Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXV, Number 12, 25 March 1926 — MOOLELO NO LAIEIKAWAI KA U'I HELU AKAHI O PALIULI I KA UKA O PUNA. [ARTICLE]

MOOLELO NO LAIEIKAWAI KA U'I HELU AKAHI O PALIULI I KA UKA O PUNA.

j MOKUKA IV. (Kakāuia e Z. P. K. Kawaikaumaiikamakaokaopua.) (Hoomauia mai.) Ka inoa o ka ona no kona waiwai, o ka mahuna alua. I m&i la ke alii: « Aole hoi paha o ia, o ka ike aku ka hoi paha la. ia Laieikawai, alaila, waiwai ka ona o ka awa." Mahope iho o ia manawa, hoo* mau aku la ke alii i ka inu awa a hala na la he nui, ua like paha me hookahi makahiki, aole nae ke alii i ike i ka waiwai o ia hana ana, nolaila, hoopau iho la ke alii ia hana. Mahope iho o ko ke alii hoopau ana no ka inu awa, akahi no a hai aku ke alii i ka loaa ana 'o Laieikawai ma ka moeuhane, auie ke kumu o kona hoomau ana i ka inu awa, a hai pu aku la no hoi ke alii i ke kuniu o kona kau ana i kanawai paa, no ka mea walaau iloko o kona wa hiamoe'. Ia laua e kamailio ana no keia. mau mea, alaila, hoomaopopo loa ae la ke alii e holo i Hawaii e ike ia Laieikawai. Ia wa ka hoopuka ana o laua i olelo hooholo no ke kii ana ia Laieikawai i wahine mare nana. I ka pau ana o na la ino, ahiki j mai ka manawa kupono no ka holo moana, kauoha ae la ke kuhina nui i na kapena waa o ke alii, « hoomakaukau i na waa no ka holo i Hawaii ia po iho, ia manawa ke koho ana- a ke alii i na hoewaa kupono ke holo pu, ko ke alii mau iwikuamoo ponoi. : Mamua o ka napoo ana o ka la, kauohaia ka poe nana ouli o ke alii, ame na kilokilo e nana i na ouli o ke ao ame ka moana, ina he hiki i ke alii ke helo, a ina he hiki ol« elike me ka mea mau; aka, ua maopopo i kona poe nana ouli a )i, he hiki i ke alii ke i huakai. maao, i ka puka an& o okelewaa, kau aku la ke kona kuhina, na hoewaa namaono, na hookele elua & ko lakou nui maluna a holo aku la. '&m sana a lakou ma keia holo ■ a lakou ma Nanakuli, iAWijfflm|BPia wanaao, haalele la- ; hiki mua lakou i Molakou i noho ai he ho ka mea, ua loohia lakou e ka ino, hiki ole ke holo i Molokai. A pau na la he um.l, ike maopopo ia aku la ka malie, a maikai ka moana. Ia po iho a ao, hiki lakou i Polihua ma Lanai, a malaila aku hiki ma Ukumehame, a no ka makani ino ia la, ua noho lakou malaila, a i kekahi la ae, haalele lakou ia wahi, hiki lakou i Kipahulu ia la, Ia lakou ma Kipahulu, hooholo ae la ke alii i olelo e hele wawae mauka, a ma na waa na kanaka. Ma kahi nae a lakou i noho ai, na nui ka poe mahalo no Aiwohikupua no ke kanaka maikai. Haalele lakou ia Kipahulu, hiki lakou ma H&na, mauka no ke alii me kona kuhina aia na waa no na kanaka. I ke alii nae e hele ana, he nui ka poe ukali ia laua, no ka makemake ia Aiwohikupua i ke kanaka u'i. Ia lakou i hiki aku ai i ke awa pae waa o Haneoo i Hana, he nui ka poe i lulumi mai e makaikai i ke alii, no ka pakela oi o ka maikai. Ia Aiwohikupua ma nae i hiki aku ai, « heenalu mai ana na kane, ame na wahine i ka nalu o Puhele, aia nae ilaila kekahi kaikamahine alii maikai kaulana o Hana 0 Hinaikamalama kona inoa. Iloko hoi o ko laua ike ana i ua kaikamahine alii nei o Hana, alaila, ua hoopuniia ke alii kane, ame kona kuhina e na kuko; a o ia no hoi ke kumu o ko Aiwohikupua ma noho ana malaila ia la. A pau ka heenalu ana a na kamaaina, a i ka nalu pau loa o ko Hinaikamalama hee ana, o ka nalu iā i pae ai, hoopololei mai la ka hee ana a ke kaikamahine alii ma ka wai o Kumaka, kahi hoi a Aiwohikupua ma e noho mai ana. I ke kaikamahine alii nae e auau j ana i ka wai o Kumaka, ua hoopuniia ke aliilkane, ame kona kuhina « ke kuko ino; a no ia mea, 1 iniki malu aku la ke kuhina o ke j alii ia Aiwohikupua, e hookaawale ia laua mai kahi aku a Hinaākamalama « auau ana, i ole laua e pilikia ma ka manao. Ia Aiwohikupua ma i hoomaka ai e hookaawale ia laua mai ko ke alii wahine wahi e aqau ana, alaila pa'nē aku la ke alii wahine: E na'liil he holo ka hoi ka olua! kai no hoi he wehe ko ke kapa, lele iho hoi he wai, hookahi hoi ka auau ana a kakou, hoi aku he hale, a moe, he ai no, he i'a no hoi, he wahi moe no hoi, o ia iho la no ka waiwai & ke kamaaina, i makemake no hoi e hele, hele no, ina he makemake e noho, o Hana no hoi nei noho iho." * No keia olelo a ke alii wahine, 1 aku la ke kuhina i ke alii: <( EJ pono ha ka manao o ke alii wahinp, ao ka mea, ua makemake loa ke alii wahiiio ia oe." I mai la .o Aiwohikupua: "Ua makemake no hoi au i ke filii wahij(ie; iio ka mea, ke ike lea nei

[ &u i ka oi loa o koua maikai mamua I o ka 'u mau wahine mua sa lakou i kumakaia ia'u, aka, ua lohe oe | i ka'u hoohiki paa ana, aole au e lawe mai i kekahi wahine o keia I mau moku i wahine na'u." | A no keia olelo a Aiwohikupua, i aku kona Kuhina: "Ua laa oe no kela hoohiki au, alaila, e aho na'u ka wahine a kaua." A pau keia kamaiiio liilii ana a laua, hele aku la īaua i ka heenalu. la laua e heenalu -ana, aia hoi, ua hoopuniia ke aliiwahine i ke I kuko no Aiwohikupua, a ua nui ka poe i hoopuni paa ia no ka make'- ' make i ke alii kane. ' A pau ka auau ana a laua, hoi aku la laua me ,ka manao e kau maluna o na waa a holo aku; aka, ike aku la o Aiwohikupua i ke alii wahine e konane ana, a manao iho la ke alii kane malihini e hele i kc konane; aka, ua lilo mua na ke alii wahine ke kahea e konane laua. Ahiki o Aiwohikupua ma kaki o ke alii wahine, kau na iliili a paa ka papa, ninau mai ke alii wahine: "Heaha ke kumu pili a ka malihini ke make i ke kamaaina?" I aku o Aiwohikupua: "He mau waa kaulua ko 'u kumu pili, aia ke lana mai la iloko o ke kai, o ia ka'u kumu pili me oe." I mai la ke alii wahine: "Aole he maikai o kau kumu pili e ka malihini, hookahi no kumu pili mama loa ,o ia no na kino o kaua; ina e make au ia oe, alaila, e lilo au nau, a ina hoi e make oe ia'u, alaila, o oe no ka'u, me ko noho i Maui nei." No keia olelo a ke aliiwahine, hooholo koke ae la ke alii kane i ka olelo ae. I ka hahau ana a laua i ka papa mua, make o Aiwohikupua. Alaila i mai la ke alii wahine. eo oe ia'u, aohe au kumu e ae e pili mai ai, a ina nae he kaikaina kou alaila, ae aku au e pili hou kaua." A no keia mau olelo maikai a ke alii wahine imua o Aiwohikupua, alaila, hooholo koke ae la oia i kona manao ae ma Tca waha walo no. A iloko o ko laua wa kamailio, hoopuka aku la o Aiwohikupua i kona manao imuu o ke alii wahine: "He nani hoi ia ua pili ae nei ko'u lrino me oe, a ua maikai no; aka, aole kaua e launa koke, aia a hoi mai au mai kuu huakai kaapuni ia Hawaii; no ka mea, ua hoohiki au mamua o kuu holo ana mai nei. Aole au e launa me kekahi o na wahine e ae,. aia no apuni o Hawaii, alaila, hana au elike me kuu makemake, elike me ka kaua e kamailio nei, a o ia hoi ka hookolia ana o kou makemake. Nolaila, ke kauoha mua aku nei au ia oe mamua o kuu hele ana, e noho oe me ka maluhia loa, aole e lilo i kekahi mea e ae, aole hoi e hana iki i kekahi mea pono ole e ke'ake'a ;ai i ka kaua hoohiki, a hoi mai au mai kuu huakai maka'ika'i mai, alaila, e hookoia ke kumu pili o ka wahine alii. "Ina ī hoi mai au, aole oe i maluhia, aole hoi oe i hooko i ka'u mau kauoha, alaila, o ka pau no ia; aole nae keia o ko Aiwohikupua manao maoli. A pau na kauoha a Aiwohikupua ia Hinaikamalama, haalele lakou ia Maui, hiki lakou nei i Kapakai ma Kohala. I kekahi la ae, haalele lakou ia Kapakai, holo lakou a mawaho pono o Kauhola, nana aku la o Aiwohikupua i ka akoakoa lehulehu ana o na kanaka mauk.a o Kapaau. Ia manawa, kauoha ae la o Aiwohikupua i na hoewaa e hookokoie aina aku na waa, no ka mea, j ua makemake ke alii e ike i ke kumu o keia akoakoa lehulehu ana 0 na kanaka. • Ahiki lakou i ke awa pae waa ma Kauhola, ninau aku la ke alii 1 ke kumu o ka akoakoa lehulehu ana o na kanaka alaila, hai mai la na kamaaina he aha mokomoko ke kumu o ia lehulehu ana. Ia manawa okalakala kok e ae la 0 Aiwohikupua e hele e makaikai 1 ka aha mokomoko, a hekau iho la na waa o lakou, a pii aku la o Aiwohikupua, ame kona kuhina, ame na hookele eiua, eha ka nui o ko lakou pii ana. Ahiki lakou i Hinakahua i ke kahua mokomoko, ia manawa ike mai la ka aha mokomoko i ke keiki Kauai, no ka oi o kona kanaka u'i, he hooha'i mai hoi kau i ka maoli pua o Kauai; a lilo iho la ka aha kanaka i mea haunaele. Mahope iho o keia haunaele ana, hoomaka hou ka hoonoho o ke kahua s*tokomoko, ia manawa, pili aku la o Aiwohikupua ma ke kumu laau milo, e nana ana no ka hoouka kaua. Ia Aiwohikupua nae e ku ana ma k°na wahi, puka mai la o Ihuanu a ku iwaenakonu o ke kahua mokomoko, e hoike ana iaia iho imua o ke anaina. (Aole i pau). - -

— I kulike ai me ka mea maa ma na makahiki aku nei i fcala, e ma< lama ae ana ka £kalesia o lesu Kristo o ka Poe Hoano o n& la Hope Nei, i ka hui makahikl nni, ma ka Poallma o keia pule ae, Aperila 2, ma ka halepule o kela ekaleaia ma Kalihi, me ke konoia o ka e hoea ae no ka makaikai ana i n& hana e malamaia ana malaila. -