Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXV, Number 31, 5 August 1926 — MOOLELO NO LAIEIKAWAI KA U'I HELU AKAHI O PALIULI I KA UKA O PUNA. [ARTICLE]

MOOLELO NO LAIEIKAWAI KA U'I HELU AKAHI O PALIULI I KA UKA O PUNA.

MOKUKA XVHL (Kakauia • 2. P. K. Kawaikaumaii* ka makaokaopua.) (Hoomauia maL) Hoolale ae 1« kona man makua i J3M kanaka e hoomakaukaa i na waa m» Hinaikamalama e holo ai i Kanai, a wae ae la i mau hoewaa, a i mau hoahele knpono no ke alii elike me ke ano mau o ka huakai aliL A ko ke alii mau pono no ka hele ana, kau aku la o Hinalkamalama ma na waa, a holo aku la no Kanai. laia nei i hiki aku ai, aia o Aiwohiknpna me Poliahu rra Mana, e akoakoa ana na alii n-alaila, no ka la hookahakaha o Kaaaiiiki me MakawelL Ia po iho,' he po le'ale 'aia no na a!ii, he kilu, a he kaeke, na le 'ale'a ia po. Ia Aiwt)hikupua ma e le 'a!e 'a ana ia manawa, ma ka waenakona o ka po, hiki aku la o Hinaiakamalama a noho iloko o ka le'ale'a; a he mea malihini nae i ka ah& keia kaikamahine malihini. Ia manawa a ia nei i komo aku i,i iloko o ka aha le'ale'a, aole ra? o Aiwohikopna i ike maopopo mai ia manawa, no ka mea, tia lilo i ka hnla kaeke. I Ia Hinaiakamalama e noho ana j iloko o ka aha le 'ale 'a, aia ht)i, na komo Uoko o Hauailiki ka iini nni; ia manawa hele akn la o Hauailiki a i ka mea nme i akn la: "E hele oe a olelo aka ia Aiw<s- - e hoopaa ka hula kaeke, i kDu ka le 'ale'» i koe, aia a kiln, alaila, kii akn oe a nme mai i ka -*rahine o ko 'u pili ia o keia po." Ma ke kanoha a ka mea nona ka po le 'ale 'a e kilu, na hoopauia ke kaeka. Ia Hanailiki e kilu ana me Poliahu, a i ka umi o na hauna kiln a iana, ia manawa ka mai la ka mea nme a kaapnni ae la apnni ka aha, hoi mai la a kan akn la i ka maile ia Hanailiki me ke oli ana, a kn mai la o HauaiiikL I» manawa, kaili mai la ka mea nme i ka maile a kau aku la malana o Hinaikamalama, a ku mai la oif. Ia manawa a Hinaikamalama i kn mai ai, noaoi aku la oia i ka mea nme e olelo ae, a knnou mai la. ka mea nme. Ninau aku la o yr;n»it»in«iaw>« i ka mea nona ka aha le 'ale 'a, halia mai la no Hauailiki me Makaweli. Hoko o kela manawa, huli pono aku la o Hinaikamalama a olelo akn la ia HanaUiki: "E ke alii nona keia aha le'ale % ua lohe ae la an ame keia aha 5 ua umeia ae nei kana e ka mea nme oka aha le'ale 'a au, eke alii, uo ka hoohni ana ia kana no ka mn|va pokole, alia nae an e hooko i ka nme a ka mea nana i nme ia elike me kona makemake; aka, e koakaka ae an i ko'u knleana i hiki mai ai ia Kauai nei, mai kahi loihi mai. "Oia la, o Aiwohiknpoa ko'n kuleana i hiki mai ai i keia aina, no knn lohe ana ae nei ua hoax> oia la me Poliahn, nolaila, i hele mai nei au e ike i ka ia la hoopunipuni nui ia'u; no ka mea, hiki ae kela i Hana ma Maui, e heenalu ana makou, na laua la nae ka heenalu hope a pau ka laua la heennlu ana, hoi lana la • konane ana makou. Makemake no oia la i ke konane, kau hou ka papa konane a paa, ninau akn au i kana kumu pili, knhikuhi kela i na kaulua; olelo akn au, aole o'u makemake i kana kumu pili, alaila, ha'i akn au i km 'n kumu pili makemake; o na kino no o maua, ina e make au iaia la ma ke konane ana, alaila, lilo au na ia la, ma kan amau hana apan e olelo ai ia'u, malaila au, ma na mea kapono nae, a pela no hoi au ina e make kela ia'u, alaila, «like mo kana hana ia'u, pela no ka'u hana iaia; a holo like ia mana keia olelo paa. *'I ke konane ana nae, aole i liuliu, paa mna ia'u na luna o ka papa konane a maua, o ko ia la make iho la no i*. I aku au iaia la ua mo oe; e pono oo ke noho me a'u, elike me ka kaua pili ana: I "I mai kela. alia au e hooko i kau kumu pili a hoi mai au mai kou huakai kaapuni mai, alaila, hookoia ke kumu pili au e ke aliiwahine o Hana nei. "No k«ia olelo maikai a oa holo like ia ia maua, a no keia mea, noho puupa® au me ka maluhia mai i keia la; a no kuu lohe ana ae nei he wahine ka ia nei o i* ko'u mea i hiki mai la i Kauai nei, i ka ia nei hana kolohe i ko'u knleana a komo mai la i ko aha le.'ale'a e ke alii, o ia la." Ia manawa i hohe ai ke au'aina kanaVa ame na alii apau, ua nene aku a nene mai ka aha kanaka me ka hoahewa loa ia Aiwohikupua. I* manawa a Hinaikamalama $ hai»ldo ana, eia no o Poliahu ke hoolohe nei; i keia lohe ana o Poliahu i keia mau olelo, ,na hoopihaia o- Poliahii e ka huhu wela, a 0 kona ku no ia a hoi no Maunakea. l£ahope iho, o ka hiki ana mai o Lilinoe, ke manao nei o Lilint>e ke pono nei ka noho ana o Aiwohikupua ma me Poliaha; eia ka ua "hannaele Ewa i ka Moae." Mahope iho nae o ka haiolelo ana a Hanaikamalama,, hoomaka hou ke kiln, ia Aiwohikupua laua me Ma-

kaueli ke kilu ia manawa. Ia manawa ku hou mai la ka mea ume a hooili hou i k& malie maluna o Hauailiki me Hinaikāmalama a ku ae. la iluna o Hauailiki, a ku mai la no hoi o Hinaikamalama. Ma keia ume hope, ha'i mai la o Hinaikamalama i kana olelo imua o Hauailiki. "E ke alii e, oa hoohuiia kaua e ka mea nme ma ka mea mau o na aha le'ale'a; aka, alia au e ae aku, aia a ae mai o Aiwohikupua e hooko maua i na hoohiki a maua, a pau ko ma'ua manawa, alaila, ma ka po le'ale'a hou a ke'alii, e hoo* kt)ia ai ka ume o keia po no kaua." Alaila, he mea maikai loa ia i ko Hauailiki manao; a no keia olelo a Hanaikamalama, lawe ae la o Aiwohikupua ia Hanaikamalama no ka hooko i ka laua hoohikL

Ia po no, iloko o ko laua manawa hoomaha no ka hooluolu i ka hoohiki ana, hiki mai lā ma o Hinaikamalama ke anu maeele loa, no ka mea, ua kua mai la o Poliahu i ke anu o kona kapa hau maluna o kona enemi. Ia manawa hapai la o Hinaikamalama he wahi mele penei: He anu e he a-nn, He anu e wale no hoi keia, Ke ko nei i ke ano o kuu manawa, hewa ka paha leko o ka noho hale, Ke kau mai nei ka halia i kuu manawa, No ka noho hale paha ka hewa-e, E kuu hoa-e, he anu-e. MOKUNA XIX. A pau ke oli ana a Hinaikamalama a olelo aku la oia ia Aiwohikupua: "Auhea oe, e apo mai oe ia'a a paa i mehana iho an, hele mai nei Ikuu anu a nui aohe wahi anu ole." Alaila, hooko mai la o Aiwohiknpua i ka -wahine ole, alaila, loaa mai la ka mehana elike me mamna; a hoomakaukan iho la laua e hooluolu no ka hooko i ka laua hoohiki ma ka hoopalau ana, alaila, hiki hou mai la ke anu ia Hinaikamalama, o ka elua o kona loaa ana X ke anu. i Ia manawa, hapai hon ae la oia he wahi mele, penei: .! "E ke hoa e, he a-nu, j Me he anu hau kuahiwi la keia, Ke anu mai nei ma na kapuai, ; Ke koni nei i kuu manawa, I Kuu manawa hiamoe-hoL" I keia manawa, olelo aku la Hinaikamalama ia Aiwohiknpua:' "Aole anei oe i ike i ke kumu o keia anu ana o kauat Ina ua ik'e ioe i ke knmu o keia ann, alaila, e hai mai; mai hnna oe!" I aku o f Aiwohikupua: "Xo ko punalua keia ann, ua huhu paha ia kaua, wolaila, aahu ae la i ke kapu hau ona, nolaila na anu." Pane aku la o Hinaikamalama. 'fUa pau kaua, no ka mea, ua pili ae la no na kino o kaua, a ua ko ae la no ka hodhiki a kaua." i I mai o Aiwohikupua. "Ua oki kaua i keia manawa, e huokāawale j kaua, apopo ma ke awakea, alaila, o ia ka hooko ana o ka hoohiki a I kaua.'' "Ae," wahi a Hinaikamalama; a kaawala aku-la laua, alaila, loaa iho la' ia Hinaikamalama ka moe oluolu ana ia koena po ahiki i ke ao ana. Ma ke awakea, lawe hou ae la 0 Aiwohikupua e hooko i ka. lana mea i olelo ai ia po iho mamua. Iloko o ko laua manawa i hoomaka ai no ka hooko ana i ka hoohiki, alaila, na pono ole ia mea i ko Poliahu manao. Ia manawa lawe ae la o Poliahu 1 kona kapa la, a aahu iho la, ia manawa ka hookuu ana aku o Poliahu i ka -wela maluna o Hinaikamalama. Ia manawa, hapai ae la oia he wahi mele, penei: (Aole i pau.) —