| | ka hana o lakou nei, e pi'o ana ke
anuenue i kai o Keaau. Olelo aku
la ke kuhina o Aiwohikupua ia Ha-
uailiki.
"E nana oe i kola anuenue e pi'o
mai la i kai, o Keaau no ia; a nia
ilaila o Laieikawai, ua iho ae la
i ka nana heenalu."
I mai la o Hauailiki: "Ka i no
aia o Paliuli kona wahi noho mau."
A i kekahi la ae," ma ka auwina
la, hiki aku la lakou i Keaau, ua
hoi aku nae o Laieikawai mo na
kaikuahine o Aiwohikupua iuka o
Paliuli.
Ia Hauailiki ma i hiki aku ai,
aia hoi ua nui na mea i hele mai
e nana no keia keiki oi kelakela
o ka maikai mamua o Kauakahualii
ame Aiwohikupua, a he mea mahalo
nui loa ia na na kamaaina o
Keaau.
I kekahi la ae ma ka puka ana
a ka la, uhi aua ke awa, ame ka
noe ma Keaau apuni, a i ka mao
ana ae, aia hoi, ehiku mau wahine
e noho ana ma ke awapae o Keaau,
a hookahi oi oia poe. Akahi wale
no a iho na kaikuahine o Aiwohi-
kupua ma keia hele ana o Laieika-
wai, elike me kana olelo hoopomai-
kai Ia Laieikawai ma e noho ana
ma kela kakahiaka, ku ne la o Ha-
uailiki a holoholo ae la imua o
lakou la, e hoike ana iaia iho ma
kona ano kanaka u'i, me ka manao
o maliuia mai e ke aliiwahine o
Paliuli.
Heaha la o Hauailiki ia Laieika-
wai. He opala paha!
Eha na la o Laieikawai o ka hiki
ana ma Keaau, mahope iho o ko
Hauailiki puka ana aku; a eha no
hoi la o ko Hauailiki hoike ana
iaia imua o Laieikawai, aole nae
he maliu iki ia mai o kana holo-
holo mamua.
I ka lima o ka la o ko Laieika-
wai hiki ana ma Keaau, manao iho
la o Hauailiki e hoike iaia iho imua
o kana mea o iini nui nei no kona
akamai ma ka heenalu; he oiaio, o
Hauailiki no ka oi ma Kauai no ke
ako mai i ka heenalu, a oia no ka
oi i kona mau la, a he keiki kaula-
na, a kaulana no hoi no kona u'i.
I ua la la, i ka puka ana a ka
la, nia na kamaaina ma kulana na-
lu, na kane, ame na wahine.
I na kamaaina e akoakoa aua
ma kulana heenalu, wehe ae la o
Hauailiki i kona aahu kapa, hopu
iho la i kona papa heenalu (he olo),
a hele aku la a ma kahi e kupono
ana ia Laieikawai ma, ku iho la
oia no kekahi mau minute, ia ma-
nawa nae, komo mai la iloko o na
kaikamahine o Aiwohikupua ka ma-
kemake no Hauailiki. I aku la o
Mailehaiwale ia Laieikawai:
"Ina paha aole makou i hoolaa-
ia e ko makou mau makua, ina
ua lawe au ia Hauailiki i kane
na'u; minamina wale ka meaai."
I aku la o Laieikawai. "Ua ma-
kemakeia no hoi au, ina no hoi
aole au i hoolaaia e ko'u kupuna-
wahine, nolaila, he mea ole iho la
keia makemake nui o'u."
"O kaua pu," wahi a Mailehai-
wale.
A pau ko Hauailiki mau minute
hookahakaha, lele aku la ua o Ha-
uailiki me kona papa heenalu i ke
kai a au aku la a kulana nalu. | Ia Hauailiki ma kulana nalu, ka-
hea mai la kekahi kaikamahine ka-
maaina.
"Pae kakou."
"Hee hoi paha," wahi a Haua-
iliki, no ka mea aole ona makema-
ke e heo pu oia me ka lehulehu
ma ka nalu hookahi, makemake no
oia e hookaokoa iaia oia wale no
ma ka nalu okoa, i kumu e ike
mai ai o Laieikawai na kona aka
mai i ka heenalu, malia o make-
makeia mai oia; eia ka aole!
A hala aku la na kamaaina, o-hu
mai la he wahi nalu opuu, ia ma-
nawa ko Hauailiki hee ana i kona
nalu.
Ia Hauailiki e hee Ia i kona
nalu, uwa ka pihe o na kamaaina,
ame na kaikuahine o Aiwohikupua.
Heaha la ia ia Laieikawai, a no
ka lohe ana aku o Hauailiki i keia
piha uwa alaila, manao iho la oia,
ua hui pu me Laieikawai i keia leo
uwa, aole ka!
Hoomau aku la oia i ka heenalu,
a hala elima nalu, o ia mau no;
aole nae i loaa ka heaheaia mai, no-
laila, hoomaka mai la ia Hauailiki
ke kaumaha, me ka hooiaio i kela
olelo a Aiwohikupua no ka paakiki
o Laieikawai. MOKUNA XIV A ike maopopo ae la o Hauailiki,
aole i komo iloko o Laieikawai ka
makemake iaia, ma ia mea, hoopau
ae la oia i ka heenalu ma ka papa;
manao ae la oia e kaha. Haalele
iho la oia i kona papa, a au aku
la i kulana heenalu. Iaia e au
ana, olelo ae la o Laieikawai i ko-
na mau hoa.
"E ua pupuleia o Hauailiki."
I aku la kona mau hoa. "Ma-
lia paha o kaha nalu ana!"
Ia Hauailiki ma kulana nalu,
i ka nalu i ea mai ai a kakala
ma kona kua, ia manawa kaha mai
la oia i ka nalu, pii ke kai me he
niho puaa la ma o a, ma o o kona
a-i.
Ia manawa uwa ka pihe ouka,
akahi no a loaa wai ia Laieikawai
ka akaaka, a he mea malihini no
hoi ia i kona mau maka, ame ka
lehulehu holookoa; no ka mea aole
labou i ike iki i keia mea; a ike
aku la o Hauailiki i ko Laieikawai
akaaka ana iho, manao iho la oia,
ua komo ka makemake ia Laieika-
wai ma keia hana a Hauailiki, ala-
ila, hoomau aku la oia ma ko kaha
nalu, a hala elima nalu, aole i loaa
ka hea mai a Laieikawai iaia nei.
Nolaila, he mea kaumaha loa ia
ia Hauailiki, ka maliu ole mal o
Laieikawai iaia nei, a he mea hi-
lahila nui loa hoi nona, no ka mea,
ua olelo kaena mua kela ia Aiwohi-
kuua.
No keia mea, lana malie iho la
oia ma ke kulana nalu, iaia e lana
malio ana, ua kokoke mai ko Laiei-
kawai ma manawa hoi i Paliuli.
Ia manawa, peahi mai la o Laiei-
kawai ia Hauailiki; a ike aku la o
Hauailiki i ka peahi ana mai, ala-
ila, ua hoomohalaia kona naau kau-
maha ame ke kanalua. I iho la o
Hauailiki oia wale no. "Aole no ka
hoi oe e kala i makemake ai i ke
keiki o Kauai, hoololohi wale iho
no!"
(Aole i pau.) | HOOHANOHANOIA KE KINO
LEHU MA KA RUMI
KALAUNU (Mai ka aoao 1 mai.) i lunakanawai federala, a ma ka
makahiki 1916 i waiho aku ai oia
i kela kulana oihana, a hoi ae la e
noho ma ke ano makaainana.
Ke Anaina Hoolewa
Mamuli o ke kukakuka ana o na
ohana ame na hoaloha, i hooholoia
ae ai e malama i kona anaina hai-
pule hoolewa ma ka hapaina o ka
hora ewalu o ke kakahiaka o ka
Poaha ae, ma kona home noho ma
ke alanui Ema, me ka laweia ana
aku o kona kino e puhi i ke ahi.
Ma ka hora eha o ke ahiahi o ka
Poalima ae, ka hoolewa nui i mala-
maia me ka hoomoeia ana aku o ka
lehu, ma ka aoao o ka he o Mrs.
Dole kana wahine ma ka pa ilina
o Kawaiahao.
Ua hanauia ka Lunakanawai Dole
ma Honolulu nei, ma ka la 23 o
Aperila, 1844, a iaia i make aku la,
ua piha iaia na makahiki ma kahi
o ko kanawalu-kumamalua me na
pule aku.
Ma Honolulu nei kona wahi i hoo-
naauao mua ia ai, a holo aku no
Amerika, a i kona hookuuia ana
mailoko mai o ke kula a 'o loio, ua
hoi mai oia no Hawaii nei, a lawe-
lawe i kela oihana.
Ma ke kau ahaolelo o ka 1884
ua lilo oia i hoa kaukanawai; a i ka
makahiki 1886 mai, ua hookohuia
oia i lunakanawai kiekie, a ma ka
la 17 o ka mahina o Ianuari, 1893,
i waiho aku ai oia i kela oihana, ao
ka lawe ana ae i ka noho peresidena
ana no ke aupuni kuikawa o Ha-
waii nei; a ma ka la 4 o Iulai o
kela makahiki no, i lilo ai oia i
peresidena no ke aupuni Repubalika
mua loa o Hawaii nei.
Mahope koke iho o ka pahola ana
ae p ka lono kaumaha, no ka pauaho
ana mai o ka Lunakanawai Dole
i keia ola ana, ua paniia na hale
oihana o ke aupuni apau no ke komo
pu ana aku iloko o ke kanikau ana
no kekahi o na kanaka ko'iko'i o
Hawaii nei, a ua hoomauia mal ia
paa ana o na hale oliana ahiki i ke
kakahiaka o ka Poaono; mamuli o
ka lilo ana o ka Poalima, i la kula-
ia aupuni.
NA LAUNAHELE HOU AME
NA KEIKI OLA MAIKAI (Kakauia e ke Keena o ka Papa
Ola) O ke ola kino maikai ame ka mea-
ai kupono ua pili loa laua i kahi
hookahi, e pono ai i kekahi ke ma-
kaala loa i ko laua kulana oiaio,
o ka oi loa aku, o na makuahine
ame ka poe i waihoia aku ai ia
lakou ka hoomakaukau ana o na
meaai a na keiki hele kula. O na
launahele hou, maka a hoomo 'a ia
paha, he mau mea ano nui loa ia
i pili i na meaai. Me Hawaii nei
i hoolako pono ia mai ai me na
launahele uliuli hou apuni ka ma-
kahiki, aole he kumu e hiki ole ai
ke hoolakoia aku keia mau launa-
hele ma na ano like ole me ka
nui pu. Ua hoomaluia ka noonoo
o ko keiki e ke kulana o kona ola
kino. Ua paa loa ke kulana holo- | mua ina nei no ka malamaia o ke
kulana ola kino maikai. O ke ke-
iki i hoopomaikaiia mai me ke ola
kino maikai, kakaikahi loa kona
loaa ana i na ma'i ikaika like ole;
me ka hikiwawe nae o kona ola
koko ina nei e loaa ana i ka ma'i,
mamua o kekahi keiki kulana na-
waliwali. Ua hiki ke loaa ke ku-
lana ola kino maikai, ina e haawi-
ia ana ka noonoo me ke akahele
loa no na meaai kupono, me ka
loaa nui o ka hana hooikaika kino
i ke keiki iloko o na mahina hooilo.
Haawi nui i na launahele hou!
EHA POE I EHA MA KA ULIA
KAA MA KA PULE I HALA Ma na la hope p ka pule aku la
i hala lehulehu na kaa otomobile i
hooku'i aohe nae he mea a mau mea
i make, a no ka poe nao i eha
kukonukonu Ioa he kakaikahi o ia
poo elike me ka hoike a na makai
o ka hoihoiia ana ae i ka halewai.
Hookahi keiki kalewa nupepa o ka
Advertiser, o Samuel Zane ka inoa,
o 13 makahiki, no ke alanui Clayton
ka mea i haki ka wawae, ma kona
manawa i hooku'iia mai ai a hina
ilalo e ke kaa otomobile e kalaiwa-
ia ana e H. Sugihara ma ke alanui
Moiwahine; o kekahi poe e ae i
eha i na kaa otomobile, he lahilahi
mai nae ko lakou mau eha oia o
Mrs. Henry Bell o ke alanui 6 o
Kaimuki, A. R. Gonsalves, he ma-
kai, ame K. Mishima, o ke alanui
Lisbon.
Ma ka ulia i eha ai o Mishima
o holo ana oia no Waikiki maluna
o kona kaa, ma ke alanui Moi ma
ka manawa o ka hooku'i ana o
kona kaa me ke kaa uwila Helu 9
e hookeleia ana e Butler. Ua hoo-
ku'i o Mishima me ke kaa uwila
o. ke poo mamua ma kona mauawa
o ka hoao ana e oi mamua o ke-
kahi kaa oio okoa aku, a ma kela
manawa o ka hookui ana ma kahi
o hapa kakini mau kaa oio i akoa-
koa aku ma ia wahi. Ua eha oia
nua ko poo, ka poohiwi a ma na lima.
No Mrs. Bell, elike me ka hoaka-
ka ma ka hoike, ua moku ma kona
mau kuli me kekahi mau paholeho-
le ma kekahi mau wahi e ao ma ka
manawa o ke kaa ana e kau aua
a e holo ana maluna o ke alanui
Beritania no ke kaona i hooku'i
mai ai me hope o ke kaa e holo ana
mamua. O James Lindsay ke ka-
laiwa ana i ke kaa a Mrs. Bell e
kau ana, ma kana hoakaka no ke
kumu o ka hooku'i ana o kona kaa
me ke kaa mamua mai no ka hoo-
huli koke ana ae ka o ko kalaiwa
o ke kaa e holo ana mamua ma
kekahi alanui ololi me ka hoike ole
ae i kekahi hoailona e huli ae ana
kona kaa ma ia alanui.
Ma ka hoike a ka makai no ke
kumu o ko Zane eha ana, e paani
ana oia maluna o ke alanui a i eha
oia mamuli o kona holo ana ae
ma kahi a ke kaa otomobile e holo
mai ana e hiki ole ai i ke kalaiwa
ke alo ae. Ua lawe mua ia mai ia
keiki i ka halema'i o na poino ulia
a mahope iho i hoihoiia aku ai i
ka Halema'i Moiwahine. | E HAAWI ANA KA MEIA
I AHA HULAHULA NUI No ka hanohano o na aliimoku
ume na kanaka o ka mokukaua Ke-
lemania Hamburg e ku mai ana i
Honolulu nei ma ka Poalima
he aha hulahula nui me kekahi papa
ahaaina a mau hana hoohauoli ke
haawiia ana e ka Meia Wilson ma-
loko o ka Hokele Iana a i ole ma-
loko paha o ka hale halawai o ka
Outrigger CIub ma Waikiki.
No ka papa hana e pili ana i na
hana hoohauoli e haawiia ana no
kela poe no ekolu pulo ka hana
a ke komite hookipa o ka noonoo
ana maloko o ka Hokele lana ma
ka halawai o ka Poakahi nei a
hooholoia. ,
O na mea i hooholoia e ke komite
o noiia ae ana ka hui kaa uwila
e aeia ka holo walo ana o na ka-
naka o ia moku me ka uku ole,
a pela hoi me na hale kiionioni,
elike me ia a J. A. Hamilton, ke-
kahi lala o ke komite, o ka hoike
ana ae. No ka haleauau o ka lehu-
lehu aole e kakiia aua na kanaka
ko hele a auau malaila.
No na haua i pili i na lealea, na
hana hooikaika kino a pela aku,
malalo o ka Mr. Carter hooponopono
ana ia mahele hana.
Iloko o na pule ekolu a ia moku
e ku iho ana ma Honolulu nei e
haawiia ana na hana hoohauoli, ma
kela amo keia ahiahi, e haawi ana
ka Bana Hawaii i kekahi mau mele
hoolealea, e wehe hamama ia ana
na hale kiionioni no ka pono o ia
poe, a e hamama ana na ipuka o
ka hale Y. M. C. A., o ka oihana
kaua ama amo moana i kona hale.
O kekahi o na hana hoohauoli
i hoolalaia no ia poe oia no ke-
kahi aha hulahula nui e haawiia
ana e ke Columbus Welfare. O
ka huina nui o na kanaka maluna
o ia moku aneane i ka 400, komo
pu na aliimoku me na kanaka.
Ma ka lono kelekalapa uweaole
o ka loaa ana mai i Honolulu nei
ma ka Poakahi nei mai ke alii kie-
kie mai o ia moku, ma kona manao
me he mea la ma ka Poalima paha
ia moku e komo mai ai i Hono-
lulu nei.
MAMULI O KA HOOPAA-
PAA ANA I INU AI I KA
LAAU HAMO SLOAN Mahope iho o ka paee ana me
kana kane me ka hahana loa, ma-
hope o ka pau ana o ka paina
awakea, a no ka piha loa i ka uki-
uki, a manao oia e hoopokole ae i
kona mau la o ke ola ana, o kona
kii aku la no ka ia i kekahi omole
laau hamo Sloan's liniment a inu
ae la, elike me ia maloko o ka hoi-
ke a ka Makai George Perry o ka
hoihoi ana ae i ka halewai.
Mahope iho o ko ka wahine no-
na, ka inoa o Rosline Williams inu
ana i ka laau hamo ua laweia aku
oia no ka Halema'i Kepani a ma-
laila i haawiia mai ai na lapaau
ana i mea nona e pakele ae ai i ka
make. Ma ka hoakaka a Sam Williams,
o ia ka inoa o ke kane, o ka hoike | UA HOOKUUIA MAI NA LUI-
NA O KA MOKUKUNA ZAMPA O na luina eha o ka mokukuna
Zampa i ili ai a nahaha ma ko awa
o Kalihi a i hoopaaia aku ai maloko
o ka halepaahao kalana no na hora
he 48 mamuli o ko lakou hoopiiia
ana ae no ka aihue i na mona
oluna o ka mokuna, ua hookuuia
mai ma ka Poaha o ka pule aku la
i hala.
O na inoa o ia mau kanaka o
O. M. Sizemore, he malamamoku
elua; W. L. Moore, he kanaka holo
mahuka mai; Benny Sheldon, he
luina, ame L. R. Martin, ke kupa-
kako. O keia poo apau eha ka i
hopuia ma ka la 22 o Aperila i hala,
a hoopiiia ae no ka hewa aihue
no ka lawe ana i na meaai mailuna
aku o ka moku ma ka manawa o
ka mokukuna i ili ai a nahaha ma
ke awa o Kalihi.
Mahope iho p ko lakou hopuia
ana a hoopaaia ao no ka aihue ua
hoopaaia aku lakou maloko o ka
halepaahao kalana, elike me ka
Martin, ke kupakako o ka moku-
kuna, o ka hoike ana ae, ae ka ae
ole ia ana ae o ka lakou mau pane no
ko lakou hewa a hewa ole paha, hoo-
kahi wale no manawa o ia ka wa
a lakou i kamailio pu ai me ka loio
Amerika B. D. Wood. Ma ka Po-
aha o ka pule aku la ka i hala ke
komo ana aku o kekahi lunapaahao
a olelo aku la ia lakou ua hookuuia
lakou.
Ua hoole loa o Martin a pela
me kekahi poe iho o lakou aole la-
kou i lawe i kekahi mau meaai mai
ka moku mai me ka manao e aihue.
Ma kana olelo i ka manawa i hoo-
pakeleia ai lakou e kekahi mau ka-
naka o ka waapa lawai'a mai ka
moku ili mai ua lawe wale no la-
kou i na meaai i kupono no Iakou
e ai ai.
Mahope iho, wahi a Martin ma-
muli o ke kauoha a ke Kapena Cyrus
Green, i hoi hou aku ai oia iluna
o ka moku a lawe mai la i na meaai
mai ka moku mai, a o kela kauoha
ana mai a ke kapena iaia no ke
kii ana i mau meaai imua o na
hoike i lohe ia kauoha ana mai
ana, e haawi no oia i 15 keneka ma-
luna o ke aala no kela ame keia
waiwai e hoopakeleia ana mai ka
moku mai.
A eia nae, wahi ana, ua hoi ; :-
iwa loa ia lakou ma ka manawa o
ko lakou hopuia ana no ka hewa
aihue, oiai aae, ua kauoha ia mai
lakou e kii a Iawe i aa mea e hiki
ana ia lakou ke lawe mailuna mai
o ka moku ili.
Aohe manao o na kanaka e hoo-
pii no ko lakou hoopaahao hewaia
ana elike me ia a Martin o ka hoi-
ke ana ae. ana ae i ka Makai Perry, he 1""'
liilii wale no ka mawaena ona ame
kana wahine mahope o ka pau ana
o ka paina awakea i ka manawa
e noho pu mai ana o Mr. ame Mrs.
Kailihiwa ia manawa. O ka . -'
lele mai la no ka ia o ka wahine
i ka rumi hookipa, kahi e noho ana
o na malihini, a komo aku la '' "'
o ka rumi moe a inu mai la i ka
laau hamo rumatika. | |