Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXV, Number 24, 17 June 1926 — MOOLELO NO LAIEIKAWAI KA U'I HELU AKAHI O PALIULI I KA UKA O PUNA. [ARTICLE]

MOOLELO NO LAIEIKAWAI KA U'I HELU AKAHI O PALIULI I KA UKA O PUNA.

MOKUNA Xm • Z. P. K. Kawaikaumaiikamakaokaopua.) (Hoomauia mai) Heko o ko l&kou. manawa ai, aole { lom i®. lakou ka ona ana o ka awt; * ao ka loaa ole o ka ona o k* >n; koolale koke ae la ke alii i kona. mau mama awa e mama kn ka awa. A makaukau ko ke alii make«nalie, lalan like āe la na hoa-ai o k% ilii, «me ke alii pn i na apuawa, m iau ae la. Ma keia inu awa hope o lakon, ua loohia mai maluna o lakoa ka ona awa, aka, hookahi m«a oi aku o ka ona, o ke alii nana ka papaaina, Uoko o kela manawa ona o ke «Uii, alaila, ua nalo ole ka olelopaa ui i olelo ai i kona mau hoewaa zna ka moana, aole nae i loheia ma 0 kana poe i papa ai; aka, ma ka iraha ponoi no o - Aiwohikupua 1 loheU ai ka olelo huna a ke alii; a oaa iho la o Aiwohikupua, alaila, lialiu pono &ku la o Aiwohikupua ma kahi a Kauakahialii e noho mai aaa, olelo aku la. "E Kauakahialii e, ia oe no e leamallio ana ia makou no Laieikawai, komo koke iho la iloko o'u ka makemake no kela wahine; nolaila-, moe ino lio'u mau po e ake • ike, aolaila, holo aku nei au ahlki 1 Hawaii, pii aku nei maua a mahma'nma puka n Paliuli, i na-

na aku ka hana i ka hale 0 ke alii, aole i kana mai o ko'u hilahila. "No ia ike ana o'u hoi mai nei au; a manao mai nei o na kaikuahine la hoi ka 'mea e loaa ai, kii mai nei, i hele aku nei ka hana me na kaikuahine ahiki i ka hale, 0 ke alii, kuu aku hoi i ka na kaikuahino loaa; i 1 ana aku ka hana--1 ka hoole wale ia no, a pau na kaikuahine eha, koo o kahi muli loa o'u, o kō'u hilahila no ia hoi mai noi, he oi no hoi kela o ka wahine kupaa nui 'wale, aole i ka lua." Iloko o kela manawa a Aiwohikupua o kamailio ana no ka paakiki' o Laieikawai; ia manawa e noho | ana o Hauailiki, ke keiki puukani o Mana iloko o ka ahaaina, he keiki kaukaualii no hoi, oia ka oi o ka maikai. Ku ae la oia iluna, a olelo aku la ia Aiwohikupua: 4< He hawawa aku la no kau hele ana,"~fcole au i maiiao he wakine paakiki oia, ina o ku aku au imua o kona mau maka, aolo au e olelo aku iaia, nana no e hele mai inma ou, & hui mauā; alaila, e ike oukou e noho aku ana maua me kuu wahino." I aku la o Aiwohikupua: ''E Haūailiki e, ke makemako nei au e helo oe i Hawaii, ina e lilo mai o Laieikawai, he oi ae oe ; aohe lua; ! a na'u no e hoouna me oe i mau kanaka, a ia'u na waa, a i nele oe ma keia hele ana au, alaila, lilo ko mau aina ia'u; a ina i hoi mai oe me Laieikawai, alaila, nou ko'u mau ftina." Ia holb ana, hiki aku la lakou iwaho o Makahanaloa, i nana aku

ka hana o laleou nei, e pi'o ana ke anuenue i kai o Keaau. Olelo aku ln ke kuhina o Aiwohikupua ia Hauailiki. "E nana oe i kola anuenue e pi'o j»ai la i kai, o Keaau no ia; a aia ilaila o Laieikawai, ua iho ae la i ka nana hēenalu." I mai la o Hauailiki: "Ka i no aia o Paliuli kona wahi noho mauf" A i kek'āhi la ae, ma ka auwina la, hiki aku la lakou i Keaau, ua hoi aku nae o Laieikawai mo na kaikualiine o Aiwohikiipua iuka o Paliuli. s Ia Hauailiki ma i hiki aku ai, aia hoi ua nui na mea i hele mai e nana keia keiki oi kelakela o kā maikai mamua o Kauakahualii ame Aiwohikupua, a he mea mahalo nui loa ia na na kamaaina o Keaau. I kekahi la ae ma ka puka ana a ka la, uhi ana ke awa, ame ka noe ma Kēaau apuni, a i ka mao ana ae, aia hoi, ehiku mau wahine e noho ana ma ke awapae o Keaau, a hookahi oi oia poe. Akahi wale no a iho na kaikuahine o'AiWohileupua ma keia hele ana o Laieikawai, eliko me kana olelo hoopomaika.i Ia Laieikawai ma e noho ana ma kela kakahiaka, ku ae la o Hauailiki a holoholo āe la imua o lakou la, e hoiko ana iaia iho ma kona ano kanaka u'i, mo ka manao 0 maliuia mai o ke aliiwahine o Paliuli. Heaha la o Hauaililei ia Laieikawai? Ho opala paha! Eha na la o LaieiJ?āwai o ka hiki ana ma Keaau, mahope iho o ko Hauailiki puka ana aku; a eha no lioi la o ko Hauailiki hoiko ana iala imua o Laieikawai, aole nae he maliu iki ia mai o kana holoholo mamua. I ka lima o ka la o ko Laieikawai hiki ana ma Keaau, manao iho la o Hauailiki e hoike iaia iho imua o" kana mea o iini nui nei no kona akamai ma ka, heonalu; he oiaio, o Hauailiki no ka oi ma Kauai no ke akomai i ka heenaiu, a oia no ka 01 i koiia mau la, a he leeiki kaulana, a kaulana no hoi no kona u'i. I ua la Ja, i ka puka ana a ka 1.-i, aia na ma kulana na!n, ua kane, ame na wahine. I na kamaaina e akoakoa ana mn kulana heenalu, wehe ae la o Hauailiki i kona aahu kapa, hopu iho la i kona papa heenalu (he olo), a hele aku la a ma kahi e kupono ana ia Laieikawai ma, ku iho la oia no kekahi mau minuto, ia mar nawa nae, komo mai la iloko o n> kaikamahine o Aiwohikupua ka makemake no Hauailiki. I. aku Ia o Mailehaiwale ia Laieikawai: "Ina paha aole tnakou i hoolaaia e ko makou mau makua, ina ua lawe au ia Hauailiki i kane na'u; minamina wale ka meaai." I aku la o Laieikawai. "Ua ma* kemakeia no hoi au, ina no hoi aola au i hoolaaia e ko'u kupunawahine, nolaila, he mea ole iho la keia makemake nui o'u." "0 kaua pu, ,; wahi a Mailehaiwale. A pau ko Hauailiki mau minute hookahakaha, lele aku la ua o Hauailiki me kona papa heenalu i ke kai a au aku la a kulana nalu.

Ia Hauailiki ma kulana nalu, kahea mai la kekahi kaikamahino ka* waaiua. * <f Pae kakou." "Hee hoi paha," wahi a Hauailiki, no ka mea aole ona makomake e hee pu oia me ka lehulehu ma ka nalu hookahi, makemake no oia e hookaokoa iaia oia wale no ma ka nalu okoa, i kumu e ike naai ai o Laieikawn} na koua aka: mai i ka heenalu, malia o makomakeia mai oia; eia ka aole! A hala aku la na kamaaina, o-hu mai la he wahi nalu opuu, ia manawa ko Hauailiki hee ana i kona nalu. Ia Hauailiki e hee Ia i kona iialu, uwa ka pihe o na kamaaina, ame na kaikuahine o Aiwohikupua. Heahn la ia ia Laieikawai, a no kft lohe ana aku o Hauailiki i keia piha tiwa alaila, manao iho la oio, ua hui pu me Laieikawai i koia leo uwa, aolo ka! Hoomau aku la oia i ka heenalu, a hala elima nalu, o ia mau no; aole nae i loaa ka heaheaia mai, nolaila, hooninka mai la ia Hauailiki lee kaumaha, me ka hooiaio i kela olelo a Aiwohikupua no.ka paakiki 0 Laieikawai. <1 n. MOKUNA XIV A ike maopopo ae Ia <> Hauailiki, aole i komo iloko o Laieikawai ka makemako iaia, ma ia nua, hoopau ae la oia i ka heenalu m:i ka papa; manao ae la oia e kaha. Haalele iho la oia i kona papa, a au aku la i kulana heenalu. laia e au ana, olelo ae la o Laieikatvai i kona mau hoa. "Ē ua pupuleia o Hauailiki." I aku la kona mau hoa. "Malia paha o kaha nalu ana!" Ia Hauailiki ma ikuJana-nalu, 1 ka nalu i ea mai ai a kakala ma kona kua,-ia manawa kaha mai la oia i ka nalu, pii ke kai me he niho puaa la ma o a. ma o o kona a-i. Ia manawa uwa ka pihe ouka, akahi no a loaa mai ia Laieikawai ka akaaka, a he mea maliluni no hoi ia i kona mau maka, ame ka lehulehu holookoa; 110 ka mea aole labou i ike iki i keia .nea; a ike aku la o Hauailiki i ko Laieikawai akaaka ana iho, manao iho la oia, ua komo ka nialeemake ia Laieikawai ma keia hana a Hauailiki, alaila, hoomau aku la oia ma ko kaha nalu, a hala elima nalu, aole i loaa ka hea mai a Laieikawai iaia nei. Nolaila, he mea kaumaha loa ia ia Hauailiki, ka maliu ole mal o Laieikawai iaia a he mea hilahila nui loa hoi nona, no ka mea, ua olelo kaena mua kela ia Aiwohikuua. No k&ia mea, lana malie iho Ja oia ma ke kulana nqlu, iaia e lana malio ana, ua kokoke mai ko Laieikawai ma manawa hioi i Paliuli. Ia manawa, peahi mai Ia o Laieikawai ia Hauailiki; a ike aku Ia o Hauailiki i ka peahi ana mai, alaila, ua hoomohalaia kona naau kaumaha ame ke kanalua. I iho la o Hauailiki oia wale no. "Aole no ka hoi oe e kala i makemake ai i ke keiki o Kauai, hoololohi wale iho no!" (Aole i pau.)