Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXV, Number 23, 10 June 1926 — MOOLELO NO LAIEIKAWAI KA U'I HELU AKAHI O PALIULI I KA UKA O PUNA. [ARTICLE]

MOOLELO NO LAIEIKAWAI KA U'I HELU AKAHI O PALIULI I KA UKA O PUNA.

MOKUWA X (Kakauia e Z. P. K. Kawaikaumaiikamakaokaopua.) (Hoomauia.) " Ae na'u," wahi a KahaU9 P% . pi:ana. "0 i ana!" waM a L«ieiUwai, * hoekani ia ana!" Lalau ae la o KahalaomapUiiaa ] kana pu la-i ma kona pepeiaq ? a > okani aku la "imua o ke alii, alaua hoole'ale'aia o Laieikawa!. n īa ka makamua loa o ko ke alii ke ana i keia mea kani. ¥OKUPA XH. X-» ka lilo loa o ko Laieikawai 7v«nawa i ka olioli, no ka mea leV > a a ke kaikamahine; alaila, &« !a e Laieikawai i ke kaiknma-r-7>e e heokaai hou. I aku la ke kaikamahine. '«Aela ī kai i ke hookani hou; no ka mea, a malamalama loa, he mea m»u . a ka po wale no e kani ai ne\ •r.rakani, aole e peno ī&a k« ao." Ke keia elelo a ke kaikamahine, loa iho la o Laieikaw&i me k» mauao he wahahee n% ke kaikaahine, alaila, lalau aku la o Laieir:a*ai i ka pu la-i ma ka lima o •:e kaikamahmo, a hookani iho la, i no ko Laieikawai xqaa ole i ka inokani i ka pu la-i, nolaila, ua loaa -■ie ke kani ma ia hookani ana, ala:.z, he mea maopopo loa i ko aUi«ahine, he m«a kani ole no ka pu a i ke hookaniia ma ke ao. Olelo aku la o Laieikawai ia Ka'aemapuana: ° K« makemake -e: au e hoaikane kaua, a ma ko'u *«<« nei kaua e noho qi, § « lilo ī mea punahele na*u, a o kau :s3a ka hoole'ale'a mai ia'u." l Olelo aku la o Kahalaomapuana: ! E ke alii e, ua pono kau olelo| -.ka. he mea no'u ke noho ii me oe, a • loaa ana paha ia'u ka pomaikai, a o ko'u mau kaikua-ā-a. e lilo paha auanei lakou i : r:!ikia." Ehia oukou ka nui?" wahi- a Lai- , pikawai, "a pehea ko oukou hifci ana maan«it" Olelo aku la o Kava!aomapuana: "Eono makou ko niakou nui a na makua hookahi; o V o makou ono, he keikikane, a eli--na makou na kaikuahine, • ke »:kikane no ko makou mua, f! ko makou muU loa; a ma ka : -akai a ko makou kaikunan?, o ia ! k ' makou mea i hiki ai maanei, a ' i loaa ole ana ia makou o koa makemake, nolaila, na haalele ia makou, a ua hoi aku la ko :i«akou kaikunane me kena kekooa ke nohe nei makou me ka i .kamaka ole." ' Nīnan mai la o Laieikawai: "No- . s mai oukou!" "No Kauai mai," wahi f Kahanapuana. Owai ka inoa o ko oukou kaikunanel'' Hai a ku la kela; o AiwohikupuaNinau hou o Laieikawai: "Owai ko oukou mau inoa pakahi!" a%'a, ha'i aku la kela i% lakou apaq. Alaila. hoomaopopo iho la o Lai-.-ikawai n« ka poe i hiki i kela po •:iua. I aku la o Laieikawai. •'O kou mau kaikuaana ame k« -aikunane o oukou ka i maopopo -ia nae o oukou k» i hiki mai i -?la po aku nei la; aka, o oe ka'u -nra i lohe ole." "0 makou no," wahi a Kah&laoraapaana. I aku la o Laieikawai: "Ina o oukou ka i hiki mai i -?!a po, alaila, naw?i i alakai la ukou ma keia wahil No ka mea, -wahi ike oleia keia, akahi wale - . poe i hele mai i keia wahi." I aku keia: "He kamaaina no •<> n-.akou mea nana i alakai mai, :a hoi kela wahi kanaka nana r -el j mai ai ia oe no KauakahiA:a;la, maopope ae la iaia, he ■ .naaina io ko lakou. Apau ka a:* kamailio ana no keia mea, • a :.-.ha ae la oia i kona kupunawa- : e i hale no nk -«.-.uahine o Aiwohikupua. Alas ma ka mana o Waka, kona ku--•--.awahine, ua hikiwawe loa, a * paa ka hale. A makaukau ka "■>, kena aku la o Laieikawai ia "E hoi oe, a kela aku, pii mai oe me ou kaikuaana ~a i. i ike aku au ia lakou, alaila, e •- 'ale *a mai oe ia kakou, i kau - kani le'ale'a." A hala aku '* o Kahalaomapuana, a hui me ko- - > mau kaikuaana i kana hana, ke ano o ko laua halawai ana ke Ha'i akn 1» kela. "la'u i hiki : ai a ma ka puka e ka hale alii, w«he aku la kahi kua- : nana i kii mai nei ia*u, a i --- ike ana aku nei i ke alii e mai aaa ilupa o ka eh«ij • l» ~ bs ia ike ana o 'u ua eehia - me kā maka'u a haule ako au 1 ma ka iepo. * A no keia mea, kiiia mai la *- a keme aku la t kM»*Uio fu ke alii, a hann »ku »l> i -' .'.e'a, elike me kona makema^l» * -a ninau mai nei kela ia kakou, * ha'i pau aku nei au. Nolaila, * ana ia kakou ka pomaikai, -■» «aoU wai nei kela. * > 1 r ii aku kakou." A iih e kena msu kaikuaana t I 1 • r.iau olelo, he mea • ltft oliqU - ou. A hiki i ka m*naW4 * t<: > i kauoha mai ai ia lak«u, * £ n !e lakoii. i na puha laau, kahi 6 Vn a i Heho pio ai. Helo aku 6 a ku ma ka puka o ka wehe ae la ke ©

MW!»wai (1» P ,k,, » tt , skn , I<k,a1 < k,a «Uk« «w ka olelo t ko lakou. Ia lakou nae i ik» aku ai i a &*toik§W*i, «| nuiw* koke lakou, a holo aku la nte ka haalulu eehia, apau loa lakou i ka haule i k% h<mu*, nae a l*«mapya 6a , m k« k»uqha & ke «1«, ltfiivM% pon walihini a UweU m\ iniu» p j, e WW oluolu ia i ke ko a]ii {pa^ao. ® halawai apa jne> ke fn*i l 4 oia imua 0 na malihini he olelo heomniHai * penei no ia: "Ua lohe au i ko ©Ukou kaikain»! he pee oukoy no k* h*pauna l|Qok*hi, a \\« poe jtqko Hk® a « 9 laija, ke Uve uei nu ia oukoi) ke apo e ]ce koko « kifli kakpu kakou iho, ip* k» olele> kek*hi, malaila like *akqu, Uoko 0 kela pilikia keia piUk*«» o kafcoii n 9 UaUa, A »e ia n?e*, i;a au • keemake k#kou kupu»?twahine i hale no oukou e ai, n\e ksi maluhia, m a'tt nei, aole e ao ia kekqhi e i kaiie naua, me ka j}e ljke ole o kakou; pgla e pono ai kaHou kp}% hppe ftku. J ' A no keis olelo, «hpoholo ae la na kaikamahine na ko lakou kaikaina e heopuka ka lakou olelo pane aku i k£ "E ke alii el Pomaikai makoU no kou hoakipa ia makou, a pomaikai hoi makou, no kou lawe ana ae ia makou i mau heahanau nou, elik<? me kau i olelo mai nei ia makou, a ppla nj makou p heolohe ai, Hookahi nae me» a makou e hai aku ai i% oe, he poe kaikam&Mne makou i hoalaaia • ko makou mau makua, aole he. oluolu t lawe mp- j kou i k«ne mftre, a o ka' makemako 0 ko makou mau m«kuß, e noho puupaa po mafcou i ko m&kou mau la hppe, a nolaila, ke noi mua | aki| nei kau mau kauwa, mai ae oe ia wakou e hoohaumia me kahi mau kanaka, elike i«e ka makemake e ke aUi> « hookuu ia makpu e noho puupaa elike iqe ka eīelo % kq nukpu m%u makuB." Hp mea inaikai i ko ke *lii k* plelo ka lakou olelo me ke alii no keia n»j»u hoihoiia *fcu la Ik% hale i hoomakaukauia no lakou. I ya ksikan\a)iiup noho ma l*o hale, he me» maq ja lakeu ko kuka mau ma na pea • pili a** ia lakou, ame ke alii, no }ak«ti nphp ama na hana a ke alii • olelo mai ai. A hooholo ae la lakou e hoolilo i tykou kaikaina i hoa kuka no ke 1 alii ma na hsna e pili an* i kp I lajpo\* noho ajia. I k«k*hi awakea, 1 1(0 k« alii manawa a,la mai ka hiamoe mai, hel# aku 1% o Kahalaomapuana e hoole'ale'a i ke al|i ma ka hookanikani aua 4 k# pu la-i, apau ko ke alii makemake. Ia ha'i ak\j la oia i iana olelo imua o Laieikawai, no ka lakou mea i ai me kona mau ksiku%ana; i la: "E ke alii, ua kuka tnakou i nou e mal\*hia ai, noiaiia, ua hooholo makou i ko makou manao e hpolilp makou ia, makoi} elima i *n*q lfqa kiai no kou haleaHi> » ma o ipakou la e hoqleia av ĪU a i hele mai kekahi mea makemake e ik« oe, ina he kan«, 4 he wahine p&ha, a ina he a,lii, aole lakou e ike ia oe ke Qlf. e ae aku; nolaila, ke noi aku nei au e. ae mai ke alii elike me ka hoo]iolq ana." / I mai 1» p "I£o ae aku nei au elike n?e ka mau olelo hopholo, a ® o\jVou no ka mana ma Paliuli nei ap^ni," Eia nae ka msnaq nui o kela poe kaikaahine e lilo i kiai no ke alii, no ko lakou ma|iao no e puka hou ana q Aiwohikupua i Paliuli, alaila, he mana ko e kipaku, i enenji. Noho iho la lakou ma Paliuli, iloko nae o ko lakou noho ana, aole lakou i ike i ko lakou luhi ma ia noho ana. Aole no hoi lakou i ike iki i ka mea nana e hana mai ka \akpu mau meaai a mo'a. Eia wale no ko lakou manawa e ike ai i ka la,keu mau meaai, i ka manawa e ai ai lakou, a laweia mai la • na manu na meaai a lakou, a na na manu no e hoihoi aku ina ukana, ke pau 5a l*kou ai ana, a *o keia mea, ua UIQ e Paliuli i aina aloha loa lakou, a malaila lakou i noho ai ahiki i ka haunaele ana ia Halaaniani (maanei e ka mea heluhelu e waiho i ke kamailio ana no na kaikuahine e Aiwohikupua a ma ka Mokuna XIII o keia moolelo e fcamailio hew no no kona he! ana i Kanai:) MOKUHA «n. iho o )to K&hatyomspuana lele ana iloko o ke kai mailuna iho o na was, e holp ik*ika ana na waa ia piapawa; nolaila, ua hal% hppe ]oa e Kahalaomapuana. Heohuli heu ihope na waa no ka iml an» ia aele nae i loaa; nolaila, hoohuli fcou na wm, * ha*l«le lea o Aiwoh|?mpuf ; kena kaikuahine epiopio a koj lea i J&nw Ia Aiwohikupua i l)oi a} paai waii mai ahiki mawaena o Oahu nei ame Kauai, olelo aku la o Ai w Q" kupoa i kooa hoewaa penei; "X ko )takou he| ana inei »Mki i Kauai, mai olelo iki oukeu, i Hiwaii aku nei kakou i o W»i la, c hilahila auanei au; no Jca nea, he kanaka au ua waia i k* oleleia; a nolaUa, l|e ha'i aku »ei au i ka'u elele paa ia oukou, o ka mea e ha'i i keia heīe ana o Jca _ keg, a P

īioopai he make, ame kona apau, pela no au i olelo ai i kela poe hoewaa mamna." Hoi aku la lakou a Kauai. I kekahi mau 4a, makeuiake iho la ke Alii o Aiwohikupua, e hana i ahaaina palala me na'lii ame kona mau hoa apuni o Kauai, no ka hoohauoli ana. A i ka-makaukau ana o ka ahaaina palala a ke alii, kauoha ae la ke alii i kana olelo e kii aku ina hoa-ai apau loa; ma na alii k&ne wale no; a hookahi wale no alii wahine i aeia, e komo i ka ahaaina palala, oia o Kaililauokekoa. I ka la i ahaaina ai, akoakoa mai la na hoa-ai, ua makaukau na meai, a o ka »vra ko lakou mea inu ma ia ahaaina ana. Mamua o ko lakou ai ana, lnlau like na hoa ina apuawa, a inu iho la. (Aole i pau.)