la: "Heaha mai nei kau o keia wahi!" me ka lalau ana ae i ka welu i puoloia wa kona poo, a wehe ino ae la, me ka noke pu ana no hoi i ka uwe no ka eha. "E nana mai ma kuu helehelena, ua poino kuu helehelena, a ua oi aku ka ehaeha mamua o ka mea hiki ia'u ke hoomanawanui, a mawaho ae o keia, ua nui hou ae na poino i loaa ia'u. "Na kela kanaka ino, i hookau mai i keia haawina hoomaewaewa maluna o'u, ame ka Lede Melevila na ahewa ana e pono ai e hookauia aku no keia hopena, no kona maliu mua ole ana mai, i ka'u mau mea i uwalo aku ai imua ona. "I hoea mai nei au i keia la, no ka uwalo hope ana aku imua o ka Lede Melevila e kokua mai ia'u, eia ka auanei, e loaa ana keia haawina hoomaewaewa ma kuu helehelena." "Heaha hou ae ia mau poino i kau mai mahina ou e kuu haku?" wahi a Kalauka Aina me ka hoopohihihi loa ia aku o kona noonoo, no ka manao o na olelo a ka Haku Hakoka mamua aku. "Aole keia he wahi poino a uuku mai, no ka mea ma nehinei koke aku la no i paaia ai o Devonahila, a owau kekahi o na kanaka nele loa ma ka honua nei, aole he wahi peni ina kuu inoa, a o ka poino oi loa aku, o ia no keia alina ma kuu helehelena e kau nei. "Maluna o kela wahine ko'u inaina, a maluna o kela kanaka nana i hookau mai i keia hopena maluna o'u, a ma ke ano nui no ea, aole o'u wahi lihi hoihoi iki ia oukou apau ; nolaila e ku oe e Mr. Aina a hele mai kuu alo aku," alaila puliki ae la ka Haku Hakoka ma kona poo, me ka noke ana no i ka uwe me ka ehaeha maoli. He mea makehewa wale no ia Kalauka Aina, ke kamailio ana aku i kela kanaka i hele a piha me na noonoo hehena, nolaila hookuu aku la no oia iaia e noke ana i ke kupaka, i ka oni, a i ka wili, kohu puhi la, ua huli hoi hou mai la, oia no Rivahale. Mamua o ke ao ana ae ma kekahi la mai; o ka mea i ikeia, o ia no ka haalele ana iho o ka Haku Hakoka i ka hale hookipa, me ka uku ole i kona mau bila o ka noho ana ma kela wahi, a iaia i hoea aku ai no kekahi awa kumoku, kau aku la oia maluna o kekahi moku, e holo ana no Parisa, me kona hoohala ana i ke koena o koiia mau la i koe o ke ola ana iwaena o ka poe hakihaki kanawai, e noho ana ma na wahi pelapela o ke kulanakauhale. Ma Rivahale hoi, ua pahola ae la ka maluhia ma kela home, me ka waiho koke ana aku o Sr. Rale i kela home malalo o ka malu o Kalena Kalifoda, aole nae he ae iki o ke kanaka opio. Hele mai la no hoi o Kalauka Aina a hookikina aku la iaia e holo no Ladana, elike me ka ka makaikiu i hoakaka mai ai imua ona, no ka hoike o Kalifoda i na mea pololei apau imua o ke poo o ka oihana makaikiu, aka pane wale aku la no o Kalifoda i ka i ana aku : "Ua loaa iho la ia'u kuu makuahine, ka mea nana i haawi mai i ke ola ia'u ma keia ao, nolaila au e haalele iho ana iaia, koe wale no a hoi aku oia iloko o ka luakupapau. O e kuu makuahine, nani ka lokomaikai o na lani, i ka haawi ana mai i keia manawa maikai no kaua a elua e ike ai kekahi i kekahi," alaila kukuli iho la oia ma ka aoao o ka moe o kona makuahine, me ka hookahe ana aku no hoi i kona mau wai- | maka o ke aloha makua.
No ka paa loa o ka manao o Kalifoda, aole oia e haalele l
kona makuahine, me kona nana ole ae, i na mea apau, e hoo-
kikinaia aku ana iaia; ua haalele okoa iho la o Kalauka Aina
no Ladana ma kela po, a waiho aku la i na mea apau imua o
ke poo o ka oihana makaikiu no ka pono o ke kanaka opio,
a o ka hopena o kana mau hooikaika ana, o ia no ka hookuu
oa ia ana mai o Kalena Kalifoda mai na hewa mai, no kona
komo pu ana e kokua ia Melekoa ma na hana hakihaki kana-
wai apau ; mahope iho keia o ka huli pono ana o na makaikiu
i ka oiaio o na moolelo i waihoia aku imua o ko lakou keena
oihana.
Me na nuhou hauoli, no kela kaawale loa ana mai o Kalifoda
nai kekahi hihia hewa mai, i huli hoi mai ai o Kalauka Aina
no Rivahale, me ka hoopihaia ana o keia hoaloha o ke kanaka
opio, me ka olioli, no ka waiwai o kana huakai i ke kulana-
kauhale.
MOKUNA XXVIII He eiwa mahina mahope mai o keia manawa, o ke kau wela
ia o ka makahiki, aia o Rivahale me kona mau luhiehu apau;
e popohe ana na pua; e pala ana hoi na hua o na laau huaai
ka mea nana i hoohoihoi aku i ka nanaina o na mea apau i
noho a kamaaina i ke ano o kela home.
I ka nana aku, me he mea la he hana nui kekahi e hoea
mai ana, no ka mea ke hi-o la na kauwa lehulehu, ke hawa-
nawana la kekahi i kekahi, aia hoi o Keaka Kuaika ke holo-
holo mau la, mai ka hale hookipa mai no Rivahale, a mai Ri-
vahale, a mai Rivahale aku hoi no ka hale hookipa, me ka
hoopuka mau ana i na olelo kuamuamu, ke pili ae kekahi
mea mamua o kona alo.
Aia hoi maloko o ka rumi hookipa nui, o Sr. Rale kahi i
noho ai, a e paa ana kekahi pepa iloko o kona mau lima, me
ka uuku loa nae o kona manawa e nana ai maluna o kela pe-
pa, aka aia ka hapanui o kona nana ana ma ke alanui kaa e
moe ana ma ka aoao o ka hale mai ka puka-pa mai.
He kulana ola kino maikai ko Sr. Rale ke nana aku i keia
manawa, aole i lilo na hana hoopilikia he nui i kau mai ma-
luna ona, i kumu e hoemiia mai ai ke kulana o kona ola ana,
a aia hoi maluna o kona helehelena na hoailona apau no ke
auhee ana aku o na mea maikai ole mailoko aku o kona noo-
noo. Elike no me kela ano kahiko o ka Haku Melevila, a o Sr.
Rale hoi ma kekahi inoa, o ia hoi ka hao mai iaia a paihi me
kona mau lole maikai, e kapukapu ai kona kulana ke nana
aku me ka hiehie pu, o kela no na lole o ua haku nei e komo
ana, a e kau ana hoi na piha daimana mamua o kona palule.
a ma aa pulima, a maloko hoi o kona lima akaa, e paa ana
oia i kana uwaki gula. "Ea, he hapaha keia i koe, alaila kani ae ka hora umi-ku-
mamalua," wahi ana i namunamu ae ai, me ka nana ana iho
i kana uwaki. "Hauoli loa au, ina ua makaukau na mea apau
He keu aku maoli no a ka ulolohi o Mrs. Waka, no kona aoo
mai, ua hala na la opiopio, e eleu ai ka lawelawe ana i na
hana." "Auwe, o oe mai la ka ia e kuu lei!" i hooho hou ae ai o
Sr. Rale iaia i ike aku ai i ke komo ana mai o Liliana iloko
o ka rumi, me ka hele pololei ana mai imua o kona makua-
kane, a noho iho Ia iluna o na u-ha.
"E kuu milimili e hoao oe e kuoo, me ka hoauhee loa ana
aku i na manao pihoihoi apau mai ia oe aku," wahi ana me
ka hamohamo ana ae o kekahi lima maluna o ka lae o Liliana
a hoomaha iho li no hoi e kunu, i maikai ai kana kamailio ana
aku. "Aole o'u pihoihoi e papa, a ma! hopohopo oe no'u," wahi
a Liliana, me ka nana pono loa ana mai ma na lehelehe o
kona makuakane.
"Ua pono i'o kela e kuu milimili. Ea ke kani mai la ka
hora umi-kumamalua pehea la, ua makaukau paha na mea
apau i hoolalaia, me ka wehe hou ana ae o Sr. Rale e nana i
kana uwaki pakeke. "Ua kuhihewa oe e papa, o ka hapaha kela i koe alaila kani
ae ka hora umi-kumamalua, me he mea la, ua awiwi loa paha
kau uwaki !" "Ae, ua wikiwiki loa ka'u uwaki, aka nae pehea la na mea i hoolalaia, ua holopono anei?" "Aole o'u wahi kanalua iki no ia mea, oiai e hoea mau mai ana no o Keaka Kuaika i kela ame keia elima minuke, a o kona nalowale koke ana aku nei no ia he hookahi ae nei minuke i hala," me ka noke okoa ana ae o Liliana i ka akaaka me he mea la, he mea ano nui loa iloko o kona noonoo, kela oiliili mau mai o Keaka imua o kona alo. Oiai no laua e kamailio ana, komo ana no o Keaka Kuaika iloko o ka rumi me ke kikeke mua ole mai ; a hoomaka koke aku la no e kamailio, elike no me kona ano mahaoi mau: "Auhea oe e kuu haku, i hoea mai la au no ka hoike ana aku imua ou, ua makemake na kanaka e loaa hou aku na pua ia lakou no ka hoohiwahiwa ana, a mawaho ae olaila, ua makemake pu lakou, i wahi wai wela hoopumehana, i hoihoi aku no ka lakou haha ana, i ka pumehana aku oloko." "Ina pela ea, e hele aku oe e hoike ia Kamaki, e haawi mai i na pua apau e ulu la maloko o ka hale meakanu, a e hele pu aku oe e ike ia Mrs. Kamaki a noi aku iaia e haawi mai i na mea apau a na kanaka i makemake al; a e eleu aku ko lakou hoohiwahiwa ana i na pi'o; aka e hele pu aku au me oe, i ike pono aku ai au i na mea e hanaia mai ana e kela poe," o ke ku ae la no ia o Sr. Rale iluna, a oili aku la iwaho, me ka ukali ana aku mahope o Keaka Kuaika. I kela hala ana aku hoi o Sr. Rale, a koe hookahi wale iho la no o Liliana maloko o ka rumi, hele aku la oia no kahi o ka puka aniani, a nana aku la Iwaho. O kela kekahi o na la kala'e maikai, me ka pahola ana ae o ka minoaka ma kona mau papalina, iaia i ike aku ai i ka popohe mai o na pua, me ka honi pu ana aku no hoi i ko lakou aala onaona, aole nae no kela kumu wale ae la no, aka no kona lohe pu aku kekahi i na leo hauwalaau o na kanaka, me ke koele o na hamare a na kamana, e hooikaika ana ma ka lakou mau hana i kauohaia aku ai. Ma ka mea oiaio maoli aia he kanalima mau kamana i hoonohoia no ka hana ana i kekahi mau pi'o nunui ma na alanui e komo aku ai no Rivahale, a ua hookaawaleia hoi kekahi poe kanaka, no ka hoohiwahiwa ana i kela mau pi'o i na launahele uliuli ame na pua nani, me ke kakauia ana hoi o kekahi mau huapalapala nunui, maluna o kela mau pio e hoakaka ana: "He Hookipa i ka Haku o Rivahale," a ma kela ame keia pou, i kukuluia ai kela mau pio, na huaolelo, e hoike ana i ka piha olioli o na mea apau, no ka huli hoi hou an amai o ko lakou haku. (Aole i pau.) | |