Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXV, Number 11, 18 March 1926 — HE MOOLELO No KALENA KALIFODA a i ole Ka Hoopahu'aia Ana o na Hana Ohumu Hoopilikia a Kona Mau Enemi Imihala. [ARTICLE]

HE MOOLELO No KALENA KALIFODA a i ole Ka Hoopahu'aia Ana o na Hana Ohumu Hoopilikia a Kona Mau Enemi Imihala.

' Ua make anei kuu makuahine?" me ke kukuli hou ana iho 0 Kaliioda ilalo, a paa ae la ma kekahi lima, no ka haha ana 1 ka pana. "Aia, o ka hopena iho la kena o na haawina hoehaeha a'u i makemake ai e kau mai maluna o oukou," i pane ae ai o Mek-koa ma ke ano pahenehene, alaila hookahi no kula'i ana sku, i ke kauwa e ku kokoke mai ana iaia, o kona hoomaka !a no ia e holo, nakahi o ka puka aniani e waiho mai ana. = ka eleu loa kela ho!o 2na aku a Mel'ekoa, a lele iwaho o \ a puka aniani, nolaila ua nanea loa ka nui o na kauwa, a na ka helelei ana mai o na aniani nahaha iluna o ka papahele, na ia mea i haawi aku i ka ike i na mea apau no ka holo mahuka ana o Melekoa, o ka wa ia i hoomaka aku ai o Keaka Kuaika e hahai mahope ona. LTa holo aku Ia no hoi kekahi mau kauwa e ae no kahi o ka puka, a mamua nae o ko lakou wehe ana mai, ua hamama e ae la ke pani o ka puka, a komo ana no kekahi makaikiu iloko, me ka alaalawa ana ae o kana nana ana maloko o ka rumi, a no kona ike ole ;iku i kana pio, pane mai la: "He keu aku maoli o ka mea pakalaki 1 Auhea oe e Sr. Melevila, he makaikiu ka'u oihana, a i hookolo mai nei au mahope o ka meheu o kekahi kanaka i makemake nui ia, no na hana karaima lehulehu," alaila huli aku la kana nana ana no kahi o ka puka aniani i nahaha, me ka hooho ana ae: "Auwe no ka hoi e!" o ka hoomaka aku la no ia o ua makaikiu nei e holo no kahi o kela puka aniani, ine kona hoopau manawa ole iho, ma ke kamailio pu ana me ka poe maloko o kela rumi, oiai ua maopopo mai la no iaia ua lele mua ka manu, ma kela wahi, o ke kumu ia o ka loaa ole ana mai iaia maloko 0 ka rumi. Ua loaa i'o ka ike ia Melekoa, no kela komo ana mai o ka makaikiu, peia oia i hdio aktt ai a lele mawaho o ka puka ani- i aai, a ke hoomaka la ua kaoaka nei e kuapaa i kona mama iiolo, ma ke kahua akea o Rivahal€, a aia hoi mahope pono aku i ona o Keaka Kuaika kahi i noke aku ai i ke alualu. I Ke kuupau la o Melekoa i kona mama holo, a oiai he wiwi mai kona kino, a ua komo nui hoi iloko o na hana hooikaika kino, nolaila aohe wahi mea a lihi launa aku o ka makaikiu mahope ona, aka no Keaka Kuaika hoi, holo aku la oia e kii 1 na ilio, i kona wa i lohe mai ai i ka leo kahea o ka makaikiu, no ka hookuu ana i na ilio. Ke mamao mau aku la o Melekoa mai ka makahiki aku i kela ame keia minuke, a hoea e aku la ua kanaka nei no kahi 0 ka pa, e uluia ana e na laau haahaa, a elike me kekahi popoki ahiu, pela iho la oia i lele aku ai a haule ana iwaho, me ka huli ana mai ihope e noke ai i ka akaaka i ka makaikiu, j 1 ke alualu aku iaia i kahi mamao. I Me kela manaopaa iloko ona e hoohoka mai i ka makaikiu J ame ka poe apau e hoopilikia aku ana iaia, hoomaka hou aku | la o Melekoa e holo, no 4ce kulapalahalaha e waiho mai ana j imua ona, me ka hoopuka ana ae i keia mau olelo kaena.: - j ir Ua hiki ia'u ke hoohoka aku i kela poe apau, a ke hoohiki nei au ma ka inoa o na akua lapu apau o ka po, e lanakilā āna no au maluna o ka'u mau mea i hoolala ai, no ka noho mana aku maluna o Rivahale." I wahi nona e ike ole ia mai ai e ke kanaka maluna o ka lio, moe iho la o Melekoa ilalo ke alo, no kekahi manarwa pokole wale no nae, no ka mea ke lohe maopopo loa aku la oia i ka leo o ka makaikiu, e hookikina ae ana i ka mea malunao ka lio, e holo mai e ake'ake'a iaia nei, a i ole e hopu mai -paha a paa. No kela kauoha a ka makaikiu, ala hou ae la o Melekoa iluna, a hoomaka aku la e holo, me kona nana ole mai, i kona alualuia aku. Elike me ke kauoha mai ka makaikiu aku, pela i holo aku. ai ke kanaka maluna o ka lio, no ke alualu ana ia Melekoa, a oiai e hookokoke loa aku ana oia i kahi o ke pio, ku iho la o Melekoa a nana mai la ihope, a iaia no paha ka hoomaopopo mai i ka mea e kau ana maluna o ka lio, noho okoa iho la oia ilalo. Ua loaa pu aku la ka ike i ka mea maluna ō ka lio no Melekoa, nolaila hoomau akula oia i ka heilo ana imua, ahiki i ka hoea ana aku no kahi a Melekoa e noho mai ana, alaila noke ae la oia i ka akaaka, me ka pane ana aku. "He keu no la he okoa loa oe, eia ka o kuu hoa no o na la aku la i hala; ua laki maoli oe i ko'u hoea koke ana mai nei." "He laki mai hoi kau a koe aku, e hoohuli koke oe i ke poo o kou lio e ka Haku Hakoka, a hoio no kahi okoa loal Eia au mawaena o ka make ame ke ola, nolaila e hookaawale koke oe mai keia wahi aku, o kiia aku auanei oe e a*u i ka pu!" Aohe nae wahi mea a hoohuli ae o ka Haku Hakōka i ke poo o kona lio, no ka hookaawale ana aku iaia iho mai ia Melekoa mai, no kela kumu, i unuhi ae ai o Melekoa i kana pu panapana iwaho, a hoomaka mai la e ki, me ke kōmo ana mai o ka poka iloko o ke kino o kana pio, ā haule iho la ka Haku Hakoka mailuna mai o kona lio. Me ka hoohakalia hou ole iho, holo mai la o Melekoa a hopu aku la i na kaula kaohi o ka lio o Hakoka, iloko ō ka manawa pokole, aia ua kānaka nei iluna o ka noho kahi i kau ai, o ka hoomaka aku la no ia e holo elike me ka mama apau i loaa i kela lio. x MŌKUNA XXVII. Me ka nana hou ole aku no kela kanakā inō, e holo la no kahi e paa hou ole aku ai oia i ka hopuia e hoi hou aku kaua e ka makamaka heluhelu e nana i na hiona maloko o ka hale o Sr. Rale. Aia na kauwa kane ke nōke la i ka hi-o, me na manao pihoihoi, no na mea a lakou i ike ai i na minuke momua aku, a ke noke la hoi na kauwa wahine i ka uwe, oiai hoi o Kalena Kalifoda e kukuli la ma ka aoaō o ka Lele Melevila, a o Kalauka Aina wale no ka mea maikai ō kona. noonoo, me kona hoauhee loa ana aku i na mea maikai ole apau mai iaia aku. No Sr. Ra!e hoi, aole.he mea hiki iaia ke hana aku, koe wale no ka hoomalielie ana aku i na manao kaumaha o Liliana kana kaikamahine, oiai e nana aku ana maluna o Kalena Kalifoda, a maluna hoi o ka Lede Melevila;lka mea a na kau-

wa e hoomakaukau la e hapai aku, no ka hoihoi ana i ka hale maluna. Me he mea la, iloko o ka noonoo o Liliana, ua oi loa aku ke ko'iko'i o keia pilikia i kau mai maiuna o lakou, mamua o na pilikia e ae, me kona ike maopopo loa ana aku, e komohia aku ana o Kali|6da iloko o ka poino, a huli mai la oia imua 0 kona makuakane, a nonoi mai la e ae aku oia iaia e hookahe 1 kona mau waimaka, ma ka uwe ana, aole hoi elike me ka Sr. Rale e papa aku ana iaia aole e uwe. "Pehea la oe e papa e huhu mai nei ia'u, aole au e uwe; ua aneane e naha maoli kuu puuwai, i ka ike aku i ka nui ame ke ko'iko'i o ka pilikia i kau aku maluna o Kalifoda. Ke olelo mai nei oe e waiho malie aku kaua iaia, e auamo ana i keia haawina ehaeha, aole anei ou hoomanao e papa, iloko o ko kaua wa o ka pilikia, aole oia i haalele ae ia kaua, aka, ua noho pu mai oia me kaua; nolaila aole au e haalele ana iaia e auamo hookahi i kona mau ehaeha. Pehea makemake no anei oe e haalele au i keia wahi?" me ka ninau okoa ana aku 0 Liliana ia Kalifoda. "0 ka tnea pono wale no ia oe e Liliana e hana ai," i pane. mai ai o Kalifoda me ka huli ana aku nae i kana nana ana i kahi e loaa, i ole ai oia e ike aku i ka heleheiena o Liliana; alaila kainailio okoa mai la ia Sr. Rale: * "E lawe aku oe iaia no kahi okoa, aole oia i kupono e hookokoke mai ia'u. Ua poina anei oe i na mea i kamailioia mai nei, no'u nei?" Luliluli ae la ke poo o Sr. Rale, alaila hooho ae la: "O e na lani, e kokua mai oe ia makou apau. Ma ka'u mau mea i lohe aku nei, he keiki hanauaa oe na'u, a o oe maoii ka mea kuleana i ka waiwai a'u e paa nei, a o ka ona hoi o Rivahale." "Ile mea kokua au no ke kanaka aihue, he mea apuka, a he mea hana karaima; nolaila e hookaawale koke aku iaia ma kahi e loa; no ka mea hele kuu aloha nona a nui loa, e meeiimene loa ai au, i ka hapala wale ia o kona inoa maemae me ko kekahi lawehala." Ua like pu kela mau olelo i hoopukaia ae e Kalifoda me kekahi pahi oilua i houia aku i kona puuwai, e maule okoa aku ai oia iluna o ka papahele, ua hooikaika no nae oia ma ka hookuoo ana iaia iho, me kona ku ole a hele mai kela wahi aku, aka ukali pu aku la no oia ma ka aoao o Kalifoda, ahiki 1 ka puka o ka rumi o ka Lede Melevila, ma kela wahi i hookuu aku ai oia ia Kalifoda e komo iloko o ka mmi, me kona noho ana ae nae maloko o ka holo, me ka hoike okoa ana ae i kona manao paa, ua makaukau oia e ukali aku mahope o Kalifoda, ina no ia ma ke alahele e hoea like aku ai laua i ka luakupapau. Q ka waihoia ana aku ao ia o ke, kino o ka L«de iluua o ka moe, eie ka 2ia&wi ana w o Kalauka Aioa 1 kff kauoha i kekahi mau kauwa lawelawe, e panila na puka lepa o ka haie, a paa, komo ana no .kekahi mau kauwa noloko o ka holo nui, me ka niakaikiu e ukali'ana mahc>pe o lakou. "Ke oie au e kuhihewa, o Kalauka Aina kou inoa/' wahi a ka makaikiu, me ka alaalawa ana ae o kana nana ana maloko o ka holo. "Ae, o ko'u inoa ia, a heaha ka mea hiki ia'u ke hana aku nou?" "I hoea mai la au no ka hoike ana aku imua o oukou; ua pakele aku nei ke pio; a ke makemake nei au, ke loaa ka aeia mai, e haawiia mai na lio holo loa oloko o ka halelio no ka ukali ana aku mahope o kela kanaka ino. Me ka eleu wale no e pono ai ia kakou ke hookolo aku mahope o kela kanaka, ina aole pela, alaila ke hopohopo loa nei au, no ka hiki hou ole e paa kela kanaka i ka hopuia." "Ua pakele aku anei kela kanaka? 0 aole oia e pakele i keia manawa!" wahi a Sr. Rale me ka hele a piha i ke pihoihoi. "Aohe mea hiki ole i kpia kanaka ke hana; nolaila me makaala wale no oia e hiki ai ke paa hou i ka hopuia. He nui kana mau hana apuka i lawelawe ai ma Parisa i na hale banako; a iloko o ka makaala o. na makaikiu akamailoa iaia, ua pakele no nae kela kanaka; a oa i ka'u e hopohopo loa nei, ina e pakele ana oia i keia manawa, he hana pohihihi loa ka hopu hou ana iaia ma keia mua aku." "Ke waiho aku nei au i na mea apau iloko o kou mau lima e ka makaikiu, e kii 1 na lio holo loa, a e hoolimalima aku i nā kanaka elike ka nui rae kau i ike ai ua lawa, no ka hopu ana i ka lawehala, a e haawi no au i ka uku makana o hookahi kaukani dala, i ke kanaka e hopu ana a paa i kela lawehala." Lamalama ae la na maka o ka makaikiu, me kona noho ana iho ilalo, no ke kakali ana ahiki i ka makaukau ana mai o na lio holo loa, o ke kiiia ana aku e na kauwa maloko o ka halelio, a mahope o kona inu ana ae i kēkahi kiaha waimomona, o ka paneeia imua ona, kamailio aku la oia ia Kalauka Aina i ka i ana ae: <r Ua lōhe nui au no na mea t pili anā ma keia wahi, a he ku no i ka epa ame ke kolohe na mea i hanaia; a o ia ka'u e olelo ae nei, aole loa he kanaka ma ka honua nei,. i like aku kona lua me Melekoa, ma ke akamai, ka maalea, ame ka maka'u ole. No na mea hoi e pili ana ia Kalena Kalifoda kou hoaloha, ua loaa no ka ike ia'u nona; o ka'u wale no e a'o aku nei ia oe, e kamailio aku oe iaia, e hele pololei imua o ke poo o ka oihana makaikiu ma Ladana, a hoike aku i na mea apau; 0 kona kaawale loa no ia mai kekahi māu hoopilikia ana mai maluna ona. "Ma ka mea oiaio maoli aole he hihia iki e ku-e ana i ke "kanaka opio, a aole no oia i pili i ka hewa ma kekahi ano, no ke kumu, ua noho aku oia malalo o Melekoa ma ke ano he pio na kela kanaka; me kela hewa ole no nae ona, he meā maikai no ka hoike piha ana aku i na mēa apau me ka pololei loa imua o ke poo o na makaikiu. Aole e hoohakalia 1 ka hooko ana aku i keia hana, aka ma keia po, e holo ai oia no Ladana, no keia hana i pili i kona inoa maikai!" "Ke āpono aku nei au i kena manao ou. Pehea ua maopopo no anei ia oe na mea oiaio e pili ana no kela kanaka opio?" "Ae, ua maopopo ia makou na mea apau e pili ana iaia he mau pule wale ae nei no i hala, mai kekahi mea mai i komo pu me Melekoa ma na hana hakihaki kanawai apau." "E oluolu ana anei oe e hoike mai i ka inoa o ka mea nana i hoike aku ia oe i na mea e pili ana ia Kalifoda? n wahi a Sr. Rale, me ke ake loa e lohe i na mea oiaio mai ka makaikiu aku. "Ae, o ka inoa ō kelā mea, oia o Miss Kate Lukā, kekahi o na wahine i komo kuhohonu iloko o na hana karaima a keia kānaka. Ua hoounāia kela wahine e Melekoa no kekahi aina mamao loa, i hiki āi i kela kanaka kolohe, ke hooko i kekahi hana ana i hoolala ai maluna o ka Lede Melevila. "Ua haulehia o Miss Kate Luka i ke aloha no keia kanaka, no kela kumii, i hookaawale mua aku ai oia i kela wahine i kahi mamao. _Ua kakali nae o Miss Luka no kekahi manawa me ka hoomanawanui, a no ka hoea ole aku o Melekoa, i ka manawa ana i hoike aku ai, iā wā i komo ai ka manao hoo-

huoi iloko o kela wahine opio, ua komo hou ua kanaka nei iloko o kekahi hana epa, no ka hoohoka ana aku i ka iini a kona puuwai, nolaila hoouna ae la ua wahine nei i ka moolelo piha 0 na hana karaima apau i lawelaweia e Melekoa, pela hoi na inoa o ka poe i hoopoinoia aku mamuli o kela mau hana. "O keia hookahi ka wahine i ike a i maopopo i na hana apau 1 lawelaweia e Melekoa, a ma kana mau mea i waiho ae ai imua o makou, ua hiki loa ke heluheluia aku ka moolelo o keia kanaka me he buke hamama la." Kunokunou wale aku la no ke poo o Sr. Rale me ka piha i ke kahaha no na mea ana o ka lohe ana mai i ka makaikiu; a o ia kana o ka ninau ana mai: "Pehea, o kela wahine anei kekahi i paa ia oukou i ka hopu-* ia?" "Aole oia i paa i keia manawa, a malia aole no paha e hopuia ana oia ma keia hope aku, koe waJe no, a hui pu hou oia me Melekoa; me ko'u kanalua loa nae, no ka halawai hou o kela mau mea ma keia mu.i aku. "Ma ko'u kamaaina i ke ano o na wahine ina nei no ka pii 0 ko lakou kai, mamuli o kekahi mau hana pulapa a na ipo aloha a lakou e hana aku ai; e huli mai ana kela wahine a nanahu, me he tiga la; a o ia ka'u e hopohopo loa nei, no ka maka'u, o :r.aks" aku auar.el oia i ka. pec£hiĪ£ e keia kanaka ipo lapuwale. "Eia hou kekahi liana koa a maka'u ole a keia kanaka; ia'u e alualu ana iaia ma ke kula aku nei, ua oili mai la kekahi keonimana o ka Haku Hakoka kona inoa. maluna o kona lio; a me ka minamina ole iho i ke ola, ua kiiia aku la kela haku 1 ka pu e Melekoa, e haule mailuna aku o kona lio, a kailiia aku la ka ka lio e Melekoa. "Aole o'u manawa hou aku e hoopau pono ai i ka'u moolelo, oiai ua makaukau ko'u lio» e pono au e uhy aku mahope o ka'u pio; a.no ka Haku Hakoka ea, ua hoihoiia aku nei | oia maloko o ka hale hookipa; aole no oia e poino ana, no ka j mea ua pahi'a wale no ka poka ma kona poo, aka nae ua kau aku kekahi alina maluna o kona helehelena, e hiki oleai ke nalowale, oiai na la i koe o kona oia ana ma ka honua nei. "E hele au e hooko i ka'u hana, nolaila o ke aloha no ko olua, a hui hou aku kakou/' o ke kau ae la no ia o ka makaikiu maluna o kona lio, a hoomaka aku la e holo ma ke alanui akea, no ka ukali ana mahope o Melekoa. I kela hala ana aku o ka makaikiu, noho iho la o Kalauka Aina ame Sr. Rale, me ka nana aku o kekahi i kekahi, me na manao kahaha, a o Mr. Aina nae ka mea i kamailio mua mai o laua: "Manao au, aole he pilikia i koe o na hana ma ka hale nei, e hele aa au e nana i ka Haku Hakoka ma ka hale hookipa; & ua pom&ikai 4i£&Qli kakōU i ka hoea. A&a mai o keia mau mea apau i ka wa hookahi.** I ka hoea ana aku o Kalauka A!na no ka hale hodcipa ae moe mai ana ka Haku Hakoka iluna o kekahi ko-ki me ka paa o kpna poo i ka puoloia, a e puliki mau ana no hoi kona mau lima i ke poo, me kona noke ana i ka. uwe. Iloko o na la aku i hala, na la e ku ana ua haku nei, ma ke ano he moho lanakila ma na hakaka kaka-pahi, ame na hakaka kiki-pu, heaha la ia mea he ehaeha i kona noonoo; oiai nae e hoomanawanui ana ka poe i iilo i tnau pio malalo ona, i na haawina ehaeha i kau aku maluna o lakou, mai tia lima aku o keia haku haakei. Ma kela hoea ana aku o Kalauka- \ina no ka hale hookipa, aole oia i hoouluhua wale aku i ka manao o ka Haku Hakoka, aka kakali malie iho la oia ahiki i ke akakuu ana mai o na manao kukahala-ke o ua kanaka nei, akahi no oia a hele aku a noho iho la ma ka aoao o ke ko-ki, a ia ike ana mai o ka Haku Hakoka iaia, pane mai la: "Heaha mai nei kau o keia wahi!" me ka lalau ana ae i ka ..welu i puoloia ma, kona poo, a wehe ino ae la, me ka noke pu ana no hoi i ka uwe no ka eha. "E nana mai'ma kuu helehelena, ua poino kuu helehelena, a ua oi aku ka ehaeha mamua o ka mea hiki ia'u ke hoomanawanui, a mawaho ae o keia, ua nui hou ae na poino i loaa ia'u. "Na kela kanaka ino, i hookau mai i keia haawina hoomaewaewa maluna o'u, ame ka Lede Melevila na ahewa ana e pono ai e ho6kauia aku no keia hopena, no kona maliu mua ole ana mai, i ka'u mau mea i uwalo aku ai imua ona. "I hoea mai nei au i keia la, no ka uwalo hope ana aku imua o ka Le<le Melevila e kokua mai ia'u, eia ka auanei, e loaa ana keia haawina hoomaewaewa ma kuu helehelena." "Heaha hou ae ia mau poino i kau mai mahina ou e kuu haku ?" wahi a Kalauka Aina me ka hoopohihihi loa ia aku o kona noonoo, no ka manao o na olelo a ka Haku Hakoka mamua aku. "Aole keia he wahi poino a uuku mai, no ka mea ma nehinei koke aku la no i paaia ai o Devonahila, a owau kekahi o na kanaka nele loa ma ka honua nei, aole he wahi peni tna kuu inoa, a o ka poino ōi loa aku, o ia no keia alina ma kuu helehelena e kau nei. "Maluna o kela wahine ko'u inaina, a maluna o kela kanaka nana i hookau mai i keia hopena maluna o'u, a ma ke ano nui no ea, aole o'u wahi lihi hoihoi iki ia oukou apau; nolāila e ku oe e Mr. Aina a hele mai kuu alo aku," alaila puliki ae la ka Haku Hakoka ma kona poo, me ka noke ana no i ka uwe me ka ehaeha maoli. He mea makehewa wale no ia Kalauka Aina, ke kamailio ana aku i kelā kanaka i hele a piha me na noonoo hehena, nolaila hookuu aku la no oia iaia e noke ana i ke kupaka, i ka > oni, a i ka wili, kohu puhi la, ua huli hoi hou mai la- oia no Rivahale. Mamua o ke ao ana ae ma kekahi la mai; o ka mea i ikeia, o ia no ka haalele ana iho o ka Haku Hakoka i ka hale hookipa, me ka uku ole i kona mau bila o ka noho ana riia kela wahi, a iaia i hoea aku ai no kekahi awa kumoku, kau aku la oia maluna o kekahi moku, e holo ana no Parisa, me kona hoohala ana i ke koena o koiia mau la i koe o ke ola ana iwaena o ka poe hakihaki kanawai, e noho ana ma na wahi pelapela o ke kulanakauhale. Ma Rivahale hoi, ua pahola ae la ka maluhia ma kela home, me ka waiho koke ana aku o Sr. Rale i kela home malalo o ka malu o Kalena Kalifoda, aole nae he ae iki o ke kanaka opio. Hele mai la no hoi o Kalauka Aina a hookikina aku la iaia e holo no Ladana, elike me ka ka mākaikiu i hoakaka mai ai imua ona, no ka hoike o Kalifoda i na mea pololei apau v imua 0 ke poo o ka oihana makaikiu, aka pane wale aku la no o Kalifoda i ka i ana aku: "Ua loaa iho la ia'u kuu makuahine, ka mea nana i haawi mai i ke ola ia*u ma keia ao, nolaila au e haalele iho ana iaia, koe wale no a hoi aku oia iloko o kā luakupapau. O e kuu makuahine, nani ka lokomaikai o na lani, i ka haawi ana mai 1 keia manawa maikai no kaua a elua e ike ai kekahi i kekahi," alaila kukuli iho la oia ma ka aoao o ka moe o kona makuahine, me ka hookahe ana aku no hoi i kona mau wai-

maka o ke aloha makua. No ka paa loa o ka manao o Kalifoda, ao!c oia e haalele i kona makuahine, me kona nana ole ae, i na mea apau, e hookikinaia aku ana iaiā; ua haalele okoft iho la o Kalauka Aina no Ladana ma kela po, a waiho aku la i na mea apau imua o ke poo o ka oiliana makaikiu no ka pono o ke kanaka opio, a o ka hopena o kana mau hooikaika ana, o ia no ka. hookuu loa ia ana mai o Kalena Kalifoda mai na hewa mai, no kona komo pu ana e kokua ia Melekoa ma na hana hakihaki kana* wai apau; mahope iho keia o ka huli pono ana o na makaikia i ka oiaio o na moolelo i waihoia aku imua o ko lakou keena oihana. iia nuhou hauoli, no kela kaawale loa ana mai o Kalifoda mai kekahi hihia hewa mai, i hul! hoi mai ai o Kalauka Aina no Rivahale, me ka hoopihaia ana o keia hoaloha o ke kanaka opio, me ka olioli, no ka waiwai o kana huakai i ke kulanakauhale. MOKUNA XXVIU He eiwa maliina mahope mai o keia manawa, o le kad weta ia o ka makahiki, aia o Rivahale me kona mau luhiehu aptu; e popohe ana na pua; e pala ana hoi na hua o na laau huaai. ka mea r.ana : hoohoihoi aku : ka nanaie* o na ir.ea apau i noho a kamaaina i ke ano o kela k>me. I ka nana aku,me he mea la he hana nui kekahi e hoea mai ana, no ka mea ke hi-o la na kauwa lehulehu, ke hawanawana la kekahi i kekahi, aia hoi o Keaka Kuaika ke holo* holo mau la, mai ka hale hookipa mai 110 Rivahale, a mai Rivahale, a mai Rivahale aku hoi no ka hale hookipa, me ka hoopuka mau ana i na olelo kuamuamu, ke oili ae kekahi mea mamua o kona alo. Aia hoi maloko o ka rumi hookipa nui, o Sr. Rale kahi i noho ai, a e paa ana kekahi pepa iloko o kona mau lima, me ka uuku loa nae o kona manawa e nana ai maluna o kela ptpa, aka aia ka hapanui o kona nana ana ma ke alanui kaa e moe ana ma ka aoao o ka hale mai ka puka-pa mai. He kulana ola kino inaikai ko Sr. Rale ke nana aku i keia manawa, aole i lilo na hana hoopilikia he nui i kau mai maluna ona, i kumu e hoemiia mai ai ke kulana o kona ola ana, a aia hoi maluna o kona helehelena na hoailona apau no ke auhee ana aku o na mea maikai ole mailoko aku o kona noonoo. Elike no me kela ano kahileo o ka Haku Melevila, a o Sr. Rale hoi ma kekahi inoa, o hōi ka hao mai iaia a paihi me kona mau lole maikai, e kapukapu ai kona kulana ke nana aku me ka hiehie pu, o kela ao IoU oiw hako nei e komo ana, a e kau &&& hoi &a plha fiatnwna snasooMM> leooa palole, a ma na puh'ma, a maloko hoi o kona. Mina akau, e paa ana ōia i kana uwaki gula» v "Ea, he hapaha kela 1 koe, alaik ae lea hora umi-ku-mamalua/' waht ana i namunamu ae ai, me ka nana ana iho i kana uwaki. "Hauoll loa au, infc. ua inakaukau na mea apau He keu aku maoli no a ka ulolohi ō Mrs. Waka, no kona aoo mai, ua hala na Ia opiopio, e eleu āi ka lawelawe ana i na hana." "Auwe, o oe mai la lea ia e kuu lei l" i hooho hou ae ai_o Sr. Rale iaia 1 ike akU ai i ke komo ana mai»<r Ltliartt iloko 0 ka rurtii, me ka hele pololei ana mai imua o kona makuakane, a noho iho Ja iluna o na u-ha. j "E kuu milimili e hoao oe e kuoo, me ka hoauhee loa ana aku i na manao pihoihoi apau mai ia oe aku/' wahi ana me ka hamohamo ana ae o kekahi lima maluna o ka lae o Liliana a hoomaha iho li no hoi e kunu, i maikai ai kana kamailio ana aku. "Aole o'u pihoihoi e papa, a mai hopohopo oe no'u," wahi a Liliana, me ka nana pono loa ana māi ?na na lehelehe o kona niakuakane. "Ua pono i'o kela e kuu milimilil Ea ke kani mai la ka hora umi-kumamalua pehea la, ua makaukau paha na mea apau i hoolalaia, me ka wehe hou ana ae o Sr. Rale e nana i I kana uwaki pakeke. "Ua kuhihewa oe e papa, o ka hapaha kela i koe alaila kani ae ka hora umi-kumamalua, me he mea la, ua awiwi loa paha kau uwaki!" | "Ae, ua wikiwiki loa ka'u uwaki, aka nae pehea la na mea i i hoolalaia, ua holopono anei ?" J "Aole o'u wahi kanalua iki no ia mea, oiai e hoea mau mai ana no o Keaka Kuaika i kela ame keia elima minuke, a o kona nalowale koke ana aku nei no ia he hookahi ae nei minuke i hala," me ka noke okoa ana ae o Liliana i ka akaaka I me he mea la, he mea ano nui loa iloko o kona noonoo, kela oiliili mau mai o Keaka imua o kona alo. Oiai no laua e kamailio ana, komo ana no o Keaka Kuaika iloko o ka rumi me ke kikeke mua ole mai; a hoomaka koke aku la no e kamailio, elike no me kona ano mahaoi mau: "Auhea oe e kuu haku, i hoea mai la au no ka hoike ana aku imua ou, ua makemake na kanaka e loaa hou aku na pua ia lakou no ka hoohiwahiwa ana, a mawaho ae olaila, ua makemake pu lakou, i Wahi wai wela hoopumehana, i hoihoi aku no ka lakou hana ana, i ka pumehana aku oloko." "Ina pela ea, e hele aku oe e hoike ia Kamaki, e haawi mai 1 na pua apau e ulu lā maloko o ka hale meakanu, a e hele pu aku oe e ike ia Mrs. Kamaki a noi aku iaia e haawi mai l i na mea apau a na kanaka i makemake ai; a e eleu aku ko I lakou hoohiwahiwa ana i na pi'o; aka e hele pu aku au me oe t [ i ike pono aku ai au i na mea e hanaia mai ana e kela poe," o ke ku ae la no ia o Sr. Ra!e iluna, a ōili aku la iwaho, me ka ukali ana aku mahope o Keaka Kuaika. I kela hala ana aku hot o Sr. Rale, a koe hookahi wale iho la no o Liliana maloko o ka rumi, hele aku la oia no kahi 0 ka puka aniani, a nana aku la iwaho. O kela kekahi o na la kala'e maikai, me ka pahola ana ae o ka minoaka ma kona mau papalina, iaia i ike aku ai i ka popohe mai o na pua, me ka honi pu ana aku no hoi i ko lakou aala onaona, aole nae no kela kumu wale ae la no, aka no kona lohe pu aku kekahi i na leo hauwaUau ō na k&naka, me ke koele o na hamare a na kamana, e hooikaika ana ma ka lakou mau hana i kauohaia aku ai. Ma ka mea oiaio maoli aia he kanalima mau kamana i hoo* nohoia no ka hana ana i kekahi mau pi'o nunui ma na alanui e komo aku ai no Rivaha!e, a ua hookaawaleia hoi kekahi poe kanaka, no ka hoohiwahiwa ana i kela mau pi'o i na launahele uliuli ame na pua nani, me ke kakauia ana hoi o kekahi mau huapalapala nunui, maluna o kela mau pio e hoakaka ana: "He Hookipa i ka Haku o Rivahale," a ma keta ame keia pou, i kukuluia ai kela mau pio', na huaolelo, e hoike ana 1 ka piha olioli o na mea apau, no ka huli hoi hou an amai o ko lakou haku. (Aole i paa.)