Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXV, Number 24, 17 June 1926 — Page 4

NA MOOLELO HOONANEA NA NUHOU KALAIAINA

ME NA NUHOU O KA MANAWA

NUPEPA KUOKOA

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII

AOAO NO NA MANAO PEPA
SOLOMON HANOHANO LUNAHOOPONOPONO

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU. T. H. POAHA, IUNE 17, 1926


Nuhou Kuloko Ma ka mokuahi Mauna Kea o keia la, e holo aku ai na lala o ka ahahui paeaina e noho mai ana ma Kailua, Kona Hawaii , mai ko Kauai poe a ko Oahu nei. Ua hoohauoliia ka poe kanu-ko o Oahu nei, i ka haule ana mai o kekahi mau kuaua me ke ko'iko'i ma na la aku la i hala, pela hoi ka hoopuluia ana o ka honua i hele a nakaka ma kekahi mau wahi. Nui na ipu aiwaha ame na pu a kekahi poe makaikai , o ka lawe ana mai me lakou, mai na aina hoo- pulapula mai o Molokai, ma ka huakai makaikai aku nei a ka Aha- hui Kamehameha no Molokai. Ua pau mua keia mau haina pali kapu o Keoua, i ka hoopukaia aku, me na hoakaka no ka pololei ole, a mai hoouna hou mai, o ia keia "Pilo, Pahu, Aka, Kukui, Ki, Koa, Niu, Kookoo, Kauila." No ka hanohano o na aliikoa ame na koa luina o ka mokukaua Ke- lemania e hoea mai ana i keia ku- lanakauhale, e haawi ae ana ka Meia Wilson, he aha hulahula nui, ma ka la 26 o keia mahina, ma- luna o kaupoku o ka Hokele Iana, a i ole mawaho ae nei o Waikiki. Ke pii loa mai nei ke kumukuai o na aina i nei manawa, nolaila he mea pono i na Hawaii e paa i na iniha aina apau i loaa i nei ma- nawa , a ia manawa like e hooikaika pu e loaa hou mai i mau kapuai aina hou, o hiki mai i ka la e lele ai i ke kuahiwi me he manu la. Ma keia Poalima e ku mai ai ka mokukaua Kelemania Hamburg no Honolulu nei, me ka hoohala ana o na aliikoa ame na koa luina he ekolu pule ma keia kulanakau- hale, mamua o ka hoomau ana aku o kela mokukaua ma kona hua- kai aumoana. Ma ka la hope o ka mahina o Iune nei, e pau ai ka mana o na lai- kini o ka poe lawai'a; a i wahi e hiki ai ia lakou ke hoomau aku i ka oihana lawai'a ma keia mua aku, e pono e kii ae lakou i na laikini, i ka poe i lona ke kuleana ame ka mana e hoopuka ai i na laikini lawai'a. I kulike ai me ke kanawai auhau, ma keia Poakahi ae, ka la hope loa e uku ai i ka hapa mua o na auhau waiwai no keia makahiki 1926, no ka mea ma ke Sabati ae nei ka la 20 o Iune, ka la hope loa no ka hookaa ana i na auhau waiwai, kaa aku mahope o kela manawa, e kau- ia mai ana he kaki paku'i o umi pakeneka, maluna o ka huina i uku ole ia. E ole na kuaua o na la aku la i hala, aohe lohe hou ia aku o na hoohalahala, no ka pokole i ka wai i keia manawa, mai na wahi kiekie mai, e nohoia nei e na kanaka, ma keia kulanakauhale. Aole he mau paonioni i ikeia ma ka hapanui o na mahele lehulehu o ka mokupuni o, Oahu nei, ma ka manawa i koho hou ia ae ai na lu- nanui ame na elele o na Kalapu Repubalika, ma ka Poaono aku nei i hala. Ma ka mokuahi Mauna Kea o ke ku ana mai no Honolulu nei ma ko kakahiaka o ka Poakahi iho nei, i hoea mai ai ka Loio Kalana W. H. Beers no keia kulanakauhale mai Hilo mai. Ua hoopaneeia ka hoopuka ana aku i kekahi mau palapala a na makamaka i hoouna mai ai no keia nupepa, a loaa kahi kaawale o ka nupepa. E noho ae ana ka halawai a ke kalapu Demokarata o ka mahele eha, o ka apana eha, maloko o ka halekula ma Waikiki ae nei, ma ka hapalua o ka hora ehiku o ka po o keia Poalima, Iune 18 1926, no ka waiho ana mai i na inoa o na lunanui a ke kalapu ame na inoa o na elele he eiwa ka nui. Ua makemakeia na lala apau o ko kalapu e hoea ae m aia halawai. Haloko o ka halekula o Kalihi- kai, ma ka hora ekolu o ka auwina la o keia Sabati iho, Iune 20, e noho ae ai ka halawai a ke kalapu Demokarata o ka mahele eiwa, apa- na elima, no ka noonoo ana i ke. kahu wn^ "^n^. auana' e hapaiia mai ai'4?^ $"-.. halawai. , .la. -M, .-^ WASHINGTON, June 11.— Ua hoo- holoia e ka aha senate i keia la ka bila kokua alanui Federala o $165.- 000,000, i aponoia ai e ka hale o na lunamakaainana ma kekahi manawa aku nei i hala.	LILO IA ANGELINE PARKER KA HELU EKAHI O ka paio hahana, i hooukaia ma- waena o kekahi poe kaikamahine opio, no ka mea o lakou e aha'i ana i ka makana helu ekahi, no ke kai- kamahine oi loa o ke ohohiaia, ma ka hana hookuku, i lawelaweia e ka Ahahui Lunalilo mawaho ae nei o ka Paka o Waikiki, a i pau ai kela hana ma ka po o ka Poaono aku nei i hala, ua aha'i ae o An- geline Parker i ka helu ekahi, ma- muli o ka loaa ana iaia o ka heluna baloko kiekie loa, maluna o na kai- kamahine e ae. O ka makana e loaa ana i kela kaikamahine, no koha aha'i ana i ka helu ekahi, o ia no kona holo ana no, Amerika, malalo o na hoolilo o ka Ahahui Lunalilo, ahiki wale no i kona hoea hou ana no Honolulu nei. He eiwa hou ae mau kaikamahine i loa ia lakou na makana pakahi, o ka nui aku p na kaikamahine, ua nele lakou me na makana. O keia iho na inoa o na kaikamahine eiwa mawaho ae i komo iloko o ka helu: Ua lilo ka makana helu elua ia Edith Alama, ia Elizabeth K. Boyd ka makana helu ekolu, he huakai makaikai no Kapalakiko, a no Los Angeles paha a huli hoi mai, me ka ukuia o na hoolilo apau. O ka makana helu eha, ua lilo ia Lucy K. Mansfield; ka makana hela elima ia Agnes. S. McCabe; ia Wo- nona Love ka helu eono, ia Juliette Arellano, ka helu ehiku, ia Daisy G. Tam ka helu ewalu, ia Kather- ine Hummel ka helu eiwa, a ia Florence Young ka helu umi. He mau makana like ole ka i loaa i kela ame keia kaikamahine pakahi, elike me na helu pakahi i loaa ia lakou; mamuli o ko lakou mau heluna baloka. KO OLE KA MANAO LAWE OLA Ua hoopahu'aia ka manao o ke- kahi wahine, nona ka inoa o Mrs. Roseline Williams o ke alanui Pa- lama, e lawe ae i kona ola, ma ka inu ana i ka laau hamo, mamuli o ka haawiia ana aku iaia o na la- paau ana maloko o ka halem'i Ke- pani, ma ke Sabati aku Ia i hala, a auhee loa aku na mea maikai ole mai iaia aku, e poino ai kona ola. I kulike ai me ka hoike e pili ana i kela hana naaupo, ua ala ae ka kekahi hoopaapaa mawaena o Sam Williams ame kana wahine, mahope iho o ka aina awakea ma kela Sabati, imua o ko laua mau hoa- loha o ka hoea ana aku no ko laua home ma kela la, oia o Mr. ame Mrs. William Kailihiwa. Mahope ka o kela hoopaapaa ana, i haalele iho ai o Mrs. Williams i kana kane ame ka laua mau mali- hini maloko o ka rumi hookipa, kahi a lakou e noho ana, a komo aku la noloko o ka mmi moe, me ka inu ana aku i ka laau hamo. Ua hoihoi koke ia ka wahine poino no ka halema'i Kepani, a malaila i lawelaweia mai ai na hana e hoo- pakeleia ae ai kona ola. MAKE HE HAOLE KOA MA- MULI O KA ULIA KINIPOPO Maloko o ka Halema'i Tripler, ma Leilehua, i make ai he haole koa, nona ka inoa o Andrew Watt, mamuli o ka loaa ana iaia o kekahi ulia, ma ke Sabati aku nei, o ia ka pa ana o kona poo i ke kinipopo, oiai oia e ku ana e hahau i ke kinipopo. He hopupopo kela koa, no ka hui o ka puali 35 o Leilehua, iaia e ku ana no ka hahau ana aku i ke ki- nipopo, ua nouia mai la ke kini- popo, a pa ma kona poo, me ka- ikaika; no kela pa ana o kona poo, i lilo ai ia i kumu nona e make ai mahope mai. Ma ka hoakaka a ka poe i ike pono i ke ano o kela ulia poino i loaa ai i ke koa i make, aole he ahewa ana aku maluna o ka mea noupopo, no ke kumu, ina i alo ka mea i make, aole no oia e pa mai i ke kinipopo, aka o kona ho- ao ana e emi mai ihope pela iho la i pololei ai ka lele ana mai o ke kinipopo a pa ma kona poo. SAN FRANCISCO, June 8.— Aole hiki i na Pilipino ke mare me na wahine haole maloko o Kaleponi e Iike me ka rula ana a ka Loio Ku- hina Amerika Webb ma kona ma- nao kanawai o ka waiho ana mai i keia la. Ua oleloia he manao kana- wai ia o ka Loio Kuhina i noiia ae iaia e ka Loio Amerika apana ka- lana o San Diego. Ma ka manao o Webb o na Pilipino he lahui Asia ia malalo o ka hoakaka a ka Pauku 600 o ke kanawai Kivila e hookapu loa ana i na Pilipino mai ka mare ana aku i na wahine haole. CANTON, June 13.— Ua holo aku no Hongkong i keia la o Eugene Chen ame kekahi mau alakai e ae o Canton, a e noi ia aku ana ka poe olahani malaila no ka hoopau ana i ke olahani. O na lala o ka aha kuhina Amerika ma Pekini ka i hiwki mai no ka ninaninau ana i na hana olohani ame na hana hoo- haunaele i hanaia e hoopilikia ana i na makaainana Amerika maloko o Kina.	Nuhou Kuwaho TOKIO, June 8.— I kulike me ka hoakaka o ke kanawai hou o na moku e lilo ana i mea mana ma ka la 1 o Novemaba aole moku o ke au- puni a mau moku o na lahui e hiki ke holo maloko o ka kai o lapana, koe wale no a hoolakoia lakou me ka uwea kelekalapa uweaole. Aka nae, ua pili wale no ke kanawai i na mokuahi o elua kaukani iona a oi aku ka nui a i ole he heluna kanaka kona o 50 a oi aku e hana ana maluna o ia mau moku. PEKING, June 11.— O ka Pake i pepehi ai a make o Mrs. W. E. Silley ma ka Poakahi i hala maluna o na alanui o Changfu me ka pahi- kaua nui kaumaha oia i oki ai a kaawale kona poo. Ua pepehiia oia a make e na koa i keia la. Aohe kumu no ka pepehi ana i hiki ke hoomaopopoia. He wahine o Mrs. Sibley na ke- kahi misionari Metokita o Kanada ma Junghsien, okana aina o Szech- wan. CHICAGO, June 13.— Na kekahi ino nui e lalapa ana ka uwila ma o a maanei ma na mokuaina waena komohna i lawe aku i na ola o eiwa poe i keia la. Hookahi kanaka i make i ka uwila maloko o Kikako, a he eha maloko o Iowa. Maloko o Des Moines kahi koikoi loa o na kuaua i nei makahiki. Na ka ino i hoeha he iwakalua poe maloko o lowa a i hookunana hoi i ka hiki ana ke kamailio ma na laina uwea- olelo apau. LONDON, June 13.— "Ke ola mai nei no o Kristto ma ke kino kanaka maloko o kekahi wahi maloko o na mauna Himalaea,, "wahi a Dr. A. Besant o ke kamailio ana aku i ka poe manaoio i na mana i loaa i ke kanaka maluna o na mea i hanaia e ke Akua i keia la." Ua lohe au iaia i ka olelo ana ae e hele mai ana oia i ke ao nei no ka lawe ana aku i ke kino o Krisnamurti. "wahi hou ana. He kaula hou ke Dr. Beasant no ka poe e huli ana i na kanawai i hoomoakaka ole ia o na mea i hanaia, ame na mana o ke kanaka maluna o na mea i hanaia e ke Akua. (Mai ka aoao 1 mai.) IKE KO HONOLULUPOE I KA AINA HOOPULAPULA mai la ka papa himeni o Halawa i kekahi mau himeni hoonanea a ku i ka hauoli ke lohe aku. ka hanaia mai o kekahi. mea e ka ahaolelo lahui Ka Papaaina Nui i Hoomakaukauia Mahope o ka holo makaikai ana o ka hapanui o ka poe ma na aina hookuonoono, a ua hoea loa aku hoi kekahi poe a kiei i na aina o Kalau- papa ame Kalawao, ua hoohauoliia aku lakou mahope o ka hoi ana mai me na mea e oluolu ai ke kino ma kekahi papa aina nui i hoomakau- kauia maloko o ka ulu nui o Kala- maula i luluu i na meaai Hawaii, a oiai kekahi poe e ai ana ua haawi Na na keiki o ka bana Hawaii kekahi mau himeni hoohauoli i ha- awi mai a me kekahi poe himeni e ae i hoolaunaia mai, mahope iho o ka pau ana o ka haiolelo a Oscar P. Cox, Chas. N. Arnold, C. P. laukea, John C. Lane, W. C. Achi Sr. ame L. T. Lyman. He mau hula olapa a he mau hulahula haole na hana hope loa. Na John H. Wise, ka lunahoo- malu, i hoolauna mai i ka poe hi- meni ame ka poe haiolelo. Hu ka aka o ke anaina i ko Oscar P. Cox manawa o ka pahapaha ana mai i kekahi mele Hawaii, a ma ka hapa hope o kona manao ua haawi mai oia i kona mahalo nui i ka poe a pau i akoakoa mai i aneane i ka 2000 ka nui. Ma ka hapanui o M manao paipai mai ka poe mai i hoo- launaia mai e noi mai ana i na Ha- waii e hooikaika e hoomau aku i na hana ma na aina hookuono, na wahi a lakou e noho a e hana ana. Ma ka hora 3 p.m., ka hoomaka ana o ka poe e hoi mai ana no Ho- nolulu nei o ka hoi ana aku no ka uwapo no ka hoihoiia aku i ka moku, a mamua koke iho o ka hora 6 p. m., ponoi i pau mai ai na ohua a pau Ioa noluna o ka Mauna Kea, a ma ia manawa no i hoomaka ai ka Muna Kea e hoi mai no Honolulu nei me ka piha o na mea a pau i ka hauoli. NA MARE. William Walters ia Iwalani Jae- ger, Iune 1, David Kauhane ia Matilda Peter- son, Iune 4. Antone B. Medeiros ia Elizabeth Kaeber, Iune 5. Chas Kawaa, Apa ia Madeline Scharsch, Iune 10. David K. Smith ia Martha Akana, Iune 12.	NA HANAU. Na Mr. ame Mrs . Thos. J. Taum, he keikikane, Mei. 1. Na Mr. ame Mrs. Edward Mika- lemi, he keikikane, Iune 6. Na Mr. ame Mrs. Iosepa Kepa, he keikikane, Iune 7, Na Mr. ame Mrs. Fred H. Okert, he keikikane, Iune 10. Na Mr. ame Mrs. Harry Y. Sue- hiro, he kaikamahine, Iune 10. Na Mr. ame Mrs. John Kahikina, he keikikane, Iune 11. Na Mr. ame Mrs. Pili Kanui, he keikikane, Iune 11. Na Mr. ame Mrs. Samuel K. No- eau, he keikikane, Iune 13. NA MAKE. Amy Mabel Awo, ma ke alanui Kula, Iune 5. Pomeroy, he bebe hanau hou, ma ke alanui Kanaloa, Iune 7. Abbie K. Makiao, ma ka Hale- ma'i Moiwahine, Iune 9. Solomon, he bebe hanau hou, ma ke alanui Hustace, Iune 9. Rose Baker, ma ka Halema'i Moi- wahine Iune 11. Elizabeth Hoopii Moses, ma ke alanui Kam. IV, Iune 11. Annie Kawai, ma ka Halema'i Kepani, Iune 12. Annie Walo Kane, ma ke alanui Lanihuli, Iune 12. Luika Keoki, ma ke alanui Mis- sion, Iune 12. Noeau, he bebe hanau hou ma ke alanui Moi, me Liliha, Iune 13. Lahela Palakiko, ma ke alanui Liliha, Iune 13. Lavinia H. Kapu, ma ke alanui Metcalf, Iune 14. NA LEKA KII OLE IA MAI AHI- KI I IUNE 5, 1926. Aina, Chas. Kaula Mrs. E. E. Ilalaole, Mrs. Kahumoku, Mrs. Eliz. Geo. Aku, Miss Pau- Kahao, Jos. (2) lino Kaleiki, D. Kaaihue, Kuka- Kamakahi, Jos. hiko C/o D. M. Kawela, Gug. Nahinu, Kawaiaea, Mrs. Kauhane, Mrs. H. Rose Kaupena, Miss Kiai, C. H. Mary Rose Nawaa, H. K. Keohohou, Dan Kane, Mrs. Mary Kailihewa, Mrs. Paakahi, Wm. E. Panee, Mary Kaipo, Sam Pina, Jno. Kauhi, Mrs. J . M. Matsu, Mrs. Ko- Aki, Alf. D. lokea Kahalehoe, Jno. Matsu, Lani (2) Kane, Miss Edna Nahinu D. M. C/o Kimokeo, Mrs. Mrs. K. Kaai- Sarah hue (3) Kekahuna Dan Samuel Mrs. Jas. Luhia, Mrs. Mary J F. WOOLLEY. Lunaleka Nui. OLELO HOOLAHA. I KA POE APAU E NANA MAI ANA I KEIA: Mamuli o ke kuai hoolilo ana mai a Kaluahinenui Hulu (w), o Waia- lua, Molokai, T. H., i ka mea nona ka inoa malalo iho nei i kela apana aina apau i ikeia no Kahiaina e waiho nei ma Waialua, Molokai i oleloia, ma ke ano, oia no ka hoo- ilina a pilikoko ponoi o Kaokaka (k), i make kauoha ole, ke papa loa ia nei ma keia ka hele wale ana o na holoholona ame ka poe i kuleana ole ma keia aina, (e hoo- koe ana ma keia, i ka pa-hale o D. Kaai, i make), mai a mahope aku o keia la, o hoopiiia auanei ma ke kanawai. Ua hoonoho aku au ia Daniel Naki o Waialua, Molokai, i oleloia, i hope, a i agena no'u no ka nana me ka hooponopono ana i ka aina ame na hanahou apau i hanaia a kukuluia maluna o ka aina i oleloia. Hanaia ma Honolulu, Iune 10, M. H. 1926. B. N: KAHALEPUNA. 6415— Iune 10, 17, 24. HOOLAHA KUAI O KA HOOLI- MALIMA AUPUNI Ma keia ke haawiia aku nei ka hoolaha akea ma ka hora 10:00 a. m., Poakolu, Iulai 7, 1926, ma ka puka mamua o ka Hale Kapitala, Honolulu, malaila e kuai hoolilo ia aku ai ma ke kudala akea i ka mea koho kiekie loa malalo o na manao o ka pauku pili i ka pa ana i paa o Hawaii a o na Kanawai Hoopo- nopono Hou ia o Hawaii 1925, ka Hoolimalima Laula o ka aina aupu- ni mahope ae nei: Apana 3, na Aina Hookuonoo- no o Keaau, Waianae, Oahu, nona ka iliaina o 56 eka, oi aku a emi mai paha. E kaa ka hoolimalima e hoolilo- ia aku ana malalo o na kumu ae- like apau ame na kulana o na Hoo- limalima Laula Aupuni i hoopuka- ia e ke Keena o ke Komisina o na Aina Aupuni, a malalo no hoi o kekahi kulana paku'i e hookomo- ia aku ana maloko o ka Hoolima- lima Laula e hoopukaia ana mamuli o keia kuai, o ia hoi, mawaho ae o ka pauku pili i ka pa ana i paa maloko o ka Hoolimalima Laula Aupuni, e kukulu ka mea e lilo ai iloko o eono mahina mai ka la aka o ke kuai, malalo o kona lilo ponoi, a iloko o ka manawa o ka hoolima- lima i oleloia e malama ma ke ano maikai, i kekahi pa holoholona paa ma na palena o ka aina i hoolima- limaia e moe like ana me na palena me ka Ululaau i Hookoeia o Keaau e pili kokoke mai ana. E kaa ke kuai maluna ae malalo o na kalana mahope ae nei: A. Manawa o ka Hoolimalima: 10 makahiki mai Iulai 7, 1926 aku. B. Uku Hoolimalima Haahaa. $56.00 o ka makahiki, o uku hapa-makahiki mua ia. C. E uku ka mea e lilo ai ma ka

haule ana o ka hamare i ka
uku hoolimalima o na mahina
mua eono, hui pu me na lilo o
ka hoolaha ana ame ka hoo-
puka ana i ka hoolimalima i
oleloia.

No ka hoakaka aku i koe e ni-
nau ae ma ke Keena o ke Komisina
o na Aina Aupuni, Hale Kapitala,
Honolulu, kahi o ke kii palapala
aina o ka aina e hoolimalimaia aku
ana ame ke ano o ka Hoolimalima
Laula Aupuni e waiho nei a e ikeia

Hanaia ma Honolulu, maloko o
ke Keena o ke Komisina o na Aina
Aupuni i keia la 2 o Iune, A. D.
1926.

C. T. BAILEY.
Komisina o na Aina Aupuni.
6415—Iune 10, 17.

HOOLAHA KUAI O KA APANA
AUPUNI.

Ma keia ke haawiia aku nei ka
hoolaha akea ma ka hora 10:00 a.
m., Poalua, Iulai 13, ma ka puka
mamua o ka Hale Kalana, Lihue
Kauai, malaila e kuai hoolilo ia aku
ai ma ke kudala akea i ka poe koho
kiekie loa malalo o na manao o
ka Pauku 73 o ke Kanawai Kumu
o Hawaii a o na Kanawai Hoopono-
pono Hou ia o Hawaii 1925, na apa-
na Aupuni mahope ae nei no na
hana noho a kalepa paha:
1, Apana 7, Kuea C. na Apana
Taona o Kapaa, Kapaa, Kauai,
nona ka iliaina o 2455 kapuai
kuea, oi aku a emi mai paha;
kumukuai haahaa, $369.00.
2. Apana 9, Kuea D. na Apana
Taona o Kapaa, Kapaa, Kauai,
nona ka iliaina o 14,982 ka-
puai kuea, oi aku a emi mai
paha; kumukuai haahaa $2,-
248.00.

E kaa ke kuai maluna ae malalo
o na kulana mahope ae nei:
A. Kumu Aelike: Kuike ma ka

haule ana o ka hamare.

B. E uku ka mea e lilo ai i na

hoolilo apau o ka hoolaha ana

mahope koke iho o ke kuai.

C. O ka makaainana wale no o

na Mokuaina Huiia o Ameri-

ka a o kekahi mea paha i loaa

mai na pepa kukala. no kona

manao e lilo i makaainana, a

i ole o kekahi ahahui paha i

kukuluia a e ku ana malalo o

na kanawai o ke Teritore o

Hawaii, ke lilo i mea kuai mai.

No ka hoakaka aku i koe e ninau

ae ma ke Keena o ka Hope-akena,

Mr. J. M. Lydgate, Hale Kalana,

Lihue, Kauai, a i ole ma ke Keena

o ke Komisina o na Aina Aupuni,

Hale Kapitala, Honolulu, kahi o

na kii palapala aina o na aina e

hooliloia aku ana e waiho nei a e

ikeia ai.

Hanaia ma Honolulu, maloko o
ke Keena o ke Komisina o na Aina
Aupuni i keia la 2 o Iune, A. D.
1926.

C. T . BAILEY.
Komisina o na Aina Aupuni.
6415—Iune 10, 17.

KA LUNAKANAWAI SANFORD B. DOLE.

Ma ka auwina la o ka Poakolu o ka pule aku nei i hala, i
hoea mai ai i ka pio ana o ke kukui o ke ola ana o ka Lunaka-
nawai Sanford Ballard Dole, kekahi o na haole kamaaina i
mahalo nui ia a i alohaia e na mea apau ma Hawaii nei.

Ma ka nalohia ana aku o ka Lunakanawai S. B. Dole, mai
na maka aku o ka poe i kamaaina ka ike ana iaia i kela ame
keia la, ua hoalaia mai iloko o ko lakou noonoo ame na hoo-
manao ana, kona mau ano kilakila, kana mau hana pookela,
e hiki ole ai ke hoopoinaia no ka manawa loihi e hoea mai
ana.

Ua komo ae ko ke kulanakauhale nei poe, ma ka hoomanao
aana i ka la o ka Na'i Aupuni Kamehameha I, ma ka Poalima
aku la i hala, no ke kumu, o Kamehameha ka mea nana i hoo-
lilo i na mokupuni lehulehu ma Hawaii nei i hookahi, malalo
o ka hoomalu ana a ka moi hookahi; a elike auanei me ka hana
a Kamehameha i hooko aku ai, ma ka waele ana ae i ke ala-
hele a malaelae no kakou e noho ai iloko o ka maluhia, ka
oluolu ame ka hauoli; ua ili iho maluna o ka Lunakanawai 5.
B. Dole, ka hana oi kelakela aku o ke ko'iko'i, ma kona ku
ana ae ma ke poo o ke aupuni Hawaii, a hookele aku la iaia
ahiki i ke kaa ana malalo o ka malu o Amerika Huipuia, a
kakou e hauoli nei i keia la, no na pono ame na pomaikai o
ka loaa ana ia kakou he aupuni no ka lehulehu.

O kela kikooia ana aku, me ka hapaiia ana ae o ka Lunaka-
nawai S. B. Dole a kau ma ke poo o ke aupuni o Hawaii nei,
iloko o ka wa oolo-ku me ka okaikai o ka hookeleia ana o ke
aupuni malalo o ka Moiwahine Liliuokalani; aole ia malalo
o kekahi kumu e ae, aka mamuli o ka manaoio o ka poe i
makee i ko lakou mau pono ame ka noho kuokoa ana, oia
wale no ka mea i loaa aku na ano e hiki ai ke hoohioloia na
manao ku-e ame na manao kipi mai kekahi mahele mai o na
makaainana.

O ka hanauia ana o ka Lunakanawai S. B. Dole ma Hawaii
nei, kona holoholo pu aha iwaena o na Hawaii o kela mau
la kahiko i hala; kona lilo ana he mamo na kekahi o na misio-
nari i Hawaii nei; ua pipilipaa kona aloha ame kona noonoo
no keia paeaina o Hawaii nei ame kona mau makaainana; no-
laila i ke kikoo ana mai o na lima o ka make i ka hanu ola
mai kona kino aku, ua hookauia mai kekahi haawina kauma-
ha loa maluna o ko Hawaii nei poe; a ua hooneleia mai hoi
keia teritore, me kekahi o na kanaka i minamina nui ia, e ane-
ane hiki ole ai ke hoopihaia aku kona makalua e kekahi mea
ma keia hope aku.

Aole no paha i nele ka loaa ana o na manao maikai ole iloko
o kekahi mahele o na makaainana o Hawaii nei, o ka oi loa
aku iwaena o na Hawaii, no ka hookahuliia ana o ke aupuni
moi, a kukuluia ae ke aupuni kuikawa, e noho poo ia ana e
ka Lunakanawai Dole; ia kakou nae e nana aku ai ihope i
keia la, aole a kakou mau hoohewahewa ana, ma ka hoomao-
popo ana iho, he Kamehameha elua oia, i kikooia maiwaena
ae o ka lehulehu o ko Hawaii nei mau makaainana, no ka
hoolilo ana ia kakou apau i hookahi malalo o ka hae hoku, e
hauoli like ana i na pono, na pomaikai ame ka noho kuokoa
ana, ka mea i loaa ole i na aupuni apau e hoomaluia ana ma-
lalo o na moi.

Ua moe aku ka Lunakanawai S. B. Dole iloko o ka maluhia,
ua pau kana mau hana ma ka honua nei; ua kukulu iho nae
oia i kekahi kiahoomanao nona mahope nei, aole wale no, iloko
o ka moolelo o kona ola ana, aka iloko o ka puuwai o na ma-
kaainana o keia teritore.

NA HANA HOOPULAPULA MA MOLOKAI

Ua ike pono aku nei ka poe makaikai i ka noho ana o na
ohana Hawaii ma na aina hoopulapula ma Molokai; ua loaa
pu ka ike i ke kulana o ka aina, ame na meakanu; hookahi
mea a lakou i lokahi ai, o ia no na hoailona o ka holomua, ma
kela hana hoopulapula iloko o keia mau makahiki pokole o
ka lawelaweia ana o ka hana hookuonoono malalo o ke ka-
nawai hoopulapula.

Elike nae me na aina hookuonoono apau o ka wai ke kumu
nui o ka holomua, e lilo i hana, na ko kakou ahaolelo kuloko,
ame ko kakou elele i ka ahaolelo lahui, ka hooikaika mau ana
e loaa he mau hooponopono ahaolelo, e hiki ai ke loaa ka wai
no kela mau aina hoopulapula, he kumu hooi aku ia i na ma-
nao hoohoihoi iloko o kakou, ka poe e kau mau aku nei na
maka no ka holomua o keia hana.

Ua hoea mai i ka manawa no ka uku ana i ka hapamua o
na auhau waiwaipaa, e pau ai ka uku ana me ka ukupanee
ole, ma ka la 20 o keia mahina, kaa aku mahope o kela mana-
wa, e kauia mai ana he kaki paku'i o umi pakeneka maluna o
ka huina holookoa i uku ole ia o ka auhau; nolaila mai hoo-
paneenee, e ka poe he mau auhau waiwaipaa ko lakou, ma
ka hele koke ana ae e uku i ko lakou mau auhau i keia mau
Ia; o lilo auanei ka hoopalaleha ana, i kumu e hoona aku ai
ka pilikia.

Ua hala aku nei ke koho lunanui ame ke koho elele, a na
kalapu Repubalika, ma ka pule i hala, o ka na kalapu Demo-
karata koe, ma keia pule ae, a komo aku na aoao kalaiaina
o kakou, iloko o na hoomakaukau ana no ka hoouka kalai-
aina kuloko. e hoea mai ana no ko kakou ahaolelo a no ka
ahaolelo lahui; aole no hoi e nele ka loaa o na makaukau i
na aoao kalaiaina pakahi, no ka hooili ana aku i na ahewa
ana maluna o kekahi aoao, no na mea i hanaia e ka ahaolelo,
me ka manao pela iho la e loaa ai ka lanakila o na moho ma
ka pahu baloka.

Ina aia iloko o Senatoa Arnold ame Senatoa Charles H. Rose
ka manaopaa e holo aku laua i mau moho no na kulana oiha-
na iloko o ke aupuni kulanakauhale a kalana o Honolulu nei,
alaila he mea maikai no laua ka waiho mua ana i ko laua ku-
lana senatoa o lilo auanei ko laua paa ana i kela kulana, i
pohaku e okupe ai, ke ku aku imua o na mana koho baloka, i
ka wa hakoko kalaiaina e hoea mai ana.

Ku ka paila o na haina no ka nane laau hele pu me ke ka-
naka a keiki o ka pali kapu o Keoua e waiho nei ma keia kee-
na ; he mau haina lalau wale no nae, o ke kumu no ka hoo-
maopopo ole no i ke kaona, kahi i kukuluia ai o ka nane. He
laau maoli no ka mea i makemakeia, aole he laau hoopilipili;

o ua laau la ea, aia i ke ahe a ka makani e loaa ai, a he hele
pu nae me ke kanaka. Ekolu i'o no mau poohina ana, o ka
poe e hoao ana e huli i ka haina o keia nane a ke keiki o Kona,

i kau a mea o ka pohihihi maoli o ka haina.