Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXVI, Number 28, 14 July 1927 — Page 4

Page PDF (1.57 MB)

EHA NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H. POAHA, IULAI 14, 1927
He Moolelo -No Ka-
Lanakila ma o ke Kali Ana
MOKUNA I.
Hookahi wale no kokua lawa pono i ka ikaika,
Pehea la ka nui o na kaumaha ame na popilikia,
Hookahi wale no — oia ka manaoio me ke kupaa,
i ka Mea ike oe ia, ka mea Nona ka mana,
Ame ka lokomaikai I hiki ke hoololi i ka ino i maikai.
Ma ka hoomaka ana e wehe a e haawi aku i keia moolelo
hoonana hou imua o ko ke Kuokoa poe heuheu, aia maluna
o ka piko o kekahi puu haahaa, he o-i nae kona ku ana, i ku-
kuluia ai kekahi kakela nona ka inoa, ''Ke Kakela Mabilona",
a e huli pono iho ana ia i kekahi o na owawa nani ma kona mau
aoao, kahi o kekahi mau muliwai e kahe malie ana ka wai me
ka uliuli, a ma kela a ina keia mau aoao na ululaau huaai, na
malapua nani, na mahina-ai he mau kaukani eka ka nui i paa
i na meakanu o na ano like ole, maloko o Palani.
Ma ke ano o ka hiohiona o ia kakela i ka nana aku a ka mea
malihini me he me ala, aohe poe e noho ana maloko. no ke ano
mehameha pu aohe maaloalo mai o kekahi mea ola, a no ka
mea iloko o kela au hookahuli aupuni ua lilo ia kakela i maka
kikipu a i wahi hoopoino nui ia e ka poe enemi.
Ua paa owaho o kona mau paia i ka hihihiia e na mea hihi, a
ma kekahi mau wahi ona e ikeia aku ana no kahi i a-ia e ke
ahi a na enemi, a ua koe no nae kekahi mau rumi kakaikahi.
ua pakele no aole i wawahiia, a maloko o ia mau ni mi kakai-
kahi i koe o ia kakela o ke Kauna Mabilona i noho
ai me kona ohana.
iloko o na makahiki lehulehu mahope mai o ke kaua hoo-
kahuli aupuni, elike me ka hoemiia mai o ko lakou mau po-
maikai pela no ke emi mai o ke ano o ko lakou ola ana, no ka
emi loa mai o na wahi e loaa mai ai na kokua.
I ke kanaha-kumamalima o ko ke Kauna Mabilona mau
makahiki o ke ola ana ike iho la iaia iho oia wale no ka mea
hookahi i koe e ola ana o kona hanauna, o kona mau hoaha-
nau ame na kaikuahine ua pau i ka make, o kekahi mau pili-
koko ona ua hele aku i na aina mamao, a ua maopopo ole hoi
iaia ko lakou mau wahi e noho mai ana, ua like hoi me he
poe la i nalowale loa mai iaia aku ; o kana wahine uuku he
wahine Pelekane, ua hala mua ma kela aoao o ka muliwai ele-
ele he manawa loihi i hala aku, a i keia manawa oia wale no
koe me kana mau keiki elua, hookahi o laua he keikikane a
o kekahi he kaikamahine, oia ka muli, a nona hoi keia moolelo.
Mamuli o ke kaumaha ame ka hakanu o ke Kauna Mabilona
ua lilo ia i mea haohao mau na kekahi poe e aku e noho koko-
ke mai ana maloko o na kauhale malalo aku o ke kakela; ua
aloha na kanaka o ia mau kauhale iaia, no ka mea. he kanaka
piha oluolu a lokomaikai oia ia lakou, a ua lehulehu no hoi
kana mau kokua manawalea ia poe, ua oi aku kana mau kokua
manawalea o ka haawi ana aku ia lakou mamua o kekahi poe
waiwai maua e ae. O keia na haawina maikai o keia Kauna
i lilo ai i mea kukuni paa loa aku i ke aloha iloko o ka puuwai
o ka poe apau e hoopuni mai ana iaia.
Malalo aku o ke kahua o ke kakela e ku ana he mau kahua
anuunuu laula i paa i na mauu manienie ame na meakanu me
na pua nani, a e hoopuni mai ana hoi ia Kakela ma kona mau
aoao apau a maluna o ia mau kahua anuunuu i hanaia i ikeia
mai ai ua kauna la e holoholo ana iuka a i kai. me ka pea o na
lima mahope o ke kua, a e kulou mau ana hoi kona mau maka
ilalo, he helehelena maopopo o kona piha i ke kaumaha i ka
ike mai a kekahi.
O kona helehelena ua hoike maopopo mai i kona kaumaha i
oi aku mamua o ka mea i ike mau ia aku nona i na manawa
i hala, ae, luuluu, a no ka mea, ua lehulehu na mea hoehaeha
i kona uhane; o kona mau hoahanau ua hala, o kana mea aloha
he wahine, ua wehe mai i ka pili, o kona home nani ua hakina.
a hui pu iho me k emi loa mai o na pomaikai, ua lawa loa ia
e "Luluu ai Hanalei i ka Ua nui."
No ka lulumi loa ia o kona noonoo e nei mau manao hoo-
kaumaha aole i kana mai, e loaa koke iho ai no ka noonoo i
kekahi mea elike me ia ke kaumaha, e hoopokole koke ae i ko-
na mau la o ke ola ana, ua lilo loa kona noonoo no ia mau mea
a ua lohe ole oia i ke kani ana mai o ka bele o ka halekula vili-
kina malalo aku o ka puu, oiai nae o ka hoailona keia e hoike
mua mai ana iaia mamua aku ua pau ke kula a he hoi mai koe
o kana wahi kaikamahine uuku.
Ua hoopihi aloa ia aku ko Eseparana (o ka inoa keia o kahi
kaikamahine) noonoo me ke pahaohao, oiai oia e hoi pu mai
ana me ke kauwa wahine kahiko a laua, o lavote ka inoa, a e
pii mai ana ma ke alanui piiku o ke kakela, a ike mai la i ke
kaumaha maoli o ka helehelena o ka makuakane.
O ka pau ana mai no ia a kana kula no ia la, a me ke awiwi
oia o ka hoi ana mai no ke ake no e hui a e ike mai i ka ma-
kuakane. He hana maa mau na ka makuakane ka hakilo a
kakali ana aku o ka hoi mai o kahi kaikamahine, i keia la nae
hoi ua haule ia hana iaia. a no keaha la ?
"No keaha la i kaumaha ai ka helehelena o papa me ka pi-
hoihoi o kona noonoo no kekahi mea?" i ninau iho ai ke kai-
kamahine iaia iho.
Ua hoea mai la oia i ke anuu mamua pono iho o ke kakela
ia manawa me ka nui o ka hanu, a holokiki mai la a pili nia
kai aoao o ka makuakane a hehe ae la kana aka, a ninau koke
ae la no :
"Ea, e papa, ua poina loa anei oe ia'u i keia la, no ia kumu
au i hoi awiwi mai la imua ou no ka hopuiwa ana aku ia oe?"
Akaaka, iki iho la ka makuakane a i iho la :
"O ka hookahi manawa wale no hoi keia," alaila, kulou iho
la e honi i ke kaikamahine e hooioi ae ana i kona mau lehelehe,
ke ano o ke keiki i nuha no kona kiai a makaala ole ia aku.
"Eia no ke kumu, e kuu lei, ua nui ka'u mau mea o ka noo-
noo ana iho nei nana i hookaumaha mai i ko'u noonoo, a ke
manao nei au e huikala mai ana no oe ia'u no ka hoopoina ana
ia oe, wahi au."
Nana ae la o Eseparana iluna me ka piha loa ona i ke pa-
haohao a ninau ae la :
"Heaha auanei ia mau mea au e noonoo nui iho ai, no ka
mea, ua pau hoi ke oo waina i ke okiia, ua pau ka manawa oki
o ka palaoa, a no kunane Gasepa hoi ua pau kona ninaninauia
ana a ua loaa mai kona palapala hoomaikai, nolaila, heaha hou
aku auanei ia mau mea e noonoo hou aku ai e hookaumahaia
ai kou noonoo? E papa, e hoike mai, heaha ke kumu nui naua
i hookaumaha i. kou noonoo, a e lilo ai paha ia mea i kumu
hoopilikia i kou ola kino?"
Aohe pane koke iho o ka makuakane, a hala kekahi minuke
ma kahi o kona pane iho i kekahi haina no ka ninau a ke kai-
kamahine he okoa loa kana pane.
"E ike mai oe i keia, e hoi aku ana o kunane Gasepa i Palika
i ke kula, nolaila, e ninau aku ana au i kou manao; pehea, he
makemake no oe la o oe pu kekahi e noho aku malaila?"
"Ma Palika!" i hooho ae ai ke kaikamahine ine ke ano ka-
haha. "A. pehea ana keia kakela, ko kakou home kahiko i no-
ho ai a aloha, e haalele loa anei kakou? O, e papa; aole aole
hiki ia kakou ke noho aku maloko o kela kulanakauhale nui
a hauwalaau, ae kaawale loa aku hoi mai na ululaau hua ame
na pua aku i maa i ka ike a ko'u mau maka a i maa hoi ko'u
ihu ka honi aku i ka aala waianuhea mai o ia mau pua.
"Mawaho ae o ia he aloha au i na kumu Vilikina a'u, koe
nae o Teresa no ka mea he aaka mau oia ia'u. O aole hiki
ia'u ke uumi iho i ke aloha ke haalele iho kakou i keia mau
mea aloha a pau mahope nei!"
"E kuu lei, aole ana anei oe e hoao ana e hoomanawanui
iho i kou aloha no keia mau mea a nana mai no ko'u pono?
Pehea, aole anei oe e hoao ana?" Pela ka ka makuakane o ka
ninau ana iho me ka hookoikoi o kona leo.
He mau ninau keia o ka ui ana iho la a-ka makuakane i
mea e maopopo ai owai la ka ke kaikamahine mea oi aku o
ke aloha, o ia paha, a i ole o ke lakou home kahiko paha me na
mea nani apau e. hoopuni mai ana.
Aohe pane koke ae o. ke kaikamahine, haikea ae la nae ko-
na helehelena o ia no oe o kekahi lole halena i hoopiliia aku
ma kona mau papalina, a ke. haale mai la hoi ia manawa ma
kona mau lihilihi na waimaka a aneane loa e hanini mai.
Paipai iho la ka makuakane ma ka poohiwi a i iho la. "Aole
keia he ninau paakiki loa, he makemake wale no au e ike i
kou manao."
Alaila pane ae la ke kaikamahine: "O kou manaoio maoli
anei e papa, o ia ko kakou hele aku i kela wahi mamao ioa mai
ka home nei aku, a e haalele loa iho i na mea a pau mahope
nei?"
"O ia maoli ke kaona o ko'u manao ; no kekahi manawa loi-
hi i hala aku nei ka lolii ana o keia manao iloko o'u me kuu
hoike ole aku ia oe, e kuu keiki : iloko o keia mau makahiki
kope mai nei ua nui a lehulehu na mea aloha i nalowale mai
a'u aku: no ka malawaina, ua. nui ke poho, no ka maikai ole
o ka ulu ana i keia makahiki, elike me ia au i ikemaka ai a
no ka hoonaauao ana aku ia Gasepa e koikoi ana na hoolilo
e apuepue ai no ka hiki ke auamo.
"No keia mau kumu a no kekahi mau kumu e ae e hiki ole
ai ia kaua la ke noho hou iho maloko o ke kakela nei, a ua
hooholo iho au i kuu manao e hoolilo aku i keia niau waiwai
apau, a e hoao kaua e noho me ka pakiko loa i na hoolilo
maloko o Palika oiai o Gasepa e noho ana maloko o ke kula
ahiki i kona puka ana mai.
Aole hiki ia Eseparana ia minuke ke uumi iho i kona mau
waimaka, na. ka waimaka no e hiolo; ua hooikaika oia e uumi
a. ua hiki ole nae, no- ka mea iloko o kona noonoo ia manawa
o ke aloha wale no i ka home ame na mea nani i maa i kona
mau. maka i ka ike mau aku ka mea nui loa aka no ka pono
o kona makuakane e uumi oia. O ka ike mawaena o ka ma-
kuakane ame ke kaikamahine ia manawa ua maopopo loa,
a oiai he umi-kumamaha wale no o Eseparana mau makahiki
ia manawa o ke keiki pili loa mau no hoi oia me Babilona, ua
pipili loa ke aloha o ke kaikamahine iaia.
No kekahi manawa loihi ko. hua kamailio pu ana no na mea
e hanaia aku ana no mua aku, a ua hoomama loa ia aku ko ke
kaikamahine noonoo mamuli o ka hilinai ame ka manaoio o ka
makuakane i kau aku ai maluna ona, o ka oi aku mamuli o
kona manaoio luli ole i ka hoomalu ana mai a ka Mea Mana
Loa. wa Mea hookahi wale no Nana e hoolilo i ka ino ame na
popilikia o ke ola honua ana i mea ole, a o ka maikai ke hoo-
huaia mai ana.
No na makahiki lehulehu ma ia hope mai, me he mea la.
e kani mau ana no na oleloa'o a ka makuakane ma ko Esepa-
rana mau pepeiao. a maloko hoi o kona waihona noonoo na
hoomanao poina ole ; he mea oiaio loa keia, aia no iloko o na
waihona noonoo o ka lehulehu he mau huaolelo a he mau hio-
hiona nani o na wahi like ole i ikeia a he mau hana hoi i hana-
ia i hiki ole ke hoopoinaia.
E hoomanao mau ana o Eseparana i ke ahiahi o, ka la o ka
haulelau mamua o ko lakou nee ana i Palika i ka manawa a
ka la e napoo aku ana mao aku o na mauna Aurene ; ka malu
o na kualono e lihi ana maluna o na awawa nani malalo aku,
ka muliwai no hoi e kahe ana ma kona alahele no ka moana,
ke kakela nani kahiko me kona mau paia e uhiia ana e na mea
hihi. a maluna ae o na mea apau o kela helehelena kuoo a kau-
maha o ka makuakane ua kaawale aku aka o ka hoihoi ame
ka paulele maluna ona, a e nana pono aku ana hoi iaia. ka mea
makamaka loa iloko o kona noonoo oiai laua maloko o Palika,
he mau makahiki lehulehu mahope mai.
"E papa, no ka nui o ko'u aloha ia oe e loaa niau ana ia'u
ka, hauoli ma kau wahi. e noho ai: aohe o'u nana ke haaleleia
iho keia kakela," i pane ae ai o Eseparana i ka makuakane.
"Ua pono ia no nei manawa, aka e ulu aku ana oe a loaa
aku kekahi mea i oi ae ke kiekie mahope aku," wahi a ka pane
a ka makuakane, ma ka mea oiaio he nane hoopohihihi keia
i ko Eseperana noonoo, aka nae, he nane ia i makemakeia
e kuailo kokeia ae ka haina mamua o ka ke kaikamahine ame
ka ka makuakane i manao ai.
Mamua aku o keia manawa aohe wahi poino hookahi i ike-
ia iloko o ko Eseparana ola ana. He uuku na kauhale e pili
kokoke mai ana i ke kakela, he maluhia nae ka noho ana o na
kanaka; no ke Kauna Mabilona he lala oia no ka ahahui Hoo-
maemae aupuni, oia hoi ka aoao Repubalika, eia nae, ua hoo-
mamaoia mai oia mai ka launa mau ana aku me na hoa o ia
ahahui.
Mai kela manawa mai. e hiki ai ke hoomanao ae, ua helu-
helu pu oia i kela ame keia la me kona makuakane, ua paani
pu maloko o ke kihapai i hoopalaleha ka hoomaemae ana.
kamailio pu no na Kaikamahine Vilikina, kokua no hoi ia
Iavote, ke kauwa wahine kahiko, ma ka hoomaemae ana i ka
home, a i kela ame keia auwina la e hele mau aku ana oia i
ka halekula vilikina no ka hoomaamaa ana i kana haawina
hookani piano, ame ka haawina humuhumu a hana lihilihi mai.
kana kumu humuhumu mai o Teresa, ka wahine ana e olelo
mau ai i ka huhu ame ike keke mau iaia.
I kekahi manawa e lawe. ana kona makuakane iaia i ke ku-
lanakauhale kokoke loa mai no ke kipa ana aku e ike i ke
-kahi mau hoaloha kakaikahi eia nae oia hana he kakaikahi loa
ka maiawa, o ka hauoli i loaa mau ia Eseparana iloko o kona
wa kamalii ua ala mai no iamai ke aloha mai i hiki ole ke
hookaawaleia mawaena ona ame ka makuakane, nunua o na
mea e ae.
He kaikamahine piha hauoli mau oia, aole i lilo na mea a
kona makuakane i kamailio aku ai iaia no ko laua nee aku i
Palika. ma kela auwina la a no ka hooliloia aku o ko lakou
home kahiko ame ka aina i mea koikoi i kona noonoo, oiai
nae, ua lilo no ia nuhou i mea hoehaeha iho i kona noonoo
no kekahi manawa, aka no kona nana i ka pono o kona ma-
kuakane ua uumi oia i kona ehaeha me ka hoomanawanui a
ua hookaawale aku hoi i ka noonoo aiia no ia milu mea a pau
inai kona waihona noonoo aku.
No lavote, he wahine nona na makahiki he kanaha a oi,
ine kona mau maka liilii a uliuli nana mai la oia ia Ese-
parana i ke komo ana aku i ka halekuke me ka hoihoi a e hi-
meni mau ana hoi ma kona waha, a i mai la:
"A! o oe mai la ka ia e ka lede opio. Aia no he lehulehu
hou aku o na kaikamahine i like me oe a e lohe mau ia aku
ana ko lakou himeni mai, a i ka wa e oo iho ai "elike me a'u
nei ------ "
"O, ina elike ana ko'u niau la o ke ola ana me kou e hiki
ana no" ia'u ke himeni," pela ke kaikamahine ka pane ana
aku.
"Aohe o'u makemake i ka himeni i keia po, o ko'u ike iho
la hoi aohe maikai o ka noho ana iho ilalo e uwe, nolaila noo-
noo iho la au e aho ka himeni ana, i hoopoinaia ae na noonoo
hookaumaha: E lavote, e hele pu oe me maua; pehea, e ae
ana anei oe? E pane koke mai i nei manawa me ke kali ole e
ae mai a kunu iho hoi paha oe !"
Aole o Iavote i makaukau no ka pane koke ana mai i kana
haina, nolaila kona kumu o ke kunu ana iho la. He makema-
ke oia e hoopau mua i kana hana, oia hoi ka hookomo ana
i ke pa palaoia maka iloko o ka oma mamua o kona hoomaka
ana mai e kamailio, a i ka pau ana, a kaawale no hoi oia, ala-
ila hoomaka mai la oia e hoakaka i kona manao.
"Hia ko'u manao, e kuu keiki, no kau ninau — ua kamailio
mai no ko makuakane ia'u no ka hoololi wahi noho ma nei
mua aku a ia manawa olelo iho la au ia'u iho, be aloha no au
i kuu lede opio, oia oe, a he aloha pu no hoi au i ko. makua-
kane, a pela me Gasepa, ke hele aku oukou, a he mea pono no
ia'u e hele pu.
"A eia hou, olelo hou iho la au ia'u iho ka, he aloha no hoi
au 5 ka'u keikikane la ia Piere, e noho iho ana no oia maanei,
nolaila e pono no hoi ia'u e liolio pu iho me ia.
"He poe aloha wale no oukou a pau na'u a pehea la e hiki
ai ia'u ke koho i ka mea pono loa a'u e hana ai mawaena o keia
mau mea elua?
"O. ua hiki no ia Piere ke bele pu me kakou!" i pane koke
mai ai ke kaikamahine. "E lavote, he mea oiaio keia a'u e ho-
ike aku nei ia oe, aole hiki ia'u ke hele aku a noho ma kela
wahi ke ole o ue pu kekahi. Ua pinepine na manawa au o
ke kamailio ana mai no ko mama kauoha ana mai ia oe e
aloha mau oe ia'u me ka malama pu mamua o kona make ana.
a ke olelo mai nae hoi oe e noho no oe ianei me Piere, alaila,
e haalele mai ana anei o ia'u a bele aku au aole hoi o oe pu
kekahi?" .
He niau hoakaka keia a ke kaikamahine. opio e iliki ole ai
ia Iavote ke pale ae ; mahope iho noonoo iho la oia me ke ka-
nalua ole iloko ona e mare aku ana o Piere i ka wahine, a ia
manawa aohe oia e makemakeia mai ana no ka noonoo ana
aku iaia, o kana wahine ka mea-ana oia e hoomaopopo mai
ma na mea apau, nolaila hooholo iho la oia ia manawa e hahai
oia mahope o Eseparana ailiki i kona make ana.
No ko Eseparana lohe ana mai e mare ana o Piere i ka wa-
hine hooholo iho la oia i kona manawa oia pu kekahi e komo
pu aku ma ka aha hulahula e malamaia ana ma ka manawa
e mareia ai o na opio, no keia meahou, holokiki aku la oia a
hoike aku la i ka makuakane.
MOKUNA II
Aohe aka maao ae mawaena ou ame ka la:
Elike me ka moeuhane loihi a kamalii
Pela no ka holo ana o kou ola ;
Aka i nei manawa ua hoea aku ka muliwai
I kona hui ana me ka moana uliuli hohonu,
A o ka ehaeha, powehiwehi a i lei i ka leialii,
Ke kali mai ana ia oe.
Elike me ka ehaeha i loaa i na ona o ke kakela no ke kaa-
wale ana mai ia home kahiko mai pela no ia haawina like i
loaa aku ia lamie, a ia lakou i noho aku ai maloko o Palika,
ke kulanakauhale nui a nani aole no i emi iho ka oluolu o ka
noho ana malaila i ko ke kakela Mabilona, he aneane like no,
aka, nae o na hoomanao ana aole e pau.
Ko ka maa. ole o Eseparana i ka noho maloko o ke kulana
kauhale hauwalaau mau a pela hoi me Iavote, no ka mea ua
maa laua i ka noho ana me ka maluhia ma ke Kakela, ua lilo
i mea hoouluhua i ko laua mau noonoo ka lohe aku i ka na-
keke mai o na kaa e holo ae ana maluna o na alanui, pela hoi
me ko na halehana, a ua lilo no ka lohe aku i mau mea hoo-
uluhua i ka noonoo.
i ke kaahope au a o la ino o ka hooilo, ahiki mai la na
la malie laelae o ke kupulau, ua oluolu maoli ka noho ana
maloko o Palika, ua like ka oluolu ame ka hauoli o ka noho
ana i ka poe i kamaaina i ka noho ana ma kuaaina.
ia Eseparana e noho ana me kana mea humuhumu ma kahi
o ka puka aniani hamama, a e haupuupu mau ae ana no hoi
na hoomanao ana iloko ona no kona home kahiko, ua hoopiha
loa iho oia i ka hauoli no ke kolonahe mai o ka pa ana a ka
makani huihui, ka malie no hoi o ka lewa ke nana aku, me ka
pumehana o na kukuna la e hoolele mai ana i kona malamala-
ma pumehana ma kona mau papalina.
O ka rumi kahi ana e noho ana aohe i lako i na mea hoo-
nani ; he papahele i hoohinuhinuia malalo iho o kona mau
wawae he kapuahi kuke aila, a he mau wahi noho kupono
a he mau pakaukau ; me ia mau lako kakaikahi no nae be mae-
mae ka hoonohonohoia ana o kela ame keia ma kahi kupono,
he mau mea i nele ka hana a hoonohonohoia ana elike me ia
maloko o kekahi mau mmi oi ae o ka maikai a i lako hoi me
na lako hoonani a pau.
Aneane i ka hora eha o ka auwina la, ua waiho aku la o
Eseparana i kana humuhumu ana a nee ae la a noho ma ka
puka aniani o ka nana ana aku o ka hoi mai o ke kaikunane
mai ke kula mai.
Ma keia maila wa e hooikaika ana o Gasepa i kana mau ha-
wina kanawai no ke ake nui e Hio i loio, no ka hooikaika ana.
e pii aku ma kekahi kulana kiekie. oiai ua emi loa mai na wai-
wai ame na loaa a kona makuakane, a oia hoi ke hooikaika
i mea e loaa mai ai ka pomaikai a e lako ai ko lakou ola ana
e ike ole iho ai ia mea he hune a he nele, a i mea hoi e hoo-
pauia ae ai na manao luuluu o ka makuakane o na la i hala.
P ka loaa o kekahi hana nana e hana ai ka iini nui o Mabi-
lona, a me ia ikaika o kona manao i hele aku ai oia e nuu a e noi
i aku i ka poe he hana ka lakou, aohe nae he hana i loaa a i ku-
pono nana e lawelawe, o ka mea nana i hookikina mau iaia
e huli i hana oia no ka nui o na hoolilo, no ka mea, he koikoi
na hoolilo no ka uku kula o ke keikikane, a pela no hoi me ko
ke kaikamahine, a hui pu iho nie na hoolilo o ko lakou noho
ana iia nui ia e hiki ole ai ke kauka'i maluna o na wahi dala
i loaa mua iaia.
Hookahi pilikia nui ma ko Mabilona aoao oia hoi, he ka-
naka kuaaina oia aole i ke i ka lawelawe ana i na hana kalepa
a mau oihana aupuni, a i ole kekahi mau hana e ae e loaa ai
ka ukuhana kiekie, he kumu hopakalaki loa iaia ma kona aoao,
a he hoomahuahua hou ana iho hoi i ke kaumaha, a ua lilo hoi
i mea hoouluhua mau i kona noonoo.
Oiai o Eseparana e noho ana ma ka puka aniani a e kiai mau
aku ana o ka hoi mai o ke kaikunane, ua hooho ae la oia i
kekahi leo hauoli i kona ike ana aku ia Gasepa e hoi mai ana
ma kahi mamao, a e ukali pu mai ana iaia kekahi keonimana
malihini niape, a i ko laua kokoke loa ana mai ike maopopo
loa aku la oia he kanaka Pelekane ka ua keonimana niape la.
He kakaikahi loa ke kipa mai o na malihini i ko lakou hale
e noho ana ia manawa, a ke hoomau la no oia i ka nana ana
ahiki i kona ike ana aku i ka pii like mai o laua i ke alapii po-
haku mamua o ka hale.
He minuke ma ia hope iho, weheia mai ana ka puka e Ga-
sepa, a me ka hoihoi wale oia o ka i ana mai :
"He malihini ka'u i lawe pu mai nei e kuahine. Eia no anei
o papa i ka hale nei i nei manawa?"
ia manawa haawi aku la o Eseparana i kona aloha aole ma
ka lululima ana aka ma ke kunou wale ana aku no.
"O, aole paha me ia ke ano o ke aloha ana. aole keia he
kanaka malihini loa o Keoki Palegereva keia, he hoahanau no
no kaua, e pono oe e haawi ae i ke aloha Pelekane iaia ma kou
lululima ana me ia.
"Ua halawai mai nei maua me ka maopopo mua ole ma ka
hale aupuni, a i ko maua manawa no i ike ai kekahi i kekahi
ua hoomaopopo koke no maua, a koi aku nei au iaia nei e hele
mai i ka hale nei, i ike oia ia oe ame papa. Auhea o papa?''
Nana ae la o Eseparana iluna i ke kaikunane me ka helehe-
lena paahao, a no ka mea, o na pilikoko Pelekane, ka poe i pili
ia laua ma o ka makuahine la he mea pohihihi loa ia iaia.
No Keoki Palegereva me he mea la he iwakalua-kumamali-
ina ona mau makahiki ia manawa: he kanaka opio niape, pui-
pui ke kino, he ui ka helehelena, a ia Eseparana e nana aku
ana i na helehelena o na kanaka opio he oi ae ko ke Keoki ui
mamua o ko Gasepa.
No ka maopopo ana o ka ike ia Eseperana he kaikunane hoa-
hanau o Keoki nona, hoopau loa ae la ma i kona ano hohila-
hila wale mamua iho. a ohaoha aku la i ka malihini, me ka hele
ana aku a lululima me ia. elike me ka ke kaikunane o ke noi
ana inai iaia, a me kahi olelo Enelani pahemahema hoomaka
aku la ka hookamaaina ana ma na kukaiolelo ana, i ka i ana
aku.
"He manaolana ko'u he huakai moana me ka loaa ole o na
ulia kau. o ka holo ana mai, aole anei pela?''
"Ae, aohe mau pilikia i loaa ia'u maluna o ka moana no ka
malie maoli no i na la hope : i ka la mua nae a makou o ka
hoomaka ana mai e holo he makani ikaika ma ka hema mai
ka i pa mai me ka pukalaki, a ua nui ka ino o ka moana, ua like
hoi ka moku me he apana papa la e olepelepeia ana e na ale,
a i ka hala ana o hookahi la ame hapa, ua komo mai la ka mo-
ku iloko o ka malie.
"Ua lehulehu na ohua o ka moku i ma'i e lohe mau ia aku
ana ka hoowa mai. o kekahi poe: aohe o'u mai iluna o ka mo-
ku, eia nae, no ko'u ike-a lohe pu aku no hoi i ka hoowa mai
o kekahi poe, ua halana mai la au a hoomamao aku la ia'u ma
kahi e.
Aohe manawa hookahi a Eseperana i kau ai maluna o ka
i moku e maopopo ai iaia ka Keoki mau mea e kamailio mai
ana no ka ma'i o ka poe, aohe no hoi i maopopo iaia ia mea
i he makani pupuka ma ka hema mai, nolaila aole oia i niele
i wale aku i ke kaikunane hoahanau ona. aka, hoomau aku la
! no i kana kamailio ana i ka ninau ana aku:
"I keia la no anei kou hoea ana mai i Palika nei, he manao-
lana ko'u e hoohala iho ana oe i kekahi manawa loihi maa-
nei !"
"O ka'u ia i iini mua ai e Huliu loa ko'u noho ana iho ma. Pa-
lika nei, aka aole e hiki, e haalele iho ana no au i keia ahiahi.
i hoea wale mai la no au ianei, a mai nei au e holo ai i Suita-
lana. Laki maoli no au i ko'u hoololi ana i ko'u alahele, loaa
ana he manawa no'u e halawai ai me i nei ; aole au i manao
iki eia la oukou i Palika nei e noho nei, ma ka ulia wale no
keia hui ana o kakou."
"Ae, laki loa keia halawai ana iho la o kakou; ua maopopo
no anei ia oe he mau pilikoko Pelekane hou aku no kekahi o ka-
kou e noho nei maanei? O oe iho la ka mua loa o na pilikoko
Pelekane a'u i ike ai, he nui hou aku no paha o ka mea ole
hoi nana e kuhikuhi a e hoolauna mai i mea e kamaaina ai,
a ike aku a ike mai. E oluolu oe e hoakaka mai i kekahi mau
hoahanau hou aku o maua, aohe maopopo ia maua ko lakou
mau inoa; pela anei, e Gasepa."
Ke hoihoi la o Keoki i nei manao o ko laua kaikuahine, no
ka mea he manao ia e maopopo ai ko lakou ohana, a i mai la :
"Aole hoi i loaa mua ia'u ka hanohano o ka lohe ana aku i ko
lakou mau inoa."
"Ka i no paha o oe ke hoike mua mai, eia ka o ko maua kau e
noi mua mai. Heaha la hoi; no ko'u inoa o Eseperana au, a
o Gasepa no hoi o i nei, he inoa i maopopo mua ia oe. Ua
lohe aku la oe i ko'u inoa, nolaila, e oluolu oe e hoike mai i
na inoa o ko, maua mau hoahanau Pelekane."
"No'u iho, owau hookahi wale no ma ka inoa Kolina, he elua
paha ka pololei, no ka mea, o ke kolu ua mare oia, oia ka hia-
po loa he wahine, a nona ka moa o Mrs. Moteleka. O kekahi
mau hoahanau e aku ua kapaia o Konela ame Beta."
"Konelia! O, aohe o'u makemake i kela inoa, aohe no ona
ui. No Beta oia ka'u makemake, a e oluolu oe e hoakaka mai
i kekahi mau mea e pili ana nona."
Ua hookahahaia aku ko eKoki noonoo no nei mau olelo
kupono ole a Eseperana, a ua maha loa ae la nae oia i ko Mr
Mabilona komo koke ana mai. ia manawa, o ko Eseperena
ku koke ae la no hoi ia a holokiki aku la e hui me ka papa a
i aku la me ke? ano hoihoi :
"E papa, o ko maua hoahanau Pelekane keia o Mr. Pelege-
reva; e hoakaka mai ana hoi oia la ia maua ma ka mea e pili
ana i ko kakou mau pilikana, komo e mai la nae ho ioe?"
Hoolaunaia ae la o Palegereva ia Mabilona ia manawa, a
no kela ano kaumaha no o Mabilona aohe ohaoha aku ona
i ke kanaka opio. Ia pau ana hoohele ae la ka lakou kamailio
ana maluna o na kumuhana like ole, a maluna o kana hana
ka hapanui o ka Mr. Palegereva hoakaka ana mai.
(Aole i pau.)