Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXV, Number 24, 17 June 1926 — KEKO HONOLULU NEI POE I NA AINA HOOPULAPULA Nui na Manao Mahalo i Loheia no ke Kulana Holomua o ka Hana Hoopulapula ma ka Huakai a ka Ahahui Kamehameha no Molokai [ARTICLE]

KEKO HONOLULU NEI POE I NA AINA HOOPULAPULA

Nui na Manao Mahalo i Loheia no ke Kulana Holomua o ka Hana Hoopulapula ma ka Huakai a ka Ahahui Kamehameha no Molokai

0 ka poft a pau i bolo makaikail aku i na aina hoopulapula ma Molokai malalo o na hooponopono ana a ka' ahahui Kamehameha i haalelo iho ai ma ka Mauna Kea nia ka 1 hora 1 p. m., o ka po Poaono a i hoi mai mai Kaunakakai mai ma ka hora 6 p. m., o ke Sabati a ku mai i Honolulu ma ka bora 10 P. M. o ia po, ua piba lakou a pau i ka hauoli no ka lakou mau mea i ike ai, me ka maluhia ame ka Ioaa ole 0 na ulia. ma ke alahele nioana a ma ka aina, a Ua haawi ae la lakou i na māhalo kiekie i aOscar P. Cox, 1 ke Kapena Sel£ o ka Mauna Kea a i ka poe a pau i hoolala i kela huakai makaikai me ka holopono. Ma ka hora 11 p. m., o ka po o ka Poaono i hala ka haalele ana iho o ka mokuahi Mauna Kea i ke awa 0 Kou a au aku la ua Nene aukai la ma ke Kai o Pailolo no ke awa o Kaunakakai ka Pahuhopu, a ua hookuuia iho ka heleuma ma ka hora 5 a. m., a oi, a mahope o ka pau ana o ka aina kakahiaka i hoomakaia ai ka hoohikihiki ana i na mea apau noulea o ka aina; e mahalo nui ia ke kokna a kekahi mau waapa mahu elua, na paahana na laua i kolo aku i na waapa i piha i na ohua no kekahi mau kelepa eono a ehiku ahiki i ka pau ana o ka poe makaikai no ka uwapo. O na ohua i hiki mua aka i kahi e hoolulu ana na kaa otomobil» no ka lawe ana i ka poe makaikai e hoomakaikai ma na aina hoopulapula i loaa mua ko lakou mau kaa mai na makam&ka mai ua hala mua aku lakou a koe ka poe i makaukau ole ko lakou mau kaa. O ka ahahui Kamehamehn, e alakaiia J»na a ka Bana Hawaii malalo o ke alakai anā a ka Pro£. Keālakai ka hope loa o ka haalele ana i ka uwapo. No Na Aina Hoopalapula Aole hookahi o ka poe makaikai 1 hoea aku i na aina hoopulapula i nele ka hauoli o ka naau no ka lakou mau mea o ka ikemaka ana ma na * inft hoopulapula ma Hoolehua, Palaau, Kalamaula, ame Kalanianaole, a no ka mea ua hoike mai na mea a lakou i ikemaka aku ai i na hana hou maluna o ia mau aina, e ku mai ana na hale noho maikai, e hoomakaia ana kekahi mau hale e kukulu a e ahu mai ana no hoi ka laau no kekahi mau hale hou a kukuluia aku, a mawahQ ae o ia, e ulu ana na mala kulina, na mala ipu aiwaha a ipuala, na mala uala, a pela aku, he mau haneri eka lehulehu i paa ia mau mea, a ma ka hoike hoolana manao i loaa mai ia Mr. Rudolph Duncan mai he mau haneri dala lehulehu i loaa i kekahi o ia poe mai na tona Iehulehu mai o na ipu aiwaha i kuaiia aku. Ma na aina o Hoolehua ame Palaau he nani na home ke nana aku, me ka hoopuniia me na mea kanu like ole, a o ka mea oi akn o ka hoohauoli mai i ka noonoo aole hale nele ka ikēia aku o na keiki me ka maikai o na ola kino o na makua a pela me na keiki. Mamuli o ka paala loa o kela mau mahina, e like me ia o ka hoakaka mai ia Mr. Duncan i hoonawaliwali ai ka ulu o kekahi mau mea kar.u no ka mea he aina kula, a ma ka Poalima wale aku no k«- i hala ka loaa ana kekahi wahi kuaua koikoi. 1 Ma kahi o na hanen eka i paa i ke ' kanuia me ka ipu aiwaha, a ma- j muli o ka la he ano Iiilii a maikai ole ka ulu ana o na ipu aiwaha a pela pu me ke kulina, o na kulina' nae i kanui a i ka wa kupono he | mau haneri eka ka nui ua oo a ua' makaukau no ka ohi ana, o na kulina hou i hala hop» loa ke kanuia ana ua ano.maloo mai no ka loaa ana i ka wela o ka la. I mea hoike no ka huā o kela mau aina hopulapula ua boi mai kekah! poe me na ipu aiwaha, ame na pu nunui i ike ole ia ma Honolulu nei. He nani ka waiho ana o ka aina ma Hoolehua, Palaau a ma Kalua- | koi i kupono Ioa no kekahi mahiko

nui ina nfei no ka ® wi!, ® ka -wai i loaa i ka poe hookuonoono no na hom» vrale no aole no ka hoopulu e hooma'u ana aku i ka aina. He mau mlle lehulehu ka mamao o keia mau aina mai ke awa aku o Kaunakakai a ne ka lak<"> wale no me na kaa ka pono o h •noho ana nia ia mau aina. I kulike me ka Mx. Duncan, Vr kakauolelo mana hooko a k« Ko. misina o na Home Hawaii, ua apono j ia ke kanawai Komiaina Home Hn waii e ka Peresidena o Amerika Huipuia ma ka la 9 o lulai, 1921. a ua malama hoi ke Komisinia i , | kana halawai mua loa ma ka 1:v .( jl6 o Sepatemaka 1921, a ma ka la * 26 o Sepatemaba e hiki mai ana o keia makahiki e piha ana na mnlenhiki elima o ka hoaoia ana o k-; hana hoopulapula ma Molokai a pela pu me na aina ma Keaukaha, Waiā» kea, Hilo, Hawaii. īloko o keia mau makahiki elima | ho 188 mau halawai i malamaia • ke komisina no ka noonoo ana maluna o na ninau like ole e ulu mai ana mai kekahi manawa a i kekahi. Ma Molokai he mau aina mahiai a hanai holoholona a he mau apana pahale ka i hookaawaleia e ke komiainia; ma ka apana Kalanianaole he 22 mau apana mahiai a he 18 mau pahale noho, he 74 mau apana mahiai ma Palaau a ma Hoolehna, a he elua maU apana mahiai ma Ka* paakea, huina nui o aa apana aina mahiai he 116, a o ka heluna nui o na kanaka e noho mai la maluna o ia mau apana aneane i ka ehiku haneri. Na Hoolllo o ke Komlalna O na hpolilo o ke komiaina flokp 0 na makahiki elima no ke kii ana Ik a wai aia ma kahi o ka $152,000, no ka hana ana i na alanui, ka hoopuni ana i na aina o ke komiiina me ka pa laau ame ke ana aaa 5 na aina he $200,000, na dala i hoaieia aku i ka poe hookuonoono ua hikt aku ka hnina nui i ka $250,000 nolaila aneane e pau loa ka hapalua e na dala kaa mau o ka waihona o ke komiaina i ka hooliloia no aa hana liou paamau mamna e ka hiki ana i ka poe hookuonono ke «oho m.v luna oka aina. Ina no ka hoomauia aku o na hoolilo e like me keia ! la o ka haawina dala o $1,000,000 i hookaawaleia ai no ka waihona kaa mau a ke komiaina aneane e hakanaka. Iloko o ka manawa e noho ana 0 ka ahaolelo i ka makahiki i haln, elike ne ka Mr. Duncan, he el'ia. mau bila kanawai i hookomoia aka 1 ka aha senate, hookahi bila n» ka hoomalu ana i ka lokowai » Meyer ame na aina e hoopuni mni ana, nona ka iliaina aneane i ka* 2000 eka no $69,000. O ka bil.% elua no ka eli 'ana i kekahi laina auwaha no ka lawe ana i ka wal koena mai Waihanau mai noloko o4 ka lokowai a Meyer, a no ka hoomoe ana i lairta paipuwai mai k» lokowai mai a Meyer ahiki i Palnau, ame Hoolehua no ka hookahekaha an a i na mea kanu, aohe nae k» aenate i hooholo i kekahi o keia mna bila. Hookahi wale no mea e ola ai «. e waiwai ai na aina ma Palaau, a ma Hoolehua ma nei mua aku, oia no ka loaa o ka wai lawa kupoa» e hiki ai ke hooma-uia ka aina a e> ulu nui ai na mea kanu, no ka mra mamuli o na ia papaala o ka nakahiki i hala a pela hoi me ko k«i» maKahiki a i lilo ai hoi ka papaala i mea hoemi mai i ka ulu o na mea kanu, ua lilo i mea hookunana i kai manaolana hana o ka poe noho hoo* kuonoono, o ka mea kokua wale n<* ia lakou oia na kulu pakaua mai a ke nele ia maloo na mea kanu. TTa Paa Na Aina I Ka Paia O na aina o ke Komisina Home Hawaii e hoomaka ana mai Kahf\kai ahiki i ke kuahiwi he mau kankani eka ka nui a e hookaawale ap n h°i ®ai na aina mai o ka ohana Kuke ua paa wale no i ka paia, m» ka hookaawaleia o kekahi mau eka lehulehu i maa aina hookua lioloholona no ka poe hooknonoono, he mau eka lehnlehu no ka paka a i kahua no na halepule e kukului» aku ai, o ko ka Hoomana Moremonn ka halepule mua e ku mai la, no na halekula, a i p a ilina. Ma ka mea oiaio e hoike ae ua Ikeia ka holomua o ka hana i makemakeiia aole nae i ka nui ame ka lawa o ka mea i makemakeia e hanaia mai, o ka manaolana wale ae o

mai la ka papa himeni o Halawa i kekahi mau himeni hoonanea a ku i ka hauoli ke lohe aku. ka hanaia mai o kekahi mea e ka aliaolelo lahui Ka Papaalna Nul i Hoomakaukauia Mahope o ka holo makaikai ana I o ka hapanui o ka poe ma na aina hookuonoono, a ua hoea loa aku hoi kekahi poe a kiei i na aina o Kalaupapa ame Kalawao, ua hoohauoliia aku lakou mahope o ka hoi ana mai me na'mea « oluolu ai ke kino ma kekahi papa aina nui i hoomakaukauia malqko o ka ulu nui o Kalamaula i luluu i na meaai Hawaii, a oiai kekahi poe e ai ana ua haawi Na na keiki o ka bana Hawaii kekahi mau himeni hoohauoli 1 haawi mai a me kekahi poe himeni e ae i hoolaunaia mai, mahope iho o ka pau ana o ka haiolelo a Oscar P. Cox, Chas. N. Arnold, C. P. laukea, John C. Lane, W. C. Aehi Sr. ame L. T. Lyman. He mau hula olapa a he mau hulahula haole na hana hope loa. Na John H. Wise, ka lunahoomalu, i hoolauna mai i ka poe hi* meni ame ka poe haiolelo. Hu ka aka o ke anaina i ko Oscar P. Cox manawa o ka pahapaha ana mai i kekahi mele Hawaii, a ma ka hapa hope o kona nianao ua haawi mai oia i kona mahalo nui i ka poe a pau i akoakoa mai i aneane i ka 2000 ka nui. Ma ka hapanui o na manao paipai mai ka poe mai i hoolaunaia mai e noi mai ana i na Hawaii e hooikaika e hoomau aku i na hana ma na aina hookuono, na wahi a lakou e noho a e hana ana. Ma ka. hora 3 p. m., ka hoomaka ana o ka poe e hoi mai ana no Honolulu nei o ka hoi ana aku no ka uwapo no ka hoihoiia aku i ka moltu, a mamna koke iho o ka hora 6 p. m., ponoi i pau mai ai na ohua a pau loa noluna o ka Mauna Kea, a ma ia manawa no i hoomaka ai ka Muna Kea e hoi mai no Honolulu nei me ka piha o na mea a pau i ka hauoli.