Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXVI, Number 3, 20 January 1927 — Page 4

Page PDF (1.59 MB)

EHA NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H. POAHA, IANUARI 20, 1927
HE MOOLELO
— No —
FOLORA RIKEKONA
A i Ole
KE KOMOLIMA MAKE POHIHIHI
Ka Hoowalewaleia Ana— Ka Mare Malu Ana i ke Kanaka Malihini— Ka Holo Makaikai Ana i Europa— Ka Mare Ana me Kanaka Okoa.
Iloko o keia manawa ana e noho ana maloko o Parisa i ha-
lawai ai oia me Ineka Kini, he kaikamahine Amerika huapala
mai Kaleponi aku, nona paha na makahiki aneane e piha ka
iwakalua-kumamalima, ua moa no ka pulehu a e kaahele ana
no hoi oia me kona hoahele, he wahine kanaka makua i hoouna
ia mai e na makua o Ineka i mea kiai iaia, me kekahi kanaka
opio, he kanaka helehelena o ke ano Paniolo a oia kanaka opio
ke kakauolelo pilikino a keia kaikamahine lalawai o Kaleponi.
Ua kaulana o Ineka Kini he kaikamahine na kekahi makua-
kane waiwai, a ua lohe mahui o Leikona i keia moolelo e pili
ana nona, a no ia waiwai a huipu iho me ka ui, i lilo ai oia i
kaikamahine makemakeia e kekahi mau kanaka opio lehulehu
eia nae, aohe makahehi wale aku o Ineka Kini ia mau kanaka
opio i hoopilipili mai ai iaia ahiki i kona hui ana me Leikona
a o ka baroneta Waiaka Leikona hoi, no k mea, oi aka inoa
hanohano e hea mau ia mai ana ia Leikona, a ua makemake
koke, a i ole ua haulehia koke o Ineka Kini i ke aloha ia Lei-
kona. I ka lihilihi wale no lawe o Malio i ka la.
I ka halawai kino ana o nei mau opua hiki kakahiaka, ua
pipili loa ka naau o kekahi no kekahi, a na manawa hoi apau
mahope iho o ko laua hui ana e hiki mau aku ana ke Sa Wa-
laka imua o Ineka, a o kona hoakamailio iho la ia i ka hapanui
o ka manawa, a e hookuu mau ia ana o Ineka e hele i ka holo-
holo me ka baroneta opio no kona ikeia mai he keonimana
oiaio, he kuhihewa nae ka manao ana pela nona.
E hookokoke aku ana i ka pule ana e haalele iho ai ia Pa-
risa hele ae la oia ma kekahi ahiahi a hui me Ineka, a hoaka-
ka aku la e haalele iho ana oia ia Parisa ma kekahi pule mai
a e holo aku ana oia i kekahi wahi no ka hui ana aku me ke-
kahi mau hoaloha ona.
Ua hoohikileleia aku ka noonoo o ke kaikamahine Kaleponi
no ia hoakaka ana, a nana pono mai la iaia, a loli koke ae
la no kona helehelena, me ka ike aku o Leikona i ka haale
mai o na waimaka ma na lihilihi o ke kaikamahine, a eia nae,
ua hoololi koke ae la oia ia ano kaumaha ona a minoaka mai
U me ka i pu ana mai:
"He keu aku no ka hikiwawe o kou hele aku, e Sa Wa-
laka, no Roma o maua no hoi kekahi la e holo aku ana no ia
kulanakauhale ma na la hope o Ianuari. Aole no hoi e hiki
ia oe la ke kali a i hookahi ko kakou holo pu ana aku no Ro-
ma?"
Ua hauoli iho la ka baroneta opio no keia hoakaka a kona
hoa a i aku la:
"A, he nuhou maikai loa ia i ko'u manao, no ka mea, aole
au I manao e loaa ana kekahi mea hoowalewale e haalele ko-
ke iho ai oe ia Parisa nei; ke ike aku nei au ia oe he maikai
maoli kou ola kino ma Parisa nei me kou ano mau ma kou
aina ponoi; a manao au ina no kou hiki aku i Roma, kela ku-
lanakauhale ano. pamalo a ku i ka hoihoi ole, elike me ko'u
lohe, e loli loa ae ana oe, no ka mea, aohe Iike a Roma me Pa-
risa nei."
"A pehea ana oe, e kuu koa kavalia piha hauoli? He ma-
kemake no hoi oe i ka lealea, a ina no kou hiki aku i Roma
e hiki ana no anei ia oe ke hoomanawanui?" a nee ae la ke
kaikamahine i ka akaaka.
"Ae, ua loaa ia'u he manawa hauoli loa maanei, a no Roma
la ea, aohe i maopopo," a nui iho la kona hanu me ke kani
ana iho o ke uhu me ka akaaka pu; "aohe au e hoopoina koke
ana ia Parisa nei, aka, aole e lilo na manawa maikai loa i hoo-
halaia maanei i mea kaohi ia'u, a no ka mea, ua koiia mai au e
holo aku a e hui me ko'u mau hoaloha ma Koma."
"Owai ia mau hoaloha ou?" i ninau koke mai ai o Ineka Ki-
ni, me ka pii pu ana ae o ka ula ma kona mau papalina, no ka
ulu koke ana ae o kekahi manao hoohuoi iloko ona he wahine
opio paha ia hoaloha ona.
"O Mr. ame Mrs. Robaka Siva me ka laua kaikamahine ha-
nai."
"Aha, ka laua kaikamahine hanai: Owai kona inoa, a ehia
ona mau makahiki?" i ninau mai ai ke kaikamahine Kaleponi
me ka hulili anoe ae la o kona mau maka i ka ua mea o ka
piha i ka lili.
"O Miss Folora Rikekona kona inoa, he kaikamahine ma-
kua ole," wahi a Sa Walaka i pane koke aku ai me ka huna
ole iho i ka mea oiaio.
"A pehea, he kaikamahine ui no oia?" wahi hou o ka Ineka
amau, oiai no ka ula e paani mai ana maluna o kona helehelena.
"Ae, o kekahi ia o na opuu rose nani," wahi o ka pane a
ka baroneta opio, "E ike maka aku ana no oe iaia ke hiki
aku oe i Roma."
"Aha! O ia hoi ha ka hoaloha maikai loa au e makemake
la e ike koke aku a o ke kumu hoi o kou manao ana e holo
koke; malia paha, ua holomua no ka olua kuka ana e hui aku
ee me ia i Roma. O ia paha ea? E ae ana no anei oe e hoo-
launa aku ia'u iaia ina no ko kakou hiki aku i Koma a hui aku
me kela mau hoaloha ou, wahi au?" a uumi iho la ke kaika-
mahine i kona hanu no ke kali ana o ka loaa aku o ka pane,
a aia no nae iloko ona ka hoohuoi kahi i hoopu ai.
"Me ka oiaio loa, e hoolauna aku ana au ia oe iaia, ina he
makemake oe."
"O ia ka'u e makemake nei, a e lilo ana oia i mea aloha na'u.
A pehea, he kaikamahine waiwai no oia la?" wahi hou a Ineka.
Aohe iho la he makemake o ka baroneta opio i nei ninau
a ke kaikamahine Kaleponi, no ka mea, noonoo iho la oia, ina
paha oia e olelo aku ana he kaikamahine ilihune aole ana ka
paha oia e ike aku ana. "Ae, ma kona moolelo a'u i lohe mai
ai he hapa miliona dala ma kona inoa."
Hoopinana ae la o Miss Kini i kona mau lehelehe, e hoike
okoa mai ana no i kona konakona ia Miss Folora, a i mai la:
"He hana miliona kana, a he mau miliona hoi ekolu ka'u,
a mawaho ae o ia he mau aina nui a momona i piha me ke-
kahi ululaau alani nui ma ka aina mahiai ma Sanata Monica.
No'u iho, he konakona au i na kaikamahine hauli o ka ili."
"He ekolu miliona dala a mawaho ae o ia he aina ulu ala-
ni nui a i kaulana hoi ma ka hapa Hema loa o Kaleponi," wahi
a Leikona i namunamu iho ai. . "He waiwai nui kela e nele
ole ai kekahi kanaka ke kuko a e hoowalewaleia ai hoi ka noo-
noo, a he mea pono e lilo mai ia mau mea ke lilo keia kaika-
mahine waiwai," wahi ana iaia iho.
' Eia nae, oiai no ko Waiaka Leikona noonoo maluna o
Folora, o kona lilo wale mai no iaia kana mea nui e noonoo
ana, aohe iho la ona nana i keia mau waiwai a pela hoi ka mare
ana aku me ka ui o Kaleponi. Ina nae i halawai mua ua o
Waiaka me Ineka Kini eono mahina mamua aku, e okoa loa
ana kona manao i nei manawa, no ka mea, he kanaka ilihune
oia; o ka waiwai kana mea nui e kuko ana ia manawa, a e
hiki ole ana iaia ke pale aku i ka hoowalewale.
O kekahi kumu o kona makemake ole e mare me Ineka Ki-
ni he baroneta a he kanaka waiwai oia i nei manawa, mamuli o
ka ili ana mai o na waiwai apau o Sa Iuliena ame kana wa-
hine maluna ona, ua loli loa ae kona kulana i nei manawa mai
kela kulana mua mai he kanaka ilihune, a o ka poe waiwai a
hanohano kona hoa kamailio e kohu ai i nei manawa.
Mahope o ko laua kamailio ana me ka oulolu no kekahi mau
minuke hou aku, noi aku la oia e hookuuia mai oia me ka hoo-
punipuni pu ana aku he hana kana ma kekahi wahi e aku a he
mea pono hoi iaia ke hele- aku a e hoopau pono ia hana me ka
hoohakalia ole a kahi wa aku, oiai e haalele iho ana oia ia Pa-
ma ma kekahi pule ae.
I ka hala ana aku a ua o Sa Walaka, ku ae la o Miss Kini
me ka lana malie maikai ole o kona noonoo, no ka mea, ulu-
ku mai la loko ona i ka hana a ka makemake, aiwaiwa i ala
i ka hoomahui, a he hiohiona o ka lili ame ka inaina kohu ole
ke hana la iloko ona, hoomaka iho la oia e holoholo maloko
o ka rumi, me ka wela o ka umauma ame ka hulili o na maka.
"Alaila, he apuhi wale no anei kana ia'u?" i nui ae ai. kona
leo me ka nanahu o kona mau niho aiai i kona mau lehelehe;
"o na pule kakaikahi a pau ana i hoopilipili mau ai ia'u aohe
iho la anei ia he nui iaia ? Ua hooholo au e lilo aku i wahine
nana a e ikeia mai hoi o ka Lede Laikona, eia ka he mea ole
wale iho no ia.
"Ua hoohiki au iloko o'u iho e hana aku e loaa mai ai ke-
kahi kulana kiekie mawaena o ka lahui Pelekane, a aole mea
hookahi e keakea a e ku mai mamua o kuu alahele no ka hoo-
hoka ana mai ia'u."
He nui a lehulehu kana mau olelo iaia wale iho no, a eia
wale no ka pio ana ma ka manawa o ka puka o kekahi aoao
loa o ka hale i hemo mai ai, a komo ana no kekahi wahine
kulana kiekie.
O Mrs. Kelemona ia, ka wahine e hele pu ana me Miss Kini,
ma ke ano he makuahine nana e malama iaia.
"E holo ana o Walaka Leikona i Koma ma ka Poakahi," i
pane koke aku ai ua o Miss Kini me ke ano hoohuhu.
"A pehea, aohe ana mea i kamailio mai nei ia oe?"
"Aohe; he oki loa."
"Kupanaha no ka; aka malia e i aku no paha a kahi wa e hui
hou ai olua." .
"Aohe manaolana ana aku i koe," wahi a Miss Kini o ka
pane ana aku me ka helehelena a ka wahine e ike mai ana
ua eha loko ona i ka makemake. "Ua maopopo ia'u he ka-
naka Pelekane waiwai a hanohano oia, a oia hoi ka'u i noo-
noo iho nei ina no ko'u lilo nei iaia, e lilo ana au i wahine na
kekahi kanaka koikoi o Pelekane.
"Hookahi a'u mea i ike, oia keia, ua hoohauoli oia iaia iho
me ko'u mau hoolilo; aohe o'u manawa i hoohokaia ai mamua,
nolaila aole au e hookuukuu wale aku ana i kela kanaka opio
e lilo ai kana apuhi i ka manawa hope i mea no'u e ku ai i
kahi o ka hoka.
"E Mrs. Kelemona, o kaua pu kekahi e haalele iho ana ia
nei no Koma ma ka la hope o keia pule ae, nolaila, i loaa ai ko
kaua mau rumi maloko o kekahi o na hokele nani loa maloko
o Koma ea, e hele ana au i nei manawa a kelekalapa aku ia
Auguseto, e kelekalapa aku oia i Roma e hookoeia kekahi mau
rumi nani loa no kaua e hiki ana e loaa iaia maloko o ke 'Ku-
lanakauhale Mau Loa'. .
MOKUNA XIV.
Haalele koke iho la o Miss Kini i ka rumi me kona kali ole
iho no ka pane mai a kona hoa, a no ka hapalua hora kona
hele ana.
I kona hoi ana mai he helehelena hoihoi a lamalama ma ko-
na mau maka a ka lede Kelemona e ike mai ana, a he hoihoi
hoi kana mau olelo o ke kamailio ana mai.
"Ina e hoea hou mai ana o Sa Walaka ianei no ka ike ana
ia kaua ea, mamua o kona holo ana aku, hoike aku oe iaia ua
loaa ko kaua mau rumi maloko o kekahi o na hokele nani loa
o Roma, oia ka Hoekle Cozitani. Ua laki no au i hele aku nei,
no ka mea lohe mai uei au o ka ohana Kotene kekahi e ma-
nao ana e holo no Roma ma keia pule ae, a eia nae, ua ma'i ia
o Mrs. Cotene, a ke kanalua nei au i ko laua hiki ke hele ma
ia manawa, nolaila, o ka rumi i manaoia no laua; oia na rumi
i lilo mai nei no kaua."
"Laki io no ka hoi oe; ua pono kela, elike me kou makemake
pela au e hooko aku ai; e Miss Kini, heaha keia puapuahulu
ou, ua hele oe a pihoihoi i ka'u nana aku?" i pane. aku ai ka
le^e Kelemona.
"Eia no; ina he makemake ko kekahi e loia ka holomua
iloko o keia ola ana e eleu a e mikimiki oia ma kana mau hana
a pau e pono ai," i pane aku ai ke kaikamahine, me ka imo
hookolohe ana iho, a haule koke iho la iluna o ka noho a hopu
iho la i kekahi buke a hoomaka iho la ka heluhelu ana.
No kekahi mau mahina lehulehu ko Miss Kini hoea ana ae
i Parisa, a iloko o ia manawa ua hana oia i kekahi hana hoopi-
hoihoi malaila mamuli o kona ui, ua lilo oia i mea nanaia mai
e ka lehulehu, a ua nui kona mahaloia e na kanaka, aole wale
no kona ui, no kona lilo pu ana kekahi he kaikamahine na ke-
kahi ohana waiwai loa ma Kaleponi, a ua lu aku hoi oia i kana
dala ma o a maanei ma ke ano uhaai loa me ka noonoo ole.
Iaia maloko o ke kulanakauhale o Parisa ua nui a lehulehu
na kanaka opio i makehehi iaia no kona ui, eia nae, o ka hoo-
pilipili wale mai no ka lakou iaia. aohe nae kekahi hapa o ko-
na puuwai i lilo aku ahiki i ka hoea ana mai o Sa Walaka Lei-
kona; i na minuke mua no o ko Iaua halawai ana, me he mea
la he makeneki ume kekahi iloko o ko Sa Walaka mau onohi-
maka, no ka mea, ua lilo koke aku kona noonoo, kona uhane,
ka makemake a pela aku, a o kona makemake mau e pili mau
aku o Sa Walaka iaia.
Mahope o ka loaa ana o ka ike iaia no Sa Walaka elike me
kana mau mea a pau i makemake ai e ike nona, e pili ana no
ko Waiaka kulana kiekie maloko o Enelani, mahope o kona
kauoha ana i kana kakauolelo e hele a e ninaninau i na mea
e pili ana ia Sa Walaka me ka malu loa, ua hooholo koke ola
i kona manao ia manawa e lilo oia i Lede Laikona i kekahi
la, a o kona ui ame kona waiwai oia na pohaku paepae mua
loa e loaa ai i kane a i kulana kiekie hoi nona iloko o ke ola
kiekie ana o na kanaka Pelekane.
Ua loaa ka manaolana iaia no ka hookoia o kekahi manao
no kekahi manawa loihi mamua aku, aka no kekahi kumu, aole
i ae ka baroneta opio e haawi i kona puuwai ame kona uhane
iaia a oi aku ma o ka palena. Lehulehu na manawa a Miss
Kini i hoolala ai i kona manao no ke noi okoa ana mai ia Sa
Walaka i kane nana oiai ka makemake ame ka iini e hookiki-
na mau ae ana iloko ona, aohe nae oia i hoike ae ia manao,
uumi wale iho la no e pee maloko, no kona manao ua lilo no
kona ui ame kona waiwai i mau maunu e lou ai ka puuwai o
ka baroneta opio.
Aka nae, no ka baroneta opio e hoao mau ana oia e ab i na
manawa a pau a laua e luana a e kamailio pu ai, i kona ma-
nawa e ike ai o ka puka mai koe o ko Miss Kini manao no ke
noi ana mai iaia, e hoolalau aku ana oia ma o ka lawe ana i
kumuhana okoa ka laua e kamailio ana.
Ua maopopo ka manao o ka baroneta ia Miss Kini, eia nae
me ia loaa no o ka ike iaia aohe ona makemakeia hoomau no
oia i kona manaolana ana e lilo ana ke Sa Walaka iaia, a me
ia manaolana mau ahiki i ka hookahahaia ana o kona noonoo
i ka manawa a Sa Walaka i olelo aku ai e holo ana oia i Homa
no ka hui ana aku me kekahi mau hoaloha ona.
No keia hoakaka ana aku a Sa Walaka iaia pela no ka hui
ana aku me kekahi mau hoaloha ua loaa koke ka ike ia Miss
Folora Rikekona ka hoaloha koikoi loa a Sa Walaka i make-
make ai e ike; loaa koke iho la no ka ike iaia oia ko Sa Walaka
kumu o ke noi ole ana aku iaia e mare laua, a o ko laua hui
mau ana iloko o na manawa lehulehu i kaahope aku, he hana
hoohala manawa wale no ia; ua makemake wale ia no oia i hoa
kamailio, hoahele pu, no ka hoohauoli ana iaia iloko o kona
mau la hoomaha, a no ko Sa Walaka ike i kona oluolu me ka
haawi mau i kona noonoo ame kona manawa me ia i pili mau
aku ai oia me ia.
Mamuli o keia ike o ua o Miss Kini ua ala ae la na manao
debolo a pau iloko ona, ka huhu kohu ole, ka lili, ka huahuwa
a pela aku, nolaila hooholo iho la oia i kona manao ia manawa,
e holo pu oia i Koma, i hui aku ai oia he alo me Miss Folora
Rikekona, ka ipo, a o ke aloha hoi a Sa Walaka ana no e ma-
naoio loa ana ia manawa, alaila ia manawa e hookuku ai oia
owai la na mea ui Ioa o laua.
Owai o Ineka Kini? Owai kona mau makua i puka mai ai
oia, a pehea i lilo ai oia he ona no kekahi waiwai nui ma ke
dala a ma na aina?
I pane no keia mau ninau ua oili ae la kekahi moolelo po-
hihihi, me na mea hoopohihihi noonoo he nui, a e pono ai hoi
e huaiia ae i piha pono ai ka kakou moolelo.
O ko ua o lneka Kini makuakane, oia o Kale Kini, he ka-
naka oia i hoonaauao oleloia o ke ano aeahaukae, a i noho ma
Kaleponi Hema, a i nee hele mau hoi mai kekahi wahi eli gula
a i kekahi ahiki i kona noho hana ana aku malalo o kona hoa-
hanau hanauna ponoi, nona ka inoa o Uilama Kini, he kana-
ka hoi a ka haawina pomaikai i hoohanini mai ai i ka waiwai,
a lilo oia ka ona o kekahi aina eli gula waiwai loa.
He umi-kumamalima makahiki mamua aku, he wahi kai-
kamahine hele wale iho no o Ineka aohe kamaa o ka wawae,
he kaikamahine i hoopalalehaia ka malamaia, ana e na ma-
kua, he kaikamahine huapala nae, a e paani ana hoi maluna
o. na alanui o ke kulanakauhale o Mekiko me na keiki. i like
na makahiki me kona.
No Kalo Kini ame Uilama. Kini, ua kamaaina laua kekahi
i kekahi mai ko laua manawa mai he mau keikikane a e paani
ana maluna o na alanui, eia nae, no ka hapanui o ka manawa,
no ka mea o na makua o Kalo Kini he ilihune a he nele loa
ia mea he ulakolako, a e ola ana hoi mai na loaa liilii mai mai
ka lima no a ka waha pau iho la, aohe no hoi he iini e pii ae
ma kekahi kulana iloko o ke ola honua ana, a i ole ikaika la
hoi ka manao no ka hoonaauao aku i ka laua keiki i mea e
loaa ai ka pono ma ia mua aku.
O kekahi ohana hoi, oia ko Uilama Kini, he home maikai
ko lakou, he hui mau me na anaina a ka poe kiekie, he iini e
loaa ka naauao a e hooikaika hoi i loaa ai kekahi inoa kiekie a
kulana iloko o ke ola ana.
No ko Kalo hune e ohumu mau ana oia iloko iho ona me
ka lili a huahuwa no ko Uilama Kini ulakolako, a no ia kumu
i kaawale mau ai laua a ua haalele like laua i ka home a aole
laua i halawai hou ahiki i keia hoea ana aku a Kalo Kini, a
hui me ka hoahanau, a nonoi aku la i hana nana maloko o na
lua eli gula. .
Ma keia manawa ua mare like laua i na wahine. Ua loaa
ia Uilama Kini he kaikamahine ui, a nee aku la oia me kona
ohana i ka hapa Hema loa, kahi nui ole o na mea hoopilikia
mai ia lakou a e loaa ai hoi kekahi holomua ma kekahi mau
hana. Maanei i hanau hou mai ai he kaikamahine na laua a
laua i kapa iho ai i kona inoa o Manika, a maluna o ia kaika-
mahine ke kikowaena o ko laua mau aloha a pau.
Ua mare pu o Kalo Kini i ka wahine; he kaikamahine, hapa
Paniolo a hapa Amerika, a ua loaa pu ia laua he kaikamahine
a kapa iho la i kona inoa o Ineka; no ka makuahine o ke kai-
kamahine, me ia kulana haahaa loa ona a i hoonaauao ole ia,
Ke oi aku nae kona iini e loaa ia laua ka waiwai ame ka lako
o ka noho ana, me ka iini pu e hoonaauaoia ka laua kaikama-
hine, a i mea e loaa ai kana mau mea i makemake ai ua hoo-
hana aku oia iaia iho ma ke ano he wahine holoi lole a aiana
no kekahi poe, a o na dala apau i loaa mai iaia mai ia mau
bana mai ua hoolilo aku la oia no ka hoonaauaoia ana o ka-
na kaikamahine i koiia manawa e nui ae ai.
I ka piha ana ia Ineka elima makahiki, loaa iho la kona ma-
kuahine i kekahi ma'i, a i kona manawa i hoikeia aku ai e ke
kauka ua heluia kona mau hora e ola aku ai, noi mai la oia me
ka ikaika e hoohiki aku ke kane imua ona e pono e hoonaauao-
ia o Ineka i kona manawa e nui ae ai.
I mea e hiki ai iaia ke hana pela, e lawe oia ia Ineka i kekahi
wahi, kahi e hiki ai ia Ineka ke hoonaauao maikai ia mai a e
hooikaika hoi ma na ano a pau e loaa aku ai kona makua ma-
hope; ina hoi no kona noho mau iho maloko o na kauhale o
ha kanaka eli gula e nele ana ka loaa o ia pono iaia.
Ua hooko ke kane i keia manao maikai o ka wahine, a eia
nae, no ka nui no o na mea hoowalewale mai iaia, oia no na
mea e hoopuni mai ana iaia a kona mau maka no e ike aku
ana, ua nele oia i ka mana hoonee, a e halawai mau ana oia
me na popilikia ahiki i kona hoi ana ae a komopoo malalo o
kona hoahanau, me kona hoopau loa i kona mau manao ina-
ina mamua no ka hoahanau, aohe no hoi he ku-e ana mai o
Uilama Kini iaia, no ka mea, noonoo iho la oia, "He oi aku
ka manoanoa o ke koko mamua o ka wai", nolaila haawi mai
ola i hana na Kalo Kini ma kahi eli gula, he kanaka eli gula
o Mr. Uilama Kini ia manawa a ua nui kona waiwai.
He halekula maloko o ia kulanakauhale, nolaila hoouna aku
ia o Kalo Kini i kana kaikamahine ia kula; aka nae, o ka wa-
hine ana i hoolimalima ai i mea nana e malama i kona hale he
molowa a he hiki ole ke malama maikai ia Ineka me ka hoo-
hemahema a hoomaemae ole iaia a e hookuukuu mau ia ana o
Ineka e hele e paani me ka nahaehae o ka lole ame ka holoi ole
ia o kona maka, ahiki i ka piha ana iaia o na makahiki he umi.
I kekahi la, hele ae la o Uilama Kini i ka hale o Kalo Kini
no ke kamailio ana no na mea e pili. ana i ka hana, a ike aku
la oia i ka malama maikai ole ia o Ineka; ua hoopiha koke
ia kona naau i ke aloha no ke kaikamahine uuku; iloko o ka
nahenahe ame ka lepo o ko Ineka aahu, eia nae he ui kona
helehelena, a komo koke no ka manao iloko ona e lawe ia Ine-
ka malalo o kana malama ana ina e aeia mai ana e Kalo Kini.
"Ehia o Ineka makahiki i nei manawa?" i ninau ae ai o Ui-
lama Kini i ka hoahanau, oiai kona mau maka e haka pono
aku ana no maluna o ka helehelena o Ineka ana e minamina
loa ana ia manawa, no ka mea, ina no ka malama kupono. ia
o ke kaikamahine a hoonaauaoia e lilo aku ana oia he wahine
a he makuahine maikai.
"He umi-kumamalua," wahi a ka Kalo Kini pane, me ka
makue nae o kona mau maka no ka nemaia aku paha o kana
kaikamahine, no ka mea he lepo maoli kona mau aahu ia ma-
nawa; no Monika, kahi kaikamahine uuku a Uilama Kini, he
maemae mau kona mau aahu, ua make kona makuahine. ane-
ane e piha ka makahiki mamua aku o kona make ana, ka mea
kupono nana e malama.
"Alaila, elua makahiki ka oi aku o ko Ineka nei mamua o
ko Monika, ka'u kaikamahine. He hele no nae paha oia i ke
kula?" i ninau aku ai o Uilama Kini.
"I kekahi manawa hele oia, a i kekahi manawa aohe; o kela
wahine e noho mai la ma o, ka mea a'u i hoolimalima ai no ka
malama ana i ka hale nei, aohe ona makaala ia Ineka, e hele
mau ana o Ineka me ka lole lepo i ka hapanui o ka manawa,
a no ka lepo o kona mau wahi aahu, ua hilahila au i ka hookuu
aku iaia e hele i ke kula; no ia kumu maluna o na alanui oia
e holoholo ai i ka hapanui o ka manawa."
"O, he mea kaumaha no kela, a he hana maikai ole hoi ma
kou aoao ka hookuukuu wale ana iaia e holo hele maluna o na
alanui me ka hoouna mau ole iaia e hele i ke kule.
"He kaikamahine naauao kela i ka nana aku a he hana po-
no nau ka hoonaauao ana iaia i nei manawa, mahope oia lilo i
kaikamahine naaupo," i pane aku ai o Uilama Kini.
Mahope o kona noonoo iho no kekahi mau minuke, i aku la :
"E hoolimalima ana au i kekahi wahine no ka malama aha
ame ka hoonaauao ana ia Ineka no keia mau makahiki aku;
pehea kou manao, e ae mai ana anei oe e hoihoi ae ia Ineka
me a'u a e a'o pu ia oia e kela wahine, me kona malama pu ia
mai ma na ano kupono a pau?"
Kulou iho la ko Kalo Kini mau maka ilalo a nui iho Ia ka
hanu. O kana e noonoo ana ia manawa he aloha no oia i ka-
na keiki mamua o na mea e ae ma keia ao, no ka mea, o kana
kaikamahine hookahi wale no ia, a ina hoi no ka hoihoiia ana
aku a noho me ka wahine malama keiki a Uilama Kini e lilo
ana ia i mea mehameha loa no kona hale.
O kekahi kumu o kona kaumaha ahiki i keia manawa aole
oia i hana i kekahi hana e hookoia aku ai kana hoohiki i hoo-
paa aku ai me ka wahine mamua o kona make ana, oia hoi, e
malama maikai loa oia ia Ineka a e haawi hoi iaia i na hoo-
naauao ana a pau ahiki i kona nui ana, i loaa ai kona makua
ahiki ai hoi iaia ke huli aku i kona mau pono o ke ola ana;
aka i nei manawa eia ke haawiia aku nei iaia ka manawa ku-
pono loa no ka hoonaauaoia ana o kana kaikamahine mai iaia
aku, eia nae, i mai la, mahope o kona noonoo ana:
"He wahine malama a a'o mai paha kela me ke dala nui,
a e ike mai no hoi oe he uuku ka'u wahi dala e loaa nei e hiki
ole ai ke uku aku i kela wahine," wahi ana o ka namunamu
ana iho.
"O, aohe au kaumaha ana iho no ia mea aohe au hoolilo
ana i keneka hookahi, e Kalo," i pane ae ai ka hoahanau Ui-
lama Kini, me ka leo oluolu loa.
"Mai ka manawa mai o ka'u wahine i make aku ai ua me-
hameha loa o Monika, nolaila au i makemake ai e hoihoi ae
a Ineka malalo o ka malama ana mai a ka wahine, i loaa hoi
kona hoa e paani ai. O na mea a pau i loaa ia Monika e loaa
pu ia ia Ineka nei, a elike me ko Monika a'oia mai me ke ku-
pono no hoi paha e loaa ana ia oe hele ae no hoi oe e ike iaia.
oiai eia no hoi kakou ma kahi kokoke e noho pu nei, i na ma-
nawa a pau au e makemake ai."
"O, ina pela ua pono, a ke haawi aku nei au i ka'u hoomai-
kai ia oe e Wile, eia nae, e ae mai oe e noonoo au no hookahi
a elua paha la, a i ka manawa e loaa ai ia'u o ka'u olelo hooholo
alaila, hoike aku au," i pane ae ai o Kalo, alaila hopu aku la
a Ineka a hoopili mai la mamua o kona alo, a kulou iho la
e nana i kona helehelena, no ka mea iloko o keia manawa a
pau a na kanaka e u kamailio ana ke hoolono loa mai la no o
Ineka, a ia manawa ke hauoli pu la oia ina e laweia aku ana
a manawa.
I ka hala ana o na la elua ma ia hope mai, a mahope o ko
Kalo Kini noonoo ana, hooholo iho la oia e hoihoi aku ia Ineka
malalo o ka malama ana mai a ka wahine kumukula a mala-
ma keiki.
He hale nani ko Uilama Kini a e ku ana malalo o ka awa-
wa, a ilaila o Ineka i hoihoiia aku ai, a ua lilo aku la hoi ma
ke ano oia ka elua o ka Uilama Kini mau kaikamahine, a oiai,
he kanaka eli gula waiwai loa oia ia manawa, a e pii mau aku
ana kona waiwai i na manawa apau ua helu pu ia oia me na
onamiliona maloko o Kaleponi ia mau la.
I ko Ineka noho ana aku maloko o ia home, ua kaana like
ia na mea apau mawaena o Monika ame Ineka. No Monika,
he kaikamahine uuku ui oia, mohaha kona mau maka apiipii
au nui kona mau wili oho, a he ooi hoi kona mau lihilihi-ma-
ka, a ua kapa mau ia mai oia, 'Ka Lilia o ke Awawa!'
No ka laua mau mea paani ua hoolako like ia kekahi ame
kekahi pela me na aahu, ame na mea hoonani e ae, a ua na-
naia mai keia mau kaikamahine e na kanaka e noho ana ma
a wahi he mua a he hope, koe wale no ka like ole o ko laua
mau helehelena, no ka mea, he kaikamahine hapa Paniolo o
Ineka, o he kaikamahine Amerika piha hoi o Monika.
Ua like loa ko Ineka kahikoia me na lole nani me ke kaika-
mahine a ke kanaka waiwai, a i na manawa a pau a Uilama
Kini e nana aku ai ia Ineka aia ka hoihoi ma kona mau maka
a ua ulu mau ae ka manao iloko ona nana ponoi no ia kai-
kamahine a o kekahi hoi o kona ohana a e malama a e pula-
ma mau ia oia me ka maikai loa e pono ai.
(Aole i pau)