Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXV, Number 44, 4 November 1926 — MOOLELO NO LAIEIKAWAI KA U'I HELU AKAHI O PALIULI I KA UKA O PUNA. [ARTICLE]

MOOLELO NO LAIEIKAWAI KA U'I HELU AKAHI O PALIULI I KA UKA O PUNA.

MOKUNA ?fTTTT (Kakāuia e Z. P. F.. Kuwaikaumaiika makao&aopua.) (Hoomauia mai.) Ih niauawa no hoi, ikeia mai la o Laieikawai nio na kaikuahino o I Aiwoliikupua o kuu 'mai aua iluna [ o ke alelo* o Kihauuilulumōku ka moo nui o Paliuli. Ia lakou i hiki ai i kela \va hookahi me na mea no laua ka la hookahakaha; aia-hoi.ua ike aku la o Laieikawai ia aole i ke, hoomauao ae la oia i ka olelo tvājiana a Kahalaomapuaua. I kela manawa a Kekalukaluokewa i iko aku' ai e leau īnai ana 0 Halaaniani me Laielohelohe iluna o na manu, alaila mauao ae Ia kona hoka maoli; a ua nui loa ia kona kaumaha no ka hoi nele akn 1 Kauai. Pii aku la o Kekalukaluoke,vva iUka o Paliuli, e hal aku ia W#ka, no ka lilo o Laielohelohe ia Halaaniani, aia oia ke kau pu la me Halaaniāni i leeia manawa. I mai la 0 Waka. "Aole e lilo iaia, aka, e iho aku kaua a kokoke aku au 'i ka aha, ina ua haawi aku oiā 1 kona ihu e honi aku ia Halaaaiani ka mea a'u i kauoha* aku ai aole e lilo i ka mea e ae, a. ia oe wale no e laa ai kn ihu o ,kuu moopuna, a laa pu no hoi me kona kino, alaila, ua nele kaua i ka waliine alaila, e lawo aku ia'u a eli i iua a kiola aku me ko jninamina ole. "Aka lioi, ina ua hoolohe no kuu moopuua i ka'u olelo." Ia 2Taua i koleoko ai e hiki aku, h.oowna aku ln o Wakii i ka noe anva ka ohu maluna o ka aha, a ike 01/; kekahi i kekalii. I;i manawa 1 hoouna aku ai o Waka ia Kekalu,kaluokewa malUnā. o na inanu, a i ka mao ana ae o ka noe, aia hoi e leau pu mai ana o Laielohelolie me Kekalukaluokewa iluna o na nranu, alaila, uwa ae la ke anainn kanaka. Hoao na alii e! lioao na alii e!! " A lohe o Waka i keia pihe uwa, alaila, hiki mai la o Waka imua o ka alia, a ku mai la imua o ke anaina, a hoopuka mai la i na olelo hoohilahila no Laieikawai. A lohe o Laieikawai i keia leo hoohilahila a Waka iaia, walania iho la kona naau ame na kaikuahine- pu kekahi o Aiwohikupua, Ja manawa lawe aku la ko alelo o Kihanuilullmoku ia lakou a noho iuka o Olaa, o ia ka lioomaku ana o Laieikawai e hoaai-a • i kona hilahila nui no ka olelo a Waka, a hele pu rio hoi me kona mau hoa! Ma ka manao o ka meakakau, aole i hewa o Laieikawai. Ma na helu mua i hala, 'ua holakaka mua o Malio e lilo ana o Laieikawai ia Halaaniani. Ma leona mana .walei no e lilo ai. He mana i oi aku i ko Waka. Ua hoolohe o Laioikawai i na ol"elo kauoha. a kona kupunawahiue. 0 Waka ka, i hewa, āia, ka hoi ihea leona ninna? A mai lilo hou 310 0 Laielohelohe; oiai, ua olelo mua 110 0 Malio ia iīalaaniani e lilo. mua ana" rio o Laielohploho ia Halaaiiiani, a ouv? ila ku mo:i iko aku aia iluna o ka lewa; a makia na hookui i na mea lilee, a ua h'oonalo i na mea ku-e. Xa ka iflea kakau keia. I kela la hoko ae"la o Kekalukaluokewa me Leielohelohe, a hoi aku la iuka o Paliuli ahiki i ko lakou lioi ana i Kauai; a ma ko ke aliikane manaopaa, 'e hoi no i Kauai, lawe ae la oia i kana wahine, ame ko laua kupunawahine, ; o na kanaka pu; makaukau lakou e hoi, haalele lakou ia Keaau, .liiki mua lakou i Oahu nei, ma Honouliuli a lawe ae la ia Kapukaihaoa me la#kou i Kauāi. Ahiki lakou i Kauai, ma Pjlhanakalani, ili ne la ka liooponopono o na aina ia Kapukaihaoa ame ko, aupuni; a liooliloia iho la 0 Waka oia ke kolu 0 ka hooilina 0 ka nolio alii. Ma keia wāhi, e' kamailio kakou no Laieikawai, ame kona loaa ana 1 ka makaula ia Hulumanianiā. Ia Lāieikawai ma ma Olaa, e noho ana no oia me kona nani, aka, 0 ka mana noho iluna 0 ka eheu o na manu, 0 ia ka mea i kaawale mai ia Laieikawai aku, koe no nae kekahi mau kahiko e ae, ame kekahi mau hoailona alii iaia, mamuli <0 ka maua i loaa i na kaikualiine o Aiwohikupua, mai ia Kihanuilulumoku ae. ' MOKUNA XXV. Ia Laieikawai ma i hoi aku ai mai Keaau aku, mahope iho o kona hoohUahilaia ana e' Waka, a noho ma Olaa, ia manawa, kukakuka ae la na kaikuahine 0 Aiwohikupua 1 ka mea hiki ke hooluolu aku i ka naau kaumaha o ke alii (Laieika* wai) 'no leona hilahila i ka olelo kumakaia a Waka.

Hele aku-la lakou a ha'i aku la i ka lakou olelo liooholo i kuka ai imua o Laieikawai me ka i aku: ke Aliiwahine o ka la'i; ua kukakuka ae nei makou i meā o hoopau ai i kou naau kaumaha no kou hooliilahilaia, aka, aole o oe wale ka i kaumaha, o leakou like 110 apau, no ka mea, ua komo like kakou apau ma ia pilikia hookahi. 4 ' Nolaila, e ke alii e, ke noi aku nei makou ia oe, e pono no e lmopauia kou naau kaumaha, no ka mea, e hiki- mai ana ia oe ka pomaikai ma keia' manawa aku. "Ua hooholo Ue nei makou i pomaikni like no kakou, ua ae ae nei ko kakou kaikaina o kii aku ia Kaonohiokaia i kane nau, he koikialii e n'oho la i Kealohilani, ua hoonolioia ma ka pe'a kapu o kukulu o Tahiti, lie kaiku'nane no, 110 kakou, ko Aiwohikupua mea nana i hoalii mai iaia. "Ina e ae oe e kiiia ko kakou

i ;- _ I kaikunane, e loaa kyikou ka nui i oi aktt o keia, a e lilo auanei oe i kapu-! kapu ihiihi loa, 'me ko j&uifa ole mai- ia mako», a o ia *ka makou i noonoo iho nei, a i M oe, alaila, ku kou makaia, e hUahila auanei o Waka." I mai la o Laieikawai. "Ua ae no au e hoopau. i ko'u kaumaha hilahila, a hookahi a'u mea ae ole, 0 kuu li'lo i wahino na ko kakou kaikuna,ne; no ka mea, ke olelo mai nei owkou, he alii kapu kela, a ina palaa e hoao maua, pehea la au "e ikq ho.u ai ia oukou, no ka mea he alii. kapu kela, a o ia ka'u mea minajnina loa, o ko kakou launa pu ana*"" I aku la kona mau hoa: "Mai manao mai oe ia makou, e nana oe i ka olelo hoohilahila a , ko kupunawahine, aia a ku kona makaia, alaila, pono makou, no ka mea, o oe no ka* makou mea manao | nui." .No keia mea, hooholo ae la o Laieikawai i kona ae. īa manawa, ha'i mai la o Kahalaomapuana 1 kana olelo kauoha ia Laieikawai, ame kona mau kaikuaana. "Ke kii nei au i ko kakou kaiku--1 nano i kane na ke alii, o pono ia - oukou ke malama loa i ko kakou haku, nia kana wahi o hele ai, ma- ! laila oukou, na mea ana apau e ma- , kemake ai, o ia ka oukou o hooko aka, koo nae ka nialuhia o kona kino, ahiki niai maua nie ke kaikunane o kakou." Mahope iho o keia muu mea, haalele iho la o Kahalaomapuana i kona mau kaikuaana, a kau aku Ia maluna o ua moo nui nei (Kihanuia kii aku la ia Ka'onohiokala. ! Ma keia wahi e waiho iki i ke kamailio ana 110 keia mea. E pono ia kakou • o ■ kamailio no Laieikawai, ame kona loaa ana i ka ma- , kaula nina i iko mai Kauai mai, me k.i mea i, oleloia ma na mokuna mua elua o keia moolelo. Mahope iho o ko Kahalaomapuana hnalele ana, kupu ae la iloko o Laieikawai ka manao makemake 0 kaapuni ia Hawaii; a no keia manao o Laieika,wai, hooko aku la kona mau hoa i ko ke alii makemake, a helo aku la e kaapuni ia Hawaii apuni. ' •Ma keia huakai kaapuni a ke alii, nia Kau mua, ma Kona, ahiki lakou ma Kaiopae, Kohala, ma.ka aoao akau, niai Kawaihae mai, aneane oiima mile ka loihi mai Kawaihae ae, malaila lakou i noho ai i kekahi niau la, no ka inea, ua makemake iho la ke aliiwahine e hooluolu malaila. Iloko o ko lakou mau la malaila; ike mai la ka makaula i ka pi'o a keia anuenue i kai, me he mea la i Kawaihao ponoi la, inka nae o Ouli, ma Waimea, kahi a ka maleaula i ike mai ai; no ka mea, ua oleloia nia na mokuna mua ae nei, ua hiki ka makaula i Hilo, i Kaiwilahilahi a ua loihi no na makahiki malaila o ke kali ana i kana mea e imi nei. , Aka, no ka liiki ole 3 ua makaula nei ko kali no kana mea e imi nei, nolaila, hoopau ae la oia i ko-. na manao kali ame ka imi aku no kana mea i ukali mai ai mai Kauai mai. NolaiJa, haalele keia ia Hilo, a manao ae la oia e hoi loa i Kauai, a hoi aku la. Uoko nae o ko kā makaula hoi ana, aole oia i haai kana mau mea i lawe mai ai mai Kauai mai o ia ka puaa, ame ka moa. Ma keia. hoi ana, ahilei ma Waimea, i Ouli, o ia ko ka makaula ike ana aku i ka pi'o a ke anuenuo 1 kai o Kawaihae; ,a no ka maluhiluhi o ua makaula nei, aole oia i wikiwiki mai e ikd i ke ano o ke anuenue, nolaila, hoomalia iho la oia malaila; a ma kekahi la ae, aole oia i iko i kety hoailona. Ma kekahi la nae, haalele ka makaula ia walii, o ia la no hoi ka la a Laieikawai ma i haalele ai ia Kaiopae, a lioi aku la a mauka o Kahuwa, ma Moolau ko lakou wahi i noho ai. I ka makaula i hiki mai ai i Puuloa mai Waimea mai, ike aku 1a oia e, pi 'o ana ke anuenue i Moolau, ia manawa, haupu ae la ka manao o ka makaula me ka nalu ana iloko ona iho. "0 kuu mea no paha keia i imi mai nei." Hoomau mai la ka makaula i kona hole ana ahiki iluna pono o Palalahuakii, alaila, ike maopopo aku la oia i ke ano o ke anuenue, me ka hoomaopopo iloko oni' i kana mea e imi nei. (Aole i pau.)

♦+* SAN JOSE, Costa Eiea, Oet. 28 — O ka ahahui lahui Nicarakuan, komo pu me 20,000 mau makaainana Nivcaragua maloko o Costa Eiea, ka. i hoouna aku he palapala i keia la "i ka Percsidcna Collidge o na Mokuaina Huiia, 'o noi ana no kana kokua no ka hoopau ana ae i na haunaele i pau ole maloko o Nicaragua, kahi o na haunaele liookahuli aupuni e lawelaweia nei me ka ht>lomua. TOKIO, Oct. 28—He elua haneri mau mau halewili kilika maloko o ko kulanakauhale o Nagano i hoike ae no ko lakou paniku ana ma ka la 31 o Okatoba no ka manawa i maopopo ole; mamuli o ka emi loa mai o na loaa ame ka holomua ole o na hana. Ua manao kekahi mau halewili e aku e hoemi mai i ka hana ana i ke kilika.