|   |       KAAO NO KANA A ME NIHEU       Hoopukaia e J  .  K. Mokumaia.)   E kuu Solomona Hanohano, Aloha   Kalikimaka ame Hapenuia kaua, a   ..'a hoi me kou mau keiki huki   '.i o kou moku au hoi e noho   .p?. (-ena nei:— E noi aku ana i kou   , ^a ina he mea hiki no kela   . manao e kau ae la maluna ke-   kahi o na kaao i kamailio mau ia,   a ua lilo hoi i mea hoonioni i ka   manao o na kanaka ikaika apuni   - : mau mokupuni ia mau la, a i   -.-, 'iia a lilo i mea heluheluia i kela   .-aaaa, a i keia hanauna e nee nei,   a e kuu Solomona, eia ma ko'u poli   i kekahi o ia mau buke a'u i noke   -au ai i ka heluhelu, a na lilo ia   --aa kaao i mea hoonioni mai i   ^ o mauu makoko.   Ina he rumi kaawale kekahi o kou   ^ liu e oluolu oe e lawe aku a hoo-   - a aku i ka mokupuni i hoohuaia   mai ai, keia keiki kupanaha nui   wale, a e lilo hoi i mea hoonanea   no na po huihui o keia makahiki e   .-ee mai nei.   O kau noi wale no e kalaia mai   .-u ma kahi i pololei ole, no ka   mea he mea hooko wale no au elike   me ka mea i kakauia.   Olelo hoakaka no keia kaao kau-   lana iloko o kela au pouliuli a loaa   a pololei ole o kala mai.   O Hakalanileo ka makuakane, o   Hina ka makuahine, o Kana ka mua   o Niheu ka muli, o Uli ke kupuna-   wahine o Hamakualoa, i Maui ka   aina hanau.   O Kana o Halauoloolo ka hale,   he pauku kaula o Kana o ka hanau   ana, aohe kino maoli, a hanau o   Kana lawe ae la o Uli iaia a hanai,   e kahi nae o Kana i hanana ai o   Piihonua ma Hilo i Hawaii, e moe   la ma ka hikina o Wailuku, ilaila   kona hale o Halauoloolo.   Ma keia kaao, ua oleloia ke kino   o Kana he kino loihi loa, a he kino   nui a weliweli ke nana aku; i kona   -anaiia ana na panee kona kino   i ka loihi a ua panee no hoi kona   hale o Halauoloolo; mai ke kuahiwi   a kokoke i ke kai kona kino ka lo-   ihi a pela iho la no ke ako ana o   ka hale, o Halauoloolo.   No ka Puu o Haupu.   O keia puu o Haupu he puu ia   aia i Molokai; o ke lii oluna o ua   mu la, o Kapepeekauila ka inoa o   ke kahuna o Moi mai Molokai aku   ka hele ana o ka puu o Haupu ahiki   i Mokuola i Hilo, Hawaii, me ke   '-i me na kanaka me na meaoulu   oluna; a ike o Hina makuahine o   Kana ma, i ka maikai o keia aina,   alaila pii aku la e makaikai iluna.   A makaikai o Hina iluna o ka   puu o Haupu o kona wa ia i laweia   ai e ka puu i Molokai a nele iho la   o Hakalanileo i ka wahine, imi iho   i^.oia i wahi e loaa ai ka wahine,   -Wle e hiki.   Nolaila hale aku la o Hakalani-   ^.a i o Niheu la a olelo aku i ka   lilo o Hina i ka puu o Haupu, a   lohe o Niheu i kela olelo a ko laua   makuakane, olelo aku la ia.   "Aole e hiki ia'u, hookahi wale   no keiki e hiki ai o Kana, e hele   .-ii imua ona mai maka'u oe, a mai   - ole ina i huli mai kela a nana ia    '-?,  mai nana aku, a pau ka olelo   a'oa'o a Niheu ia Hakalanileo, hele   aku la ia e halawai me Kana.   Ia Hakalanileo i hiki aku ai i   kahi o Kana huli mai la o Kana   = nana ia Hakalanileo ma keia na-   na ana ua holo o Hakalanileo me   ka maka'u pane mai o Kana.   "Heaha kau!"   Olelo aku o Hakalanileo; "I hele   mai nei au e hai aku ia oe ua lilo ka   makuahine o olua ia Kapepeekauila   ke alii o ka puu Haupu, aia i Mo-   lokai kahi i noho ai i keia wa."   A lohe o Kana, olelo mai la oia   ia Hakalanileo, "O hoi e kukala ia   Hawaii apuni e kalai i mau waa no   kakou e holo ai i Molokai, i loaa ko   wahine."   Ma keia olelo a Kana, ua akoa-   koa na kalaiwaa o Hawaii apuni   he mau waa nunui he umi ka loa,   a makaukau na waa, kii aku la o   Hakalanileo ia Kana e holo i Molo-   kai, ia wa kikoo na lima o Kana   a luna o na waa o ke komo iho la   no ia o na waa a poho iho la, aole i   oe ke kino o Kana nolaila olelo hou   o Kana ia Hakalanileo e kalai hou,   na waa, kalai hou no o Hawaii apu-   ni a loaa elua waa, i na lima no o   Kana komo.   Nolaila aohe waa e holo ai i Mo-   lokai nolaila hele aku la o Hakala-   nileo imua o Niheu a olelo aku la   no keia mau mea, a lohe o Niheu   olelo mai la:   "O hele a ia Uli olelo aku i waa   aia iaia ka waa e hiki ai i Molokai   nana e kuhikuhi mai ia oe."   Ahiki o Hakalanileo imua o Uli   -au mai la o Uli "Heaha kau."   I aku o Hakalanileo: "I hele   mai nei au i waa no Kana e holo ai   i Molokai e kaua me Kapepeekauila   ke lii oluna o ka puu o o Haupu."   I mai o Uli." Ae, he waa, aia i   Paliuli; e hele nae oe e kukala i   na kanaka apau loa, a akoakoa, he   mau lau kanaka ewalu.   Ia wa pii lakou ahiki iuka o Pa-   liuli. Hooulu o Uli i kana mele   pule no na waa o Kana.   Kaumaielieli na Waa o Kana.   E kii i ka waa   E kii i ka waa,   I ko kupunawahine,   Ia Huina Ww:Ka fw fwfw fww   Ia Hoanuiikamapu,   Ia Hoanuiwalaau,   Ia Hoanuiwiliwiliwaa,   Ia Hoanuihoonohowaa,   Mauka waa i kalanaku,   He waa ia ko Heiwale,       |      Hoahu ia luahine i keia waa,   E kii e kii e kii ka waa,   E kii ka waa kaimu a kainalu,   A halekou a halekanaka,   O ka waa a ko kahuna wahine a,   Laa nei la e,   E ku nei la ilalo o hana,   Ku ilalo o hana ui hooeu i ka inoa   O koia mau waa o Kaumaielieli,   O ke aka Milo la ke ama,   O Halauloa ka iwikaele,   O luu i ke kai ka holo ana,   O Aukuu i ka lani ka uhi,   E amoia ka hope, iluna,   O Kaualupe ka moana,   O Piliaama ka moo mawaho,   O Leleiamanu ka laau ihu,   O kupakei ka laau hope,   O pookaiwaho ka hoowahawaha,   O peheu ka pepeiao,   O pukokee ka pua,   O Makilihaohao i ka lani ke meke,   O Kainakahi ke ka,   O kiai i ka lani ka liu,   OKuanuenue ka iako mua,   O Hauhiakaa ka lanalana,   Hoomau koi a ko waena,   O uaua ka aha lanalana   O hooipo a ke kolu ka iako,   O luukia ka aha lanalana,   O Hapa i kukaa lani,   O Uli la ka wahine ua lanaia e,   O Popoalaea ka wahine ua Iana   ia e,   O Mailelaulii ka wahine ua Iana   ia e,   O haneeiakake ke kahuna kui la   O ko amo na o kona la,   O kaikai ana o kona la,   Ka hookumu ana o ka la,   Ka noho ka ie iluna ae,   Winiwini ka ie iluna ae,   O kauhi ka makani ka ie iluna   ae,   O kauhi ka lalea ka ie iluna ae,   O Poaka io i ka waha,   O niual emfw eAwy wol wadowa   O niula ka welu i ka puaki,   O kailewaula ka welu i lalo iho,   O kameaula ka welu ilalo loa iho,   O ka pu o Huula ka welu ilalo   iho,   O anuenue ula ka welu ilalo iho   O Hoopio ka upai a ka la iwaena   O oluolu ke kaula ihu,   A Haleohe a Haleola,   A kuauna nui o Leipe,   A ka he o Maiahiki,   A ka holo moemoe a,   O ka waa kapipi mai i ka lai,   O ka waa ekepue i ka lai,   O ka waa ka moe wai i ka lu   O ka waa ka maunakea i ka lai,   O ka waa olopu i ka lai,   O ka waa mokuhalii i ka lai,   O ka waa nanahu i kuhikuhi ka   lai.   O ka waa ala e ai ke kaa o ka   aha,   O kanaha ka ula pau,   O Huki kaulawaha,   Holo ka waa i ka moana,   O Niheu kalohe i ka iliili,   Ka papaki i ko noho ana,   O Kuaieloelo kona malokai,   O Oolapaku kana hoe,   O lealea lai iwaena,   O ke pani kona noho ana,   O kihei pua ka malokai,   O laolapa kana hoe,   O niniole i kai ko nui,   O kaauia kona noho ana,   Waialea kona malo,   O mapuna ia kea kana hoe,   O ka puna i kila maloko,   O ka puna nui la mawaho   O Pahele hala lei maloko,   O Palekaumoku mawaho,   O niu owaihiki maloko,   O Ninakapukapu mawaho,   O koolua mahana kea,   O Hoolaula ka hookele,   Ka papaku kona noho ana,   Ka heana o Koolaukani kana hoe,   O Hakamaka i hu o kela waa,   O Kama i ka hoe mawaho,   O Kanaloa iluna o ka pola,   E hei ana i ka heana,   O Kaalei o ka moana,   O ka ale moe o ka moana,   O ke aumiki o ka moana,   I ke auka o ka moana,   Aukai hooukana e,   Ihu a ka moo a kalli,   E Niheu ke koa e,   O Wawakailani ka laau,   O Kana ke koa nui,   O Puhalakau ka laau,   O Opuaanalu kai hee,   O niuli ka nui e,   O Moopuu ke kahuna,   O Hulahula ka aha,   O Hulahula ka aha,   O Kanaloa ke akua,   Hee ka Puu o Haupu.   E ka mea heluhelu ke ike ae la   no kaua i ke ano o keia mele pule   a Uli i hooulu ai ua hoonohonohoia   na mea a kupono ma ka hopunaolelo   no e maopopo ai ke kaona o kona   manao ma kona hahau ana i kana   mele pule i kumu e loaa ai ka waa   e hiki ai ke kino kaula o Kana.   E kala mai, e hoi hou ae kaua i   ka laina pololei.   A pau ka hooulu ana a Uli, ia wa,   olelo o Uli, e kohi ilalo o ka lepo,   kohi iho la na kanaka me ka hoo-   maauea, me ka manao ole he oiaio   ka Uli olelo.   Ia lakou e kohi ana ike mua ae   akou i ka manu o na waa e hoea   ae ana mai ka lepo ae; a ike na   kanaka i ke ano o na waa, ame na   mea apau loa, olelo aku o Uli i na   kanaka e hoi, no ka mea ua pau   i ka opili, no ka nui loa o ka ua   ame ka hekili, a ua aneane o make   i ke anuanu, a hoi na kanaka apau   loa, alaila hapai ke akua i na waa,   ia Kaumaielieli a lana iloko o ke   kai, lawe mai la ahiki ma Kaipa-   lao, e kupono ana i Wailuku ame   Piihonua kahi o Kana e noho ana.   E ka mea heluhelu, na ike ae la   kaua i ke ano o ka waa, he akua ka   waa, ma o keia kukulu ana a Uli       |      i ke mele pule, a na kanaka i hoo-   maauea ai, aka i ko lakou ike pono   ana, i maopopo ai ua pololei na mea   a lakou i lohe ai.   Ia Kana ame Niheu e makaukau   ana e holo mai maluna o na waa o   Kaumaielieli e kaua me Kapepee-   kauila ke 'lii oluna o ka puu o   Haupu, ua loaa mua ia Moi ka   moeuhane mamua o ka holo ana mai   o Kana mai Molokai mai.   O Moi, he kahuna ia na Kapepee-   kauia noluna o ka puu o Haupu,   he kahuna ike a he kahuna mana   Ioa ma na mea apau ana e olelo ai,   a e moeuhane ai, ame ka wanana   iloko o na po o Kane, loaa iaia ka   moeuhane penei ke ano o kana mea   i ike ai.    Ka Moeuhane.    He kanaka loa, he kanaka pono,   he alaneo, a na maka pa i ka lani,   malu ka honua ia Kamauhili e hee   nei ia Kamauhili e hee nei ku, i   ka moe au a ke kahuna.   A ao ae olelo aku o Moi i ke 'lii   ia Kapepeekauila:   "E he moe ka'u i ka po nei," i   mai ke'lii.   "E hai mai," hai aku la o Moi i   ka moe i oleloia maluna, a pau ka   hai ana, wehewehe aku la i ke ano   o ka moe, aole nae he manaoio o   ke lii i keia olelo a Moi.   Nolaila olelo aku o Moi i kana   olelo wanana imua o ke 'lii a me   na kanaka:   "Ina he hoomoloka ia moe a'u,   a ke kahuna, he ma'i kona e moe   ia, he wahine ia no Kupukupu o lou   ka nuku o koea ma kau ana iluna   o Halehuki he kanaka loihi kau i   ike a oia ka mea nana i hahaki   na hui o Haupu nei a helelei aku   nei a ku iloko o ke kai nolaila e   hele i ola honua ka make."   Hoole mai o Kapepeekauila, "o   oe no ko'u mea e make ai e na   kahuna wahahee aohe mea e pio ai   ko'u puu o Haupu nei, a heaha la   hoi, ina i make ole kuu puu ma   keia hope aku, alaila make oe ia'u   i kau o Moi ae he naniia ua lohe   ole ae la no oe i ka'u olelo a ua   paa ihola no oe i kou manao, heaha   la hoi, ho ala ike ko kahuna, aole   e loaa i ka hookoloia.   O ko Moi wahi i noho ai a helo   o ka lapalapa pali hikina o Waiko-   lu e waiho la ma Molokai ahiki i   keia la, aia no hoi kona alanui ma   ka pali nihinihi lele loa kahi i kau   ai a malalo olaila ke kai hulaana   o Waikolu a ke waiho nei no ia wa-   hi ahiki i keia la.   A lohe ke'lii o Kapepeekauila i   keia olelo a Moi, hoouna aku la oia   i kana mau kukini mama loa o Ko-   lea, o Ulili e lele e nana i Kana ame   Niheu. Ahiki laua i ke kai o Hilo,   Punahoa, o pili ana me Kaipalaoa   kahi o Kana e noho ana, i aku o   Kolea ia Ulili:   "E lele kaua iluna loa, o make   kaua ia Kana," alaila kahea iho   kaua," lele ae la laua a hala iluna   loa, kau pono iho la iluna o kahi   o Kana e moe ana kahea iho la,   ia lohe ana o Kana, lalau ae la o   Kana me kona mau lima iluna me   kona moe ilalo ke kino aole nae i   loaa aka ua opeapea ka lele ana   a na wahi manu a Kolea a me Uli-   li, a haule laua i Molokai iluna o   Haupu no ka ikaika loa o ka ma-   kani o na lima o Kana ahiki na   manu imua o Kapepeekauila, hai   aku la i ke kanaka lima loihi i ke   kikoo ana i ka lani a pakele laua   i ka make.   A lohe ke lii i keia olelo a na   manu hoouna mai la ia Kolea ame   Ulili e olelo aku ia Keauleinakahi   he koa ia no Kapepeekauila ke   lii oluna o ka puu o Haupu, e   hiki iaia ke hou i ka waa a puka   pu ma kekahi aoao o ia kela auau   hou i ka waa ame na mea e ae ua   kauoha iaia e hou aku i na waa o   Kaumaielieli ke holo mai mai Ha-   waii mai, a e pepehi ia Kana ame   Niheu.   A ee o Kana ame Niheu iluna o   na waa o Kaumaielieli ame ko laua   makuakane o Hakalanileo a holo   mai la o Kana ua opeopeia a kau   iluna o ka pola o na waa elike me   ka loihi o na waa o Kaumaielieli,   pela no ko Kana waiho ana.   Ia lakou e holo ana ma ka moa-   na mawaena o Hawaii ame Maui,   loaa lakou ia Keauleinakahi ke koa   o Kapepeekauila e lele mai ana me   kona nuku oioi loa e hou i na waa,   iaia e makaukau ana e lele mai e   hou, ku ana o Niheu me kana laau   palau o Wawaikalani ka inoa, a   hahau aku la ia Keauleinakahi a   make iho la ia.   Holo mai la lakou ahiki i Waikolu   ma Molokai, kahi e ku ana ka puu   o Haupu, hekau iho la na waa   iwaho ia lakou e lana pono ana ma-   waho ae o Waikolu, olokaaia mai   la kekahi pohaku nui mailuna mai   o ka puu o Haupu maluna pono o   na waa o Kaumaielieli.   Ia Kana e moe ana iluna o ka   pola o na waa, kahea ae la kekahi   oluna o na waa, e ka pohaku nui   e kaa mai nei, ka pohaku nui e   kaa mai nei, make kakou, make   kakou.   Ma keia kahea ana ua lohe o   Kana, lalau ae la kona lima akau   a paa i ka pohaku o ka lima hema   lalau aku la ma ka poinakai i iliili   kia no ka pohaku i paa ma keia   hana a Kana, ua paa loa ka pohaku   iwaena o ka pali ahiki i keia la,   e waiho la ma ka pali o Waikolu,   a ua pakele no hoi o Kana ame na   waa o Kaumaielieli i ka make i ka   pohaku.   Mahope olaila kii o Niheu i ka   makuahine iluna o ka puu o Haupu   mamuli o kona koa ame kona ikaika.       |       HUI O MAUI KOMOHANA, MAUI   WAENA ME MAUI HIKINA        (Hoomauia mai.)       Ua nui na meaai i hoomakaukau-   ia, ua ai a lawa i na mea apau me   ko kupono, aole he mea e hoohala-   hala ai.   I ka nana ana ae ma ko makou   pakaukau he mau lahui e wale no   ka hapanui, he kakaikahi loa ma-   kou ka poe Hawaii e ai ana ma   ia pakaukau, aia ko makou pakau-   kau mawaho loa ma ka huli o Ki-   pahulu. O maua no me ka maua   mau keiki me kekahi poe Hawaii   o ae, a o ka hapanui na lahui like   ole.   I ka maona ana, ua hoolaunaia   mai la ke kiaaina no kekahi ma-   nao mai iaia mai e ka limanui o   ka mahiko o Kaeleku, a o ia ka   wa i pii ae ai o ke Kiaaina Far-   rington ma kekahi wahi kiekie i   hookaawaleia, a hoike mai la oia   i kona mau manao. He ku i ka   naauao, a e haawi ana i kana hoo-   maikai i ka papa lunakiai o Maui   nei i ka noeau o ko lakou hoopono-   pono ana i ke kalana o Maui, a pela   me keia alanui, na uwapo like ole   i hanaia, he ku i ka nani, a pela   pu oia i haawi mai ai i kona hoo-   maikai i na luna oihana apau o   Maui nei amo ka lehulehu pu no   ka paina i haawiia no na malihini   me na kamaaina pu, a pela pu hoi   me kana mau olelo a'o i ka poo e   noho ana mai Nahiku a hoea i Ha-   na, e malama i ko lakou mau aina,   e hiki mai ana i ka la e waiwai ai   ia mau aina.   I ka pau ana o kona mau manao,   ua hoolaunaia mai la ka elele lahui   Victor S. Kaleoaloha Houston, a   pii ae la oia ma kalu haiolelo, a   hoolauna mai la oia iaia iho me   ke aloha, a ua pana'iia aku ia leo   aloha. O kona mau manao, e haawi   mai ana oia i kona hoomaikai i na   mana koho apau o Maui, nei, no ke   kakoo ana iaia i ka la koho baloka   i hala, a pela pu hoi me kekahi   mau manao e ae, a waiwai ana   i hoike mai ai; a pau kana ua hoo-   launaia mai la o Harry Baldwin   me ke ku pu no oka elele me ia,   aia hoi ma ka lima o Harry Balw-   win he ope o ka hae Amerika, aole   makou i maopopo i ka manao o keia   hae Amerika, aia a mahope iho ma-   kou i maopopo ai i ka manao o ia   hae, a hoolauna pu ia mai la he   elima poe kanaka Hawaii iluna o   ia wahi haiolelo he eha kane hoo-   kahi wahine, o lakou na luna nui   o ke kalapu Repubalika o Nahiku,   a hoakaka mai la o Harry Baldwin   imua o ka lehulehu, o ia hoi o   keia hae Amerika e paa nei, iloko   o kuu lima, he hae keia e haawi   makana ana i na lunanui o ke ka-   lapu Repubalika o Nahiku, mai ia   lima aku o ka elele Lahui Victor    S  . K. Houston, no ka lilo ana ia   Nahiku ka helu ekahi o ke koho ana   he Repubalika wale no ka lakou   i koho ma ka la koho baloka, a   haawi mai la o Baldwin ia ope   hae Amerika i ka lima o ka elele   lahui, a o ka elele lahui aku i ka,   lima o ka peresidena o ia kalapu   Repubalika, me ko lakou paa ia hae   no ka hanohano o ko lakou mahele   koho.   Nolaila ke olelo ae nei au nou   e Nahiku ame na lunanui o ke ka-   lapu Repubalika ka hanohano, oiai   ua loaa ia oukou kekahi makana   hiwahiwa mai ka lima aku o ka   elele lahui, he mea hoi e hooi mau   aku ana i ko oukou kupaa ma ka   aoao kalaiaina holomua a maemae.   Ke olelo nei au, paa ia ka ha-   nohano i loaa ia oo e Nahiku, a ina   oo e hoohemahema e lilo ana kena   hae i kekahi mahele koho baloka      e ae.      Pau ia hana, ua hoolaunaia mai   la ka mea hanohano o Maui nei,   Samuel E. Kalama, ka lunahooma-   lu o ka papa lunakiai, aole no he   nui o kana mau olelo, aka he kuio   ma na mea apau ana i hoike mai   ai me ke aloha; a pau kana ua   hoolaunaia mai la o W. F. Pogue,   ua haiolelo mai no hoi o Pogue ma   ka olelo Hawaii, me ka mahalo i   kona manao apau, a o ka hope o   kona mau manao o ia no kona hoike   ana mai o keia alanui holopuni o   Maui nei, o "Ke Alanui Kaahu-   manu," oiai ma Hana i hanaiia   ai ke Aliiwahine Kaahumanu, a e   pono no e kaheaia keia alanui o   Kaahumanu. Aia ma Oahu. ua ka-   hea ia "Ke Alanui Holopuni o Ka-   mehameha."   A pau kana haiolelo, ua huli ae   la maua a lululima me Mr. & Mrs.   D. T. Fleming, na makua o na Ho-   noapiilani, a pau me laua, lululima   me Chas. Bailey, luna alanui nui o   Hana, a pau huli a lululima me ka   elele Lahui V. S. K. Houston ame   kana aliiwahine, aole no laua he   mau mea malihini ia maua, aka he   kamaaina iloko o ka oihana kukui,   i kona wa e noho ana he lunanana   no na hale ipukuku; a pau lulu-   lima me Harry Baldwin, ame ke   Kiaaina Farrington, David Kahoo-   kele o Nahiku ame John Plunkett   o Keanae.   Nui ka hauoli i ka hui ana a   launa me na olelo hiki mua o ke   aloha, ninau pehea olua, o ka pane,   maikai; a hookuu ae la me ke aloha   good-bye, a pii aku la maua no ka   hale maluna, aia hoi malaila na   wahine Kaahumanu he fea ka lakou   Ike aku Ia au i ke kakau mai o   na kapa apana kuiki o na nani like   ole auwe aia ilaila ka iini a ka   puuwai, ua olelo mai la ka'u alii-   kane e hele maua i Kipahulu i ka       |      makaikai, olelo aku la au, e hele   mua kaua e nana i kela mau mea   nani like ole, he oiaio i ko maua   loea ana aku ma kahi e ia mau   mea nani, i huli ae ka hana e nana   i na kapa kuiki auwe, he ui mai   hoi kau me na inoa nani like ole   o ia mau lau, nani pu me ke kuiki.   ia ana, huli iho oe e nana iluna o   na pakaukau e waiho mai ana na   moena o na ano kaila like ole he   ku i ka nani, na peahi, na eke paa-   lima, na eke lauhala poho ie, ua   okomokomoia me ka maia eleele he   u'i hoi kau, na lei pikake, na lei   pu kiawe, na papale lauhala, na   papale eke lauhala, o ia u'i okoa   no hoi ia.   O keia papale eke lauhala, o ia   ka papale makalike o na wahine   Kaahumanu me ko lakou kahiko o   ka lole keokeo me na lei ilima i   ka a-i, he ku i ka nani, oiai hoi ka   maua mau keki e nauki mai ana   ia'u no ka makemake loa e hele i   Kipahulu, o ko maua hele aku la   no ia nowaho.   I huli ae ka hana e nana ia Ha-   na, he u'i okoa no hoi ia aina, a   huli aku la e nana ia Kauiki i ke   ku mai, me ka halekukui i ke ku   mai iluna o Mokumano, aia no hoi   o Maunakea i ka uwapo kahi i ku   ai, no ke kali i kekahi poe e kau   mai ai no Kahului, ke pau ka ai   ana.   Ma ia wahi kau ma ke kaa no   Kipahulu ka ihu, ua lawe pu mai   la maua me ia tutu Mrs. Kilinahe   Kaleo i kamaaina no makou no ia   mau wahi e hele la, kau pu mai la   me Bro. Stephen Kila, a oni aku   la ko makou moku kaa no Kipahulu   e kalaiwaia ana e ka maua keiki.   Mamua no nae o ka hele loa ana   no Kipahulu ua kipa mua ae la i   ka halekuai e hoopiha ai i aila no   ke kaa; a hoopiha 3 galani o ka oni   aku la no ia nomua, aia hoi ke ka-   maaina tutu e hoike mai ana i na   inoa liilii o ia mau wahi me na wa-   hi pana like ole, a hoea i Haou   School, elike me ke kamaaina e ho-   ike nei, hu ae la ke aloha no ia po-   kii o maua i noho malihini ai ia   wahi i lio kumukula, oia o John Li-   mahai.   Ke nee mau la no ke alahele no-   mua, me ko kuukuu ole iho, he mai-   kai ke alanui, ua ailaia. He pae   wale no ko makou e hele la a hoea   i Kipahulu, ke nee mau la no ma-   kou nomua ahiki i ka palena o ke   alanui kaa eia ka o Kukuiula ia   wahi, hoomaha malaila he mau mi-   nuke, huli aku la nana ia Kaupo,   he a wale no, hoomanao ae la au   ia Hoopuloa ma e hele la a hoea   i Kamaoa, ua like loa me ke kula-   na o ka waiho ana o Kaupo.   A pau ko makou makaikai ana   ma ia wahi, hoohuli ko makou kaa,   no ka hoi ana i Hana, i nana iho ka   hana hora 4 p. m., ia kau hou ma   ke kaa na ke kalaiwa ka hana, a   hoea i Pukuilua, ua hoomaha makou   malaila, komo e ike i ka ohana, a   hui a launa me ia mama maikai   Mrs. Emaliana Noa, uwe me ia ma-   kuahine a pau, ninau aku a ninau   mai pehea oukou o ka pane he mai-   kai ma na aoao a elaa.   Pau ka launa ana me ke aloha,   kau hou ma ke kaa no Hana lia   pahuhopu, aia hoi ua loaa mai la   he mau hua niu mai ia lakou   mai. Haawi ke aloha hope good-     bye; o ka oni mai la no ia nomua   a hoea i Hana.   Iho loa ko makou kaa a hoea i   ka uwapo o Kauiki, a huli ae la   e nana ia Kauiki e kaulana nei, he   wahi puu wale no, aka ua kaulana   a pau ka makaikai ana ma ia wa-   hi kaulana, huli hoi no ka hale o   na kamaaina i ka ehu a ke kai,   oiai ke noenoe poeleele loa aku nei,   Hoea i kahi e hoolulu ai na kaa,   aia hoi ia makuakane ke huli nei   no makou pia o Anakala Kai, e halo   ana iloko o kela kaa ame keia kan,   oiai ua poeleele loa iho la me ia   me ke aloha, akahi no a hui, olelo   mai la e hoi i kauhale, o ko makou   peki wawae aku la no ia no ko laua   home i ka ehu o ke kai; a hoea i   ka home, ua poeleele loa.   Hoomaha liilii, ai a maona, pii   hou no ka nana hulahula o ia po,   he free dance, ua oni hou mai la ma-   kou.   I ka hoea ana mai he o ia mau   ka piha i na kanaka e kani ana na   pila, e hulahula ana no hoi ka poe,   he piha hauoli maoli.   Oiai e hulahula ana, ua pio ae la   ke kukui uwila mai o a o aka he   o ia mau ka hulahula o ka poe,   aole he haawipio oiai aia no iluna   o keia halehana hala e hulahula nei   a pau ho-a hou ia ae la ke kukui   uwila, a me he hapalua hora paha,   hoopio hou ia iho la ke kukui be   ku oe i ka hoonaukiuki, oiai ke   hulahula poeleele mai nei, anoai i   ka malamalama palaweka a ka ma-   hina, a pau ho-a hou ia ke kukui,   a o ka hora 10 ae la keia o ka po,   ua hoeu ae la makou e hoi i ka ho-   me e hooluolu ai, a o ko makou   hoi ana aku la ia, o maua me ia   maua mau keiki, ame na makua   maikai Mr. ame Mrs. Kai.   I ka hoea ana ma ka home, ua   olelo ae la au heaha la ka mea i pio   ai ke kukui oiai e hulahula ana,   olelo mai la ka'u kaikamahine, he   moonlight dance kela, o ia ka, akahi   no a pau ko'u pohihihi.   Hoaumoe iho la ma ia po me ia   mau makua maikai, a ala i ka hora   4 o ia kakahiaka, makaukau na   meaai i kamaaina, ai a maona, owi-       |    |