Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXV, Number 45, 11 November 1926 — MOOLELO NO LAIEIKAWAI KA U'I HELU AKAHI O PALIULI I KA UKA O PUNA. [ARTICLE]

MOOLELO NO LAIEIKAWAI KA U'I HELU AKAHI O PALIULI I KA UKA O PUNA.

MOKUNA XXV. (Kakauia e Z. P. K, Kawaikaumaiika makaokaopua.) (Hoomauia mai.) Ia manawa, pule aku la oia i kona akua e ha'i mai i ke auo o kela anuenue ana e ike nei; aka, aole i loaa i kona.akua ka hookoia o kana pule. Haalele ka makaula ia wahi, hiki aku la oia ma Waika, a malaila oia i noho ai, no ka mea, ua poeleele iho la. Ma ke kakahiaka ana ae, aia hoi o pi'o ana ke anuenue i kai o Kaiopae, no ka mea, ua iho aku la o Laieikawai ilaila. Ia manawa, iho aku la ka īnakaula ahiki i kahi ana e ike nei i ke anuenue, a i ka hookokoko ana aku o ua makaula nei, ike maopopo akv la oia ia Laieikawai, e kouomau ana i ka laekahakai. He mea e ka waliine maikai, aia iluna ]>ono o ua kaikamahine nei e pi'o ana ke anuenue. Ia manawa pule aku la' ka makaula i kona akua e hoike mai iaia i keia wahine, o kana xnea palia e imi nei, aole pahal Aka, aole i loaa ka hoike ana ma ona la, nolaila, aole ka makaula i waiho i kana mau mohai imua o Laieikawai, hoi aku la no oia a noho mauka o Waika. I kekahi la ae, haalele ka makauīa ia wahi, hiki aku la keia ma a noho iho la malaila. Ia manawa komo pinepine oia iloko 0 ka heiau i Pahauna, malaila oia 1 pulo hoomau ai i kona akua. Ua loihi na la mahope ih'o o ka nolio ana o Laieikawai ma Moolau, haalele lakou ia wahi. Hele aku la lakou a noho ma Puakea, a no kahi heenalu malaila, nolailā, ia lakou malaila e maka'ika'i -ana i ka heenalu ana a na kamaaina, ua uanea loa lakou malaila. Ma kekahi la ae, ma ke awakea, i ka wa e la'ila'i ana ka la . maluna o ka aina; ia wa ka mak'aula i puka ae ai mailoko ae o ka heiau, mahope iho o ka pau ana o kana pule; aia hoi, ike aku la oia, e pi'o ana ke anueuu i kai o Puaka, iho aku la ua makaula nei ahiki ilaila, ike aku la oia i ke kaikamahine no ana i ike mua ai i Kaiopao. No keia meā, emi liope mai la o» a nia ke kaawale, pule hou aku la i kona akua e hoike mai i kana mea e imi nei; aka, aole no i loaa ka hoike ana ma ona la. No ka hooko ole ia o kana mea e noi nei i kona akua, a 1 aneane oia e hoohiki ino aku i kona akua; aka, hoomanawanui hou oia, a hoopuka loa i ka niakaula ka ike ana aku ia Laieikawai, a ia lakou. ma kahi hookahi, ninau aku la ka makaula ia Laieikawai ma: "Heaha ka oukou mea e noho nei maanei aole he au pu me na kamaama e heenalu mai Ia?" "He mea liiki ole ia makou ke hele aku," wahi a Laieikawai, "he mea pono" e nana aku i ka na kaniaaina heenalu ana." Ninau hou aku la ka makauWl. "Ileaha ka oukou hana maanei?" "E noho ana makou maanei, e kali ana i waa, ina ho waa e holo ana i Maui, Molokai, Oahu, ahiki i Kauai, alaila, liolo makou," pela aku o Laieikawai ma. No keia olelo, i aku ka makaula: ,f lna e holo ana oukou i Kauai, al.aiia aia ia'u ka waa, he waa uku ole." ' * I aku la o Laieikawai: "A ina i kau makou ma ko waa, aole anei aa hana e ae no makou?"

I aku la ka makaula: "Auhea oukou mai manao oukou i kuu olelo ana, e kau wale oukou maluna o kuu waa, © hoohaumia aku ana au ia oukou; aka, o ko'u makemake, e lilo oukou i mau kaikamahine na'u, me he mau kaikamaliino ponoi la, i lilo ai oukou i poe na lakou e hookaulana i ko ; u inoa, aia a lilo oukou i poe na lakou e hookaulana ia'u alaila, e ola auanei ko'u inoa. Na kaikamahine a Hulumaniania, aia la, ola kuu inoa. Pela wale iho la no ko'u makemake." Ia manawa, imi ae la ka makaula i waa, a loaa iaia he kaulua, me na kanaka pu no hoi. . Ma ke kakahiaka o kekahi la ae, kau aku la lakou maluna o na W&a,. a holo aku la & kau ma Honuaula, i Maui, a mailaila aku a Laliaina, a ma kekahi la ae, i Molokai. Haalele lakou ia Molokai, hiki lakou ma Laie, Koplauloa, kona aina hanau; a malaila lakou i noho ai no kekahi mau la. Ia !a a lakou i hiki ai ma Laie, a ia po ih'o no, olelo ae la o Laieikawai i kona mau hoa, ame ko lakou makuakane hookama. Eia kana olelo: "Ua lohe au i ko'u kupunawahine o ko'u aina .hanau keia, ,a he mau mahoe maua, a no ka pepehi o ko maua makuakane i ua mua a ko maua makuahine i hanau ai, no ka hanau kaikamahine wale no, a ia maua hoi, hanau kaikamahine no. nolaila, aha 'iia ai au

iloko o ka luawai, malaila ko'u wahi i hanaiia ai e ko'u kupunawahine; a o ko'u lua, lilo oia i ke kahuna ka malama, a no ka ike ana o ke kahuna nana i malama i ko'u kokoolua, i ka makaula nana i ike mai, mai Kauai īiiai, nolaila, kauoha ai ke kahuna i ko'u kupunawahine c aha'i loa; a o ia ko'u mea i aha'iia ai i Paliuli." MOKUNA XXVL A lohe ka makaula i keia mea, alaiia, hoomaopopo lea ao.la oia o ka mea no keia ana e imi neij aka nae hoi, i mea e maopopo ai, naue -aku la ka maleaula ina kahi kaawale aku,'a pule aku la i kona akua e liooiaio mai i ka olelo a ke kaikainahine. . A pau kana pule ana, hoi mai la a hiamoe iho la, a iloko o kona manawa hiamoe, hiki mai la ma o ua makaula noi, ke kuhikuhi ma ka hihio, mai kona' akua mai, me ka olelo.mai: "Ua hiki mai ka nianawa e liookoia ai kou makemake, a e kuu ai kou luhi o ka hoomanawanui ana i ka loa. "Ano hoi, 9, ka mea nona ko kamailio ana nona ilio, ia oukou, oia no ua mea la au i imi ai, me ko, manao huhu, a inaina ia'u, a aneane loa oe e haalelo -Inai ia'u. "Nolaila, e ala ae oe, a e lawe i kau. mea i hoomakaukau ai nona, e waiho aku i kau mohai imua ona, me ka hoomaikai mua ma ka inoa o'u 0 kou akua* "A pau kau hana, alaila mai kali e lawe koke ia lakou i Kauai, a hoonoho 00 i ua pali 0 Haena iuka 0 Honopuwaiakua." Ma keia mea, puoho ae la ka makaula, mai kona hiamoe ana, ala ae la oia a lalaū aku la i ka puaa ame ka moa, a hahau aku la iuiua 0 Laieikawai, me ka olelo aku. "Pomaikai au e kuii liaku, i ka hoike ana mai a kuu akua ia oe, no ka mea, he nui ko'u manawa i ukali.aku ai iā oe, me ka mānao e loaa kā 'pomaikai mai ia oe mai; a nolaila, ke noi akU nei au ia oe e ae~mai, e-malainaia keia mau iwi ma kou lokomaikai e kuu haku; e waiho'pu ia ka me ka'u mau mamo ahiki i ka'u hanauna hope.'' ' X ak'u 0 Laioikawai. "E ka makua, ua hala ke "kau 0 ko'u pomaikai nui, no.ka mea, ua lawe aku 0 Waka i ka hoopomaikaiia mai o'u aku nei'; aka, ma keia hope aku, e kali oe a loaa ia'u he pomaikai ot aku mamua 0 ka pomaikai ame ka hauohano i loaa mua ia'u oe pu kekahi iā pomaikai me makou." A pau keia mau mea, lawe ae la ka makaula elike me ke kauoha a lcona akuft,-»lioIo aku la ia po a lioonoho ■ i kahi i kauohaia. I ua makaula nei me kana 'niau k.iikamahine mauka o • Honopuwaiakua, a he mau la ko lakou malaila, he mea 'mau i ua makaula' nei ke kaahele 1 kokahi- manawa. Iloko 0 kona la e hele ana ma kona ano makaula, iaia hoi i hiki aku ai i-Wailua, aia hoi, ua hoakoakoaia na kaika mahine puupaa apau 0 Kauai, ma 0 ka poo kaukaualii ame ka poe ko'iko'i 0 ka aina; mamuli o ka olelo kuahau a Aiwohikupua, e Jaweia mai na kaikamahine puupaa imua o kona alo. O ka mea a ke alii e lealea ai, oia ka wahine a ke alii (Aiwohikupua). . Ahiki aku la ka makaula iloko 0 kela akoakoa, aia hoi, ua hoakoakoaia na kaikamahine ma kahi hookahi, e ku ana imua 0 ke alii. Ninau aku la ka makaula i kekahi poe 0 ka Aha. <f Heaha ka hana a keia aha, a heaha hoi ka hana a keia poe kaikamahiūe e ku poai nei imua 0 ke alii I'' Ha'iia niai la: "Ua kuahauaia na kaikamahine puupaa apau ma ke kauoha a ke alii, a 0 ka mea a Aiwohikupua e makemake ai, alaila e lawe oia elua mau kaikamahine 1 mau wahine nana, a o laua na mea pani ma ka hakahaka 0 Poliahu amo Hinaikamalama, a 0 na makua 0 na kaikamahiiie i laweia i mau wahine na ke alii, e hoaahuia ka ahuula no laua." Ia manawa ku ae la ua makaula nei, a kāhea aku la me ka leo nui imua o ke alii ame ka aha' apau. '*E ke.alii, ke ike nei au, aohe kupono nou e lawe oe i kekahi 0 lakou i wahine naii." īna paha lie mea hoole'ale'a no ke alo alii no ki mea, aOle loa v hiki i kekahi o keia poe puupaa ke

pani ma ka hakahaka 0 Poliohu aoio Hinaikamalaiua. lua i uana iho uei au i kekahi o keia poe puupaa, ua ane like iki aku ka maikai me ka'u mau kaikamahine, alaila, o nho la hoi ia. Hc nani uo keia poe, aole nae elike aku tne kekahi o ka'u poe kaikamahine. (Aole i pau.)

No ka noho hana ana nei o Tuuloa, iloko o ka oih .t ;i . k o Amerika, i huli hoi mai :r \a;j, liam no Honolui j t ke lioohala mai nei oia i kot,, l,i hoomaha mavraho ae i ri .. home o kona m»u makua u : . kiki, īūamua oka lawe i' i j kona kulana oihaua hou ma l' , „