| | HE MOOLELO HOONANEA NO KALELEALUAKA AME KEI- NOHOOMANAWANUI.
(Hoopuka hon la e J. K. Mokumaia) (Hoomauia mai) Aia hoi imua o ke lii o Kakuhihewa he mau le 'ale 'a ke hula la ka poo hula aia hoi he mau pa-paaina i piha i na meaai a ka lehu-lehu e hauoli ana; oiai keia mau mea e hanaia nei aia mau ke lii e hoolauna mau mai ana mo laua noi, a i ke kokoke ana mai i ka piliaumoe, mea wai la ke lii ia Ka-leleuaka. ''Aia kou hale ua makaukau, aia no hoi ka poe lawelawe, a o na kai-kamahinealii kou mau hoa ia, nolaila e hoi e hooluolu," nolaila lilo ae la o Kalelealuaka i hunona na ke lii ame Keinohoomanawanui. O ka hana mau hoi a Kalelealu-aka o ka hiamoe mau iloko o ka hale me na kaikamahinealii, aohe mea hana, ai no a pau hiamoe aku la no. Iloko o keia wa a lakou e noho nei, ke hoomakaukau nei na aoao a elua e kaua; ma ka aoao hoi o Pueonui, na ku mau oia mo ka makaukau i na manawa apau, no ka mea ua ike mau no oia no kona lanakila i na hooukakaua mau aua a laua, nolaila ua hoopalaleha kona makaala ana no kona mau koa, no ka mea ua manao no oia ke lanakila ana. No Kalelealuaka hoi ma ka nana aku, he hiamoe wale no kana hana, no ka mea no paha ea, ua loihi kela noho ana ua hele wale a maloo ka puu nolaila ua hooko oia i kana olelo, a o keia kana hana o ka hiamoe mau. No ke lii hoi no Kakuhihewa ua hoolilo ae la oia ia Keinohoomana-wanui i luna koa nui, i ka manawa i hoomaka hou ai ke kaua o na aoao a elua, ua komo pu aku ke lii Kakuhihewa ame Keinohoomanawanui i ke kaua ana, ua nui ka make ma ko Paeonui aoao, ua nui ka lanakila ma ko Kakuhihewa ame Keino-hoomanawanui aoao, oiai iloko o keia kaua ana, aole i ike ke lii ia Kalelealuaka e hele ana i ke kaua, ua nui kona mahalo ia Keinohoo-manawanui i kona maka'u ole ame kona ikaika, ua hiki aku no hoi keia ano hoohuoi imua o na koa BO ka lakou ike, o ia ko lakou ike mau ia Keinohoowanawanui. No Kalelealuaka hoi, aole lakou i ike iaia hookahi manawa i ka hele pu me lakou, ua komo mai no ka hoowahawaha i ko lii no Kalelealuaka, aka na ke kahuna i kaohi iaia e hoomanawanui oe, mai wikiwiki oe, a ua pau wale kona inana o no ka hunona. No Kaleealuaka hoi i ke ao, moe oia a kani ka moa kuakahi, o ka wanaao, hele e pepehi i na liikoa o Pueonui. Mailalo mai o Ewa e ho lo ai, a loaa na liikoa ame ke kaua ana ma Kapukaki e nana la ia Ha lawa. "Lawe kela i ka mahiole ame ka ahuula o na lii ame na koa, hoo kahi laau palau e uhau ai ma ka akau. a pela ma ka hema, ua pau loa ia poe kaua; pela kana hana mau ana i na po apau me ka ike ole ia. I kekahi po ana i hoi hou ai, ike ia e ke kanaka mahiai i Halawa. Ua luku aku o Kalelealuaka i na koa o Pueonui apau i ka make na loaa ka ahuula ame ka mahiole e huli hoi ana oia, a no ka mama loa, aole maopopo kona helehelena Nolaila, hoomakakiu ua kanaka ma hiai nei i kekahi po hou mai, a ike ia Kalelealuaka e hele ae ana me ka mama loa, ia wa, pahu kela i ka iho laumeki a ku i ka lima i ka peahi mahope mai, paa loa iloko ka upe o ka ihe. Lalau iho la o Kalelealuaka i ka ihe a uhaki, paa no ka upe iloko o ka lima. O Pueonui ua pio kona aoao, a ua pau loa kona aina ia Kakuhihewa na manao loa o Kakuhihewa na Keinohoomanawanui keia pio ana o Pueonui, ame keia make o na kanaka. No ke kanaka mahiai hoi hoole oia ia Keinohoomanawanui: "Aole nana keia make o Pueonui, he kanaka e wale no ke kanaka nana e luku nei aia a kokoke e ao hele keia kanaka." He kanaka mama loa, aohe lua me ka laau palau i ka lima, a i ka hoi ana mai me ka mahiole ame ka ahuula, ua pahuia e a'u i ka ihe, a paa ka upe o ka ihe iloko o ka lima; o ia ka hoailona o ua ka naka la." Iloko o keia manawa a keia kanaka e noke nei i ke kamailio, eia ke lii ke hoolohe nei, a pela hoi mo kona papa kahuna, a pela pu hoi me ke aloalii, aia hoi o Keino-hoomanawanui ke onioni wale la no no ke kumu ua haawi aku ke lii i kona mahalo inia no kona ikaika i ke kaua; nolaila kona kumu onioni mau ai: no ke kahuna nui hoi, aia mau no kona hilinai malana o Kalelealuaka, a i ka ui ana iho o ke lii i kona kahuna, no ka mea a keia kanaka e noke nei i ke kamailio, e pili ana no keia kanaka mama i ka holo, ame ka ikaika huli ae Ia ke kahuna a o aku la i kona lima imua o ke lii a hoopuka aku la i keia olelo. "E ke lii ua pololei oia nei, o na mea a ia nei i olelo iho nei, mai | ka mua a ka hope, he mau mea oiaio wale no, no ka mea, ke hoike lai nei na aumakua o ko kaua mau kupuna, eia no oia imua o kakou, ka mea apiki ua uhiia iho la a nalowale kona mau ano." I ka lohe hou ana o Keinohooma-nawanui i keia mau wehewehe a ke kahuna, ua pii mai la kona weli-weli, no ka mea ua maopopo iho la aia o ka mea nana e luku nei na koa o Pueonui, na Kalelealuaka no, i pepehi i na kanaka o Pueonui a ua pololei ko kanaka mahiai i olelo ai, no ke lii hoi i kona lohe ana ka manao o kona kahuna, a o kona kuhikuhipueone, a he kilokilo hoi mua o kona alo, a olelo ae la oia: "E kuu kahuna, pehea la e hiki ai keia kanaka a ko kupaianaha uui wale, e maopopo ai kona ano imua o kakou, no ka mea, o ke ka-naka a'u i ike ai i kona ikaika, oia no o Keinohoomanawanui a no kuu hunona hoi he hiamoe walo no kana hana me na wahine, oiai mai kona kiiia ana ahiki i keia manawa o ke kaua ana iho nei, a loaa ka lanakila, o ka'u mea i ike ai, oia no o Keinohoomanawanui." I ka lohe ana o ke aloalii i na olelo a ke lii, ua nui ko lakou hoo wahawaha ia Kalelealuaka i ka pa laualelo, o kana mea nui wale no o ka hiamoe me na kaikamahinealii a mea aku ke kanaka mahiai imua o ke lii, e kukala oia i na makani nana e hele mai, a i ka lohe ana o ke kahuna, ua apono koke oia i ka manao o ke kanaka mahiai a mea aku la oia imua o ko lii, e hoolohe ia aku ka manao o ke kanaka noi mi la imua ou e ke alii, i kekahi manawa o ke kanaka he akua, no laila e hooko aku oe. I ka lohe hou ana o Keinohooma-nawanui i keia mau olelo, ua hooi loa ia ae kona weliweli, aia ho ke lii ke nana mai la iaia, a olelo mai la ke lii, "e Keinohoomanawa nui heaha kou manao no keia maa olelo no ka mea aia ko'u hilina maluna ou, ka mea a'u i ike ma ka ai i kou ikaika, ola nei mau iwi ame ka aina, ola pu me na ma kaainana, ina paha o na kaikama hinealii a i hoohihi ia Oe, ina u pono loa, ina ua makepono ko'u ha nai kapu ana ia laua a nunui, mo 'a kahi pulehu uala." No keia pai loa aku o ke lii i ke ia mau olelo, ua hooi loa ia ae ke kulana haaheo iloko o Keinohooma nawanui a mea aku la o Keinohoo manawanui imua o ke lii: "E ola mau oe e ke lii, no ka me ua lawe no oe i ka moa i hanaia kau kauwa nei heaha auanei kamea e hapai memeue aku ai no'u. I ka lohe ana o ke lii i keia mau olelo a Keinohoomanawanui, pela hoi me ka piha kanaka e nana mai ana, ua piha ae la ke anaina me ka hauoli nui, ua hele aku keia piha uwa o na kanaka a lohe na kaikamahinealii, a huli ae olelo ia Kalelealuaka, ka ehakon a ua mau kaikamahinealii pulehu luau nei o ua Ewa: "He piha uwa hoi kela imua o na lii, makemake aku la hoi maua e ike i na lealea," aohe no he mea onioni ae o Kalelealuaka, aia no oia ke moe lolo la no, "e ia nei h e moe nei, o ka moe no kau aohe paha ou manao ao no maua nei ua hele wale a luhi i ka hoope ma ia e na kipona waimapuna o Wai pio nei, oia ka hauoli la imua o ke lii, e ala ae hoi palia oe," Ia manawa ala ae la ua kae 'a e 'a nei a olelo aku la i na wahine Heaha ko olua mea hoonioni ko'u moe ua nanea i kahi moeuhane a'u hoi e kilohi ana i kona nani. Heaha ke ano o ia moe au ka maua lei, a maua i milimili a a walea wale, poina ka ai, hookahi no ai o ka puni no a kakou." "E hoolohe mai olua i ko ano keia moeuhane: E walea ana no hoi kakou i kahi aekai o Kualakai-a e heenalu ana no kakou, o ko kakou lilo mai nei no ia iloko nei o na Ewa nei, aia hoi ike aku la au ia olua, i ka lilo i kekahi kana ka koa loa, aia hoi imua o kekahi anaina nui, e akoakoa ana aia hoi ko olua makuakane alii ka mea na na i haawi ia olua i ke kanaka ika ika, o ua kanaka la oia no kuu hoa Keinohoomanawanui a puoho ae ne au i ka olua hoala, a ike iho ! au, ho moeuhane ka ka'u: Akaaka mai la ua mau u'i ne a olelo mai la: "owai ka mea ma kemake i kela kanaka maka kihi pupuka, ke nana aku," a uwa hou ana no ka lehulehu, a mea mai la ua mau u'i nei: "I hoala aku nei maua ia oe, no kela uwa mai o kai," mea aku la o Kalelealuaka: "E kuu mau wahine, a'u i ana ai i ka loa ame ka loihi o ke kula loa o ka lipahee, o kela uwa a olua e lohe nei, ua haawi ae la ka ma kuakane o olua i kona mahalo i Keinohoomanawanui, o ia kela uwa mai la, no kona ikaika, ua pau na koa o Pueonui i ka lukuia, a u lanakila ka makuakanealii o olua o ia kela e kanikani mai la i lohe olua. Eia kekahi, ke kii ahiki iho he mako paha, a i olo e kipakuia mai ana paha," i ka lohe ana o ua mau u'i nei i keia mau olelo, ua puiwa loa laua, no ka mea, ao no laua i ike, ua pio o Pueonui nolaila ua pilikia loa ko lana no noo no ke kane a laua i noke ai a luhi ke kino, i ka puni a na ku puna; mea aku la ua mau u'i nei
"Aole loa maua e haalele ia oe
no ka mea, na eha maua i ka eha
a ka manao," a ku ana na kiai ma
ka paka, a mea aku la o Kalelealu | aka: "eia ke kii la elike me ka'u olelo aku nei ia olua," a i ka hemo ana mai o ka puka ma o ke kiai la no ka mea he kapu ko lakou ei wahi aole maaloalo kanaka. A lohe o Kakuhihewa i keia mau lelo, kukala aku la oia i kaua lelo kuali a ua: "Aohe kanaka no-o, aohe wahine, aole keiki. O ka mea ku ae a hina iho, oia ke noho ku, o ka mea hiki ole ke hele." A akoakoa na mea apau loa i kahi hookahi, helo aku na koa e nana ina paha he poe hou aku no koe aole i hele mai ma o keia kuahaua na a ko lii, ua hookoia ka make make o ke kanaka mahiai, a pela hoi me ko ke kahuna manao, no ka mea ua ano kanalua ke lii i ka mea oleloia ai aka ke hooko wale nei o oia i ka manao o ko kahuna, a ka akoakoa aua o na mea apau, ko kali nei na kaikamahinealii me ko kano a laua mamua iho o ka kiki ana mai o ke kii ua hoike mua aku o Kalelealuaka i na mea apau i na wahine, i na mea e hanaia mai ana maluna ona! "Nolaila e kuu mau hoa o ka noho ana o keia kula lepo i ahona ia olua pau kahi lepo, pumehana ka moe ana o keia mau po hu'i-hu'i, a kahi makani kiu e kaomi iho ai i kuu manawa; nolaila ina he pono keia kiiia ana mai nei, alaila ua pono, i na aohe pono, alaila mainoino nei kino mahope o olua," a i ka hiki ana aku o lakou nei i kahi o ke lii e noho mai ana, aia ka maka o na mea apau maluna o Kalelealuaka ua iko ia mai la no hoi ke kanaka maikai oia noi, ua oi hou ae ko ia nei u'i mamua o kona hiki mua ana mai, a i ko la-kou noho pono ana iho ma kahi i hookaawaleia no lakou nei, i haawi ae ai ke lii i ka hoailona imua o ke kahuna, a i ka maopopo ana i ke kahuna ka manao. o ke lii, huli ae la oia imua o ke kanaka mahiai a olelo aku la: O kou manawa keia e hele ae oe imua o ka poe i akoakoa mai nei a akoakoa na mea apau loa i kahi hookahi, hele ua kanaka nei e nana i ka lima, o ua mea apau loa, aole he mea i loaa iaia, nolaila nui loa iho la kona kaumaha no ka mea ua hoohoka loa ia mai oia a ko kolo aku la oia, imua o ke lii, a ninau aku la: "E Kalani, ua pau loa mai anei na kanaka!" "Aole o kuu hunona wale no koe heaha auanei ka pomaikai e loaa iaia no ka mea, he moe wale no kana hana," no ka paakiki loa o ke kanaka mahiai, o ia ke kumu i kiiia ai, a o ia ka oukou i ike ae nei i ka laweia ana mai i kahi o ke lii. Nolaila i ka lehulehu e nana noi ia Kalelealuaka aia pu me ke kanaka mahiai ke nana la, ua loaa koke iaia ka ike o ua kanaka noi keia ana i pahu ai i ka ihe, nolaila i ka noho pono ana o na meu apau, aia hoi ka maka o na mea apau maluna o ko kanaka mahiai ia manawa ke lii i olelo mai ai i ke kanaka mahiai. "Eia ua kanaka nei, a o kuu hunona hoi, ina aole oia nei, alaila o kela imu e a mai la, nou ia, no ka mea ua hooluhi oe i ko'u poe kanaka, ame kou hoohaahaa i ko'u kulana alii." Aia iluna o ko kanaka mahiai kekahi kulana i ike mua ole ia, me-he la, ua nohoia e ka uhane, a i kona hele ana mai ma kahi a Ka-lelealuaka e noho ana, ua hele oia a haalulu i kau a mea o ka pihoihoi, no ka mea ua ike mai la oia o ka hunona a ke'lii, oia no ua kanaka la, a kukuli iho la oia mamua o Kalelealuaka, aka mamua o kona kukuli ana iho, i lalau aku ai o Kalelealuaka a hooku ae la iaia iluna, ma keia hopu ana mai a Kalelealuaka i ke kanaka mahiai, i ahuwale ai kahi o ka lima i ku ai i ka ihe, alaila paa iho la ke kanaka mahiai i ka lima i ku ai i ka ihe, a honi iho la, a nana iho Ia oia e paa ana ka upe o ka ihe i ka lima, alaila hoomaikai ae la oia i kona mau aumakua, a i ka amama ana ua noa ae la, alaila olelo aku la oia imua o ko lii: "He oiaio, o keia ke kanaka, ka mea nana i luku ko Pueonui aoao apau i ka make. O ko kauaka ko-ia a'u i hoomakakiu ai i ko kakahiaka nui poeleele. i o'u P helo aku ai e mahiai, a na'u no keia ihe i pahu i ka lima oia nei, a he nui aku ka mahiole ame ka ahuula i ko ia nei wa e hoi mai ai, a me he mea la, ua piha ko ia nei hale ia mea; e pono e kii aku kekahi." Ia manawa ke lii i hoouna ai i na koa e hele e huli i ka hale kuhi a la nei i noho ai, i ka hiki ana aku o na koa, a wehe i ka puka, he mea o ko lakou piha me, ke kahaha o ka manao o na mea i kamailioia e ke kanaka mahiai i ka laweia ana mai o na mea apau, loaa aku ma kahi i oleloia ne nei ua ku ke ahua o ka ahuula, ka ma-hiole, ka ihe a o na mea kaua e ne he nui. I ka wa i maopopo ai o Kalelen-luaka, ka mea nana i luku na koa o Pueonui ua. hooalii koke o Kaku hihewa ia Kalelealuaka i alii no kona aupuni, a o Keinohoomanawa-nui i kuhina kaua. nui, a o Kaku-hihewa malalo aku ona, a ua mai-kai kona aupuni, a o kona kahuna oia no ke Alakai ma na ninau nui ke hiki mai. Me ka mahalo ia oe e ka mea heluhelu. Pipi Holo Kaao) | KA PUUHONUA. (Kakauia e Kaleionamoku) (Hoomauia mai.) O Kaleo aloha Houston mo kahi kaa Ford oua O Kaleo Houston, ka elele a kakou, eia no ke kalaiwa nei i kalii Ford. O Kaleo Houston amo Piao Houston, kana wahine, maluna o kahi Ford, ko kaalo ae a. I na manawa apau loa a laua, Kaioo ame Piao, e ike mai ai ia kakou, ua Hawaii, i kamaaina ia laua a i kamaaina ole no ia laua, oiai laua a i ole o kekahi paha o laua, e holo ae ana maluna o kahi Ford o laua, e kunou a o aloha mau mai ana no ia kakou. Hila- hila paha laua, a i ole o ka elele paha, no ka mea he wahi Ford wale no ko laua? Aole, aole loa ma na ano apau. Aolo o makou hewa i ka olelo ana ae, o ka hapanui o kakou, kanaiwa mailoko ae o ka haneri, mahope o ka paa ana i kekahi kulana kiekie elike mo Kaleo Houston, a loaa ka ukuhoomau, aolo o kuai ana i Ford, aolo e ao ana e ikeia mai e kau ana i ka Ford; ae, ka hapanui o kakou, e loaa ana kela ma'i i kapa ia "pehu ka. poo", a e kuai ana i na kaa nunui o ke kumukuai; ae, o ka hapanui o kakou, e kuai ana i otormobila nui, i pii ko kulana, oiai no nae ua pilikia ka noho ana. E mahalo ana a-nei kakou i na Hawaii, i moraki aku i na home o lakou, i hiki ai ia lakou ke kuai i na kaa otomobile? E mahalo ana anei kakou i na hoaloha o kakou e kuai nei i na kaa otomobile, oiai no une eia no lakou ko noho nei iloko o na hale hoolima-lima malalo o na laimi e, aole aole anei o oi aku ka maikai ina lakou o kuai ana i hoino a e hoopau loa i ka uku ana i ka hoolimalima? He hana maikai anei na kakou ke kuai ana i ke kaa, a uku ole i kahi Pake o. h oomanawanui nei i ka haawi mai ia kakou i ka poi, me ko kakou uku pololei ole aku iaia? Aole anei o ka mea oiaio, eia ko noho nei kekahi o kakou iloko o ka nele ame ka inea, na keiki a kakou ke hele nei i ke kula me ka piha pono olo o na opu mo ka ni, mamuli o ko kuai ana a kekahi o kakou i keia kaa otomobile a lilo aku la na kenikeni a lakou ila-la? Pehea, o Hoahewa ona anei ka- kou ia Kaleo Houston no kona kuai ana i ka Ford? E hoahewa ana anei kakou i koia. hoakanaka no kona hoomakaulii? Aole, aole loa. Nolaila, he mea maikai na kakou, he moa maikai no na keiki a kakou, ka hoohalike ana me keia hoa Ha- -waii: Eia ke kani nei ke oeoe, no ka mea a ka hora ewalu keia, e hoike ana i ua keiki mawaho o na alanui o Honolulu nei, o hoi no na home, na. aole o lakou makemake o hopuia e ka makai, a e hoomauao ana no hoi i na makua, o ka hora kupono keia no na keiki e hoomaha a e hiamoe ai. O ka hoi ana o na keiki a kakou o hiamoe i ka hora ewalu, a ala i ka hora eono, he hana maikai keia, no ka mea, e loaa ana ho umi hora e hiamoe ai na keiki a kakou, e loaa ana he umi hora e ulu maikai ai na kino o na keiki a kakou. Ua maopopo no ia kakou, ka ma-na wa o lakou e moo ana. Nolaila, e makaala kakou, e hoi na keiki e hiamoe i ka manawa e kani ai kela oeoe i ka hora ewalu. O Major Francesco De Pine-do, he
Italia oia. Ua lele ae nei oia mai
Iiniia a Brazil, 1500 mile me ka
poino ole. Aole moku o makaa aana, malalo iho ona, elike me ka manawa i lelo mai ai o Rogers ma, mai Kaleponi mai a no Honolulu nei i kela makahiki aku nei i hala. A ua lele pu ae nei he Lukanela Pukiki mai Pokukala a South Amerika no. Eia ko pule nei ka lahui Kepani e hanau ka Moiwahine o lakou i keiki kano, i loaa i keikialii no lakou, a lioomauia aku no ka noho ana o na ali o lakou. He lahui aloha alii no keia. Ua oleloia, e pau mua ana na alii o Pelekane (Kilolani) mai ke kalaunu mai o kola aupuni, mamua o ka pau ana o ka noho alii o lapana, a no ka mea, e noho alii ia ana o Iapana e keia ohana ulii mamua o ka hoomaka ana o ke au Kristiano, a eia no ke manaoioia nei o ku hapaui o na Kepani, o ko lakou Alii Eme-pedra, mai ka mahina mai no. Ua' hoike akea hoike la ke aupuni Repubalika o Kelemania, i kela pule aku nei i hala, ua hiki ia lakou ke hoemi i ka lilo, i ke kumukuai, o ka uwila, mamuli o ka lona ana ia lakou ka uwila mai ke kai mai, a aole hoi elike me ka kakou e ike nei i keia manawa, elike mo ia e hanaia nei e ka Hawaiian Electric Company, ma Ua hale hana ailia o lakou makai o ka uwapo. Kupai-anaha no palia na haua a ka poe Kelemania! Ua oleloia, o ka poe Kelemania, o lakou ka poe iko pookela loa o ka, honua nei, ma keia ano hana, a ma ka ike kauka lapaau. Ina he pololei keia lono, mai ke kai mai e hanaia ai a loaa ka uwila, e hoea mai aua ka la e hoopauia ai ka hanaia ana o ka uwila elike me ka kakou e ike nei, a e hoea mai ana ka la e ike ole ai kakou i na puka-uwahi o na mahiko, a o pau loa ana no ka ene-kini-mahu, a e uwilaia ana na hana apau loa, no ka mea, e haahaa loa | ana ua lilo o ka haua ana a loaa ka
uwila. O ka poo Iudaio o ka Mokuaina o Nu Ioka, ua koho aku nei lakou 400 elele, maiwaena ao no o lakou, a ua hui keia poo 400 i ka pule hopo aku nei o kela mahina, a ua hooholo lakou e kokua i ka poe Iu-daio o noho mai la i Ieruselema e kukulu ana i kula nui no lakou, mo ka mamao, e hoomauia ka olelo laudalo ame ka hoomana o lakou. Ho Lana maikai no keia a keia lahui e hana mai la. Eia ke hana i'o uei o Musolini, ke kuhina nui o Italia. I kela pule aku nei i hala, ua hooholoia he kanawai, e. kauoha ana e hooloihi i na lima o na lole o na wahine a e hooloihi pu i ka lole aahu no o na wahine, i kuai nui ai ka na wahine i na lole, a ma keia kuai nui ana, e loaa nui ai ka hana i ka poo lima. hana ma ka hana ana o na limahana a nui ka lole. O Mr Frank Munsey, ua make oia i kela makahiki aku nei i hala, he haole onamiliona keia. He mea pa'i nupepa oia. He nui a he lehulehu na ona nupepa ma Amelika. O ka hapanui o kona waiwai, aneane e piha kanakolu miliona, ua kauoha oia e malamaia o na kahu malama-waiwai, ona o ka puka o keia huina dala, e haawiia no ka Metropolitan Museum o Nu Ioka, he halo keia elike me ka hale e malamaia nei na mea kahiko ma ko Kula Kamehameha. O Porofesa Henry Steenbook, he kumukula oia no ko kula nui o ka Mokuaina o Wisconsin. Mamuli o kona hoomanawanui ana, no kekahi mau makahiki, ua loaa aku la iaia kekahi meaai; ina e ai pu aa me ka palena ame kekahi meaai e ae paha, e oi aku ana ka maikai. Ua haawiia aku keia kumukula, e ke-kahi hui kalepa, elua miliona dala no keia meaai, a ua hooio oia, a ke haawi wale ia nei keia ike o keia kumukula i ke ao holookoa, me ke kaki ole ia. O ia hoi, aole makemake o keia haole i ke dala, a he haole ilihune no oia. Ua oi aku ka hauoli o Porofesa Henry Steenbook i ka iko aku e loaa ana kekahi pomaikai i ka lehulehu, me ka uku olo uo kela pomaimai; ua oi aku kona makemake e hana no ka lehulehu a aole no kona pomaikai wale uo. Manao makou e no mai ana no oukou, aole nui o keia ano haole ma Hawaii nei, mai ka manawa i hoea mai ai na haole ma Hawaii nei ahiki i keia la. Ina no hoi e loaa ana he kakini haole o keia ano ma Hawaii nei, manao makou, e oi aku ana ka. holomua o ka poe e noho noi iloko o ka nele ame ka hune, ma Honolulu nei. Ua hoike ae la o na kauka ma
Palani, ua hiki ia lakou ke hana a
haaleleloa ke kanaku inu ninia i ka
rama, aole ma ka haawi laau ana
aole ma ka lomilomi ana, aka, ma
ka opa ana i kekahi aa-koko! Ina
ua pololei keia lono, alaila, e hoea
mai ana no ka la, e pau ai ka pili-
kia o ka poe inu rama naaupo. Alo-
ha no paha i na ohana e noho nei
iloko o ka nele mamuli o ka inu
naaupo o na makua i ka rama. HE HOOMAIKAI E ke "Kuokoa": — E oluolu oe e hoike ae i keia mau manao kalokalo hoomaikai i na mana koho o ke Kalana o Maui, no ka lakou hookupu i ka la koho baloka kuikawa, ma ka la 12 o Maraki i hala, a e hoike aku ia lakou, i kou 'u aie kaa ole, ko'u hoomaikai no ka lakou i hana mai ai, ma na balota he lehulehu i haawi mai ai ia'u; aka oiai he moho okoa ka i puka, a e noho mai nei i ka noho i manaoia ai no'u, aole e hiki ko alo ao i ka makemake o ka hapanui, ua lanakila ko'u hoa paio, a na haule au, "ina paha ho haule i ka moana pau i ka aiia e ka mano," aka, ua nani haule no, aia i ka aina, a e nana aku no keia nee ana aku nomua. No Kalaupapa ame Kalawao no na balota he 214 i loaa ia'u, no oukou e na hoahanau o ka aina o ka ehaeha, ko'u hoomaikai palena ole; aole au i hele e ike ia oukou, oiai aolo he alahele e hiki ai, aka, o ke kamaaina paha o oukou ia'u ame ka'u mau keiki e noho nei ilaila pela paha i hoike ai oukou i ka lokomaikai palena ole o ka hilina ame ke aloha no'u, a i ake ai e loaa he wahaolelo na oukou, i pili i ko oukou noho ana. Ina paha i like ka manao o na mana koho o a'e elike me ko oukou e Kalaupapa ame Kalawao, ina paha me nei, aia au ke hana la i ka oukou kumuhana e hoounauna mai ai ia'u, aka, aole hanaia pela. Ua kaukai aku au i na kamaaina o Hoolehua amo Kaunakakai, ka poe i hele mai Waikapu aku, aka ua "mamao ke akule i ka hohonu" aole he maliu mai, a iloko o ko lakou kapaia he poe "ihu hulu-hulu" he keu no na e ka haawi i ka balota i ka mea nana i kuamuamu ia lakou, i Maui nei. Ua hala keia ale nui, a eia aku na alo ahiki mal, pehea ana la, e pae ana paha kahi waa, aole paha, aka e nana aku no kakou iamua. Ke hoomaikai hou nei au ia oukou na mana koho, a hookahi no kaloka-lo i koe, o hoomaikai mai no na Lani la oukou pakahi apau. Ka oukou kauwa hoolohe THOMAS HOLSTEIN (Kamaki) Moho Lunamakaainana i haule. | KUU HOAPILI HE KANE UA
HALA I EE ALA HOI OLE MAI E Mr. Lunahooponopono o ka Nu-pepa Kuokoa, Aloha oe:— E oluolu hoi oe e ahonui mai, e hookomo iho i keia kanaenae aloha, no ka'u mea aloha i haalele mai i keia ola ana; Mr. Abel Harry Pualehua Hore, ma kekahi kowa kaawale o na kolamu o ka Nupepa Kuokoa ka lamaku o ke ao, a nana hoi ia e hii hele a hoike aku i ua ohana ame na kini makamaka mai ka oili pulelo ana a ka la ma Kumukahi, ahiki aku i ka napoo ana a ka la ka molo o Lehua. Ua pau ua hala ua moe aku la oia i ka moe kau a moe hooilo, a o na u aua, na hoomanao poina ole ana, ame ko aloha pau ole, o ia kana mau ukana lihaliha o ka waiho ana iho la mahope nei na'u o hoomanao mau ai nona i ke ao ame ka po: Auwe ka mea ehaeha o ka naau ie hoomanao ae au nona, e uumi iho ana i ke aloha poe maloko, aolo nae e paa na ka waimaka no e hiolo. Ua hanauia o Abel Harry Puale-hua ma Waialua, Oahu, i ka ehukai o Puaena i ka wai hu 'ihu 'i o Anahulu, mai ka puhaka mai o Kualii kona makuahine me Edward Hore kona makuakane ma ka la 26 o Okatoba 1892. He elima lakou a ko lakou mau makua i hoohua mai ai, he ekolu keikikane a elua kaikamahine a hala e no kekahi o kona pokii ma kela ao a uhai aku la no kuu kane aloha i ke alahele o kona pokii a haalele iho la i na makua o maua, koiia pokii na kaikamahine ame a'u kana wahine, auwe kuu aloha poina ole i kuu kane heleloa! Ua hoohuiia maua ma ka berita maemae o ka mare ma Honolulu, i ka la 23 o Dekemaba 1914, o ka Rev. Poepoe. Ua noho no maua, me ka hauoli i ko maua mau la opiopio ahiki i ka loaa ana o ka'u kane i ka ma'i o ia hoi ka ma'i hookaawale ohana a hoi aku la kuu kane iloko o ka pama 'i ma Kalihi, a noho no au i ka poli aloha o na makua o kuu kane, ahiki i ka la i laweia mai ai kuu kane i keia aina malihini, a maua i ike mua ole ui, o ia hoi o Kalaupapa, a uhai mai au mahope o kuu mea aloha he kane, a haalele aku i ka poli aloha o na makua amo ka ohana. Ua hiki mai maua i keia aina i ka la 30 o Mei, 1915, ua hooikaika no e loaa ka lanakila i hiki ai ia maua ke hoi hou aku me ko maua mau ohana aole nae, Ua poho wale ia manaolana o maua! Auwe kuu kane i kona haalele ana ia'u a noho hookahi aku la i keia aina, aohe ohana. Ua pilia iaia kanakolu-kumama-ha makahiki o ka hanau ana i na ea hu 'ihu 'i o keia ao. I ko maua hoohuiia ana ahiki i ka la i haalele mai ai kuu kano ia'u, piha no hoi ia maua na makahiki umi-kumama-ha ka noho ana, a i ka la o ko maua hiki ana mai noho i keia aina ahiki i ka la i haalele mai ai kuu kane ia'u, ua pilia ia maua na makahiki he umikumamakahi ame umi mahina o ka noho ana i keia aina. Auwe kuu hooanao pau ole i kuu kane. Maluna ae o na mea apau, ko haawi aku nei au i kuu mahalo, ame kuu hoomaikai palena ole ia Dr. Potter, no kana mau hooikaika ana e loaa ka palekana i kuu kane, aole nae e hiki, ua oi ae no ka nawaliwali i hiki ole ke paa mai, pela pu no hoi au e haawi aku nei i ka 'u hoomaikai ia Mary Kaanohi no ko-na hele ana mai e kokua ia'u e malama pu i kuu kane ahiki i ka pauaho ana mai o kuu kane i keia ola ana, a ko haawi pu aku nei au i kuu hoomaikai palena ole i na makamaka ame na hoaloha i hele mai a i lawe mai i ka lakou mau makana pua a i helo pu me a'u ma ka huakai hope loa o kuu kane, ke nonoi aku nei au ia oukou apau o lawe aku i ka'u hoomaikai poina ole, a na ka Haku e kokua ia kakou apau ma ka inoa o Iesu Kristo, Amene. Ke haawi pu aku nei i ka'u hoomaikai i ka Lunahooponopono o ko Kuokoa no kona ae ana mai i kekahi keena no ka'u mea aloha, a pela pu no hoi mo na keiki hoo-lelehua kepau o kou keena pa'i. Owau no me ka luuluu, MRS. NANCY N. HORE, Kalaupapa, Molokai. HEAHA LA KE KUMU O KA LA-
HUI HAWAII E HOLOMOKU
NEI I EA MAKE? Mr Lunahooponopono o ke Kilohana a ka lahui Hawaii, welina pu kaua: — Ano e Mr Sol. Hanohano, a imua ou e Hawaii lahui, aloha o'u e ae oluolu mai ia'u e haawi aku i ko'u aloha kulou haahaa loa imua ou e Hawaii lahui, e luala 'i ana mai Hawali nui a Keawe ahiki aku i Niihau ka palena o na moku e nohoia ana e na kanaka. Aloha oukou apau loa. Mamuli no o ko Owau mau loa aloha a poina ole ia oo e Hawaii lahui, pela Oia i hoolalelale e mai ai i ko'u uhane, e ala, a e hooliuliu no kou pomaikai pili kino iho no, a o ia no oe e ike mai la i keia mau ninau ko 'iko'i o kela la, ma ko'u lae e kauaheahe aku la imua ou. Aole Ioa no ko'u pomaikai pili kahi iho, a hoomama paha a pili kalai-aina a ano e ae paha, aka no ka pono pomaikai pili laula no ia ou e Hawaii lahui ma na alahele like | |