Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXVI, Number 2, 13 January 1927 — Page 1

Page PDF (1.65 MB)

Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII
Ka Nupepa Pookela o na
Nupepa Hawaii
Hoopukaia i na Ka kahiaka
Poaha Apau
BUKE LXVI—HELU 2 ' NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H. POAHA, IANUARI 13, 1927 NA HELU APAU. 6445
Mareia he Mau Opio me ke Ku-e i ke Kanawai
Piha Ole na Makahiki Kupo-
no ia Laua e Hiki ai ke
Hookoia Aku ka Mare
HOIHOIIA KE KANE E
HOOPAA MA WAIALEE
Hoi ka Wahine Kaikamahine
me Kona Mau Makua
Pilipino e Noho ai
Mamuli o ka noii ame ka huli ana ma ka aoao o na luna oihana
o ka aha hookolokolo o na kamalii
i loaa aku ai, ka mareia ana o ke-
kahi mau opio i oo ole ma ke ka-
nawai, a waihoia aku kela hana
imua o ka Puuku Henry C. Hapai
ka mea nana i hookohu ua akena
hoopuka laikini mare apau, a me
he mea la e haawiia aku ana ke-
kahi a'o ikaika ana i na akena apau
no ka lakou mea e hana ai ma keia
mua aku.
Ma ka Poalua iho nei, i hoikeia ae ai, ka mare ana o kekahi keiki Hawaii o umi-kumamaha wale no makahiki, i kekahi kaikamahine Pilipino o umi-kumamakolu makahiki ma ka Poaono aku nei i hala; na ka Rev. Robert Ahuna laua i mare
O ka mea oiaio i pili i kela keiki Hawaii o ka mare ana i ka wahine he mea oia i noho mua maloko o ke kula hoopololei o na keikikane malalo o Waialee, a ua hookuuia mai oia malalo o ka hoomalu; no laila i ka wa i maopopo ae ai keia mare ana, o na opio, ua hoihoi hou ia kela keiki no Waialee, a ua kaa aku hoi ke kaikamahine Pilipino malalo o ka malu o kona mau makua.
O ka mea nana i hoopuka i ka laikini no ka mare ana o kela mau opio, oia o J . A. Combs. Maloko
o ka palapala ae mare, pela hoi ma-
loko o ka palapala mare, e hoakaka
ana, he umi-kumamawalu makahiki
pakahi o ke kane ame kana wahine oiai nae o ka mea oiaio, he mau keiki kela i oo olo malalo o ke kalawai a i hiki ole ke hoopukaia he laikini mare no laua, a oki loa aku hoi ka hiki la laua ke mare, ahiki
i ke oo ana, elike me ke kauoha a
ke kanawai.
Aole ka keia o ka paamare opiopio mua loa i ku-eia ai ke kanawai, aka he paamare hou ae no kekahi mamua aku nei, me ka nukuia ana o ka akena nana i haawi i ka palapala ae mare, e ka Puuku Hapai, a mamuli o keia oili ana ae nei o keia pilikia hou, e lawelaweia aku ana na alahele, e loaa ai ka makaala, ma ka aoao o na akena haawi laikini mare, ma keia mua aku.
KA MANAWA HOLO O
KA MOKUAHI HAWAII
Mamuli o kekahi mau kelepa ku-
ikawa a ka mokuahi Hawaii e holo
aku ana i Hilo a pela hoi i ke awa-
kumoku o Kaumalapau, ma Lanai,
i hoike ae ai ka hui mokuahi i kona
manawa holo elike me ia malalo nei:
E haalele iho na ka mokuahi Ha-
waii ia Honolulu ma ka Poaha, Ia-
nuari 20 ma ka hora 10 a. m., no
Mahukona, Kawaihae ame Kailua,
a i ka hoi ana mai e komo ae ana
ia i Lahaina mahope o ka haalele
ana aku ia Mahukona ma ka hora
12 awakea ma kahi o ka hora 3:30
p. m., o ka Poalima, o Ianuari 14
ame ka Poalima o Ianuari 21, no
Honolulu ma ke alahele mai o Kaumalapau, Lahaina ame Kaunakakai. E haalele iho ana ka mokuahi Hawaii ia Honolulu ma ka Poaha, Ianuari 27 ma ka hora 10 a. m., no Mahukona ame Kawaihae ma ke alahele aku o Lahaina, aole e kipa aku ana i Kailua. Ma ka hoi ana mai e haalele aku ana ia ia Hilo ma ka hora 12 awakea Poalima, Ianuari 28, a e kipa ae ana i Mahukona, a e haalele aku ana ma ka hora 6 p. m., Poalima no Honolulu ma ke alahele ae o Lahaina ame Kaunakakai. O na ohua na ekeleka ame na ukana palahe ole wale no ke aeia ana e lawe mai ma keia holo ho-pe ana.
LILO KA HOPUIA ANA O KE KE-
PANI NANA KA WAIONA I
HANA KUE KANAWAI
Mamuli o ke kupono ole o ka pala-pala hopu ame ka hoololiia ana o ka palapala hopu i paa ka inoa o kekahi kanaka okoa aku me ke kue
ke kanawai i lilo ai i kumu na ke Komisina U. S. Ebert J . Bott e hoopau wale ai i ka hoopii e kue ana
ke Kepani i hopuia ai ma Palolo.
Ma ka auwina la o ka Poaha o ka pule aku la i hala he Kepani o
LOAA KA MANA HOOPAU I KA MAKAI NUI DAVID L. DESHA
Hoakaka ka Loio Kalana David i Kona Manao
Kanawai o na Makai Kumau Wale no ka i
Kaa Malalo o na Komisina Makai
LOAA PONO KA AIHUE ANA A KEKAHI MEA I HILINAIIA
Ae Okoa ka Lunanui o na Uwapo o ka Hui
Alahao o Dilinahama ma no Kona Poholalo
Ana i na Dala Ukuhana o na Limahana
MAKEMAKE KA AHAHUI O NA
KAUKA E KAPU NA PAHUPAHU
Apono Kela Ahahui i Kekahi Olelo Hooholo e
Koi Ana i na Lunakiai e Hana i Kanawai Pa-
pa i ke Kuaiia o na Pahupahu
Hoopihaia e na Lunakiai he Mau Kulana
Hooholo pu ia na Ukuhana o
ka Poe i Hookohuia Aku
no na Keena
HOOHOLO KA PAPA I KE-
KAHI MAU HANA HOU
Nui no na Kulana Oihana Hou
ae e Hoopihaia Aku
Ana e ka Papa
Ma ka halawai hana a ka papa o na lunakiai o ha noho ana ma ka po o ka Poalima aku la o ka pule hala i holo ai ma ka heluhelu elua ia ana ka olelo hooholo e hookaawale ana i haawina dala no na hoolilo o ke aupuni kulanakauhale ame kalana no ka 1927, a ma ka halawai o ka Poalua nei i heluhelu hope ia ai ia olelo hooholo. Ha ia halawai ana a ka papa he mau hookohu lehulehu ka i aponoia, o ia keia malalo nei:
O ke kulana hana no kekahi kokua enekinia no ka pauma a nona ka ukuhana o $350 o ka mahina ka i hookumuia aponoia e ka papa. Ua aponoia ka hookohu ana ae ia John F. Colburn i kokua lunahoohana no na paka me kona uku o $300 o ka mahina. Aponoia e ka papa ka hoo kohu ana ae a ka Makai nui Desha ia Samuel Mahoe i hope makai nui no ka apana o Waialua, a ia W. N Titcomb i hope makai nui no Ewa me ka hooholo pu ia o ko laua mau ukuhana ma ka $200 o ka maluna
O kekahi mau hookohu i aponoia e ka papa o ia keia: Joaquin Pachecco, i poo kamana no ke kulana kauhale; William E. Paikuli, i poo no na kanaka pena hale, a ia Swinton Aldrich i lunanana no ka hana e pili ana i ke kukulu ana i ka hale halawai o ke Kula kiekie Makinile
Ua hooleia e ke komite o na paka ame na kahua paani na koho no ke kukulu ana i hale, malumalu ma Kailua. O ka manao o ka papa lunakiai hou e hoololi i na hana i hoo lala mua ia e ka papa lunakiai i pau, kukulu i hale no ke kanaka malama paka a e hoopuka aku i kahea no na koho hou maluna o ia hana i noonooia.
He olelo hooholo e noi ana no $50,000 no na hana hou paamau maloko o na paka ame na kahua paani ka i waihoia ae i ke komite waiwai o ka papa no ka noonoo ana a waiho ae i hoike. He hoolohe ana ma ke akea no ka hooloihi ana aku i ke alanui Kahala elike me ia i hoolalaia ka i malamaia ma ka halawai o ke awakea Poalua nei a ka papa.
HOAHEWAIA E KE KIURE KE
KALAIWWA NO KA MAKE ANA
O KE KAIKAMAHINE
Ma ka olelo hooholo a ka papa kiure a ke koronero o ka hoihoi ana ae i ka aha ma ke kakahiaka o ka Poaha o ka pule aku la i hala o ahewa loa ana ia ia John W. Hodges, kekahi o na koa o ka Papu Ruger ma Laeahi, o ia ke kumu o ka make ae^a o Alice Chung Fat ma ka manawa o ka hookui ana o ke kaa a Hodges me ka ikaika loa me ke kaa otomobile a ke kaikamahine i make e kau ana, ma ke kihi o na alanui Keanu ame Alanui 6 ma Kaimuki ma ka la 19 o Dekemaba i hala.
Ua hoakakaia maloko o ka olelo hooholo "ua make ke kaikamahine mamuli o ka waawaa ana o kona iwipoo. Ua kiolaia ka mea i make mailuna aku o ke kaa Ford 69515, a ua loaa ka ike i ka papa kiure ua loaa keia ulia mamuli o ka holonui a noonoo ole o John W. Hodges, he haole i loaa ole iaia ka laikini kalaiwa kaa."
He kumuhoopii no ka laweola ma
ke degere ekahi ka i hookomoia ae
ka aha kaapuni i ka la mahope
iho o kela ulia. Ma ka manawa
o ka noho ana o ka aha nieniele
kumu make ua hoole oia i ka haawi
ana ae i kana oleloike, me ka hoa-
kaka pu ana ae e malama ana oia
i kana oleloike ahiki i ka manawa
hookolokoloia ai oia.
a ka Otto Ludloff oleloike o ka
hoike ana ae imua o ke kiure, oia
ka i ikemaka mai ma kela manawa
ka hookui ana o na kaa, oiai he
kokoke mai kona wahi i kahi o kela
kihi i hookui ai na kaa, ua ike mai
oia i ka holonui o ke kaa a Hodges
e kalaiwa ana maluna mai, a o ka
hookui ana o na kaa ka mea i ikeia
mahope iho, a o ke kaa a Miss
Chung Fat e kau ana ua kiolaia ae
a kaa ma kekahi aoao o ke alanui.
Ma ka A. A. Creamer, oleloike hoi,
ke kokoolua o Hodges e kau pu ana
iluna o ke kaa ma ka manawa i hoo-
kui ai, e holo ana ke kaa ana e
kau ana ma kahi o ka 25 mile i ka
hora, a ma kana koho o ia mama
Mamuli o na poino i loaa i ke-
kahi poe, mai na pahupahu mai, ma
ka la makahiki hou aku nei i hala,
i noho ae ai ka ahahui o na Kauka
Lapaau o Honolulu nei, ma ka po
o ka Poalima aku la i hala, a apono
i kekahi olelo hooholo me ka manao
lokahi, e koi ikaika ana i ka papa
o na lunakiai o ke kulanakauhale
a kalana o Honolulu nei, e hooholo
i kekahi kauoha kanawai, e papa
ana i ke kuaiia ame ka hoohanaia
o ke pahupahu maloko o na palena
o Honolulu nei.
Penei iho ke ano nui o kela olelo
hooholo o ke aponoia ana, e ku-e
ana i ke kuaiia ame ka hohanaia
o ke pahupahu ma keia kulanakau-
hale:
"Oiai he nui a lehulehu wale o na
ulia ame na poino, iloko o na ma-
nawa ae nei i hala, i kau aku ma-
luna o na kanaka o ke kulanakau-
hale a kalana o Honolulu nei, ma-
muli o ke pa-hu ana o na pahupahu
i hoohanaia no ka hoomanao ana i
na la kulaia, a
"Oiai, o ka hoohana ana i keia
mea hoopahupahu hoopoino, ma ka
manao o keia ahahui, he mea wai-
wai ole, a ina ua lilo ka hoohana
mau ia o keia ano meahoopa-hu i
mea- hoopoino maoli i ke ola ame na
lala o na makaainana, o ka oi loa
aku, i na kamalii o keia kulanakau-
hale a kalana, nolaila e
"Hooholoia e ka ahahui o na Kau-
ka Lapaau o Honolulu nei, e koiia
aku ka papa o na lunakiai o ke ku-
lanakauhale a kalana o Honolulu
nei, e hooholo koke mai i kekahi
kauoha kanawai, e papa ana i ke
kuali;) ame ka hoohina ^na i lia mea
hoopahupahu maloko o ke kulana-
kauhale a kalana o Honolulu i olelo-
ia, a ke
"Hooholo hou ia nei, e noiia aku
ke komite ahaolelo o ka ahahui La-
paau i oleloia e waiho aku i keia
hana imua o ka ahaolelo teritore
me kekahi manao, e hooholoia he
kanawai, e pahola aku i keia hoo-
kapu ana, ma ke teritore holookoa,
a e
"Hooholo hou ia, e waihoia aku
i kope o keia olelo hooholo i ka
meia ame ka papa o na lunakiai o
ke kulanakauhale a kalana o Hono-
lulu, a i ka peresidena o ka aliali, i
kalepa o Honolulu nei, e noi ana i
na kakoo ana mai a kela ahahui, H
wahi e hooholoia ai keia kauoha ka-
nawai ame ke kanawai."
Mawaho ae o kela olelo hooholo
aponoia e ka ahahui o na Kauka
Lapaau o keia kulanakauhale, "a)
hooholo pu ia e waihoia aku kekahi
noi ikaika imua o ka papa o na
lunakiai, no ka ae ana mai e hoo-
kaawaleia kekahi halema'i no na
ma'ilele, a maloko hoi o kela hale
ma'i, e hookaawaleia i wahi, no ka
hoopaa ana i na keiki i loaa I ka
ma'i, i ili mai maluna o lakou, ma
o na makua la.
Ua apono pu ia no hoi kekahi noi
no ka waiho ana aku imua o ka aha-
olelo e noho mai ana, e hooholoia
he kanawai, e papa loa ana i ka
mare ana o kekahi mea i loaa i ka
ma'i.
Ua hoakaka pu ia ae ma kenu),
halawai a na kauka, ka mea e pili
ana i ka ma'i lolo e pahola nei iwae-
na o na kamalii iloko o keia ma-
nawa, no ka mea he ewalu ka nui
o na keiki i loaa i kela ano ma'i
iloko o ka mahina aku la i hala, ai
ina aole e makaalaia ana keia ai a i
ma'i alaila o oi loa aku ana ka paw
hola ana iwaena o na kamalii, elike
me ke kulana e ikeia la ma Amerika
i keia wa.
Mamuli o kona ae okoa ana ae
imua o ka Lunakanawai Harry Stei-
ner ma ka Poakahi iho nei, ua pili
iaia ka hewa lawe aihue i na dala
i waihoia aku malalo o kaua ma-
lama ana, i kauia mai ai ka hoopa'i
hoopaahao, maluna o Allan Mills, he
limahana i hilinai uui ia, e noho
hana ana no ka Hui Alahao o Dillina-
hama ma, no na makahiki he iwaka-
lua-kumamalima ae nei i hala,
He lunanui o Allan Mills, no na
uwapo o ka hui alahao, a o kekahi
o na hana, i kau aku maluna ona o
ia no ka hoolimalima ana i na lima-
hana, no ka hu'e ana i na ukana
mailuna mai o na moku, pela hoi ka
hoopiha ana i na ukana.
No na makahiki lehulehu aku nei
i hala, ua waiho aku ka hui alahao
i na hana apau ia Allan Mills, ma
na uwapo, mamuli o ko lakou hili-
nai iaia, aka he manawa ae nei nao
i hala, ua loaa na manao hoohuoi,
aia kekahi mau epa i lawelaweia
e keia limahana, ma o ka ukuhana
la o na limahana, o ia hoi ma kekahi
olelo aua ae, ua ohiia he huina dala
mahuahua, ma ke ano epa e keia
limahana, no na limahana, i lawe-
lawe ole i kekahi hana ma na uwapo,
a o kela mau dala, ua hookomoia
iloko o kona mau pakeke.
Me kela manao hoohuoi nae i loaa
aku i na limanui o ka hui alahao, ua
waihoia aku la ka huli ana i na
mea oiaio, i ka Makaikiu McDuffie,
a mamuli o kana hakilo ana, i loaa
pono ai ke kolohe, a ma ka la 20
o ka mahina o Dekemaba aku nei
i hala, i hoike okoa aku ai o Mills
i na mea oiaio i hanaia eia, ma ko
ano kolohe, me kona pani hou ana
i na dala apau loa ana o ka lawe
ana.
Me na ike nae i loaa aku i ka
Makaikiu McDuffie, no ka lawelawe-
ia ana o ka aihue, ma ke ano kolohe
e Allan Mills, i hoohiki ae ai oia i
kekahi palapala hopu, a ma ka Poa
kahi iho nei, i hoea ae ai o Allan
Mills me A. E. Steadman, ka loio
o ka hui kaaahi, a ae okoa aku Ia
i kona hewa i mua o ka Lunakana-
wai Apana Harry Steiener, me ke
kauia ana mai o ka hoopa'i maluna
ona, e noho oia maloko o ka hale-
paahao, no ka manawa o hookahi
haneri me kanalima la.
Iloko o ka makahiki 1902 i noho-
hana mua loa ai o Mills, malalo o
ka hui alahao, ma ke ano he kupa-
kako helu ukana ma ka uwapo; he
mau makahiki lehulehu kona paa
ana i kela kulana, ua hookiekieia ae
oia, ma ke ano he akena kuai tikiki
no ka hui alahao ma Ewa.
He ewalu nae makahiki aku nei
i hala, ua hookiekie hou ia ae oia
ma kekahi kulana okoa, o ia ka luna-
nui no na uwapo, a ma kela kulana
oia i noho hana iho nei, a ikeia ai
kona apuhi ana i ka hui, ma ka
lawe ana ma ke ano kolohe, i ke-
kahi mau dala mahuahua.
Ma ka oleloia, o Allan Mills ke-
kahi kanaka nui o kona mau aina
ma keia kulanakauhale, ua koho
wale ia aku no, aia ma kahi o ke
kanaono kaukani dala, ka waiwaiio
o kona mau aina ma keia kulana-
kauhale.
Mamuli o ke noi i waihoia ae e
ka Makai Nui David L. Desha, imua
o ka Loio Kalana Charles S. Davis
no kona manao kanawai, e pili ana
i ka mana ame ka mana ole o ka
makai nui, e hoopau ai i kekahi
poe e noho hana ana malalo o ka
oihana makai o Honolulu nei, i hoo-
puka ae ai ka Loio Kalana Davis
i kona manao kanawai, e hoakaka
ana, no ka loaa o ka mana piha i
ka Makai Nui Desha, e hoopau ai
i oa lunapaahao, na kiai paahao, na
makai wahine, na lunanana kaa, na
makai kuikawa, na hope, na kakau-
olelo ame na kokua e ae, a koe ka
poe e noho hana ana iloko o ka
puali makai kumau.
Ma kekahi olelo ana ae, elike me
keia manao kanawai o ka Loio Ka-
lana Davis, ua loaa ka mana holo-
okoa i ka makai nui e hookohu ai,
a e hoopau ai i na limahana apau
iloko o ka oihana makai, a koe na
makai iloko o na puali kumau na
kaa aku lakou malalo o na rula
hooponopono o ka papa komisina
makai ame kinaiahi.
Wahi a ka Loio Kalana Davis
i hoakaka ae ai, o kela ae la ma-
luna kana wehewehe ana no ka
manao o ke kanawai pili i ka papa
komisina makai, o ia hoi, o na ma-
kai kumau wale no, ka i kaa aku
malalo o kela kanawai, aole o na
limahana e ae, iloko o ka oihana
makai.
Ma keia manao kanawai o ka Lo-
io Kalana Davis, ua ku-e ia i ka
manao kanawai o ka Loio Kalana
Hathaway i pau i haawi ae ai ilo-
ko o ka mahina o Sepatemaba i
hala aku nei, o ia kona hoakaka
ana ae, ua kaa aku na lunapaahao
ame na kiai paahao, malalo o na
rula hooponopono o ke komisina
makai.
Ma ka manao hoi o ka loio ku-
hina, ua rula ae oia, o na kiai paa-
hao, he poe no lakou noloko o ka
oihana makai, i loaa ai ia lakou
ke kuleana e koi ai i na pono ma-
lalo o ke kanawai ukuhoomau; ma
ka manao kanawai nae o ka Loio
Kalana Davis, ua pili wale no ia i
ke kanawai o ka papa komisina ma-
kai.
Iloko o ka makahiki 1924, ua haa-
wi ae o W. H. Heen, i kona wa e
noho loio kalana ana no ke aupuni
kulanakauhale a kalana o Honolulu
nei, i kona manao kanawai, e hoole
ana no ka lilo ana o na kiai hale-
paahao he mau makai, a pela no hoi
ka manao kanawai o Massee, oiai
oia e noho hope loio kalana ana i ka
1925. Ma kona manao kanawai, e
hoole ana oia, aole na kiai o na
halepaahao, na makai wahine, na
kakauolelo ame ka poe e ae i hoo-
kohuia aku e ka makai nui, he mau
lala noloko o ka puali makai.
Me kela mau manao kanawai o
W. H. Heen, Massee, ua kakoo mai
ia i ka manao kanawai o ka Loio
Kalana Davis; nolaila ua lilo ka
hoopau ana na ka Makai Nui Desha
i kekahi mau limahana oloko o ka
oihana makai, i mea mana; e ili aku
ai ke ko'iko'i ma ka aoao o na li-
mahana i hoopauia, ke koi ana aku
i ko lakou pono imua o na aha hoo-
kolokolo: elike me ia a kela poe
o ka waiho ana aku i ko lakou hoo-
pauia ana imua o ka Loio Harry
T. Mills, ma ka pule aku la i hala.
HOOKOMOIA HE HOOPII
K02POHO O $25,000
Mamuli o ka make ana o kona lio heihei o Kaala ka inoa, oiai maluna o ka mokuahi Maliko, o ka hui mokuahi Matson Navigation Co., e holo aua mai Honolulu aku nei no Kapalakiko, i hookomo ae ai o Louis D. Warren, o Honouliuli ae nei, he hoopii koipoho o $25,000, iloko o ka aha federala, ma ka Po-alua iho nei, e ku-e ana i na ona o kela hui mokuahi.
I kulike ai me na hoakaka maloko o ka hoopii koipoho, ua hookauia aku ka lio heihei Kaala, maluna o ka mokuahi Maliko ma ka la 6 o Okatoba aku nei i hala; aka nae ua make kela lio ma ka moana, mamua o ke ku ana aku o ka mokuahi i Kapalakiko.
Wahi o Louis Warren, ua hoea mai kela hopena poino maluna o kona lio, mamuli o na hana hemahema a malama pono ole, ma ka aoao o na ona moku, na aliimoku, ame na luina.
He mau manawa lehulehu kana o ka waiho ana aku i ke koi imua
o na ona o ka hui mokuahi, no ka
uku ana mai i ke poho, mamuli o
ka make ana o kela lio, ua hoole
mau ia mai nae kana mau koi, ahiki
i kona hookomo okoa ana ae i ka
hoopii imua o ka aha hookolokolo.
HE 26 POE I MAKE I NA
KAA OTO I KA 1926.
He 11 ke emi iho o na make i na ulia kaa otomobile i ka 1926 malalo o ko ka makahiki mamua aku, elike me ka David Kamauoha, ke kapena o na makai kaa o ka hoike aina ae. Maloko o ka hoike i ka makahiki 1926 i newa aku la he 26 poe i make a i ka 1925 he 37 poe i make. Aohe hoakaka no ka poe i ahewaia no ka make ana o keia poe ame ko lakou mau hoopa'i, aohe no he hoakaka no na poho i ukuia aku i na ohana o ka poe i make.
Iloko o ka 1926 he 683 ka nui o ka poe aihue kaa i hopuia, a he 531 i ka 1925. No na kaa i aihueia iloko o ia makahiki he 379 i loaa aku i na makai, he 266 i loaa aku i na ona, a he 34 mau kaa i loaa aku ua nahaha mamua o ka loaa ana aku.
No ka poe ku-e i na kanawai e pili ana i ka bolo ana o na kaa he huina nui o 1737 poe i hopuia i ka 1926, i ka 1925 aku he 2799. No ka poe i hoopa'iia maloko o ka aha hoomalu he 958, a no na hoopa'i
i ohiia mai ia poe mai he $21,277 i ka 1926.
Maloko o ka hoike o ka heluna nui o ka poe i hopuia no na ulia otomobile maluna o na alanui Kamehameha, Puuloa, ke alanui Ala Moana ame ke alanui pali. He elua mau ola i make ma ka ulia kaa uwila iloko o ka makahiki.
PAA I KA HOPUIA NO KA HOO-
WELIWELI I KANA WAHINE
No ka hooweliweli e pepehi i kana wahine, pela hoi ke apuhi ana ma ke ano kolohe, a hoolilo aku i na mahele o kana wahine, ma ke kuai, me ka malama ana i na olala o ka loaa ana mai, no kona pono iho, i paa ae ai o William J. Markham, i ka hopuia ma ka auwina la o ka Poalua iho nei i ka Makaikiu Joe Munson.
I kulike ai me ka hoakaka a ka Makaikiu Munson, ua laweia ka na ke ano kolohe he mau palapala hooia mahele no kana wahine, iloko o kekahi mau hui hoopukapuka wai-wai, a mahope iho o ke kakaukua ana i ka inoa o kana wahine ma ke ano apuka, ua kuai hoolilo ia aku a kela mau mahele, a o na dala i oaa mai ia Markham, ua lawe ae oia no kona pono iho, me ka haawi ole aku i kana wahine, ka mea i kuleana i na mahele i hooliloia.
I ka manawa ka i ikeia ai kela
hana kolohe a Markham mahope
mai, ua hooweliweli ae oia e pepehi
kana wahine, a no keia mau hewa,
kaa ae ai o Markham, malalo o
ka malu o ke kanaka o ke aupuni.
Ma ka po ana iho nae o kela Po-
alua, i hookuuia ai o Markham,
mailoko aku o ka halewai, mamuli o
kona waiho ana ae i ka bela o hoo-
kahi kaukani dala, no ka hewa apu-
ka, a pela hoi ka waiho ana ae he
$2500 bona, no ka malama ana i ka
maluhia.
He hana kaa otomobile ka Mark-ham ma keia kulanakauhale.
IKEIA KA AIHUE ILOKO O KA RUMI MA KA WANAAO A LILO AKU KE DALA ME KA HUIHUI
KI
Komoia ka rumimoe o Frederick J. Lowrey ka peresidena a lunahoohana o ka Hui Lui ame Kuke ma ka hora 3 o ka wanaao Poaha o ka pule i hala aku la, a i ala o Mr. Lowrey i ka nakeke o ka ume o kana pahuku, a iaia i lele iho ai mailuna aku o kona moe no ka hoao ana e hopu i ke kanaka komohewa, ua holo aku ia nae ka aihue a nalowale iloko o ka pouli.
I ka huli ana aku i kahi o ka aihue i komo mai ai ua loaa aku la iaia ka ike ma ka pou o ka lanai ka pii ana mai o ka aihue a komo mai la iloko o ka rumimoe ma ka papahele elua o ka hale a o kekahi puka aniani e hamama ana.
O na waiwai i loaa i ka piko pau iole a i laweia aku eia he mau wahi kenikeni liilii me kekahi huihui ki, iloko na dala o ka bila buke kahi i waiho ai, elike me ka Mr. Lowrey o ka hoike ana ae i ka oihana makai. O ka home o Mr. Lowrey o ia kekahi o na hale nani maloko o Honolulu, e ku nei ma ke kihi o na alanui Vitoria ame Lunalilo.
No ka minamina loa o Mr. Lowrey i ka buke bila ame ka huihui-ki o keia hoolaha malalo nei kana o ka haawi ana mai i ka Advertiser no ka hoolahaia ae:
"Ina ua pau ka makemake o ke kanaka nana i lawe aku kuu dala ame ka huihui-ki mailoko aku o kuu hale e hoihoi ae ia mau mea i ke keena o ka hale o Lewers & Cooke Ltd., e loaa aku ana ka hoomaikaiia. F. J. Lowrey. Aohe pane i loaa ae no ka hoolaha elike me ia ma ka lono hope loa i loaa ae.
KA HOIKE A KA AHA O NA
OPIO NO KA MAKAHIKI I
HALA
Iloko o ka 1926 i newa aku he
356 mau hihia o na keiki kolohe a a-i oolea i hooloheia e ka Lunakanawai John R. Desha o ka aha hookolokolo o na opio, iloko o ia heluna he 253 mau hihia o na keikikane a he 93 no na kaikamahine, elike me ia i ikeia maloko o ka hoike makahiki a ia aha i hoopukaia ae ma ke akea ma ka Poaha o ka pule aku ia i hala e Mrs. Ellen Dwight Smythe, ke kakauolelo o ia aha.
Iloko o ka makahiki i hala 177 mau keikikane a he 84 mau kaikamahine i hoopiiia ae no ka hookuli, ka lalau, ke pakike a pela aku; 134 mau keikikane ame 10 mau kaikamahiane i waihoia ae no ka hoao ana; hookahi keikikane ame eiwa mau kaikamahine i waihoia aku malalo o ka malama a alakai ana a kekahi mau ohana; elua mau keikikane ame 55 mau kaikaahine i waihoia aku malalo o ka malama ana mai a na hui manawalea; he 40 mau keikikane ame 13 mau kaikamahine i hoihoiia aku e hoopaa maloko o na kula ao hanalima, a hookahi kaikamahine i hoihoiia aku i ka halekula o na keiki kamehai, a nawaliwali o ka noonoo.
No ia mau keiki ma na lahui o ia keia:
Na Hawaii, he 52 mau keikikane a he 36 mau kaikamahine; na keiki haole, he 40 mau keikikane a he 17 mau kaikamahine; na Kepani, he 17 mau keikikane a he 7 mau kaikamahine; na Pake, he 14 mau keikikane a he 1 kaikamahine; Pilipino; 6 keikikane a he 2 kaikamahine; Poko Riko, 2 keikikane a he 6 mau kaikamahaine: Korea, 5 keikikane, a no na lahui huikau like ole he 39 mau keikikane a he 26 mau kaikamahaine.
O ka aihue ke poo o na hihia kiekie i hoopiiia ae ai na keiki; no keia hewa he 71 mau keikikane ame 3 mau kaikamahine i hoopiiia ae. No ka hele po a oi aku mamua o ka manawa kapu he 81 mau keikikane; no ka paakiki a a-i oolea hiki ole ke hoohulihuliia ma ka pono, he 24 mau keikikane a he 20 mau kaikamahine; no ka auwana, he 18 mau keikikane, a he 20 mau kaikamahine; no ka hana hewa o ke ano haukae, he 4 mau keikikane a he 38 mau kaikamahine; no ke kue i ke kanawai e pili ana i ka holo ana o na kaa oto, he 19 mau keiki-
kane a hookahi kaikamahine; no ka hoeha he 11 mau keikikane; no ka piliwaiwai 7 keikikane; no ka haalele kula, 6 keikikane, no na hanaino, 3 keikikane; no ka hookuli, elua mau kaikamahine, a no
PAA AE I NA AKENA HOOKAPU
WAIONA KEKAHI IPUHAO PUHI
RAMA NUI MA PALOLO
Mauka ae nei o ke Awawa o Palolo i kaa aku ai i na akena hookapu waiona federala kekahi ipuhao puhi rama nui i ike ole ia kekahi ipuhao nui elike me ia mamua ma ka Poaha o ka pule aku ia i hala, ma ka manawa o na akena o ka hoea ana aku i ka hale o T. Hayashi a paa oia i ka hopuia me na olo rama ame na mea puhi rama apau, a hapukuia ae a ku ana i ka hale aupuni federala.
Ua loaa aku i na akena he mau pahu rama i hoaawaawaia 600 galani, hookahi ipuhao puhi rama 100 galani, me 28 mau galani okolehao i makaukau no ka hooliloia aku, a mawaho ae o keia aneane elua tona laiki, kopaa, uala, huita, hope ame ka lanahu.
Ma ka manawa a na akena i hiki aku ai aohe o Hayashi i kue mai, a ua laweia mai oia malalo o ka hoomalu ana a ka Hope Ilamuku Liftee. Maluna o na kaa kalaka ame na kaa otomobile i laweia mai ai ia mau waiwai kue kanawai ahiki i ke keena o ke poo Akena Barrett. E puhi rama ana no ka kela Kepani ma ka manawa a na akena i hiki aku ai, ina paha i loaa mua ka ike i kela Kepani ua holo mua oia, aka no ka nanea loa ua like oia me ka ohiki iloko o ka ina. O kahi ka o kela hale o Hayashi i ku ai aia mahope aku o ka hale wawahi pohaku o Palolo, a ua hoopuniia la wahi hale mamua o ke komoia ana aku oloko e na makai a e a mai. ana no ka ke kapuahi, a no ka aneane ka elua pule i hala ka hoohanaia ana o kela ipuhao puhi rama.
O na akena i hele pu me ka Hope Ilamuku Liftee ma keia hopu ana, oia o William Stetzer, Raymond Davis, M. Overpeck.
Nui ka ka mahalo o ke Poo Akena Barrett i kona mau hope no keia hana a kona mau kanaka, a oia pu ka kekahi i kokua i na kanaka ona ma ka hoohikihiki ana i na olo rama ame ka ipuhao puhi rama ahiki i ke komo ana iloko o ka rumi. Pio ke ahi ma kekahi wahi, lalapa mai no ma kekahi wahi.
ELUA I EHA MA KA MANAWA
O KE KAA I HOOKEIA MAI AI
A HOOKUI I KE KUMULAAU
O kekahi o na mea i eha ma na la hope o ka pule i haia aku la ma-muli o na ulia a i laweia ae i ka halema'i o na poino ulia oia o Miss E. Needham ame Sam Kahanu.
Ma ka hoike a ka Lutanela Makai Lono McCallum o ka hoihoi ana a4
i ka hale o ka oihana makai, ia Sam
Kahanu e kalaiwa mai ana i kona
kaa ma ke alanui pali o Nuuanu
ma ka po o ka Poaono, a i ke kaa-
ana ma o aku o ka halenoho o ka
ohana Kuke, ua holo mai ia kekahi
kaa i pakuia a paa loa, a e kalaiwaa
ia ana e kekahi kanaka ana i mao-
popo ole a hooke mai la i kona
kaa a pili loa ia hai o ke alanui al
hookui aku la kana kaa i kekahi
kumulaau a poino kekahi wahi.
Ua moku na lima ame na wawa^ o Miss Needham ma ia hookui ana
o ke kaa i ke kumulaau, a no ia ohui
i laweia mai ai oia no ka halema'i
Moiwahine. No Kahanu hoi nai
moku kona lima akau, a ma ka
halema'i o na poino ulia oia i lapa-
auia ai. Ma kela manawa o ka hala-
wai ana o ka Kahanu kaa me ka
poino aohe i ku iho ke kaa i paa i
ka pakuia, ua hoomau mai la no i
ka holo ana no ke kaona me ka
mama loa.
Ia Henry Silva i lele iho ai ilalo mailuna iho o ke kaa kalewa meaai a ka Pake ua hookuiia mai la oia e ke kaa otomobile e kalaiwaia ana e S. Ishikawa ma ke alanui Puowaina ma ka auwina la o ka Poaono a eha, a no ia eha o kona poo a ma ka helehelena i lapaauia ae ai oia maloko o ka halema'i o na poino
ulia.
Ia Harry Chong e paani ana ma-luna o ke alanui Kukui ame Papa ua hookuia mai la oia e ke kaa oto e kalaiwaia ana e William S. Schilling a ma kekahi wahi o kona kino kona eha a ma ka halema'i o na poino ulia i lapaauia ai ia wahi ona i eha ai. Aohe hewa ma ka aoao o ke kalaiwa nolaila ua hookuuia oia.
No ka hele ana ae o Ellen McDaniels mai kekahi aoao o ke alanui a i kekahi a kaa pono mamua o kahi o ke kaa oto e kalaiwaia ana e Paul Cooke ma ke alo mai o ka Hokele Gray ma Waikiki ma ka auwina la Sabati, i hookuiia aku ai oia a eha, a laweia ae i ka halema'i Moiwahine a malaila i lapaauia mai ai ka eha ma kona poo me ka pahalehole ma kona helehelena a ma kona poo.
Hayashi ka inoa, ka mea kue kanawai waiona i hopuia e ka Hope Ilamauku Samuel K. Liftee me kona mau paalalo ma ke Awawa o Paolo ma ka manawa i loaa pono aku ai e puhi rama ana.
O ka inoa i kakauia maloko o ka palapala hopu i hopuia ai o Hayashi o John Doe Kaishi. Ua komoia kahi o Hayashi mamuli o ka ikaika o keia palahopu, eia nae, mahope mai i loaa ni ka ike i na makai o Hayashi ka inoa o ke Kepani a la-kou i hopu ai, a ua hoohuiia aku ka inoa o Hayashi mahope o ka noa mua i paa maloko o ka palapala hopu.
He nui na mea i kamailioia ma-
loko o ka hale aupuni federala ma
ka Poalima i hala aku no ka hoo-
loliia ana o ka palapala hopu e lilo
ai i hana o koiia ae ai ka noonoo
o ka lunakanawai o ka aha federala
e nana mai maluna o keia hoololiia ana o ka palapala hopu.
O kekahi hana i hoolalaia e hoihoi hou aku i na waiwai apau ia Hayashi, ina nae e hiki ana iaia ke hooiaio ae nona ia mau waiwai apau
i paa ae ai i ka hopuia e na akena hopuhopu waiona.
na hewa e ae he 19 mau keikikane
a hookahi kaikamahine.
Malalo o ke poo, na keiki e kaukai aku ana na hai e malama mai he 88 mau hihia o keia ano i hooloheia e ka Lunakanawai Desha, he 28 no na keikikane a he 60 no na kaikamahine iloko o ka 1926, a na hoakaka mai ka aha he 26 mau keikikane ame 40 mau kaikamahine o lakou na keiki i kupono e kaukai aku na hai e malama mai ia lakou. He ekolu mau kumuhoopii e kue ana i kekahi mau kaikamahine ekolu i hoopau waleia e ka aha. He ekolu mau keikikane ame eono mau kaikamahine i waihoia aku malalo o ka malama ame ka hoomalu ana a kekahi mau ohana; he 9 mau keikikane ame 24 mau kaikamahine i hoihoiia aku maloko o na home manawalea, a he 13 mau keikikane ame 11 mau kaikamahine i hoihoiia aku i ka home o na keiki kamehai a nawaliwali o ka noonoo.
ike no ko ke kaa e kau ana o ke
kaikamahine i make ai.
O Mrs. Cozby, ka mea e kalaiwa
ana i ke kaa Ford a Miss Chung
Fat e kau ana, a oia pu hoi kekahi
kukonukonu loa ka eha, aia no oia
maloko o ka halema'i Moiwahine e
no kona ma'i i hiki ole ai iaia ke
hele ae e hoike i kana mau mea i
ke ai ma ka manawa o ka noho ana
ka aha e hoolohe i keia hihia.