| | HE MOOLELO NO IVANE MIKAELE a i ole He Moolelo Kahiko no Rusia i Piha me na
Hana Koa a Hoopihoihoi Noonoo "He ua mai hoi kau a koe aku," i panai aku ai no hoi o Iva-
na, me ka hoomau hou ana aku no i ke kamailio ana:
"No ka ua o keia po, me ka ikaika o ka makani, ua kokua
nui mai kela mau mea i ka holopono o ka kaua hana."
"Pehea ua holopono anei kau mau hana apau?"
"Pela ko'u manao, no ka mea elike me ka'u i hoike mua
aku ai ia oe aia a ke aumoe ma keia po, alaila hoea mai oe,
ia wa kaua e ike ai i na mea apau."
"Pehea eia anei me oe na hooiaio apau?"
"Pela ko'u manao, no ka mea eia no na pepa apau,
i kakauia me ka lima kakau ponoi o Menikopa, aia a makau-
kau oe, alaila ua hiki ia kakau a elua ke nana pakahi i keia
mau palapala."
"Aole he manawa hou aku i koe e hoololoiahili ai, e hoo-
maka koke ko kaua nana ana i kena mau palapala i keia wa,
no ka mea aole au e pono e noho loihi loa ma keia wahi, o
hoohuoiia mai auanei ke kumu o ko'u nalowale ana."
Mamuli o kela hoakaka a ka emepera, noho like iho la laua
o Ivana ma ka aoao o ke pakaukau uuku, a huki ae la o Ivana
i ka palapala mua loa me ka hooho pu ana ae:
"Eia na hoakaka e pili ana i ka waiwai o Basilo; e ike iho
ana oe ma o keia mau hoakaka la, eia ke loaa nei ia Menikona
he umi-kumamakolu kaukani dala i ka makahiki mailoko mai
o keia waiwai, a he eha wale no kaukani dala ana i haawi
aku ai ia oe.
"Maloko hoi o keia palapala," i hoomau hou aku ai no o
Ivana i kana kamailio ana me ka wehe ana ae i kekahi pala-
pala okoa, "e hoakaka ana ia no na mea pili i ka waiwai o Pa-
tona au no e hoomanao nei, ua lilo mai la i hapa no ka wai-
wai, i ka makahiki."
"Pehea i loaa ai ia oe ka ike e pili ana i na loaa makahiki
o na waiwai o ka poe i kuleana ole ai oe ia mau mea?" i ninau
mai ai ka Emepera Nikola, me ka hopu pu ana mai i ka elua
o na palapala mai ia Ivana aku, a kaholo iho la kana nana ana
i na mea i kakauia maloko olaila.
"O ke kumu o ka loaa ana mai o ka ike ia'u no keia mau mea,
mamuli no ia o ko'u nana ana maloko o na buke a Menikopa
ma ke ano ma-lu, a mamuli no hoi o ko'u huli kino maoli ana
aku, ma kekahi mau alahele okoa, mawaho ae o na mea i ka-
kauia maloko o kana mau buke," wahi a Ivana, me kona la-
lau ana iho i ka ekolu o na palapala a unuhi ae la iwaho, me
ke kamailio hou ana ae:
"He palapala keia i kakau ponoi ia me ka lima kakau o Me-
nikopa, nolaila e ike iho ana oe nou iho, i na mea oiaio loa
elike me ka'u i hoike mua aku ai ia oe e pili ana nona. Ke
hoomanao nei no hoi paha oe no ke Kauna Keoni Kalikini ea?"
"Ae ke hoomanao nei no au nona, oia kekahi o na kanaka
kupaa mahope o ka nohoalii ame ke aupuni," i pane mai ai ka
Emepera Nikola.
''Ua pololei loa kau mea i kamailio mai la e pili ana no kela
kauna, o kona mau ano maoli no ia. He leka keia i kakau-
ia aku e Menikopa iaia; aole no oe i poina, no ka pili kokoke
loa mai o ka waiwai o ke Kauna Keoni Kalikini, me ka wai-
wai o ke Keikialii Menikopa, nolaila e heluhelu mai no oe, i
ike ai oe i ka manao maloko o keia palapala."
"A pehea i loaa mai ai keia leka ia oe e Ivana?"
"Na ke Kauna Keoni Kaliki ponoi no i haawi mai ia'u."
"No keia mau mea a'u e lohe nei mai ia oe mai, ua hooka-
haha maoli ia mai ko'u manao, no ka hiki ana i kekahi kana-
ka elike me kou ano, he kauwa, ke noho aloha me kekahi kau-
na o ke kulana kiekie," wahi a ka Emepera Nikola, me ka na-
na pono loa ana mai ma na maka o Ivana.
"Pehea hoi, ina nei no ka ike mai o ke Kauna Kalikini i ko'u
kamailio pu me ka emepera o Ruusia, aole anei oia pu kekahi
e hookahahaia iho ana no ke kumu o kekahi kauwa, e hui ka-
mailio pu ai me ka mea ma ka noho moi o Rusia nei?" wahi
a lvana me ka leo kuoo.
Nana pono loa mai la ka Emepera Nikola ma ka helehelena
o Ivana, me kona pane ole mai nae hookahi huaolelo, aka i
ka hala ana o kekahi mau sekona o kona noho hamau ana aka-
hi no oia a wehe ae e nana i ka palapala, a o keia na manao o
ua palapala nei, ana o ka heluhelu ana iho:
"I ke Kauna Keoni Kalikini ; Aloha oe : — Ke kakau aku nei
au ia oe maluna o kekahi kumuhana ano nui loa, mamuli o
ko'u noonoo ana iho, malia ua kulike no kou manao me ko'u.
Me he mea la, aole no i nele ka loaa ana aku o ka ike ia oe
no ke ano o ka Emepera Nikola, kela emepera poo nui o ka-
kou, o ia kona hoao ana ma na ano apau, e wawahi a e hoo-
hiolo, i ka mana o na kaukaualii iloko nei o ka aina. Ua mao-
popo loa ia'u, o kekahi o kana loina hooponopono aupuni, e
ake loa nei e hookoia, o ia no ke kaa ana aku o ko kakou ma-
na apau iloko o kona mau lima, a i wahi e hookoia ai keia pa-
pahana ma kona aoao, eia oia ke hoonoho nei i na aliikoa kie-
kie iloko o kona mau pualikoa maiwaena mai o ka papa o na
makaainana haahaa, a ke hooikaika pu nei oia e hookuuia aku
ka kakou poe kauwa, mai ka noho hana ana mai malalo o ka-
kou, aole malaila wale iho la no pau kana hana, aka eia oia
ke hoao nei, e lilo kakou i poe hooko wale no i kona mau ma-
kemake ame kana mau kauoha apau.
"Mamuli o keia mau mea a'u e hoakaka aku nei ia oe, ke
makemake nei au e paa oe i kou mana, a mai ae iki e haawi
aku iaia. E malama loa oe i kau mau kauwa, a mai hoopau
ia lakou; a ina he manawa kekahi ma keia mua aku i make-
makeia ai e hoohana i ko kakou mana, e ike auanei ka Emepe-
ra Nikola, o ke keehi ana iluna o ka mea oioi, he kumu ia e
eha ai kona mau wawae.
"O na Iala hope o ke ola ana o Alekanedero, he mau la ia o
kona ehaeha, mamuli o kona ike ana iho, aia na manao ohumu
iloko o na makaainana, no ka hoohiolo ana i kona nohoalii;
pela no auanei ka oiaio loa, no ka hoea mai i ka haulehia ana
o ka Emepera Nikola, mamua o kona maopopo ana, eia kakou
ke ohumu nei iaia.
"Ke pau kau heluhelu ana i keia palapala, e puhi aku i ke
ahi, a e kupaa me ka luli ole maluna o ka mana i loaa ia oe, a
e hoomanao pu hoi eia ka Emepera Nikola ke hoao mai nei,
e noho mana maluna o kakou apau.— ALEKANEDERO ME-
NIKOPA." | Aole i pau koke ka nana ana a ka Emepera Nikola i kela
palapala ma kona heluhelu ekahi ana, nolaila ua hoi paiua ae
la kana heluhelu ana, a i ka hoea ana ana i ka inoa o Meni-
kopa, haehae ae la oia i kela palapala iloko o kona mau lima,
nana mai la hoi ma na maka o Ivana, me ka hulili i ka inaina
a pane mai la me ka leo malie:
"O ka limakakau ponoi loa keia o Menikopa, no ka mea ua
hele au a kamaaina i kona limakakau."
"Aole a kaua hoopaapaa ana ma ia mea, aka nae ua kuhihe-
wa loa oia, ma ka hoouna ana aku i keia leka i ke Kauna Ka-
likini, no ka mea aole i like ka manao o kela kanaka me kona,"
i panai aku ai no hoi o Ivana.
"Akahi a loaa maoli ia'u na mea oiaio loa e pili ana no ke
Keikialii Menikopa, eia ka o keia kanaka nona na lehelehe hoo-
punipuni ame ke kolohe, kela kanaka i hoolohe aku ai au
i ka pahee o kana mau olelo, me he kahe ana la na ka aila, o
ka moonahesa no ia e hoomakaukau mai nei i kona waiawa,
no ka hookomo ana mai iloko o kuu kino. Kupaianaha, o na
kupaianaha!"
"Malia paha he mea oiaio no hoi kana o ke kamailio ana
aku ia oe no kekahi poe?"
"Aole a'u nana ina paha he mau mea oiaio ia a oiaio ole, ua
lawa keia palapala a'u i heluhelu iho nei, i kumu e hookauia
aku ai ka make maluna ona, he kipi maopopo loa oiai ka eme-
pera ame ka noho alii o Rusia nei. Aole au i makemake e lohe
hou i kekahi mau mea e pili ana no keia kanaka ino!"
"Aole no a'u mea hou aku e kamailio ae ai nona, mawaho
o na mea au i ike iho nei nou iho; aka nae he hookahi kumu-
hana ano nui a'u i makemake ai e maliu mai oe no kekahi ma-
nawa uuku."
"Ina hoi ha pela e wiki, aole he nui o ko'u manawa i koe,
oiai o ka hapalua hora a'u i hoike mai ai ia oe, o ka loihi ia
o ko kaua manawa e kukakuka ai, ua pau aku la, a ke hele nei
keia mawaho aku o ka hapalua hora."
"Aole no au e kaohi hou iho ana ia oe maloko nei, aka e
haawi aku ana au i keia poe ope palapala ia oe, a ina he ma-
nawa nui kupono kekahi e loaa ana ia oe, alaila e nana aku i
na mea maloko o keia mau palapala, malia he mea ia e loaa
hou aku ai ia oe, na ike oi ae, mawaho o kau mau mea i ike
mua iho nei."
Hopu mai la ka Emepera Nikola i kela ope palapala, a paa
ae la iloko o kona lima, me ka i ana mai ia Ivana.
"Malia paha hoi, ua ike no oe i na mea ano nui maloko o
keia ope palapala, e hoike mai no hoi oe i ka manao nui ma-
loko o keia mau pepa, me ko'u heluhelu ole."
"He nui loa na mea e loaa aku ana ia oe, ma kou heluhelu
ana i na palapala heluhelu, malia he mau mea kekahi i komo
ole iloko o kou noonoo, aka ma ke ano nui no nae ea, e loaa
aku ana no ia oe ka inoa o Menikopa ame kekahi poe lehu-
lehu e ae, ke heluhelu i na palapala apau me ke akahele Ioa,
pela wale no e loaa mai ai ia oe ka ike, no na kanaka au i hi-
linai kuhihewa aku ai, ame ka poe au i hookau wale aku ai
i na ahewa ana, me na kumu kupono ole."
"E lawe i'o au i keia ope palapala, a heluhelu aku i na mea
i kakauia maloko olaila, a ina he mea kekahi a'u i pohihihi loa
ai, alaila e hoouna mai no au i kekahi elele, no ke kii ana mai
ia oe e hele ae imua o'u. Pehea la, ke hiamoe oluolu mai nei
paha o Menikopa, me ka noonoo ole ae i ka ino nui e hoopuni
ana iaia?"
Aohe a Ivana pane no kela mau olelo hope a Nikola, aka ku
wale aku la no oia nana i ka emepera, oiai o Nikola i lalau
aku ai i kona papale-kapu, a hookau ae la iluna o kona poo,
o ka oili aku la no ia i waho o ka rumi no ka mea ua pau ae
la no ka hana nui nana i kono aku iaia e hele mai e hui pu
me Ivana ma kela po.
I kela hala ana aku hoi o ka Emepera Nikola, hoakoakoa
iho la o Ivana i na palapala a ka Emepera Nikola i lawe ole
aku ai me ia, a oiai aia kela i na hora o ke aumoe, hoi aku
la oia e hooluolu, a aole oia i ala koke mai ma kekahi kaka-
hiaka ae ahiki i ke awakea Ioa ana.
He mea maa ia Ivana i ke ala kakahiaka nui, i keia kaka-
hiaka nae ua hiamoe loa oia, mamuli palia o kela aumoe loa
o kona ala ana. Komo iho la nae oia i kona mau lole, a i ka
paa ana, ua hookahaha loa ia aku kona noonoo, i ka hoea ana
aku o kona haku, ua hele no hoi a piha i ka haalulu, mamuli
mai o ka inaina.
"He makemake anei oe e ike ia'u e kuu haku, i hoea kaka-
hiaka mai nei oe maloko o kuu rumi?" i ninau mai ai o Ivana,
no ka manao o kela hoea ana aku o Menikopa noloko o kona
rumi.
"Ae, he manao ano nui loa ka'u i makemake ai e ike ia oe
e Ivana i keia kakahiaka!" i pane aku ai o Menikopa me ka
leo kuoo. "Ua konoia mai au e olelo ae, ua maopopo loa ia'u
kou ano maoli. Ua noke au i ka hakilo ia oe, a ua maopopo
ia'u ke ano o kau mau hana."
"Ina ua hakilo i'o oe e Menikopa ia'u ea, alaila aole loa he
mea i loaa ia oe a'u i hana ai, e kau ai ko'u weliweli ia oe a
i kekahi mea okoa ae paha," i pane aku ai no hoi o Ivana, me
ka maikai ole iho la o kona noonoo.
"O kau paha kena e olelo mai nei, e ike aku ana nae kaua
i ka mea oiaio loa. No'u iho ea, aia ka maka'u ame ka hopo-
hopo iloko o'u nou. Ua maopopo loa oe ia'u i keia manawa!"
"He oiaio anei ua loaa aku ka ike ia oe no'u?" wahi a Ivana,
me ka mae o kona helehelena, no ka mea ua komo mai la ka
manao hoohuoi iloko ona, malia paha ua pololei na mea a Me-
nikopa e hoike mai la imua ona.
"Ae, ua maopopo loa ia'u kou ano oiaio maoli, ame ke ano
o kau hana i noho mai ai me a'u. He mea pono e loaa kahi-
ko keia ike ia'u nou, aka nae aole no keia i lohi loa!"
"Heaha ka manao o kau mea i kamailio mai nei, aole he mao-
popo iki ia'u," wahi a Ivana, me ka hiki ole iaia ke huna iho
i kona ano pihoihoi.
"Aole ka ou lohe mai nei, ua maopopo au i kou ano?"
"Pela i'o ka hoi, owai au, a heaha ko'u ano i maopopo ia oe ?"
"Me a'u no ka'u meahuna, aole au e hoopuka aku ana i ka
inoa imua ou, a aole no hoi oe elohe ana ia inoa mai kekahi
mea mai, koe wale no keia ua maopopo ia'u ke ano o kau mau
hana, a o ia ka'u e kaena ae nei, eia ka lanakila ma ko'u aoao !"
Hakalia no a pau kela kamailio ana mai a ke Keikialii Me-
nikopa i na olelo ae la maluna, pa'i ae la oia i kona mau lima
me ka ikaika, a iloko o ka manawa pokole, ua oili mai la he
mau kanaka kino ikaika a ku ana imua ona, a i ka loaa ana aku
o ka hoailona ia laua, no ka hana i makemakeia na laua e hoo-
ko aku, holo mai la ua mau kanaka nei, a puliki aku la i na
lima o Ivana, me ka pe'a ana ae mahope o ke kua.
Ke noke la o Ivana i ke kupaka, me kona peku okoa ana
aku a hina hookahi o kela mau kanaka iluna o ka papahele,
aka ua hauhoaia iho la nae kona mau lima e ka elua o na ka-
naka, o ka pau iho la no ia o ka hiki ana iaia ke ku-e hou mai,
no ka mea ua lilo oia i pio, na Menikopa. | "Heaha ka manao o keia mea au i hana mai ai maluna o'u.
Heaha ke kumu o keia hoopaaia ana o kuu mau lima i ke kau-
la?" i noke ae ai o Ivana i ke kamailio kukahala-ke.
"Eia no ke kumu, aole ou wahi lihi kuleana iki, e noho ai
ma Rusia nei, a ua kokoke loa mai ka hora o kou ola ana ma-
luna o ka ili o ka honua. Ua hala na la o kou lanakila, ua pi-
ha maoli no oe i ke akamai ame ka maalea, eia nae, aole e kaa
ana ka lanakila ma kou aoao.
"Aole au e pono ke ola, me kou noho pu mai me a'u ma
nia keia wahi hookahi e make kekahi o kaua e pono ai, a ua
hooholo au i ko'u manao, o oe ke make a owau ke ola; no ka
mea o ka noonoo hookahi no ia iloko ou, elike me ke ano o kau
hana, no ke kau mai o ka make maluna o'u, a e ola aku oe me
ka lanakila."
"Ina no ko kaua ku like imua o kekahi aha hookolokolo, he
mea maopopo loa, maluna ou ka make e pono ai e hookauia
mai, no ka mea ua nui maoli no kou hewa, a ua kupono ka
make ana o ka mea hewa, a e ola hoi ka mea hewa ole; ua
ike oe ia mea e Alekanedero Menikopa."
"Uwoki, mai hoao oe e kamailio hou mai," alaila
kauoha ae la oia i na kanaka elua, e hoopiha i ka waha o
Ivana me kekahi hainaka.
"Aia a pau kena hana a olua, alaila e pepehi koke aku i
keia kanaka a make, me ka hoohakalia hou ole aku!"
O na kanaka elua i kauohaia aku ai e hoopiha i ka waha o
Ivana me ka haina-ka, he mau meapaahana laua na Meniko-
pa, no ka hooko ana i kona mau makemake apau.
Hoopiha aku la ua mau kanaka nei i ka waha o Ivana i ka
haina-ka, alaila onoonou iho la iaia ilalo, ma ke ano e kukuli
iluna o ka papahele, no ka hoomakaukau ana, e pepehi aku ia
Ivana a make, ma ka hahau ana i ka laua mau pauku laau
maluna o kona poo.
Aole nae i pau na hooponopono ana a kela mau kanaka, no
ka pepehi aha aku ia Ivana, ua hoohikileleia mai ko laua noo-
noo, ame ko Menikopa pu, i ko lakou lohe ana aku i ka haluku
o na kapuai wawae o kekahi poe lehulehu e pii mai ana ma
ke alapii, a ke lohe pu la no hoi lakou, i ka nakeke o na pahi-
kaua, a o ia ka Menikopa o ka pane ana ae:
"E wehe koke i ke kaula mai na lima mai o Ivana, pela me
ka hainaka mailoko ae o kona waha, no ka mea ke bele mai
nei kekahi poe, e lilo ai lakou i mau hoike no keia hana ano
nui. E noho malie Ioa oe e Ivana, aole e kamailio iki no ka
mea i hanaia aku maluna ou, o make aku auanei oe i keia ma-
nawa!
Ke wikiwiki la na kanaka elua i ka wehe i ke kaula ame
ka hainaka mailoko mai o ka waha o Ivana, i hakalia no nae
a pau kela mau hana, weheia mai la ka puka o ka rumi, a ku
ana no he umi-kumamalua mau koa i lako me na meakaua ma-
luna o lakou, a kaa e mai la ke kamailio ana ma ka aoao o ke
alakai o kela mau koa i ka i ana mai:
"Ma ka inoa o ko kakou halepule he wahi ano e maoli keia
e ke Keikialii Menikopa e hooko ai i kau oihana! No ka ha-
palua hora ko makou noke ana i ka huli ia oe, aole o uwahi
mea a loaa iki, nawai ka ole o ka loaa eia ka he hana okoa ke-
kahi au e hoao nei e hooko !''
"Heaha auanei, ua hiki ia kakou ke lawelawe i ka kakou
mau oihana ma na wahi like ole, ke manao kakou e hana pela,"
i pane aku ai ke Keikialii Menikopa, me kona hoao ana aku
e minoaka, ma ke ano hoomale hoopalaimaka,
"Heaha keia hana nui a oukou i makemake ai e ike ia'u?"
"Ua makemake makou ia oe, mamuli o ke kauoha a ka eme-
pera,"
"O ka'u no ia i koho aku nei! E hoi aku oukou a hoike
i ua haku emepera nei o kakou e hoea aku ana au imua ona,
iloko o ka manawa pokole loa."
"Ina malalo o na ano maamau nei, he hana hiki no ia ia'u
ke olelo aku i ko kakou emepera, elike me kau i makemake ai;
aole nae pela, ua kauoha maoliia mai makou, e kii mai ia oe,
ma ke ano he paahao oe malalo o na kanawai o ko kakou au-
puni!" i pane aku ai ke alakai o na koa.
"E laweia aku anei au ma ke ano he paahao?" i hooho ae
ai o Menikopa, me ka hooholo ana iho o kona lima ma ke kuau
o kana pahikaua, kuemi mai la no hoi ihope, me he mea la, e
makaukau ana oia, no ke kupale ana iaia iho imua o na koa
o ka emepera.
Minoaka iho la ke alakai o na koa, iaia i ike mai ai i ke ano
o ka hana a Menikopa i makemake ai e hooko aku, a o ia kana
o ka pane hou ana mai:
"Ua kauohaia mai nei makou e ka emepera e hoolilo ia oe
i paahao, i hiki ai ia oe ke hele pu mai me makou elike me ke
ano au i koho ai. Ina ia ma ke ano au e ku-e ole mai ai, e
komo ole aku ai ka manao hoohuoi i na kanaka nou, a i ole
ma ka hoopaa ana aku paha i kou mau lima i ka hao? O ka
mea hea kau i makemake ai e hanaia aku nou?"
"E hele i'o aku au," i hooho ae ai o Menikopa, me ka hele
o kona helehelena a kaumaha loa, aka nae iaia i ike aku ai i
ke ku mai o na kanaka elua, hawanawana aku la oia ia laua,
e noho no maloko o kela rumi, a e hooko aku i na hana i hoo-
lalaia, no ka pepehi ana ia Ivana a make.
"Auwe, mai poina ka hoi!" i hooho ae ai ke alakai o na koa,
iaia i ike aku ai ia Ivana. "O Ivana anei keia?"
"Ae, o ka inoa ia o kuu kauwa, e waiho kakou iaia, a ua ma-
kaukau au e ukali aku mahope o oukou," i pane ae ai o Meni-
kopa, me ka manao e hele koke lakou, i hooko aku ai kona
mau kanaka i ka make maluna o Ivana, aole nae i hooko ke
alakai o na koa i kona makemake.
"O Ivana pu kekahi e hele me kakou, no ka mea ua kauoha
mai hei ka emepera pela ia makou!"
"Heaha iho Ia ka hana a ka Emepera Nikola i makemake ai
me kuu kauwa?" i noke ae ai o Menikopa i ke kamailio ma ke
ano pikanana, me kona hoopupu ana iho, me he mea la, aole
aku la ona makemake e hele me na koa.
"Aole i maopopo ia makou ka hana a ka emepera i make-
make ai no kau kauwa, a aole no o makou makemake e ike
i kekahi mea, koe wale no ko makou hoea ana mai nei, no ka
hooko ana i kana kauoha, o ia ka lawe ana aku ia olua a elua
imua ona. Pehea e hele mai ana anei olua?"
Me kela mau olelo i kamailioia mai e ke alakai o na koa,
unuhi ae la oia i na hao hoopaa lawehala, a paa mai la iloko
o kona mau lima, a no kela mau hao, i kuha'u mai ai o Ale-
kenedero Menikopa, oiai aole ona makemake e hoopaaia kona
mau lima i ka hao, a e ike mai na kanaka, i kona alakaiia ma
na alanui, elike me na paahao e ae, nolaila ae mai Ia oia e hele
me ka maikai me kona ku-e hou ole aku no hoi, i ka laweia
o kana kauwa, aia nae iloko ona, ka inaina ame ka huhu kahi
i nohoalii ai, no ka hoohokaia ana o kona manao lapuwale o
ka pepehikanaka, elike me ia a kaua e ka makamaka heluhelu
i ike mua ae nei. | Me ka helu-papa ole aku no ke ano o kela huakai a na koa
me ka lakou mau lawehala no ke alo o ka Emepera Nikola,
hookahi mea i ikeia, he elua hora, mai kela manawa mai o ko
laua hoea ana aku imua o Nikola, ua hoopaaia aku la o Meni-
kopa maloko o kekahi rumi pouli kawa-u iloko o ka halepaa-
hao, a ua hookuu laelaeia aku hoi o Ivana mai kona nono
kauwa ana malalo o Menikopa, me kona huli hoi ana aku no
Pena, kahi e noho ana o ke Kauna Keoni Kalikini. MOKUNA XIV. Ma ka manawa mua loa o ka oili ana mai o ka malamalama
o na hoomanao ana iloko o ka noonoo o ke Kauna Rurika, a
auhee aku hoi kela kupouli o kona noonoo, ike iho Ia oia e
hiamoe ana oia iluna o kekahi moe maikai, a e hoopumehana-
mai ana na kukuna olino o ka la maluna o kona helehelena.
Hoomaopopo iho la oia i ka eha o kona kino ame na lima,
me kona hoao ana ae e hapai i na lima a waiho ma kahi ku-
pono, aole nae he hiki ke onioni ae, a ua lilo ia i kumu hoopo-
hihihi loa aku i kona noonoo, ahiki i ka moe okoa ana iho o
kona mau maka.
Me kela mau maka i hiamoe, hoala mai la o Rurika i kona
hoomanao ana no na mea i bailaia, ke kumu hoi o kona waiho
ana maluna o kela moe, a i ke kaakaa hou an aae o kona mau
maka, hoao ae la oia e hoonioni hou i kona lima, aole no he
hiki ke oni, a no ka manawa mua loa, akahi no oia a ike, eia
ka ua hopaiia kona kino iluna o ka moe, o ke kumu ia o ka
hiki ole ke onioni ae.
Heaha nae ke ano o keia mea ana e ike nei. Me paahao anei
oia? Hoao ae la oia e noonoo no ka mea e pili ana iaia, o ka-
na e hoomanao la, o ia ka hooukaia ana o kekahi kaua mawa-
ena ona ame kona mau hoa ame kekahi puulu o ka poe ko-
lohe.
Ke homanao Ia no oia, no kona komo ana iloko o ka halepu-
pela, me ke apo ana mai o na lima o Mira ma kona a-i, a ma-
hope aku o kela manawa, pau kona hoomaopopo ana ae i ke-
kahi mea.
Hoololo hou iho la ua o Rurika iluna o ka moe no kekahi
manawa loihi, a no kona makemake e kaawale ae kona ma-
kau, kahea okoa ae la oia me ka leo nui, i kekahi kokua, a iloko
o ka manawa pokole, ua lohe aku Ia oia i ka pane ana mai o
kekahi leo wahine, a hoomanao ae la oia, aole paha kela he
halepaahao, no ka mea aole he hoonohoia o na wahine i mau
kiai no na halepaahao.
Aole i loihi iho kona kakali ana, oili mai ana ka mea nona
ka lio ana i lohe aku ai, eia ka o Zo, ka wahine a Ofa. Nana
mai la ua wahine nei maluna o Rurika ma ke ano hoomana 'u
ka'i i kinohi, a iaia paha i ike mai ai i ka maikai me ka oluolu
kupono o ke kalina opio, hele mai la oia a kokoke i kahi o ka
moe, me ke kamailio ana mai :
"Ke ike aku nei au, ua hoi mai kou noonoo maikai, he nuhou
hoohauoli maoli keia i ka manao," wahi ana me ka nana pono
loa ana mai ma na maka o Rurika.
"Ae, ua hoi hou mai ko'u noonoo maikai, no ka mea ua hik!
loa ia'u ke hoomanao ae i na mea e hoopuni ana ia'u o ka wa
aku nei i hala. Heahaa ke kumu i hoopaaia ai au iluna nei
o ka moe?
"Ua hoopaaia oe i ke kaula iluna o keia moe, no ka hoopa-
kele ana ae i kou ola. Ina aole kena mau kaula, i hoopaaia
ai ia oe, hookali i hopena maopopo loa, o ia no ka lanakila ana
o ka make maluna ou, no ka mea ua ulupuni maoli no kou
noonoo i na mea like ole, e aneane hiki ole ai i ka ikaika ame
ka mana o ke kanaka ke hoomalu aku.
"He nani nae ia ua hoi mai kou noonoo maikai, nolaila i
weheweheia ae keia mau kaula i hoopaaia ai kou kino, e pono
ai."
"Pela iho oe, he nui ka'u mau mea i koe i makemake ai -
ninau aku, a e pane mai oe me ka oiaio loa!"
"He nui loa ka manawa no ka pane ana aku i kau mau me
i makemake ai, o ka bana mua loa, o ia no ka wehe ana ae
keia mau kaula, nolaila e hoomanawanui iki iho no oe pela.
o ka huli aku la no ia o Zo hele, me ka hoolohe hou ole mai
ko Rurika noke aku i ke kamailio.
He manawa pokole mahope iho o kela nalo ana aku o Zo
oili mai la kekahi kanaka, a Rurika i ike koke aku ai, o ke
ke kauka, nana i lapaau ia Aleba, ka makuakane o Mira.
"Ke hauoli loa nei au no ka hoi hou ana mai o kou noonoo
maikai," i kamailio mai ai ke kauka, iaia i ike mai ai i ka m
hala maikai o na maka o ke kauna opio. "O keia no ka'u m
i koho mua ai, aole e loihi kou waiho ana ma keia ano, o
loaa mai no ia o ka maikai ia oe, nolaila e wehewehe aku
i keia mau kaula i hauhoaia ai i kou kino."
Me ka hoonui kamailio hou ole aku, a aole no hoi o Rurika
i kamailio hou mai, hoomaka iho la ke kauka e wehewehe
na kaula ahiki i ka hemo ana mai ke kino aku o Rurika,
ae la ke kauna opio iluna, me ka nee ana aku no kekahi a^
o ka moe, hoonioni ae la i kona mau lima ame na wawae, me
ka maalahi loa o kela mau lala o kona kino, i ka hooko mai
elike me kana i makemake ai.
"Ka ka'u mau mea e hoomaopopo nei, me he mea la, he
keu aku ke kupilikii o ka haawina pilikia i kau mai maluna
o'u, aole anei pela?" i ninau mai ai o Rurika i ke kauka.
"Aole keia he wahi pilikia a uuku ae nei, a i hoike aku no
au ia oe i ka mea oiaio loa, aole au i ike i kekahi pilikia ko'i-
ko'i elike me ia i loaa ai a oe, he ku maoli no i ka weliweli ke
nana aku."
"Eia au ihea e noho nei?"
"Eia oe maloko o ka home o Ofa kahi i noho ai."
"Pehea ae nei ka loihi o ko'u noho ana ma keia home?"
"Ua aneane e piha ka ekolu pule o kou noho ana maanei."
"Auwe no ka hoi! Ua loihi maoli ka kela manawai"
"Ae, he mau pule loihi keia o kou noho ana iloko o ka pili-
kia, ua hala aku la nae na la o ka poino, a iloko o ka mana-
wa pokole, e hoi hou mai ana ka ikaika o kou mau lala apau,
elike me na la i hala aku la."
"Owai hou ae kekahi mea e noho nei ma keia mawaho o'u?"
i hoomau aku ai no ke kauna Rurika i ka niele ana.
"Eia no o Ofa ma keia home, oia pu kekahi i komo iloko
o ka pilikia, eia nae ke waiho no oia i ka nawaliwali, he oi ae
kou ikaika mamua ona."
"Eia o Mira ihea?"
No kela ninau a Rurika, aole ke kauka i pane koke mai, aka
ke noho malie la no oia ma ka aoao o ka moe, me ka nana
pono ana mai ma na maka o ke kauna opio, a ke hoomaopopo
aku la o Rurika i ke kaumaha o kona helehelena, a o ia kana o
ka ninau hou ana aku:
"Aole anei e hiki ia oe ke hoike mai ia'u i kona wahi e noho
nei?" wahi hou a Rurika me ka ko kuoo, me ka hoike okoa ana
aku i kona ake loa e maopopo ka hopena i kau aku maluna
o kana aloha.
(Aole i pau.) | |