Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXV, Number 24, 17 June 1926 — MOOLELO NO LAIEIKAWAI KA U'I HELU AKAHI O PALIULI I KA UKA O PUNA. [ARTICLE]

MOOLELO NO LAIEIKAWAI KA U'I HELU AKAHI O PALIULI I KA UKA O PUNA.

MOKUNA Xm • Z. P. K. Kawaikaumaiikamt.ltaokaopūa.) (Hoomania mai) X)o*6 o ko lakou manawa ai, aole i k«t ia lakoa ka ona ana o ka m«fe; a no ka loaa ole o ka ona o U Aira; koolale koke ae la ke alii i kona man mama &va e mama ka awa. X makankau ko ke alii makeinik», Ulau like Ae la na hoa-ai o k« Alii, «me ke alii pn i na apuawa, m imu ae la. Ma keia inu awa hope 0 laion, na loohia mai maluna o lakou ka ona. awa, aka, hookahi aea oi aku o ka ona, p ke alii nana ka papaaina. Uoko o kela manawa ona o ke ialii, alaila, ua nalo ole ka olelopaa ana i olelo ai i kona mau hoewaa ma ka moana, aole nae i loheia ma © kana poe i papa ai; aka, ma ka ■wmka p<moi no o • Aiwohikupua 1 ]oh«Ui ai ka olelo huna a ke &lii; m oma iho la o Aiwohikupua, alaila, haliu pono aku la o Aiwohikupua am kāhi & Kauakahialii e noho mai mnm, olelo aku la. "E Kmuakahialii e, ia oe no e leamailio ana ia makou no Laieikawai, komo koke iho la iloko o'u lea mmkemake no kela wahine; nomoo ino ko'u mau po e ake • ike, nolaila, holo aku nēi au ahlki 1 Ratraii, pii aku nei maua a malamn'ama puka inkn n Paliuli, i na- ■*

na aku ka hana i ka hale 0 ke alii, j aole i kana mai 0 ko'u hilahila. | "No ia ike ana o'u hoi mai nei I au; a manao mai nei 0 na kaikuahine la hoi ka' mea e loaa ai, kii mai nei, i hele aku noi ka hana mē na kaikuahine ahiki i ka hale, 0 ke alii, kuu aku hoi i ka na kaikuahine loaa; i lana aku ka hana--1 ka hoole wale ia no, a pau na kaikuahine eha, koo 0 kahi mnli loa o'u, 0 ko'u hilahila no ia hoi mai nei, he 01 no hoi kela o ka wahine kupaa nui.'wale, aole i ka lua." Hoko o kela 'manawa a Aiwohikupua o kamailio ana no ka paakiki 0 Laieikawai; ia niaHawa e lioho ana 0 Hauailiki, ke keiki puukani o Mana iloko o ka ahaaina, he keiki kaukaualii no hoi, oia ka oi 0 ka maikai. Ku ae la oia iluna, a olelo aku la ia Aiwohikupua: "Hd hawawa akti la no kau hele ana, w fcole au i manao he wahine paakiki oia, ina e ku aku au imua 0 kona mau maka, aolo au e olelo akii iaia, nana no e hele mai imua ou, a'hui maua; alaila, e ike oukou e noho aku ana maua me kuu wahina." I aku la o Aiwohikupua: "E Hauailiki e, ke makemako nei au e hele oe i Hawaii, ina e lilo mai 0 Laieikawai, he oi ae oe, aohe lua; a na 'u no e hoouna m© oe i mau kanaka, a ia'u na -waa, a i nele oe ma keia hele ana au, alaila, lilo ko mau aina ia'u; a ina i hoi mai 00 me Laieikawai, alaila, nou ko J u mau aina." Ia ana, hiki aku la lakou iwaho 0 Makahanaloa, i nana aku

ka liana o lakou Bei, e pi'o ana ke anuenue i kai o Keaau. Olelo aku la ke kuhina- o Aiwohikupua ia Hauailiki. "E nana oe i kela anuenue e pi'o niai ]a i kai, o Keaau no ia; a aia iliiila 'o Lnieikawai, ua iho ae la i ka nana h6enalu." I mai la o H»«ailiki: "Ka i no aia o Paliuli kona wahi noho mauf" A i kel&hi Ia ae, ma ka auwina IA, hiki aiu la lakou i Keaau, ua hoi aku nae o Laieikawai me na kaikuahine o Aiwohikiipua iuka o Paliuli. * Ia Hauailiki ma i hiki aku ai, aia hoi ua nui na mea i helo mai e naha 'keia keiki oi kelakēla o ka maikai mamua o Kauakahualii ame Aiwohikupua, a he mea mahalo nui loa ia na na kamaaina o Keaau. I kekahi la ae ma ka puka ana a ka la, uhi ana ke awa, ame ka noe ma Kēaau apuni, a i ka mao ana ae, aia hoi, ehiku mau wahine e noho ana ma ke awapae o Keaau, a hookahi oi oia poe. Akahi wale no a iho na kaikuahine o'AiWohikupua ma keia hele ana o Laieikawai, elike me kana olelo hoopomaika.i la Laieikawai ma e noho ana ma kela kakahiaka, ku ae la o Haualliki a holoholo ae la imua o lakou la, e hoikn ana iaia iho ma kona ano kanaka u'i, mo ka manāo 0 maliuia mai e ke aliiwahine o Paliuli. Hoaha la o Hauailiki ia Laieikawaif Se opala paha! Eha na la o Laieiliawai o ka hiki ana ma Keaau, mahope iho o ko Hauailiki puka ana aku; a eha no hoi la o ko Hauailiki hoiko ana i&ia imua o Laieikawai, aole nae he maliu iki ia mai o kana holoholo īnamua. I ka lima o ka la o bo Laieikawai hlki ana ma Keaau, manao iho la o Hauailiki e hoike iaia iho imua o~kana mea 0 iini nui nei no kona akamai ma kA heenalu; hd oiaio, o Hauailiki no ka oi ma Kauai no ke akamai i ka heenalu, a oia no ka 01 i kona mau la, a he keiki kaulana. a kaulana no hoi no kona u'i. I ua la la, i ka puka ana a ka }-•», aia na ma kulana na!u, ua kane, ame na wahine. I na kamaaina e akoakoa ana ma kulana heenalu, wehe ae la o Hauailiki i kona aahu kapa, hopu ilio la i kona papa heenalu (he olo), a hele aku la a ma kahi e kupono nna ia Laieikawai ma, ku iho Jet oia no kekahi mau minute, ia mar nawa nae, komo mai la iloko o 113. kaikamahine o Aiwohikupua ka makemako no Hauailiki. I. aku la o Mailehaiwale ia Laieikawai: "Ina paha aole makou i hoolaaia e ko makou mau makua, ina ua lawe au ia Hauailiki 1 kane na'u; minamina wale ka meaai." I aku la o Laieikawai. "Ha makemakeia no hoi au, ina no hoi aole au i hoolaaia e ko'u kupunawahine, nolaila, he mea ole iho la keia makemake nui o'u.*' "O kaua pu, M wahi a Mailehaiwale. A pau ko Hauailiki mau minute hookahakaha, lele aku la ua 0 Hauailiki me kona papa heenalu i ke kai a au aku la a kulana nalu.

Ia Hauailiki ma luilana nalu, kahea mai Ia kekahi kaikamahine leamaaiua. # *'Pae kakou." "Hee hoi palia," wahi a Hauailiki, no ka mea aole ona makomake 6 heo pu oia me ka lehulehu ma ka nalu hookahi, makemake no' oia e hookaokoa iaia oia wale no ma ka nalu okoa, i kumu e ike lliai ai o I/a.ieikawaj nc> koua aka-i mai i ka heenalu, malia o makemakeia mai oia; eia ka aole! A hala aku la na kamaaina, o-hu mai la Be wahi nalu opuu, ia manawa ko Hauailiki he© ana i kona nalu. Ia Hauailiki e hee la i kona iialu, uwa ka pihe o na kamaaina, ame na kaikuahlne o Aiwohikupua. Heaha la ia ia Laieikawai, a no kā, lohe ana aku o Hauailiki i keia piha Uwa alaila, manao ilio la oia, ua hui pu me Laieikawai 1 keia leo uwa, aole ka! I Hoomau aku la oia ika heenalu, a hala elima nalu, o ia mau no; aole nae i lona ka healieaia mai, nolaila, hoomnka mai la ia Hauailiki ' ke kaumaha, me ka hooiaio i kela olelo Aiwohikupua no»ka paakiki 0 Laiēikawai. ' « MOKUNA XIV ' A ike maopopo ae la n Hauailiki, aole i komo ilōko o Laieikawai ka makemako iaia, ma ia nrja, hoopau ae la oia i ka heenalu ma ka papa; manao āe la oia e kalia. Haalele ' Iho la oia i kona p.'ipa, a au aku la i kulana heenalu. laia, e au ana, olelo ae la o Laieikatvai i kona mau hoa. "E ua pupuleia o Hauailiki." I aku la kona mau Kōa. "Malia paha e kaha nalu ana!" ! Ia Hauailiki ma ikuJana—ualu, 1 ka nalu i ea mai ai a kakala ma kona kua,- ia manawa kaha mai la oia i ka nalu, pii ke kai me he niho puaa la ma o a. tna o o kona a-i. Ia manawa uwa ka pihe ouka, akahi no a loaa mai ia Laieikawai ka akaaka, a ho mea malihini no hoi ia i kona mau maka, ame ka lehulehu holookoa; no ka mea aole labou i ike iki i keia jiea; a ike aku la o Hauailiki i ko Laieikawai akaaka ana iho, manao iho la oia, ua komo ka Atfltemake ia Laieikawai ®a keia hana a Hauailiki, alaila, hoomau aku la oia ma ko kaha nalu, a hala elima nalu, aole i loaa ka hea mai a Laieikawai iaia nei. Nolaila, he mea kaumaha loa ia ia Hauailiki, ka maliu ole mai o Laieikawai iaia neX a he mea hilahila nui loa hoi nona, no ka mea, ua olelo kaena mua kela ia Aiwohikuua. No keia mea, lana malie iho la oia ma ke kulana n{jlu, iaia e lana malio ana, ua kokoke mai ko Laieikawai ma manawa hoi i Paliuli. Ia manawa, peahi mai la o Laieikawai ia Hauailiki; a ike aku la o Hauailiki i ka peahi ana mai, alaila, ua hoomohalaia kona naau kaumaha ame ke kanalua. I iho la o Hauailiki oia wale no. "Aole no ka hoi oe e kala i makemake ai i ke keiki o Kauai, hoololohi wale iho no! " (Aole i pau.)