Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXV, Number 33, 19 August 1926 — MOOLELO NO LAIEIKAWAI KA U'I HELU AKAHI O PALIULI I KA UKA O PUNA. [ARTICLE]

MOOLELO NO LAIEIKAWAI KA U'I HELU AKAHI O PALIULI I KA UKA O PUNA.

MOKUNA XIX. (Kaiania e Z. P. K, Kawaikaumaiika makaokaopua.) (Hoomauia mai.) 44 H« -wela e, be Trela„ K« po'i mai nei ka wela o kuu ipo ia'u, Ke hoohahana nei i kuu kino, Ke liooaakulu nei hoi i kuu mau««, N* ipo paha keia wela-e." I aku o Ai-wohikupua. "Aole no'u r-a wela, malia paha no Poliahu no ra wela, aa huhu paha ia kaua." I aka la o Hinaikamalama. "E bf>omanawanui hou kaua, a ina i hiki hoa mai ka wela maluna o kaua, alaila, haalele mai oe ia'u a hookaawale aku oe!" Mah«pe iho o keia mau mea, ho-, a« kott ae la laua i ka laua hana e» ka kooko i ka laua hoohiki. Ia aaiiawa, kau hou mai la no ka wela maluna o laua, alaila, hapai hou ae la oia ma ke mele: "He wela-o he wela-la, Ke apu mai nei ka wela a ka po ia'u, Ke ulili anapa nei i kuu manawa, Ka wela kukapu o ka hooilo, I haoa enaena i ke kau, Ka Ia wela kulu kahi o ka Makalii, Ke hoea mai nei ka wela ia'u e hele, f: hele no-e." !a manawa ke ku ae la no ia o Hinaikamalama hele. I mai o Ainhikupua. ' * Ka i no o ka haawi mai i ka alaila, hele aku." I mai la o Hinaikamalama. "AoJr e haawiia ka ihu ia oe, o ka hao ana raai ia o ka wela o ua wahine nei au, pono ole. Aloha oe." E waiho kakou i ke kamailio ana ao Aiwohikupua maanei. £ pono e kamailio pokole no llinaikaniala»a. Hahope iho o kona hookaawale aaa ia Aiwohikupua, hele aku ]a oia a aoho ma ka hale kamaaina. Ia po Iho, he po le'ale'a hou no ia no Haaailiki me na alii ma Puuopapai. la po, hoomanao ae la o Hinaikamalama bo kana kauoha ia Hauailiki, ■īahope iho o ko laua umeia ana, a ■aana hoi o kona hoohuiia ana me Aiwohikupua. I kela po, o ia ka lua o ka po le'ale'a, alaila, hele aku la o Hinaikaaalama a noho pu aku la mawaho o ka aha Ia manawa, na Kauakahialii laua me Kaililauokekoa ke kilu muaj iho, na Kaililaookekoa me Makaweli, ka lua o ka po le'ale'a la laua 0 kilu ana, komo mai la o FoUahu iloko o ka aha le'ale'a. Ta me Poliahu ke kilu h«pe o ia po; a no ka ike ole o ka mem ume ia Hinaikamalama i kela pe, nolaila aole e hiki i ka mea ume ke koamaka i kana hana; no ka mea, na oleloia i ka po mua, no Hauailiki ame Hinaikamalama ka le 7 ale'a mua o ia po, a no ka loaa ole I ka maka 0 ka mea nme, ua lilo ka le'ale'a i na mea e ae. I k« kokoke ana e ao ua po nei, huli ao la ka mea ume iloko o ka aha ia Hinaikamalama, a loaa iho la. Ia manawa ku mai la ka mea wm a waenakolu o ka aha, ia HauaiHki ma Poliahu e kilu ana, ia mauwi kaai aku la ke oli a ka mea nma, e hookolili ana i ka welau 0 ka maile iluna o Hauailiki, a >»;ii mai la ka mea ume i ka maile, alaila, ku mai la o Hauailiki. Hele aku la ua mea ume nei a loaa o Hinaikamalama, kau aku la 1 lu. maile a kaili mai la. Ia manawa, ku mai la o Hinaiakamalama mawaho o ka aha imua o ke anaina. A. ike mai la o Poliahu ia Hinaikamalama, kokoe aku la na maka i ka ike i kona enemi. A hala aku la o Hauailiki me Hinaikamalama ma kahi kupono ia laua e hooluolu ai; a ia'-laua e hui ana, i aku la 0 Hinaikamalama ia Hauailiki: •'lna he lawe kou ia'u no ka manawa pokole a pau ae, alaila, ua yau ae la no kaua, no ka mea, aole pela ka makemake o ko'u mau makna, alaila, e waiho ia'u pela. Aka, jna i manao oe e lawe ia'u i wahine hoao nau, alaila, e haawi au ia*u nau a mau loa, elike me ka jrakcmake o ko'u mau makua." No keia olelo a ka wahine, ha'i akn o Hauailiki i kona manao. "Ua pono kou manao, ua like no kou mame ko'u, aka, e hoohui mua īa kaua iho elike me ka makemmke o ka mea ume, a mahope aku aiaila. hoao loa kaua." "Aole pela," wahi a Hinaikae waiho pela ia'u ; ahiki i ko« kii ana ae ia'u i Hana." I ke kolu o ka po le'ale'a o Haui aa alii e akoakoa ana, ame «a mea e ae, o ia ka po i hui ai 0 Mlinoe, Poliahu, o Waiau i ka piko knakiwi o Maunakea ame Kahoopoakane, no ka mea, ua imi mai lakou ia Poliahu, me ka manao ko pono nei ko Aiwohikupua ma noho aaa me Poliahu Ia po, ia Aiwohikupua me Maka*reli e kilu ana, i ka waenakonu o to laua manawa le'ale'a, komo ana na wahine noho mauna iloko o ka aha le'ale'a. Ia Poliahu ma eha e ku ana mo na kapa hau 0 lakou, he mea e ka

hulali ia manawa, ne-i aku la ka aha le'ale'a no keia poe wahine, no ke ano e 0 ko lakou kapa. Ia manawa, popoi mai la ke anu i ka aha le'ale'a apuni ka papa'i kilu, a kau mai la maluna 0 ka aha ka pilikia ahiki i ka wanaao, haalele 0 Poliahu ma ia Kauai. O keia manawa pu no hoi ka haalele ana 0 Hinaiakamalama ia Kauai. (Aia ahiki aku i ka liiki ana 0 Laieikawai i Kauai, mahope iho 0 ko Kekalukaluoiewa hoao ana me Laieikawai, alaila, e hoomaka hot| ke kamailio no Hinaikamalamp,.) Ha keia wahi e kamailio no ke kauoha a Kauakahialii i kana aikane, pela aku ahiki i ka hui ana me Laieikawai. Ia Kauakaliialii me Kaililauoke-' koa ma mahope iho 0 ko laua lioi ana mai Hawaii jnai; oiai, ua kokoke mai ko luua mau la hope; ia mauawa kauoha ae la o Kauakahialii i kana aikane ia ke Kalukaluokewa, i kana olelo hoopomaikai maluna ona, a eia no ia: "E kuu aikane aloha nui, ke waiho aku uei au i olelo hoopomaikai maluna ou, no ka mea, malama, o ka wahine a kaua; aia a haule aku au i kahi hiki ole ia'u ke ike mai ia olua īne ka wahine a kaua, alaila, ku oe i ka moku, a o oe no maluna, 0 ka wahine a kaua malalo, elike no me ka kaua na'i ana i na moku a puni ai pela no oe e noho aku ai me ka wahine a kaua. "A make au, a manao ae paha oe i wahine uau, mai lawe oe i ka

kaua wahine, aole no hoi e mana'o oe iaia o kau wahine ia no ka mea, ua lilo no ia ia kaua. "Aia kau wahine e kii, 0 kuu wahine i haalele aku nei i Hawaii 0 Laieikawai; ina 0 kau wahine ia ola ke kino, a kaulana no hoi; a manao oe e kii, hookahi au mea inalama 0 ka ohe a kaua, aia a malama pono oe i ka oho a kaua, alaila* wahine oe; 0 ia ke kauoha ia oe." Ma keia kauoha a Kauakahialii, ua pono ia i ko ke aikane manao. Ma ia hope mai, make aku la 0 Kauakahialii, lilo ka noho alii 1 kana aikane, a 0 ka laua wahine no ko kuhina; a ma ia hope mai, i ke kokoke ana i ko Kaililauokekoa mau la hope, waiho aku Ia oia i olelo kauoha no ka malama ana ia Kanikawi ka laua ohe kapu me kana kane, elike me ke kauoha a Kauakahialii: "E kuu kane, eia ka ohe, malamaia, he ohe mana, 0 na mea apau au e makemake ai, ina e kii oe ; i ka ,wahine a ko aikano i kauoha ai ia oe, o ka mea no keia e hoohuiia ai olua. "Eia nae, e malama mau loa oe, ma kau wahi e hele ai, a. e noho ai, mai haalele 'iki oe i ka <ohc,- no ka mea, ua ike no oe i ka hana a kau aikane i ko olua manawa i kii ae ai ia'u i kuu wa e aneane aku ana i ka make } mamuli o kuu aloha i ko aikane; na ua ohe Ia keia ola ana e ola aku nei mai ka luakupapau mai, nolaila, e hoolohe oe me ka malama loa elike mer ka'u e olelo aku nei ia oe." MOKUNA XX. A make aku la 0 Kaililauokekoa, lilo ae la ka noho alii apau ]oa ia Kekalukaluokewa, a hooponopono aku la oia i ka aina, ame na kauaka apau malalo 0 kona noho alii. Mahope iho o ka pau ana 0 kana hooponopono .ana i ka aina, ame kona noho a]ii ana, ia manawa hoomanao ae la 0 Kekalukaluokewa i ke kauoha a kana aikane no Laieikawai. Ia Kekalukaluokewa i manao ai e hooko i ke kauoha a kana aikane, kauoha ae la oia i kona kuhina, e hoomakaukau i na waa hookalii mano, no ka huakai kii wahine a ke alii i Hawaii, elike me ka aoao mau 0 ke alii. A makaukau ka ke alii kauoha, lawe ae, la ke alii elua mau punahele a lawe ae la i na kaukaualii ka poe kupono ke hele pu nie ke alii, a lawe 0>) la oia i liona mau aialo apau. I ka malama i oleloia o ka Mahoe mua ? 0 keia ka malama 0 lune; na ka mea e kakau nei keia; 0 na mahina malie, a maikai keia 0 ke kai, a o na mahina ka'i uhu ia keia e ka poe lawai'a uhu; a no keia mau maliina 0 lune ame lulai ka olelo kaulana: "Le'a kulou a ka lawai'a, ua malie." Ua ake loa o Kekalukalut)kewa ilako 0 na mahina malie loa e holo ai me kona mau waa (4,000) a haalele lakou ia Kauai, a holo aku i Hawaii. Ua nui no na la i hala ia lakou ina ia holo ana. Ma keia holo ana a lakou, ua maikai wale no ka moana ahiki ma Makahanaloa i Hilo, ma ke kakaliiaka nui. Ia manawa olelo aku kahi kanaka i ike mua ia n-ai i ke alii. "E nana oe i kela anueuue e ] la iuka, 0 Paliuli no ia, o ia no ua wahi la, a malaila no kahi i loaa ai ia'u." E nee'ana ka ua ia mau la 0 Hilo a lakou i hiki aku ai ma Makahanaloa. (Aole i pau)

— — - He 267 ka nui 0 ka poe i haule hope ka hookaa ana i ka wai ma ke ana mita i ke aupuni kulanakauhale a no lakou ht>i ka huina aie 0 $3,784.08, a e okiia aku ana paha auanei na paipuwai ke hookaa koke ole ia ae.