| | PAA AE HE KANAKA I KA HO-
PUIA NO KA AIHUE I KA AILA He kanaka kuli no Waipahu o David Opunui ka inoa, ka i paa ae i ka hopuia e ka Makai William Prestidge no ka aihue i ka aila kakalina mai ka hale hoahu aila kakalina mai o McGrew ma ke alanui Moiwahine ma ka po o ka Poalua nei. Ua paa keia kanaka i ka hopuia elike me ka hoike a ka Makai Prestidge, ma ka manawa ana e pauma ana i ka aila kakalina mai kekahi kaa kalaka mai e ku ana mawaho mai o ka hale aila o McGrew a iloko o kona kaa. He lawai o 40 kapuai ka loa ka i hoomoeia maloko mai o kekahi palaau o ka halekaa mai ka pahu aila mai o ke kaa kalaka a i ka pahu aila o kona kaa. Ma ka ninaninau ana a ka Makai Prestidge i loaa ai iaia ka ike e ke kaa oto a Opunui e hoopiha ma i ka aila o ia ke kaa i lawe aihue ia mai ia R. E. Parkinson aku he mahina aku nei a oi. No ka loaa loaa ole o kekahi kanaka i hiki e lohe a e maopopo i ka Opunui olelo i ka hiki ana ae i ka halewai a ninau ole ia ai o Opunui i ke kumu o ka loaa ana o ke kaa otomobile iaia. No keia Opunui ua kamaaina ia oia e na makai kulauakauhale, he mau manawa lehulehu ka kona o ka paa ana i ka halepaahao kalana no i M hewa lehulehu like ole, a ma kekahi manawa he kanaka hana ka i maloko iho o ka halepaahao o i..i halewai. : MAKAALA MAI E NA ALA-
^AI AME NA LUNAKANAWAI
O NA PAPA HIMENI O KA
AHAHUINA KULA SABA-
TI O HAWAII NEI. Mr. Solomon Hanohano, Lunahooponopono Kuokoa; Hauoli Makahi ki Hou kaua: — E ae mai ia'u e hoike i ko'u mau manao maloko o na kolamu o ka nupepa a ka lahui kaua, i maalahi ai hoi ko'u hooko ana aku i ka hana i haawiia ma ia'u e ka Ahahuina Kula Sabati o ke Teritore o Hawaii nei. E oluolu mai e na Kula Sabati o kela ame keia apana, na Ahahuina Kula Sabati o kela ame keia mokupuni, na Papa Himeni Kuokoa o kela ame keia mokupuni, e hoike mai ia'u i ka inoa o ke alakai, ame ka lunakanawai, kona wahi noho ame ka haleleka, i hoounaia aku ai ka lakou mau kope o ka himeni hookuku no ke Kau o ka Aha Paeaina e noho mai ana ma ka Lua-kini o Kawaiahao, Honolulu, Ha-waii, iloko ae nei o ka mahina o Iune, 1927, e hoea mai ana. Me ka haahaa, HENRY W. WAIAU, Lihue, Kauai, Jan 22, 1927. KOIKOI LOA KA EHA I LOAA l KEKAHI KEIKI MA KEKAHI ULIA KAA OTO He kaikamahine uuku o eono ma-kahiki, nona ka inoa o Tamagu Shizu ka i halawai me kekahi eha koikoi loa i manao mua ole ia ma-muli o kona hookuiia ana mai e ke i kaa otomobile e kalaiwaia ana e George Sasaki ma ke kihi o na alanui Moi ame Piikoi ma ka auwina la o ka Poakahi nei, a no ke koikoi loa o kona eha ua nui ka hopohopoia nona no kona pakele mai ia eha mai. Ma ka hoakaka a ka Makai Prestidge o ka hoihoi ana ae, e hele mai ana ka kela kaikamahine mai kekahi aoao mai o ke alanui Moi no ke kaa uwila. He kaa kalaka ka i holo malie loa mai i hiki ai i ke kaikamahine ke hele ae a ia mana-wa o Sasaki i hoio mai ai mahope a i kona hoao ana e alo ae mai ka hookui ana mai i ke kaa kalaka ua hookui mai la nae kona kaa i ke kaikamahine uuku a hina ilalo a eha loa. Ua laweia mai ke kaikamahine ahiki i ka halema'i o na poino ulia a malaila i lapaau mua ia ai no ka waawaa ana o kona iwipoo, mahope iho i hoihoiia aku ai i ka halema'i o na kamalu ma ka alanui Kuakini. Ma na hora ahiahi loa iho o ka Poakahi nei o ka lono hope i hoikeia ae mai na kauka mai o ka halema'i he liilii loa kahi manaolana no ka lanakila ae o kela kaikama-hine. NA MARE aholio Porlas ia Veronica M
Keliikoa, Jan. 20.
Charles Kaui ia EIizabeth L. K
Keliikoa, Jan. 20.
Arcadia Talogan ia Mary Kea-
loha Wong, Jan. 20.
Arthur Veary Jr. ia Hannah Ho-
pu, Jan. 21.
Joseph Brown ia Anna Wedemey-
er, Jan. 22.
James Kamaka ia Goodie Kauhi,
Jan. 23.
NA HANAU Na Joseph Fernandez ame Mary
i ilihia he kaikamahine, Jan. 11.
Na Joseph Lee ame Elizabeth
: na he keikikane, Jan. 13.
Na J . E. Taylor ame Angeline
Taylor he kaikamahine, Jan. 15.
Na Sylvester Kepilino ame Jane
Kanui he keikikane, Jan. 18.
Na A. G. Johnson ame Bella Gay
he kaikamahine, Jan. 19.
Na Apiani Colburn ame Mrs. Col-
burn he kaikamahine, Jan. 21.
Na Kulani Kukahiko ame Mrs
Kukahiko he kaikamahine Jan. 23. | KE HULIIA MAI NEI KEKAHI
HAOLE I MARE EWALU
WAHINE I kulike ai me kekahi meahou o ka hoounaia ana mai ma ko kelekalapa i keia kulanakauhale, mai Kapalakiko mai, e hoakaka ana ia, no ka lilo i hana na na makai o Berkeley, Kaleponi, ka huli ana i kekahi haole o Minor Coburn Lyon kona inoa, he mea i noho mua ma Berkeley, no kona mare ana he ewalu ana poe wahine. Ma ka oleloia he wahine hou no ka kekahi a kela haole o ka manao ana e mare, o ka eiwa ia o kana mau wahine, aole nae i hookoia ka mare, a iwaena o kana poe wahine o ka mare ana, he wahine kekahi i noho kumukula mua ma Honolulu nei. Iloko o ka mahina o Sepatemaba aku nei i haia i nalowale ai kela haole me ka maopopo ole o kona wahi i hele aku ai, a e noho noi paha i keia manawa; a ma ka hoakaka a kekahi wahine o Mrs. Matilda Silberstein kona inoa, he wahine iaia ka hooponopono ana i ka buro o na wahine i haaleleia e ka lakou mau kane o ke kalana Alameda, ua noho pu no ka kela haole me kana mau wahine apau i mare ai, eia nae he mau mahina helu wale no ka loihi o ka manawa e noho ai me kekahi o kela mau wahine, alaiia mare aku ana he wahine hou, a o ka manawa loihi loa e noho ai me kekahi wahine, he hookahi ma-kahiki a oi. Na kekahi wahine ka, o Mrs. Esther Lyon ka inoa, no Berkeley i hoike ae i ka oihana makai, no kona apono ole, i ka nalowale honua ana o kana kane, no ke kumu, ua haaleleia aku oia me ka nele i ke dala, e malama ai i kona ola ame ke ola o kana bebe; a ke noke mai la na makai i ka huli i kela haole, no ka pono o ka wahine helu ewalu ame kana bebe. Iwaena ka o na wahine i mare aku me keia haole, hookahi wahine no ka pohai o ka poe lalawai o Misisipi; he elua ka mau wahine i noho pu me keia haole ma Los Angeles, he hookahi wahine no Columbus, Ohio, a he hookahi no Rochester, Nu Ioka; a o kana wahine hope loa o ka mare ana, o Mrs. Esther Lyon kona inoa, he mea i noho kumukula mua ma Honolulu nei. Ma ka hoakaka a koia wahine hope, ma Honolulu nei kona wahi o ka halawai mua ana me keia haole, a oiai ka he kanaha-kumamaono makahiki o keia haole, ke nana aku ka iaia, me he mea la aia no kona mau makahiki i ka iwakaluakumamahiku, a he kanaka ui maoli oia. Ua holo like laua ahiki i Kapala kiko, a ua noho hana o Lyon, ma kela kulanakauhale ma ke ano ho enekinia, a iaia i nalowale ai iloko o ka mahine aku nei o Sepatemaba i hala, ua olelo aku ka kela haole i kana wahine, e kaahale ana oia ma na wahi iike ole o Amerika, no ka lawelawe ana i kekahi mau hana ano nui, o ka mea apiki nae, aole i lohe hou kela wahine no kana kane, ahiki i iona waiho okoa ana ae i ka hana iloko o ka lima o ka oihana makai o Berkeley, no ka huli ana aku i kahi o kela haole e noho nei. HE HOALOHALOHA NO PETER
N. KAHOKUOLUNA. Mr. Lunahooponopono Aloha oe — I ka Makuahine aloha Rev. Alice Kahokuoluna, kahu o ka ekalesia o Hana Maui. Mamuli o ka lino kaumaha i loaa mai no kau mea alo-ha he kane. Mr. Peter N. Kahokuoluna i pauaho mai i keia ola ana, aloha no, nolaila ma ka aoao o ka Ahahui C. E. Opio o ka Ekalesia o Kawaiahao, a o ka ekalesia hoi au e ka makuahine i noho peresidena ai no kekahi mau makahiki loihi i paa ai ia kulana, a kau ae hoi ma ke anuu kiekie loa ma ke ano he kahu no ka Ekalesia o Wananalua Hana, Maui, o makou o na lana nui ame na lala apau o ka Ahahui C. E. Opio o Kawaiahao, ke komo pu aku nei makou apau e au amo pu i na haawina o ke kaumaha no kau mea aloha i haalele mai keia ola ana, a ke pule nei makou e noho pu mai ka Uhane Hemolele me oe e ka makuahine kane-make, a e hoomalu e alakai a, e hoolanakila mau aku i na hana Kristiano, iloko a iwaena o kou ola Kristiano, ana, pela auanei e kaawale aku, ai na kaumaha na luuluu mai ia oe aku e ko makou hoapaahana. Ke nonoi pu ae nei i ke Akua i piha i ke aloha ame ka lokimaikai, e hookipa aku i ka uhane o kau mea aloha ma kalu i hoomakau kauia no kana kauwa hoopono. E hoomaikaiia ke Akua ma ia la-ni kiekie loa he malu ma ka honua he aloha i kanaka; o keia na olelo hoolana, a ka Ahahui C. E. Opio o ka ekalesia o Kawaiahao. Nou e ko makou hoapaahana pu iloko o ka hana Kristiano ke haawi pu aku nei i ko makou aloha nou ame ka ohana pu apau. O makou iho no me ke aloha, MISS COX, MRS. SUSIE KAUHI, JOSEPH KAUHI, Na Komite Ahahui C. E. o Ka-waiahao. | KA PUUHONUA. (Kakauia e Kalei o na moku) Na Lahui e. Na Pake, he kula hou ko lakou, ma ke alanui Emma, ma kekahi aoao o ke alanui mai ke kula mai o Kahehuna, ka home o Kiaaina Dole i make iho nei. Ua lilo keia home i na Pake. Ka inoa o keia kula "Pong Ming School", a ma keia kula ke a'oia nei ka olelo Pake na haawina apau loa ma ka olelo Pake. He Pake wale no na kumukula. He nui a he lehulehu na hana a na Pake, mai na banako (elua), na halekuai (no lakou ka hapanui o na halekuai o ke kaona nei), a i na Pake e maauua i'a ame na meaai nei. He poe waiwai na Pake, maluna o keia aina hanau o na kanaka Hawaii. Na Kolea— aole hiki ia ka-kou ke olelo aole o lakou holomua, no ka mea eia lakou ke komo nei ma ka oihana kanu halakahiki— he nui a he lehulehu ko lakou halekuai — na lakou no e malama nei ke ola o na kahunapule o ko lakou hoomana Kristiano, a he home ko la-kou no na elemakule, a o lakou kekahi o na lahui holomua e ikeia ei ma Hawaii aloha o kakou. O na Kepani, ua maopopo ia kanou ko lakou holomua ma na ano apau loa, ko lakou aloha i ko lakou alii, aole hiki ke hooleia, no ka mea eia lakou ke noho nei iloko o ke kanikau mamuli o ka make ana o Yoshohito ko lakou Emepera, a e noho kanikau ana lakou no hookahi makahiki, a ua oleloia, e poho ana na Phoenix, ma ka Aloha Park i keia mau la, no ka hele ole o na Kepani ilaila no ka mea, eia lakou ke noho nei iloko o ke kanikau. Na Pilipino, he mau hale oki-lauoho ko lakou — eia lakou ke halawai mau nei no ka noonoo ana no ko lakou holomua— i ka la hope o ka makahiki aku nei i hala, ka "Rizal Day", ua malama lakou i kekahi halawai ma ka pa aupuni, a he mau tausani Pilipino i hele inalaila— he nui na "float" (maluna o na kaa Pilipino e kuhikuhi ana i na moto), a hookahi "float" ua ike aku makou i. keia mau huaolelo haole "We want immediate independence" (o ia hoi, makemake lakou e kuokoa koke lakou a aole e noho malalo o Amerika) Na Poko Riko he hale halawai ko lakou ma Kalihi, Banister St., a maloko o keia hale e hui mau a lakou no ka kukakuka ana maluna o na hana no ko lakou palekana a holomua. Na Pukiki, eia lakou ke hauoli nei i ka piha ana o ke kanalima o na makahiki o ke ku ana o na hui pukiki (elua), a eia ke ku mai nei ka Union Trust Co., ma ke alanui Alakea, e kono ana ia kakou e hoo halike kakou me lakou — ea, he la hui holomua ka lahui Pukiki. Aole paha piha umi Nekero ma Honolulu nei, aka, o lakou apau loa, eia lakou ke noho nei iloko o ka lako, a o kekahi lala o keia lahui, ua oi aku kona mau baloka mamua o kekahi o na Hawaii, kela kau holo baloka o kela ma kahiki aku nei no i hala. He lahui e ae no kekahi i poina makou i ka hoike aku i ko lakou kulana. Mai poina makou i ka ho ike aku i ka holomua o na Haole. Aole paha kakou o hoole ana i ka holomua o na Haole. Ae, o na haole ka poe holomua ma na ana apau loa, maluna o keia aina kulaiwi o kakou— o na Haole na "Boss"— o lakou ka poe waiwai, a o lakou na alakai ma na ano apau loa— na na Haole e "boss" nei o Hawaii ma ua hana business a ma na hana politika a ma na hana no apau loa Ina lakou i poina i ka waiho ana aku i ke kulana o kekahi lahui e ae, he mea maikai no ka hoike ana mai ia makou i hiki ia makou ke noi aku ia oukou e kala mai ia ma-kou. O ka ninau, aia kakou, ka lahui Hawaii, mahea. Heaha ko kakou kulana maloko o keia; ka aina i noho hanohano ia e ko kakou kupuna. Ma ko makou noonoo, aia ka-kou ilalo loa, a mamuli o keia ku-lana haahaa loa o kakou, ke nonoi nei ia oukou e hana like kakou no ka pono, pomaikai a holomua o ka lahui. Eia no ke Akua me kakou, no ka mea, aole makemake ke Akua e make a e nalowale loa kakou mai Hawaii aku nei, ka aina Ana i haawi mai ai no kakou. He manaolana no ko makou, e hoea mai ana no ka la, e hana i'o ai kakou no ka pomaikai a holomua o ka lahui. Ola no Kakou i ka Poe Paa Oihana Aupuni? O kekahi keia o na ninau a kakou e noonoo ai. He mea maikai no e waiho ae oukou i ka oukou pane ia Mr. Hanohano, me ka nonoi pu ana iaia e hoolahaia maloko o ke Kuokoa. Ma ko makou manao, aole kakou ola i na Hawaii e paa mai nei i ina oihana, no ka mea, o ka hapanui o lakou, o lakou pakahi wale no ka lakou nana a noonoo, a o ka poo e ae, aole nanaia; o ia hoi, o ka hapanui o ka poe paa oihana, aole o lakou kokua i kekahi hoa Hawaii, ma na ano apau; o ia hoi, o na Hawaii e paa oihana nei, aole o lakou noonoo i ka lahui Hawaii, aole o lakou ike ia mea he "aloha lahui", aole ike ia mea he aloha aina". I ka weheia ana o kela alanui mawaena o Hana ame Nahiku, ua haiolelo ae a Kiaaina Farrington, e paipai ana i na Hawaii, aole o | kuai i ko lakou aina, aka, e paa i
na aina ma na ano apau; a, ma-
nao anei oukou, e a'o ana keia poe
paa oihana i na hoa Hawaii ma na
kuaaina e paa i ua iniha aina.
O ka makemake o ka hapanui o
keia poe paa oihana, e nele like
kakou apau loa elike me ko lakou
nele aole aina; a ina aole wahi uku
mahina, pau lakou i ka make. Eha
ka maka o keia poe paa oihana i ka
ike aku i kekahi hoa Hawaii e noho
hoomanawauli ana ma kana wahi
business a e ulakolako ana kona
noho ana No Ebena Lo. Ke ae nei makou, kekahi hapauuku o ka poe paa oihana aupuni, he poe Hawaii maikai, a he poe Hawaii aloha i ka aina a aloha i ka lahui Hawaii, a o Ebena Lo kekahi o keia hapa-uuku; a ke hoike aku nei makou i keia manao oiai oia ka boss o ka makeke o ke Kalana (Manager Municipal Markert). Aole makou e pai ana ia Ebena no kona kohoia ana he lala no ka papakiai o Honolulu nei, a i ole, no kona kohoia ana he lunamakaainana, a i ole, no kona ano "business man", aka, no kekahi hana maikai ana i hana ai, e hoike ana, aole ona noonoo iaia wale no, aka, ua oi ae kona noonoo i kona hoakanaka. Na Ebena i kokua a loaa ka lanakila ia Miss Pohina— na Ebena i hele iwaena o kekahi poe hoaloha Haole ame Hawaii o kakou, i kela ame keia mahina, no ka haawina kokua no Miss Pohina, a ua lohe mau no makou ia Ebena e olelo ana, "Aole au e hele ana i ke kiionioni no keia mahina i hiki ia'u ke haawi i ka'u haawina dala no ke kokua ana i kela kaikamahine Hawaii a kakou Louis Pohina". Manao makou o keia hoonele ana a Ebena iaia iho i hiki iaia ke kokua i kekahi hoa kanaka, he hana keia e hoike ana he Hawaii oiaio oia, he Hawaii oia i ike ia mea he aloha Hawaii, he Hawaii oia e haawi ana i kekahi mea no kekahi hoa Hawaii — aole oia he Hawaii ma ka lehelehe a ma ke kanikani walo no, aka, he Hawaii oia me kona "pakeke" ame kona puuwai. Ola o Hawaii lahui ola o Hawaii aina, ina loaa he mau kakini Hawaii like me ko Ebena Lo ke ano. He Meia hou ko kakou. He Makai Nui hou, ko kakou. He mau Hawaii keia mau luna aupuni. Elua lala o ko kakou lahui, aia maluna o ka papakiai. O ke kakauolelo (clerk) o ke kalana, he Hawaii, no oia. Ua kamaaina lakou apau loa ia kakou. O ka ninau, ua hana no anei kekahi o lakou, a e hana aua no anoi lakou i na hana no ka pomaikai a holomua o ka lahui? E nana aku kakou nomua! O koia ka poe a makou i hoike ai maluna, ka hapanui o lakou, aole noonoo no kekahi poe okoa, oiai o lakou wale no ka lakou noonoo. E nonoi pakahi ia ana lakou e makou o kokua ma na hana no na hoakanaka e holomua ai ko lakou noho ana, a e hoikeia aku ana no ka hopena o na kumuhana a makou e waiho aku ana imua o lakou, na pane a lakou ame na manao e ae o lakou e pili ana i ko kakou noho ana. Ka La Hanau o Kuhio I ka la 7 iho nei o keia mahina i piha hou ai ia makahiki o ka haule ana o ke Alii Kuhio, a o ka ninau, heaha ka kakou i hana ai nona. Aloha no paha kakou! Eia ke walaauia nei e kukuluia ana kekahi, kiahoomanao no Mr. Dole, a pehea hoi ko Kuhio? Aloha no kakou. He mea maikai e kukuluia kekahi kiahoomanao no Kuhio mamua o ka hale hou o ke Teritore — ma kekahi aoao o Kamehameha mamua o ka hale hookolokolo a ma kekahi aoao o Kuhio, mamua o ka hale hou. He manao, a he kumuhana maikai keia na ka ahaolelo e noho mai ana a he maikai na ke senatoa Desha e waiho aku keia kumuhana, no ka mea, he aloha no ko Senatoa Desha ia Kuhio. A oiai iloko o Maraki nei i make, i kekahi haawina a hoaloha o, Kuhio, ma ko lakou hele ana ma Nuuanu a aloha aku i ke Alii. A ke nonoi nei makou ia Senatoa Desha, ia Mr. Manase Makekau ame Mr. Wm. Aki o na aina hoopulapula ma Hoolehua ame Kaunakakai, Molokai, e hoolala mai i ka lakou mea e hana ai no keia la — o kahi lei ua nui ao kela. E kakau pu aku ana makou i keia poe hoaloha a e kakau ana makou ia Mr. Duncan e noonoo pu mai i keia kumuhana. I kela makahiki aku nei i hala ua hoouna mai ka poe ma ka aina hoopulapula o Keaukaha, Hilo, he lei, a ke manaolana nei no makou e noonoo hou mai ana no lakou i keia makahiki. Aole makou i lohe mai ka poe e noho nei ma Molokai. He mea maikai e hooholo kakou e hana i kekahi hana no Kuhio. E nana aku nomua! Ma kekahi kula aupuni ma Nu
Ioka, na loaa aku la na makana ia
ehiku keikikane, a hookahi kaika-
mahine, no ko lakou malama a ha-
lihali i na ilio ame na popoki i ka
hale o ke aupuni no ka malama a
hanai ana i na holoholona — na ilio
ame na popoke aole home. I kela
makahiki aku nei no i hala i waiho
iho ai o Mrs. Deering o Honolulu
nei i make, i kekahi haawina haa- dala, no ka malama ana a ha- | nai ana i na popoki ame na ilio. He mea maikai aole e hanai no a pekupeku na keiki a kakou i na holoholona— ka popoki— ka ilio. O na keiki i loaa kekahi manao aloha no na holoholona, o lakou ana no na keiki e holomua ana. I ka Poaono, la 18 o Dekemaba
aku nei i hala, ma kekahi anaina
paina i malamaia ma Nu Ioka, ua
ku ae o Kiaaina Smith a himeni
i na himeni ana e himeni ai i na la
ana e hele ana ma na alanui o Nu
loka e kuai nupepa, a e palaki ana
i na kamaa. I kela mau la aku nei
i hala, o Mr. Untermeyer, kekahi o
na loio kaulana o Amerika e noho
nei ma Nu Ioka, e holo kaapuni ho-
nua ana maluna o ka moku "Bel-
genland", ua hoike oia maloko o
ka "Advertiser" i kona manao e
puka ana o Kiaaina Smith ina oia
e waeia ana e ka aoao Demokarata. Eia ke hoolalaia nei ma Amerika ka hoahu ana i ka hookahi miliona dala, a me ka ukupanee o keia haawina dala, e kokuaia ai na hana kakau ame ka haiolelo ana maluna o ka moolelo o Amerika (U. S. A.). Na ke Kakauolelo Hughes o alakai nei keia kumuhana. O Hughes, ua kiaaina oia no Nu Ioka mamua— oia kekahi o na lunakanawai maluna o ka aha kiekie loa o Amerika ma Wakinekona a oia ke kuhina nui aku nei malalo o Peresidena Hard-ing a malalo no hoi o Peresidena Coolidge. A ina eia ke. hanaia nei keia ano hana ma Amerika, pehea hoi ma Hawaii nei. Eia ke ku nei ma Honolulu nei he hui "Hawaiian Historical Society", a he mea maikai no e lawe a noonooia keia kumuhana e keia ahahui, a e waihoia aku ana no keia kumuhana e makou i keia ahahui. 6000 kamalii kula o Italia i ninauia, heaha la ko lakou iini, ka lakou hana e makemake ai e hana no ko lakou noho ana. O na kamaliiwahine kekahi iloko o keia huina o 6000. Ehiku pakeneka o ka Imina wale no i makemake e lilo i poe loio a enekinia; ewalu pakeneka makemake lakou i poe pa'i nupepa, a aole hookahi i makemake i mea kakau nupepa (editor); kanakolukumamawalu pakeneka makemake (na wahine) i poe humuhumu— lole (dress maker); umi-kumalima pakeneka makemake e lilo i poe kakauolelo, a o ke koena makemake lakou i poe mikanika (mechanics). Ehiku wale no i makemake o lilo i poe kahunapule a ekolu wale no kamaliiwahine makemake e lilo i poe wilikana (nuns). O ka hapanui o na keiki o Italia makemake lakou i na hanalima. Pehea na keiki a kakou? He mea maikai no, o ka hapanui o na keiki a kakou, e a'o a e hoomaamaaia lakou ma na hanalima. Ma Amerika he haawina dala kekahi i ikeia ma ka inoa "Harmon Foundation", a o ka ola a puka mai keia haawina, ke haawiia nei ma ke ano makana , i kela ame keia kulanakauhale e "maikai" a e "u'i" ana ka paka (park). O keia Mr. Harmon ua waiho iho oia he haawina dala nui no keia kumuhana. Ua haawiia ka makana helu ekahi o $500. i kekahi wahi kaona ma na kuaaina ma ka inoa o "Stillman" ma ka mokuaina o Nu Ioka, a aole i oi mamua o 300 poe e noho nei ma kela wahi kaona uuku. "He kumuhana maikai keia no na kuaaina. O Mr. Fritz Kreisler, oia ka helu ekahi apuni ko ao nei ma ka hookani ana i ka violina; ianei nei no oia i kela makahiki aku nei i hala a paani ma ka Hawaii Theater, a i kela mahina aku nei i hala ua haawi aku la ke aupuni o Austria he medala iaia no kana hana kokua he nui a he lehulehu no na kamalii ilihune o kela aina. I keia manawa, me kana wahine, ke hoomaka nei laua e kukulu i haawina dala, a mai ka puka a ola o keia huina, o kokuaia ai na kamalii e hele nei i ke Kula Nui ma Berlina i hiki ole ke uku i na hoolilo. Ina no hoi peia kekahi o ka poe onamiliona o Hawaii e hana ai, no na keiki ilihune a kakou! Aloha no kakou! Ma Columbia University (kekahi keia o na kula nui o Amerika) ma Nu Ioka, ua hoikeia ma ka nupepa New York Times, ke olelo hooholo o kela kula, o ka hapanui o na kamalii kula, e aihue nei, o na kamalii no a ka poe waiwai, no ke kumu, aole makaala o na makua, waiwai i ka lakou poe keiki a waiho wale no na ka poe malama (nurse), a o kekahi no hoi, no ka lolo no o na keiki a ka poe waiwai. Ua waihoia 69 hapaumi iloko o kekahi ho-me no na keiki ilihune a aole makua (orphange) a 10 wale no hapaumi i nalowale, a ua waihoia keia huina iloko o kekahi kula no na keiki waiwai, a 18 hapa-umi i nalowale. Ua hoike pu ae keia kula nui, ua oi aku ka maikai na na makuahine e a'o na keiki mamua o na makuakane, a o ke a'o ana a na makuahine ame na makuakane i na keiki, ua oi aku ka maikai ma na ano apau mamua o na a'o ana a na alakai o na Boy Scouts. Pololei ka olelo hooholo a keia kula. Nolaila, he mea maikai no no kakou na makua e makaala i na keiki a kakou a aole hookuu ia lakou e hele mau i ka lealea— aole ae i na keiki a kakou e "pauda" a e | hookeokeo i na papalina o lakou
aole ae i na keiki a kakou e hoo-
u'iu'i mau. Ma kekahi o na Mokuaina o kakou, ke a'oia mai nei na kamaliikula i ka Baibala — na haawina Baibala na hoomana like ole; a o ka mea kupaianaha, o ka poe Amerika aole o lakou hoomana — aole o lakou Akua— aole o lakou "believe" ia mea he Akua, na lakou e waiho nei keia ninau iloko o na aha kanawai — na keia poe Akua-ole, he poe haole Amerika no lakou, e nonoi nei i na aha e kauohaia keia mau kula aole a'o i ka Baibala— aole a'o ia mea he Akua. He mea maikai no ke a'oia o na keki a kakou i ka Baibala — i ka pule ana i ke Akua, nolaila o makou kekahi apono nui loa i ke a'oia o na keiki a kakou maloko o na kula apau loa ma Hawaii nei, i keia ike, a he mea maikai no e waihoia keia kumuhana i ka Ahaolelo e noho mai ana. Ma na Mokuaina apau Ioa o Am-
erika, a ma na kulanakauhale apau
ke kukuluia mai nei na ahahui
o na makua o na kamalii-kula, elike
me ia a kakou e ike nei ma Hono-
lulu nei, ma Hawaii, Maui ame Kau.
ai, i Ilikini na makua ke maopopo
i na kulana o na keiki iloko o na
kula — he poe keiki lalau, a i ole, he
poe keiki maikai paha ka lakou;
eia paha lakou ke kokua aei i na
keiki a lakou ma ka hoopaa ana
i na haawina, a i ole, eia paha lakou
ke hookuu nei na na keiki no lakou
e hoopaa i na haawina elike me ka
ike i loaa ia lakou; eia paha na
makua ke kokua nei i na keiki a
lakou, a i ole, eia paha na makua-
ke nanamaka nei i na keiki. Na
keia ano ahahui no e makaala na
kumukula a kokua i na kula ma
na ano apau loa. Ke koi nei ma-
kou i na makua e komo iloko o keia
ano hui. Ua kohoia he Luna Leta-nui ma Kaleponi e Peresidena Wilson no eha makahiki. I ka puka ana o Peresidena Harding; ua hoopauia keia luna oihana mamua o ka pau ana o ka eha makahiki i hookohuia ai e Peresidena Wilson. Ua apono ka Aha Senate i keia hookohu a hana imua o ka ahaina Peresi-dena Wilson. Ua lawe ia keia ua loaa ia Peresidena Harding ka maua e hoopau, oiai aole i pau ka manawa o eha makahiki, a oiai no hoi ua aponoia e ka Aha Senate; a i kela mahina aku nei i hala, ua hooholo ka Aha Kiekie ma Washingtona, ua loaa no ka mana i ka Peresidena e hoopau i kela ame keia luna oihana i kela ame keia manawa, me ke apono ole ia e ka Aha Senate. Ke olelo nei kekahi mau nupepa ame kekahi poe Senatoa ua hewa loa keia olelo hooholo a ka Aha Kiekie. O ka hapanui o na lunakanawai aia ma ka iloao e apono ana i ka mana o ka Peresi-dena. Ma Hawaii nei, ua ike no kakou, i ke kohoia ana o kekahi luna au-puni e ke Kiaaina ame kona aponoia ana e ka Aha Senate o kakou, a i ka manawa i makemake ai ke Kiaaina e hoopau iaia, ua hoike aku oia i kona makemake i ka Aha Senate a ua aponoia e kela Aha, a me ke kokua o na makai i pau ai kela Loio Kuhina. Aole like ko kakou kanawai me ko kanawai o ke Aupuni Makua, nolaila ua loaa ka mana i ka Peresidena e hoopau me ke apono ole ia ana e ka Sen-ate; ma Hawaii nei, aia na a aponoia e ka Senate alaila hiki i ke Kiaaina ke "kipaku" i na lunanui (cabinet officers). Ua hoaoia no e kipaku kekahi Hawaii e paa ana i ke kulana Puuku, i kela mau makahiki aku nei i hala, ua ike nae ke Kiaaina e noho ana i kela manawa aole i loaa iaia ka mana. Ma Tivloi, New York, ua weheia he kula no na kamalii, me ka ma-nao e a'oia lakou ma na haawina buke (book instruction) a o kekahi hapa e a'oia lakou i ke kanu ana i na meaai, oiai, o ka ninau meaai, o ia ka niuau kookela o kela, Mokuaina o ia hoi, oiai ka hana ana i na miliona o na kanaka ma keia Mokuaina, o ia ka ninau koikoi loa, no ka mea, ina e hiki ole ana i na kaa-ahi ke komo iloko o New York no ka Iawe ana i na meaai mai na mokuaina e ae iloko o New York no hookahi wale no la, e poino ana na kanaka. Elima haneri eka a maluna o keia aina a'oia mai nei na keiki i ke kanu meaai. He mau kula e ae no kekahi iloko o New York o keia ano. O keia ke ano kula a makou e noonoo aei e weheia ma Aiea, Oahu— ua loaa no ka aina ame na hale a ua loaa no na kokua e ae, aka, eia ke ulolohi mai nei ke aupuni, oiai aia keia aina ame na hale iwaena o ka mahiko. Aloha no paha kakou. Ina eia ke ola nei o Kuhio kokua koke mai ke aupuni ia kakou; aka, no ko makou "Small potato," o ia keia kumu ulolohi. Ua like pu no ko kakou kulana me New York, no ka mea, o ka hapanui o na meaai, aia ke loaa a ke komo mai nei iloko o ka aina, a ina e hoea mai aaa ka manawa e ino loa ai ka moana a aole hiki i na moka ke komo mai no hookahi wale no pule (aole paha kakou e ike ana i keia kula) e pilikia ana kakou; a nolaila he mea maikai no e a'oia na keiki a kakou i ke kaau ana i na meaai; o keia no kekahi kumu o ke aponoia ana o ka Bila Hoopulapula o ia hoi, ua manaoia, ma na aina | |