| | HE MOOLELO -No- KALOKE a i ole
Ka Mea i Kapaia ka Moiwahine o na
Puuwai Kupaa. "O keia kekahi o na home o ka maluhia!'' me ka nui ana iho
o kona hanu, oiai hoi kona mau maka e kilohi ana i na hiona i
malihini loa iaia.
"Heaha kou mahao maoli ma ke kapa ana he home keia o ka
maluhia?" i ninau mai ai ka Haku Walaka, me ka lilo nae o
kela ninau, i kumu e komo ai ka manao ha'oha'o iloko o Ka-
loke, ua hoehaeha aku ka paha kana mau olelo i kela kanaka
opio.
"Hookahi no manao nui o ka'u mau mea i kamailio aku nei
no keia home, o ia no ka hoopuniia ana o kona mau aoao e na
mea nani he nui. Ma ka mea oiaio loa, aole he wahi oi ae o
ka nani, mamua o ke kahua o kou home e waiho kahelahela
mai la."
"He mea pololei no kena au e kamailio mai la," i pane mai
ai ka Haku Walaka me ka nui pu ana iho o kona hanu, a i hou
mai la:
"He kakaikahi loa ka poe ma ka honua nei, i loaa aku ia la-
kou na home na nani elike me ko'u home; eia nae pehea ka
nani o kekahi home, ina aole i loaa ka maluhia ame ka hauoli
iloko olaila, aole ia e kapaia ana he home no ka maluhia."
Ua lilo kela mau olelo i kamailioia mai e ka haku opio, i
mea no Kaloke e noonoo nui loa ai, me kona nalu wale ana iho
no iloko ona, aia paha he manao ano nui loa iloko o ke ano
o ka home a ka Haku Walaka i noonoo ai.
O kekahi o na noonoo i oili koke ae iloko ona, iloko o kela
manawa. ua mare aku ka paha kela haku opio i kekahi wahine
u'i, a ua hooliloia mai ke ola ana o ua haku nei, i mea hoopili-
kiaia, mamuli o na hana pauaka a kela wahine, a ua hoopilikia
loa ia aku ka noonoo o ka Haku Walaka; aole nae oia i niele
mai no ia mea, o hoalaia mai auanei na noonoo maikai ole ilo-
ko o ka haku nona kela home nani, a mahope iho o kona kilohi
ana i na hiona o ka aina, ua i mai la oia, ma ka pane ana ae:
"Ma ka'u mau mea e ike nei, ua maopopo loa, o ka haku
o Ivahaki kekahi mea hialaai loa no na pua. no ka mea ma ia
: -io wale no i lilo ai na malapua e waiho mai la, i mau mea hoo-
" "ii no keia home."
"Owau i'o kekahi mea makemake loa i na pua, a ua hoohala
-'ili au i kekahi hapa o ko'u ola ana ma ka hakilo ana i ko la-
kou ulu ana ae ahiki i ka nui ana. Ua like pu kekahi mau mea-
auu a'u e hooulu nei me he mau hoaloha pilipaa loa no'u.
Pehea ua lilo anei na manawa a'u i hoohala ai ma ka makaala
ana i na meakanu i manawa waiwai ole e Miss Livinakona?"
"Aole o'u manao o kela ano, oiai owau no kekahi mea hia-
laai loa i na pua: o ka'u ano pua makemake loa, o ia ka pua
waioleka; ua nana aku au ia lakou, me he mau pua la no la-
kou na helehelena ame na maka e nana maoli mai ana no ia'u.
E kapa mai ana paha oe ia'u i ka pupule, i ko'u noonoo ana pela
ea?"
"Aole he noonoo o kena ano iloko o'u, no ka mea ua ike ma-
oli no au i ko'u kanaka kanu pua, i kona kamailio i na mea-
kanu, me he me ala he mau kino ola ko kela mau mea. I
kekahi la, e hele kino mai ai oe me ka Madame Mokana no
Ivahaki Hale, a ia manawa auanei e lawe aku ai au e hooma-
kaikai ia oe ma ko'u mau malapua, a e kuhikuhi aku i ke ano
o kela ame keia pua ame ko lakou mau moolelo pakahi."
"Me ka mahalo nui ia oe e kuu haku," i pane aku ai o Kalo-
ke, "o kekahi ana kela o na manawa hauoli loa iloko o ko'u
ola ana, a aole no o'u kanalua, no ka ae mai o ka Madame Mo-
kana, ke hoouna ae oe i ke kono iaia e hele mai no kou wahi
nei,'' alaila noke okoa ae la o Kaloke i ka akaaka, no kona hoo-
manao ana ae, o kela kekahi wahine hoihoi ole i na pua, me
ka pane hou ana aku:
"Ma ka'u mau mea i hoomaopopo no ka Madame Mokana,
oia kekahi o na wahine makemake ole i na pua."
Oiai ua kamaaina ka Haku Walaka i na ano o ka Madame
Mokana, noke okoa ae la oia i ka akaaka, me ka i ana mai:
"Ma ka manao o kela wahine, he hana hoopau manawa wale
no ka hoolilo ana i ka noonoo, no na pua, aole waiwai a aole
no hoi he pomaikai e loaa ana mailaila mai." Ua lawa paha
keia nana ana a kaua no ko'u home, e hoihoi hou aku au ia oe.
no kou wahi mua i loaa aku nei ia'u.''
"Mai hooiliili wale no ia oe, ua hiki no ia'u ke hoi aku me
ka pilikia ole, aole no he loihi loa o kahi e hele aku ai, o ka
hoea no ia no ka palena o ka aina o ka Madame Mokana."
"Aole no o'u kanalua iki no kou hoea hou i ka aina o kou
haku me ka palekana, aka nae ina oe e ae mai ana alaila na'u
oe e hoihoi aku, ahiki i ka palena o ka aina o kou haku; a ke
manao nei au, o Nero pu kekahi i makemake loa e ukali pu
aku me oe, e lilo ai kou kaawale ana mai iaia aku, i mea hoo-
pilikia aku i kona noonoo."
"Pela i'o paha ka mea oiaio loa, aka no keia mua aku, ke
manao nei au e lilo ana maua o Nero i mau hoaloha oiaio loa
kekahi no kekahi."
"O ka haku o Nero kekahi i makemake, e komo pu aku iloko
o na olelo au i hoopuka mai la," wahi a ka haku opio, me ka
nana pono loa ana mai ma ka helehelena o Kaloke.
"Me na mahalo he nui ia oe," o kela wale no na olelo a Ka-
loke o ka hoopuka ana ae, eia nae iloko o ka uuku o kela mau
huaolelo, ua hiki loa i ka Haku Walaka ke hoomaopopo mai,
ua hoopukaia aku ia me ke kui'o loa, a e lilo ana oia i hoaloha
no ke kaikamahine opio.
Ua ukali pu aku la ka Haku Walaka ia Kaloke, ma ke ala-
hele huli hoi no kahi o ka Madame Mokana, ke noke mau la
no ka haku opio i ke kamailio ma kela ame keia mea, a ua lilo
no hoi ko laua kamailio ana, i mea maikai i ka noonoo o Ka-
loke.
I ka hoea ana aku no ka puka-pa e komo aku ai no ke kahua
o ka home o ka Madame Mokana, hookuu aku la ka Haku
Walaka i kona kokoolua e hoi hookahi alaila kahea aku la i
kaiia ilio punahele, a haawi aku la i kona aloha ia Kaloke, o ka
huli hoi mai la no ia o ua haku nei, ma ke alahele e hoea mai
ai no kona home, me ka noke ana no hoi i ka hokiokio.
Ma kela komo ana aku hoi o Kaloke no ka pa o ka home o | kona haku, me he mea la, ua hoopihaia oia me ka hauoli, no ka
mea o kela ka manawa mua loa i hoike okoa mai ai kona hele-
helena i ka hoihoi, mahope iho o kona haalele ana aku i ke
kulauakauhale o Nu Ioka.
O ka noonoo iloko o ua o Kaloke e hoi la, o ia no ka hoi po-
lolei a aimoloko o kona rumi, a ina aole i huli hoi mai ka Mada-
me Mokana mai kana huakai mai i ke taona ma kela la, alaila
e kakau aku ana oia i ka moolelo o kana huakai holoholo o kela
la maloko o kana buke hoomanao.
Me ka nanea wale no kela hoi ana aku ahiki i ke komo ana
iloko o ka hale, ua pii pololei loa aku la no oia no ka hale ma-
luna, a iaia o ka wehe ana aku i ka puka o kona rumi, ua hoo-
piha loa ia mai oia me ke kahaha, i kona ike ana aku i kekahi
hiona ana i moeuhane mua ole ai. MOKUNA XVIII. O oe pu kekahi e ka makamaka heluhelu, e hookahahaia ana
kou manao, no ka mea ma kahi o kela papahele olohelohe, i
konoia aku ai o Kaloke e hohola i kona kihei, make ano i moe-
na, aia hoi e waiho mai ana kekahi moena veleveka o ke kumu-
kuai pipii, a o ka hiona o kela rumi ke nana aku, he hiona kao-
koa loa, mai na mea a kona mau maka i kamaiana, iloko o na
la mamua aku.
"Akahi no a maopopo ia'u, o keia ka ke kumu o ka hele ana
aku nei o ka madame i ke taona i keia la, me ke koi pu ole mai
ia'u e hele maua," i hooho ae ai o Kaloke, me ka hiolo ana mai
o na kulu waimaka mai kona mau lihilihi mai me ka hooho ana
ae i keia mau olelo:
"Ua hana hewa loa aku au i ka Madame Mokana, no ko'u
noonoo ana, oia kekahi o na wahine huhu me ke keke, eia ka
ua piha no oia i ka oluolu me ka lokomaikai, e hele aku anu au
e hui kino me ia, haawi aku i ko'u mahalo nui iaia, no kana
mea i hana mai ai no'u.
No ka hooko ana aku i ka hana nona na olelo ana i kamai-
lio ae ai, oili hou mai la ua o Kaloke iwaho o kona rumi, a hele
aku la noloko o ke keena hooluana o ka Madame Mokana aole
nae ua wahine nei maloko olaila, nolaila hele loa aku la oia no
ka rumi moe, me ke kikeke ana aku mawaho o ka puka, a ia
wa i pa-e mai ai he leo maloko i ke kono ana mai iaia nei e ko-
mo aku iloko.
Ua wehe i'o aku la o Kaloke i ka puka, a komo aku la iloko
o ka rumi, aia hoi ka Madame Mokana ke noho la iluna o ke-
kahi noho paipai nui, mamua pono aku o ka puka aniani, a e
nana ana iwaho.
Hele pololei aku la o Kaloke imua o kona haku, a waiho aku
la i ka papale i piha me na ohelo, a waiho aku la imua o ka
madame, me ka pane ana aku:
"I ka holoholo aku nei au o ka ululaau i keia la, a o keia ka'u
mau mea o ka hoihoi ana mai la nau."
"Me na mahalo he nui ia oe," i pane mai ai no hoi ka mada-
me, me kona hopu ana iho i na ohelo pala memele, a noke i ka
ai.
"Akahi no au a ike hou i na ohelo maikai elike me keia. I
ka makahiki aku la i hala, aole au i ike hou i na ohelo. akahi
wale no, a o keia kekahi mau mea makemake loa a'u. Ua loaa
aku uei nae paha keia mau ohelo ia oe, maloko o ka ululaau
o ka aina o Ivahaki ea?"
"Ae, nolaila aku nei keia mau ohelo i loaa ai ia'u," i ae okoa
aku ai no hoi o Kaloke.
"Alaila i kela wahi anei i loaa aku ai ia oe ka Haku Walaka,
a nana oe i hoihoi mai nei? Ua ike aku nei au ia olua i ka hoi
pu ana mai nei," me ka hakilo pono loa ana mai o ka Madame
Mokana, ma ka helehelena o Kaloke.
"Ae, ua loaa au i kela haku e ohi ohelo ana, a nana no i noi
okoa mai nei ia'u, e hoihoi mai oia ia'u a komo iloko o kou
wahi nei," i ae okoa aku ai o Kaloke, no kona hookamaaina
ana me ka haku opio, a i hou aku la me na maka hoihoi.
"O ko'u oili koke ana mai nei no ia mailoko mai o ko'u rumi,
a i hele mai la au e ike ia oe, no ka haawi ana aku i ko'u ma-
halo kiekie loa no kela moena veleveka au i kuai ai no ko'u
rumi. Me keu aku kela a ka moena nani, a ua hoohauoli loa
mai oe i ko'u uhane."
"Heaha auanei, ina e ae aku ana au e hoololiia keia hale mai
kona ano kahiko mai, alaila he pono ia'u ke hookomo aku i
na mea i hanaia ma ko lakou mau wahi iho," i pane aku ai
ka Madame Mokana, me ka hoike okoa ana ae o kona helehele-
na i na hiona hoihoi, no ka lilo o kana mea i hana aku ai no ka
rumi o Kaloke, i kumu hauoli no kela kaikamahine.
"la oe i halii ai i kekahi kihei maikai loa iluna o ka papahele,
ma ke ano i moena, aole loa e hiki ia'u ke ae aku i kela ano
hana, o ke kumu nui ia o kuu hele ana aku nei e kuai i moena
veleveka no kou rumi."
"Auhea nae oe e kuu madame aloha, ua hana mai oe i ke-
kahi mea maikai loa no'u i keia la, a ua hoopiha loa ia au me
ka olioli. Aole loa au e hilahila ke hoike aku imua ou i ko'u
hewa, o ke koho ana iho, ua huhu paha oe no ka'u mea i hana
ai, a o ke kumu ia o kou koi ole ana mai ia'u e hele pu aku me
oe i ke taona, eia ka ua kuhihewa ia manao ana o'u pela; o ka
mea oiaio loa, na paa kou manao e hookahaha mai ia'u, a no
ia hana ma kou aoao, ke haawi aku nei au i na mahalo he mau
kaukani ka nui," alaila mamua o ka maopopo ana i ka Madame
Mokana o ka Kaloke mea e hana aku ai, lele aku la oia e honi
ma ka papalina o ka madame, me ka paa koke ana ae o kekahi
lima o ka Madame Mokana, ma kela wahi a Kaloke o ka honi
ana iho, a pane mai la me ka leo kuoo, aia hoi kona mau maka
ke nana mai la me ka hele a hulili kohu ahi.
"Heaha ke kumu o kou honi ana mai nei ia'u? No na ma-
kahiki he kanaha i kaahope aku la, aole loa he mea hookahi i
honi mai ia'u, o oe wale no."
Ina ua hana hewa loa aku au ia oe e ka madame, alaila ke
nonoi aku nei au i kau mau huikala ana mai," wahi a Kaloke,
me kona hoike okoa ana aku i ka nui maoli o kona kaumaha.
"Aole loa he kumu e ae o ko'u hooko ana aku, elike me ka'u
mea i hana aku nei, mamuli no ia o ka piha loa o kuu uhane
me ka hauoli, no kau mea i hana mai ai no'u i keia la."
Nana pono loa mai la ka Madame Mokana ma na maka o
Kaloke, alaila i aku la me ka leo oluolu loa, auhee aku la no
hoi kela ano uahoa mai iaia aku, i ka i ana mai:
"Auhea oe e kuu keiki, ke manaoio nei au i na mea apau au
i kamailio mai nei; a o ka mea au i hana mai ai, aole loa he
wahi pilikia iki iloko olaila, koe wale no ko'u hoopihaia ana
mai me na manao kahaha he nui, no ke kumu ua pulapu pine-
pine ia mai au e na kanaka hookamani, he okoa loa nae ko la-
kou mau ano oiaio maoli.
"Ke hauoli loa nei au, ina ua lilo ka moena a'u o ke kuai
ana i mea makemake nui nau, a e hoolako aku ana au i na
rumi apau o keia hale me na moena veleveka, a e noi pu aku | ana hoi au ia oe, e kokua mai ia'u, ma ka wae ana i na ano mo-
ena i kupono no kela ame keia rumi."
Ke hoolohe wale mai la no o Kaloke i kela mau olelo a kona
haku a ke kahaha loa la oia, no keia loli hikiwawe ana o ka
Madame Mokana, mai kela ano hoihoi ole mai ona, e hoolako
i kona hale me na mea nani, a i ka makemake ia mau mea, a
no kona pane ole mai, ua hoomau hou aku la no ka Madame
Mokana i kana kamailio ana:
"Aole i maopopo ia'u ke kumu o ka loli loa ana o ko'u mau
ano i keia manawa, me he mea la nae, ua like no ia me ka loli
i hanaia aku i keia home. Aole nae a kaua kamailio hou ana
no ia mea. e noho iho oe e Kaloke ilalo, a e hoike mai i ke ano
o kou hoea ana aku nei noloko o ka ululaau, a halawai me ka
haku opio."
Ike iho la o Kaloke, aole i hoopilikia aku ka noonoo o kona
haku, ma kela honi ana aku a ua o Kaloke iaia, a ma kekahi
mea e ae paha ana i hana aku ai, nolaila noho iho la ke kaika-
mahine opio ilalo, a hoomaka aku la e hoike ma ke ano nui, i
kona hoohala ana i kela la, maloko o ka ululaau, pela hoi ka
halawai ana me ka Haku Walaka ame kona laweia ana e hoo-
makaikai i ka nani o ka home ame ka aina o ua haku nei.
Ke hoolohe pono la ka Madame Mokana, i na olelo apau a
Kaloke e kamailio mai la iaia, me ka hoohauoli pu ia ana aku
no hoi o kona noonoo, no ka hoikeike ana mai o ka haku opio
i kona manao maikai no ke kaikamahine opio, a o ia kana o ka
pane ana aku:
"Ua nanaia aku ka Haku Walaka ma ke ano, oia kekahi o
na kanaka ano nui loa ma Sana Sauva nei.
"Ma ke ano he aoia i lilo ai i kana ano nui loa?" i ninau aku
a: o Kaloke.
"Ua nana aku ka hapanui o na kanaka e noho nei ma keia
wahi iaia, ma ke ano, aole kekahi mea e ae i like aku me kona
ano, eia nae na nana aku au iaia, oia kekahi o na kanaku hupo
loa ma kekahi mau ano lehulehu. No na mea e pili ana i na
huna manawale'a, aohe lua e loaa ai kela haku, e haawi ana oia
i kana mau dala, i ka poe makilo apau e hoea aku ana imua ona.
"O kela haku opio kekahi o na kauka akamai loa, i puka po-
no mailoko mai o na kula kauka kiekie o ka aina: a ma kela
oihana kauka, ua hoohala aku oia i kekahi manawa o kona ola
ana, ma ka lapaau ana i ka poe ilihune i nele me ke dala, no
ka uku ana i na kauka; a ua hoouna aku oia i na pua no na
home o kela poe ma'i ilihune, a maloko o na halema'i, no ka
hooluolu ana i ka manao kaumaha a ehaeha o ka poe iloko o
na popilikia."
Ina o na ano iho Ia ia o kela haku opio elike me kau e hoa-
kaka mai nei imua o'u, o ia ka hoolilo ana i kekahi hapa o kana
mau dala, no ka pono o ka poe nele a ilihune, a ua haawi wale
aku hoi oia i kona ike lapaau no ka hoomama ana ae i na eha-
eha ame na kaumaha o ka poe iloko o na pilikia ma'i, alaila o
kela i'o kekahi o na kanaka kilakila loa," me ka hoike okoa ana
mai o kona mau maka i ka helehelena hoihoi, aia hoi ma kona
leo ke kuoo.
"Heaha auanei ka mea e lilo ai oia i kanaka nui loa?" wahi
a ka Madame Mokana me ka hoopinana ana ae i kona mau poo-
hiwi iluna. "Maiwaena mai o na haneri o ka poe ana i kokua
aku ai ia lakou me kana mau dala, a ma ka lapaau ana aku
paha i ko lakou ma'i, ehia o kela poe e lilo mai ana i mau ho-
aloha nona ina nei no kona komo iloko o ka pilikia i keia la,
a lilo hoi kela poe, i poe nui o ko lakou mau waiwai? Aia i'o
no kekahi mau hana maikai maoli ma ka honua nei!"
Aole o Kaloke i pane aku no kela mau olelo a kona kokoolua,
me he mea la, aia kona noonoo i kahi mamao loa, a iloko no
hoi o ia manawa hookahi, ke kaana la oia i laina mau mea i
lohe mai la, e pili ana no ka haku opio, ana o ka hookamaaina
ana ma kela la. .
"Ua lohe mai nei anei oe i ka'u mau olelo i kamailio aku la?"
wahi a ka Madame Mokana me ka leo pikanana.
"E kala mai oe ia'u, ua lohe aku nei no au i Uau mau olelo,
aka e noonoo ana hoi au, aia no kekahi mau mea a kakou e ha-
na ai, i kauka'i ole ia no ka ukuia mai ma ka honua nei."
"Heaha ka manao o kena mea au e kamailio mai nei?"
Pahola ae Ia ka minoaka ma na papalina o ke kaikamahine
opio, a pane aku la: "Ma ko'u manaoio maoli, i ka lawelawe
ana aku o ka Haku Walaka i na hana ku i ke aloha, ma ke
kokua ana i ka poe nele a pilikia, aole loa oia i kauka'i aku, no
kona ukuia mai. Ina aia maoli iloko o kela haku opio ka iini
e hana aku i ka maikai, a ua apono aku kona lunaikehala ia
mea, alaila aole loa oia i kauka'i aku no ka pana'iia mai o ke-
kahi uku, koe wale no ka pahola mai o na hoopomaikai ana a
ke Akua, maluna o ka poe apau e lawelawe ana i na hana e
hoomamaia aku ai ka noonoo o ka poe iloko o ke kaumaha."
Pehea i "maopopo ai ia oe kena mau mea e kamailio mai
nei?"
"Na ka Buke Nui ka Baibala Hemolele, ka Olelo hoi a ke
Akua, i a'o mai ia kakou penei: Pomaikai ka poe kokua aku i
ka poe nele a pilikia, no ka mea e ia lakou he poe keiki na ke
Akua. O na hoopomaikai ana mai ke Akua mai, o kela ka uku
nui a pookela loa ana i ka poe apau e kokua aku ana i ka poe
nele a iloko o na popilikia."
''Mai kamailio mai oe ia'u i na olelo o ka Baibala, no ka mea
aole o'u manaoio i ka Baibala; ua oi aku kou' ola ana, manuia
o ke kiola wale no i ke dala ma ke ano hoomaunauna wale, me
ka ka loaa ole mai he pomaikai ma kekahi ano, elike me ia a
ka Haku Walaka i hana aku ai.
Aole e hiki ia Kaloke ke pane koke aku, oiai ua kaokoa loa
kona noonoo, mai na olelo mai ana i lohe aku ai i hoopukaia ae
e ka Madame Mokana, aka nana aku la nae oia me ka hele-
helena kaumaha o ke kaikamahine opio, a ninau mai la:
"Ina he mea kekahi au i makemake ai e hoike mai ia'u, mai
hopohopo iki oe i ke kamailio ana mai ia mea."
"Ua hoopilikia loa ia mai ko'u noonoo no na mea a'u i hoa-
kaka aku nei ia oe, no ke kumu, ua kaokoa loa ko'u manao mai
kou mai."
"Heaha auanei ke kumu e hoopilikia aku ai o kou noonoo, no
ka mea ua olelo mai nei hoi oe, ua oi aku ka oluolu o ka ma-
nao o kekahi mea e hoohana aku ana i kana mau dala, no ka
pono o ha'i, mamua o ka hoolilo ana i ke dala no na pono ame
na hauoli wale iho no o ka mea hookahi.
"Ma kekahi olelo maoli ana ae, me he mea la, ua oi aku ka
hauoli i loaa i ka Haku Walaka, no na maikai ana ana i hana
aku ai no ha'i, mamua o ka'u mau mea i hana ai no ka'u mau
kaukani dala, pela anei ka mea oiaio? Mai kanalua a mai ho-
pohopo iki kou manao, i ke kamailio ana mai i keia manawa
ano!"
"Eia no ko'u manao maoli, aole o ke dala wale no ka mea
nui loa a kakou e kauka'i aku ai, e loaa ka noho hauoli ana
ilaila. Ma ko'u manaoio, ua oi aku ka hauoli e loaa ana i ke-
kahi mea i hana maikai aku no ha'i, mamua o ka mea e noho
ana nona iho, me ka lawelawe ole aku i kekahi mau hana ku
i ke aloha hoa-kanaka." | "Alaila ua pili anei ka hapahope o kena mau olelo au ia'u,
2o ia hoi eia anei au ke noonoo wale nei no i po'u pono iho, me
ka nana ole aku i ka pono o ha'i?"
"Mai kuhihewa oe e ka Madame Mokana i ka manao maoli
o ka'u mau olelo i hopuka aku nei. Ko'u iho, aole a'u mea i
maopopo iki no ke ano o kou ola ana a ina no paha ua maopo-
po ia'u, aole no ia he kumu no'u e nema ai, aole loa. Ke ka-
mailio wale aku nei au i ko'u manao maoli, ma ke ano laula i
pili i na mea apau. Nou iho, ua hoikeike mai oe i kekahi mau
hana maikai loa no'u i keia Ia, no ua hana la, ua hoopiha mai
oe i kuu uhane me ka hauoli, a oi ae mamua o ka mea hiki ia'u,
ke hoike aku me na huaolelo maopopo loa."
"Ina paha oe he wahine nui o kau mau dala, ke manao nei
au e hoolilo aku ana oe ma ke ano manawale'a i kela mau
dala, no ka pono o ka poe nele a ilihune, aole anei pela?" wahi
a ka Madame Mokana, me ka pane pololei ole mai i na mea
a Kaloke i kamailio mua aku ai iaia. .
"Aole i maopopo ia'u ka'u mea e hana aku ai me ka'u mau
dala. Ua lohe wale no au, ina ka e nui ka waiwai i kumu no
kekahi poe e pi ai me ka minamina Ioa ke lilo aku ko lakou
mau waiwai ia ha'i. Elike nae me ka'u e noonoo nei i keia
manawa, ina he wahine waiwai au i keia la, aole loa o'u wahi
kanalua iki, no ka loaa o ka hauoli ia'u ke hoolilo aku au i
kekahi hapa o ko'u mau waiwai, no ke kokua ana i ka poe
iloko o ka nele ame ka pilikia. Ke manaoio nei au, aole loa he
hookahi o kakou i pakele ae mai kela kauoha paa mai a ke
Akua i kau ai maluna o na kanaka apau, e malama i ka poe
ilihune. "Mamuli o kena mau mea au e hoakaka mai nei, alaila ua ili iho ke ko'iko'i maluna ou, pela hoi maluna o'u. ka hooko ana aku i kela kauoha me ka nana ole i ko kaua kulana waiwai a ilihune paha, pela maoli anei ka manao o kau mea i hoakaka mai la?" "O ka mea oiaio maoli no ia." "Pehea, ke hooko nei anei oe i kela kauoha?" Pii ae la ka ula ma na papalina o Kaloke no kela ninau o ka pahu pono ia ana mai la imua ona, a o ia nae kana o ka pane ana aku: "Aole au i manao, o na mea a'u i hoakaka aku nei no keia kumuhana, e lilo ana ia i kumuhana ano nui i pili i ko kaua ola ana." "Ke makemake nei au e pane mai oe i ka haina o ka'u ninau, Ina ua paa loa kela kauoha maluna o kekahi mea kino ola, alaila ua pili ia maluna o na kanaka apau loa, me ka pakele ole he hookahi mea mai kela kauoha ae; me ka nana ole ia o kona kulana waiwai a ilihune paha. O oe, o ka mea e waiho mai nei i keia kauoha paha no na kanaka e hooko aku ai, ua lilo anei oe i mea hooko i keia kanawai?'' "Ae, ke hooko nei au i keia kauoha!'' wahi a Kaloke me ka nana aku iluna o ka papahele. "Pehea ka nui o kau mea e haawi nei ma ke ano kokua manawale'a?" i noke mai ai no ka Madame Mokana i ka niele. "Aole no he nui, aka he hookahi hapa-umi wale no." 'Ke loaa nei ia oe he elima dala kou uku o ka pule mai ia'u aku, e olelo mai ana anei oe, mailoko ae o kela mau dala he kanalima keneka au i hookaawale ai no na hana manawale'a?" me ka noonoo ana iho, ina oia e haawi ana he hapalua ma ke ano makana i kekahi kauwa, e kapaia mai ana oia i ka lokomaikai. "He liilii loa kela mea a'u i haawi ai, a ua komo no ka manao kaniuhu iloko o'u, me ka nalu wale ana iho no, ina he wahine waiwai au no hookahi wale no makahiki e haawi no au i kekahi mahele nui o kela waiwai no ka pono o ka poe pilikia me ka nele o ka noho ana." No keia pane a Kaloke, aole he kamailio hou mai o ka Ma-dame Mokana iaia, aka huli aku la kana nana ana iwaho o ka puka aniani, me ka noho mumule loa, eia nae o kela uahoa ma kona helehelena, kela ano leleiona o ua wahine nei, ua auhee aku ia, a ke hekau la ka oluolu, me ka mohala ma kona mau maka; ka mea i malihini loa ka ikeia aku maluna ona. I ka hala ana o kekahi mau minuke o kela noho hamau ana o ua wahine nei akahi no oia a pane mai ia Kaloke i ka i ana ae: "Iloko o na hana maikai apau a ka Haku Walaka i hana aku ai, a i hookomo aku ai, aole i lilo kela mau hana, i kumu Hona e hauoli ai, iloko o keia mau makahiki elike me kau mau mea i hoomaopopo aku ai i ke ano o kona ola ana." Huli ino mai la ka Kaloke nana ana ma na maka o kona haku, a pane mai la me ka lilo ole o na olelo a ka Madame Mokana i mea hoopilikia aku i kona noonoo: "Ae, ua hoike okoa mai oia imua o'u, i ka hekau ana mai o ke kaumaha iloko o kona ola ohana ana, mamuli o ka make ana o kona kaikuahine ma kekahi manawa aku nei i hala, a mawaho ae olaila, na hoike pu mai oia no na mea e pili ana i kana keiki ki-na." "Aole o kela wale no na haawina hookaumaha hoopilikia i kau aku maluna ona, aka ua mare pu oia ka helu ekahi o na wahine u'i ma ka honua nei. "Ua ku-e ikaika loa kona makuahine ame ke kaikuahine, no kona mare aku i kela wahine, no ke kumu, ua makemake wale mai no oia i ka inoa hanohano e holo aku maluna ona, mawaho ae o na waiwai he nui o ka Haku Walaka, aole nae i maliuia aku ia mau leo uwalo. "Ua hoea mai la i ka la e hookoia ai ka mare mawaena o kela mau opio, a o kela kekahi o na mare hanohano loa i ikeia ma keia wahi, me ka hoea ana mai no hoi o na kanaka lalawai o ka aina. Iloko o ka makahiki mua o ko laua noho ana, ua hoohalaia no kela manawa iloko o ka hauoli, a mamua o ka piha ana o ka makahiki, ua hanau mai Ia kela wahine i kana keikikane mua loa. I hakalia no nae a loaa iaia ka ikaika kupono, mai kela hanau keiki mai, ua hoikeike mai la kela wahine i kona mau ano oiaio. "Aohe nanaia iho o kana keiki, ua waihoia aku la malalo o ka malama ana a ke kauwa, hookahi hana o ke komo iloko o na anaina o ka poe puni lealea, e hooipoipo ana me ka poe hupo apau, e hoohihi mai ana i kona helehelena wahine u'i.'' Ina pela maoli iho la ke ano o kela wahine, alaila ua hookahaha loa ia mai ko'u noonoo, i ka punihei wale ana aku no o kekahi kanaka elike me ka Haku Walaka iaia," i hoike okoa aku ai o Kaloke i kona manao. "Pehea ke akamai o kekahi kanaka a wahine paha, a pehea hoi ko lakou kupaa, ina e haulehia ana lakou i ke aloha, aole e nanaia ae ana na mea maikai apau, aka e haulehia ana lakou i pio na kela mea he aloha. Ma kekahi la nae, ua loohia iho la ke kaikamahine i ka ma'i, nolaila, ua noho ka wahine a ua haku opio nei i ka hale, oai aohe mea nana e malama i ke keiki. (Aole i pau.) | |