Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXV, Number 36, 9 September 1926 — MOOLELO NO LAIEIKAWAI KA U'I HELU AKAHI O PALIULI I KA UKA O PUNA. [ARTICLE]

MOOLELO NO LAIEIKAWAI KA U'I HELU AKAHI O PALIULI I KA UKA O PUNA.

MOKUNA XX. . e Z. P. K, Kawaikaumaiika makaokaopua.) Hoomauia mai.) - olelo a kahi kanaka, i v 2ixi: "Alia au e mahaoio i Laieikawai kela hoailona, i r-. a, he mea mau iloko o ka >a :-:'o o ke anuenue, nolaila , r'T!ao e hekau na waa, a e -:rn a malie; a malie ka ua : p;'o mai ke anuenue iloko. - na ole, alaila, maopopo ; a kawai ka hoailona."' j ":ke ko ke alii manao ana .1 mea ko Aiwohikupua. A % :r,ea, noho iho la lakou ma- . r. Ke mo ko ke alii makemake. : anahalu me elua la keu, - ka malie o Hilo, ike maikai- . :a ka aina. kakahiaka nui o ka la umi:.rri?. iua, poka aku la ke alii mai ka hale ae; aia hoi e • ana no ke anuenue elike :!::ua; ma ke kiekie iki ana - -a la, aiA* pi*o ana ke anue-:-?.ī o Keaau, ua hala ae la o -:a .< ai i kai. (Elike me ka : kamaiiio aua mamua ma ko ■ ipua moolelo.) Ma kela la, alii kanalua ana m> kela a. a hplo aku la ahiki i . la lakou i hiki aku ai ma ua hoi aku o Laieikawai PaliulL 'r;ou i hiki aku ai, ua nui - r iaina i lulumi mai e makai- * Kekalnkaluokewa; me ka -r-u\ 0 na kamaaina, "Akahi no - a kanaka maikai nui wale a I kela la a Kekaiukalu- . R.a i holo aku ai ahiki i Kf--3 ike mua mai la o Waka 0 :kaluokewa keia; olelo mai o ; i kana moopuna: "Mai iho : . i kai, no ka mea, ua hiki ■ - r> Kekalukaluokewa i Keaau. rr.a'i la ia oe i wahine oe. Ma- . k!a o Kauakahialii, kauoha : ke aikane e kii mai ia oe v nolaila, o kau kane ia. . a* oe o kaa kaue ia, ku oe i ka .. a ola 00 hoi na iwL Nolaila, oe iuka nei, a hala na la L.īiila iho aku oe, a ina ua oe, alaila, hoi mai oe a : n:rii ia T u i kou makemake ia '■ikaluokewa." Noho iho la \t, a hala na la eha elike Vf kauoha a kona kupunawake kakahiaka nui o ka ha o T .- ;kawai mau la hoomalu, ala ,-ia, ame kona kahu kuapuu aka la i Keaau. Ia laua i .. ;-ki ai, ma kahi kokoke iki e aku ai i kauhale; aia hoi, ua : jnua aka o Kekalukaluokēwa, - a. V-.lana heenaln mamua o ko la- * - kī ana aku, ekolu nae mau • -: e ku ana ma kula na heenalu; y.e alii ame na punahele elua. . I-2:cikawai ma e noho ana ma 1, laua e l»o«ohalua ana no Ke- .. aokewa, aole nae laua i ike r -r.e a ke kupunawahine i ma■—.Kf bL I aku o Laieikawai i . kahu: 4 Tehea la kaua ,1 i kuu kane a kuu kupunaelelo mai neif" Olelo - k >na wahi kahu. *' Pono kak ,;li apau ka lakou heenalu e» ka mea e hele wale mai -. .1e he paa i ka papa heenalu, .0 ke alii no ia, a o ko kane - hoi ia." >:u <■■>'<> a ko Laieikawai kahu, :>»<> la laua malaila e kali -.anawa, hoopau ae la na heeu i ko lakou manawa heenalu, ; mai la a pae iuka. Ia wa TiV.u !a laua i ke kiiia«ana mai o • r,; a 0 na punahele e na kanaka a aku la. O ka papa heenelu . ■> ke alii na sa punahele hoi i - aku, a hele wale mai la no K \ pela i ike ai 0 V a wai i kana kane. A. mao'ho la ia laua ka laua mea i - a ai. alaila, hoi aku la laua i Paliuli, a ha'i aku la i ke -.awahine i ka laua mea i ike ' mai la ke kupunawahine. . makemake oe i ko kane?" " wahi a LaieikawaL I mai Apopo ma ka puka ana la, oia ka wa e a-u ai o Ke- ■ ' « .nokewa i ka heenalu oia waia manawa e hoouhi aku ai - . i. a noe maluna o ka aina apuni 7 cra nri, a maloko oia noe, e — ti aku no au ia oe, maluna • - - ana a hui olua me Kekaluka-~-*-a me ka ike oleia. i apau ka uhi ana o ka noe o ka aina, ia manawa e ike ' - t.i mea apau, o oe kekahi K kalukaluokewa e hee mai ana '• ~alu hookahi, oia ka manawa . ai ko ihu i ke keiki Kauai. 1 i kou puka ana mailoko - i o kon hale, aole oe e kaiki aku i kekahi mea e ae. kekahi kane, aolo no hoi kahi wahine, aia a laa k» ihu " a ukaluokewa, oia kou wa e 0 aī me ua mea e ae. Aia >.a olua heenalu ana, alaila, e a aku au ina manu, ame ka — 'una o ka aina, o kou mana- •. t hoi mai ai, me ko kano a * ko olua hale, alaila, e hooko kino elike nxe ko'u makeA pau keia mau mea i ka :a Laieikawai, hoi aku la oia ■na halealii, oia a me kona -'=■ l aieikawai me kona kahu ma ' e mahope iho o ke kauoha : 5 kona kupunawahine, hoou

na ae la oia i kona kahu e k\i aku ia Mailehaiwale, Mailekaluhea, Mailelaulii, Mailepakaha, ame Kahalaomapuana, kona mau hoa kuka eīike me ka lakou hoohiki ana. Ahiki mai la kona mau hoa kona mau kiai kino hoi, olelo aku la o Laieikawai. «'Auhea oukou e o'u mau ua kuka ae nei au me ke Kupunawahine 0 nakou; e hoao au i kane na'u, nolaila au 1 hoouna aku nei i ko kakou kahu e kii aku ia oukou elike me ka kakou hoohiki an a , mahope iho o ko kakou hui ana maaneL 0 ka makemake 0 ko kakou kupunawahine, 0 kuu kane, a p«heal Aia ia kakou ka hooholo iike, ina e ae ana onkou, ua pono no, ina e ae ana oukou, ua pono i ko kakou manao." Olelo aku Ja o Kahalaomapuana: "Ua pono, ua hoomoe ae la no ko kakou kupunawahine' elike me kona makemake, aohe a makou olelo. "Eia nae, a i hoao oe i ke kane, mai haalele oe ia makon eiike me ka kakou hoohiki ana; ma kau wa|hi e hele ai, malaila pu kakou, 0 oe i ka pilikia, 0 kakou pu ilaila," 1 "Aole au o haalele ia oukou," wahi a Laieikawai. Eia hoi, ua ike mua ae nei kaI kou ma na Mokuna mua he mea | mau no ia Laieikawai ka iho i kai 0 Keaau, ma ka moolelo 0 Hauailiki, ame ka moolelo 0 ka hele mai o Aiwohikupua i Hawaii, a oia mau no ahiki i ko Kekalukaluokewa "hiki ana i Hawaii. I na manawa apau 0 ko Laieikawai hele ana ma Keaau, he mea mau i keia keiki ia Halaaniani ka ike ia liaieikawai ma Keaau, me ka ike ole nae 0 Halaaniani i kahi e h*jle mni ai o Laieikawai; ma ia manawa mai ka hoomaka ana 0 ka inanao kuko e ake e loaa o Laieikawai. aola nae e hiki, no ka mea, ua ulaiia mai e ka hilahila, a hiki ole ke pane aku. A 0 ua Hauailiki nei, ke kaikunane 0 Malio, he keiki kaulana ia ma Puna jio ke kanaka u'i, he hoaka liae. I ka eha nae 0 na la hoomalu 0 Laieikawai, he mea hoohaoi ia Halaaniani ka nalo ana o Laieikawai, aole i hiki hou ma Keaau. Ia Halaaniani i hookokoke mai ai ma kahi 0 na kamaaina o Keaau, lohe iho la oia, e . lilo ana na Laieikawai nei ia lvekalukaluokewa. Ia manawa, hoi wikiwiki aku la oia *e halawai me kona kaikuahine me Malio. Olelo aku la kona kaikunane. 4< E Malio 1 pii mai nei au ia oe e kii oe i kuu makemake.. No ka mea, ina la apau a'u e nalo nei ,ma Keaau no au, no ko'u ike mau i keia wahine maikai, noalila, ua hookonokonoia mai au e ke kuko e hele pinepine e ike i na ua wahine nei. A ma keia la, ua lohe aku nei au e lilo ana i ke alii 0 Kauai i ka la apopo; nolaila, 0 ko mana apāu ma luna ilio ia 0 kaua like e lilo ia'u kela kaikamahine u'i nui wale. "A i kaulana ai ka aina hanau 0 kaua. "Puna Paina ala i ka hala." I mai la kona knikuahine. "Aole na he wahine e, 0 ka motfpuna kena a Waka, o Laieikawai, na haawi ae la ke kupunawahine 1 ke alii 0 Kauai i ka la apopo hoao. Nolaila, elike me kon makemake e hoi oe a kou .wahi, a ma ke ahiahi poeleele pii hou mai oe, a iuka nei kaua e moe ai, a oia ko kaua wa e ike ai ia oe i konele ame ka loaa." # Mamuli o ke kauoha a Malio i kona hoi mai la o Halaaniani a ma kona hale noho ma Kula. Ahiki i ka manawa i kauohaia nona e hele aku i kahi 0 ko* na kaikunhine. Mamua 0 ko laua manawa hiamoe, olelo aku la o Malio ia Halaaniani. Ina e moe £aua i keia po, a i loaa ia oe ka moeuhane, alaila, ha'i mai oe ia'u, a pela no hoi au. "Aia iloko o ka moeuhane e lilo ai 0 Laieikawai ia 'oe, a e hookoia ai ko makemake." Ia laua i haule aku ai e hiamoe, a hiki paha i ka pili o ke ao, ala ae la o Halaainani, aole he wahi loaa moe iki iaia; a ala mai la no hoi o Malio ia manawa hookahi no. Ninau aku o Malio ia Halaaniani. "Heaha kau moe?" I aku la o Halaaniani. "Aole a'u wahi moe, i ka hiamoe ana no, 0 ke oki no ia, aole a'u wahi moe iki a puoho wale ae la." (Aoile i pau.)