Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXVI, Number 36, 15 September 1927 — He Moolelo No Ka Lanakila ma o ke Kali Ana [ARTICLE]

He Moolelo No Ka Lanakila ma o ke Kali Ana

.MOKUNA XXXI. v

Ua kahamaha koke ia ka laua kamailio ana mamull o Va oili koke ana aku o Bisimaka, ka popoki nui a ka hakuwahine laua, a lele mai Ia iluna o Eseparana me ke "owau" liiau , ana; ua hiki ole hoi iaia ke uumi iho 1 kona akaaka me ia mau no o na waimaka ma kona mau lihilihi, a mamuli iho la o ia kahamaha ana a ka popoki i hoopau ia ai ko laua kamailio ana no na mea e pili ana i ka leka. , Ma ke ahiahi loa ana iho o ia la kakau.iho la o Gasepa i kana leka pane i ka anakala Kolisona e apono aku ana i kana haawi ana mai i kona home no ka hookipaia aku o Eseparana ma ke ano o kekahi oia o na ohua o ia home, a ua nonoi pu aku oia maloko o ia leka e hoike mai ka anakala i kana la ijnanao ai no ko Esepanara hoounaia akH. I pane no keia leka ua loaa mai la he leka ia Eseparana mai a Konelia mai, a e hoike pu mai ana i ka la ana e hoi aku ai ma kekahi pule mai. He maikai na olelo maloko o keia leka, a eia nae # iloko o ia maikai aole no i nele ka holo ana ae o ke anu. ma kona kino apuni. A pau kana heluhelu ana, haawi ae la ia Gasepa e heluhelu. "Aole o'u manao e noi. mai ana lakou ia oe nau e hoihoi aku ia'u i kela- hale, no ka mea, aohe wahi olelo hookahi e pili ana nou no ka hoihoi aku hoi ia'u. Me ka malie loa o Gasepa o ka heluhelu ana me ka makemake iloko ona e loaa iho kekahi mau kumu maikai e hool»naia ae ai kona manao ilokoo ka leka, eia nae, ua hoopahaohaoia oia me ka maopopo loaHoomau aku la o Gasepa i ka heluhelu ana me ka walaau ole, me ka manao e loaa ana kekahi mau manao ano nui iloko o k aleka, a ma ka Eseparana nana mai nae i kona helehelena ua hoopohihihi loa ia oia me ka maopopo loa. "Ma na mea i kakauia ma,loko o keia leka," wahi ana, "Aohe ano ohaoha ke hoomaopopo iho," i huli ae ai oia a kainailio ae la i ke kaikuahin«, aka nae ua maopopo loa kona noonoo nou a ua hana mai la hoi i kekahi mea no ka hoomakaukau mua jana no kou hiki aku. Ua hoakaka oia maloko o keia leka no | kona makaukau e halawai me oe ma ka hale hoolulu kaaahi : i kou wa e ku'&ku ai, nm ia wahi o keia leka ana i kakau mai j nei, he manao maikai kona nou." "Ina pela ana kona ano ke hiki aku au aole au e makem&ke ana iaia, malia he mau manao hoihoi ole kona ia'u no ka hoi aku a noho pu me lakou, a he manao kona i like ka paakiki me ka pohaku. E kakau aku oe me na manao maikai loa e loaa ana ia oe, a e hoike mai oe ano i ke kulike 0 kou manao me ko'u. "Ma ke ano hea la oe i manao ai e kulike o kou manao me kou? No'u iho, e hauoli loa ana au ina no ko kela poe noi mai ia'u e lawe aku ia oe i Rikekeka, aohe nae he hoakaka pela maloko o keia leka. Ke manao nei au ua kohohewa oe i k« āno o kela poe mamuli o ke ano puanuanu o na olelo maloko 0 keia leka. "No ka poe Pelekane la ea, lie 01 ae ko lakou makaala me ka nana nui no lakou iho mamua o kakou na Palani Malia paha, i kali oia i kona aloha a paulele mai maluna ou, ahiki 1 kona ikemaka ana mai ia oe, no ka mea he malihini oia ia oe, a pela hoi oe iaia; ina no kou noho pu aku me lakou no kekahi manawa e komo iho ana ke aloha iloko o lakou nou." ' "O, aole. oia e makemake mai ana ia'u, a ina pela, aole no hoi au e makemake aku ana iaia. E nokeia mai ana koV 1 mau ano a pau i ke kiloia, e kaupaona ia ana au ma ka'u mau i olelo a ma ka'u mau hana, a'ina pela ana, he keu aku a ka mea hiki ole ke hoomanawanui iho I" "Mai noonoo oe me kena; e aloha a e lilo pu mai ana oe i mea makemakeia e lakou, aole hiki ia lakou ke alo ae ia mea, eia wale no ka hana kupono a maikai loa ma kou aoao, ia oe e hele aku ai ea me ka naau oe i makaukau no ke aloha an;i aku ia lakou, pela walē no e lilo mai ai ko lakou aloha me ka hiipoi pu mai ia oe, aka, ina aole oe e aloha aku ana, e nele ana no oe i ke aloha ia mai e lakou la." I ko Eaeparana ike ana iho i ka pololei o nei hoakaka a ke haawipio mai la oia i kona mau ku-e apau, eia nae aohe i maopopo iaia pehea Ia oia e hoohana aku ai i mea e lilo mai ai ke aloha, ka makemake ame ka paulele 0 kona mau hoahanau me kona anakala maluna ona. Ua kaahope ae la ka pule me ka hikiwawe loa, a hoea mai la hoi ka la no Eseparana e holo aku ai, Iloko ona minuke hope loa mamua o kona kaawale ana aku ua ulu ae la kekahi mau manao kupanaha iloko ona oia hoi e loaa ia manawa Wekahi mea nana e keakea a i ole e kaohi iaia mai ka hele ana aku. O ka manao mua i ulu ae la iloko ona malia o loaa mai kekahi mau dala ia Gasepa mai a Mr. Lemekia mai no ka mahele o dala puka i hookomoia aku a| ilo*ko oka hui, a t ole loa kekahi ulia i ka home o ka anakala ma Rikekeka a pau i ke ahi, a i ole loaa paha ka anakala i kekahi ma'i a make. 0 keia iho la na manao lapuwale i ulu ae la iloko ona he mau manao ana i nopnoo iho ai, ina no ka hookoia e lilo aha i mea kaohi iaia aole e holo 1 Rikeke, eia nae, aole kekahi o ia mau mea i ikeia. He mau hora kakaikahi ma ia hope mai, helewawae like aku la laua ahiki i ka hale hoolulu kaaahi, a n ake kaikikane a k* kanaka puhi palaoa kana p'&hu-lole o ka lawe ia ana aku maluna o ke kaa kalaka ahiki i ka hale kaaahi. 1 ke kaa kalaka e lawe Ia i' ka pahu-lole, ke noonoo la O Eseparana ina e kahuli iho ana ke kaa kalaka a nahaha e lilo .ana ia i kumu e haule ai oia i ke kaahi, a holo ole oia i Rikekeka eia nae, aole. Ua hoea aku la ke kaa.i ka hale hoolulu me ka holopono, a ua hoea' pu aku la no hoi me laua i ka wa pono, a mahope o ke kuai ana i fikiki uku-kaa, ame ke kau ana i ka inoa maluna o ka paiki lole ame ka pahulole, lawe aku Ix o Gasepa ike ana i ke kaaahi, e lawe la ia Eseparana no ka akau. la iaia iloko o ka malama ana mai a kekahi lede Pelekane. I ke kaaahi e hoomakaukau ana no ka holo aku a haawi aku la o Gasepa i ke aloha i ke kaikuahine me ka i ana aku: "E hoolana i kou manao; aole kaua e kaawale ana no ka manawa mau loa, aka no kekahi manawa wale no. E hoohiki mai oe imua o'u e manaolana mau aku ana oe no ko kaua halawai me na pomaikai 1 ka wa pono, oiai nae, he i>otiliuli loa na mea omua Ika nana aku i net manawa. oke aloha no kou & hui hou'aku kaual' 5 ~ ™

I ke kaikuahine i haawi mai ai i konp. aloha 'hope # aia na waimaka ke hiolo makawalu la ma kona mau pipalina, a me ka hoomanawanui wale no oia i haawi mai ai i kona alōhā, "Adieu!" He pokole loa ma ia hope iho ua pau aku la ka Gasepa ike ana i ke kaaahi, e lawe la ia Esepāfana no ka akau, alaila, huli aku la oia hoi, me ka nalu nui iloko iho ona no kafci e loaa mai ai o kana hana. MOKUNA XII. No ka manawa mua loa no a ike iho o Eseparana i kona mehameha, o ia hookahi wale no ia e hele nei me kekahi mea ukali pu ole me ia, koe wale no«ua hoomamaia ae no kona noonoo ma kekahi ano, m&muli o ka lede Pelekane e noho pu ana me ia maluna o ke kaa ohua hookahi me ia. He lehulehu na manawa ana i noho hookahi ai i kona hale iloko onalae kaua ana o Palani me Perusia, a ua lehulehu no hoi na manawa a kona makuakane i make ame kona kaikujiane i kaawale ai mai iaia aku, aka nae, ua hoomamaia ae no nae kona noonōo mamuli o ko Gasepa hoi ana mai, aka, no keia, e hele hookahi aku ana oia a noho me ka ohana i maopopo ole iaia ka hoihoi mai paha iaia a me ka ole. Ua maa oia i ka malama a pulama mau ia, o keia ana e hele aku nei ua lilo kona malama i kona kuokoa ponoi i mea hoehaeha i kona noonoo, elike ana paha ka malama ana mai a kona anakala ame na hoahanau ona iaia a aole paha; ua like oia i kana noonoo iho, me kekahi mea ulu hihi i hukiia mai kekahi kumulaau, a i ol& haka mai a lewalewa ilalo, a i ole waiho maluna o ka ili honua puanuanu. Ua hala kekahi manawa loihi iaia ma ka noonoo ana no kona hopena mamua o ka loaa ana ae o ka maha iaia mamuli o kekahi manao e lawelawe ponoi nō oia i na hana apau nona iho, me ke kaukai ole aku no ke kokua ia mai, a me keia manao hou i ulu ae la iloko ona noho pono ae la iluna a nana aku la ma ka puka aniani. 0 ka nanaina o ka aina ana e ike aku ana he nani a he palahalaha me ka waiho like mai o a o, aka nae, aohe mau mea ulu e hoohoihoi mai ai i ka noonoo, he nahele wale no na mea ulu me ke ku kakaikahi o na kumulaau ma o a maanei, a ha ku ole i ka hoolana mai i ka manao i ka nana aku. Alaila, nana ae la oia i ka lewa a ike aku la ma kahi mamao ī na ao keokeo e kau kehakeha ae ana maluna o ka lewa, a maluna ae hoi o ka moana kai uli. Hoomanao ae la oia o ia mau ao e kau ae ana maluna o ke kulanakauhale o Ladana o ia ano ao no ke kau.ae ana maluna o Rikekeka, kahi ana e j hoi aku ana a noho, alaila ua hoomama loa ia āe la kona naau kaumaha. Hookahi mea maikai loa i loaa ia Eseparana, o ia hoi, aohe ona hoohilahila ke halawai aku me kekahi mea, he ano hoi 7 loaa iaia i like ole me ko kekalii kaikamahine Pelekane i like na makahiki me kona. O kana mea nui e noonoo ana ia manawa o kona ike aku i kona hoahanau ia Konelia e ku mai ana maluna o ka holopapa ma kahi o ke kaaahi e pili aku ai, i ole oia e hoaa no ke kamaaina ole nana e hookipa aku iaia, no kona manaoio loa no nae no ka Konelia leka e hiki mai ana oia i ka hale hoolulu kaaahi no ke kii ana mai iaia, aohe ona noonoo no kekahi mea okōa e ae o kona hookipa wale ia aku no me ka maikai. 1 ka pili ana aku o ke kaaahi i kahi e lele ai na ohua ike aku \la no oia i kekahi wahine niape ui o ka helehelena e ku mai ana maluna o ka holopapa, kahi o na ohua e lele aku ai, a e eana mai ana ialoko o ke kaa ohua; no ke au o na maka o ia wahine, me he mea la e nana mai ana no kana ohua, koho koke iho la no o Eseparana o Konelia ia, kona hoahanau, e mai ana nona. Aole i ku iho ke kaa ma kahi a ka wahine e ku mai ana, iia holo iki aku imua a mamao mailaila mai, a no ko Eseparana manaoio loa no o kona hoahanau no ia wahine, o kona holo mai la no ia mawaena o kekahi poe e puka aku ana iwaho, a me na olelo oluolu loa oia i hoolauna aku ai i ka hoahanau i ka ninau ana aku: '*O oe anei o Konelia, kuu hoahanau? Aole anei au i kuhihewa?" wahi ana. Huli koke mai la o Konelia i ka lohe ana mai i keia leo ninau ana a i mai la me ke ohaoha: "O oe mai la anei keia e Esepanara? Ua kanalua iho nei au no kou hiki mai, a eia no ka oe maluna o ke kaa! Pehea oe ma keia holo ana mai la, ua halawai anei oe me kekahi ulia, a i ole |ne ka maikai wale no paha oe i holo mai la." Mahope iho keia o ka mau ana o na ihu ame na olelo hoolauna oluolo mua. Mahope iho o ko laua ike malihini ana, o ko Konelia eleu koke aku la no ia ma ke kii ana aku i ka paki ame ka paImlole a Eseparana, a i ka loaa ana mai la o ia mau mea, alakai aku la ia Eseparana no kahi o ke kaalio e ku mai ana ma kekahi aoao. Me ka liilii loa o na Qlelo i kuka ia mawaena o laua iho ia holo ana aku ahiki i ka hale; no Eseparana, he makemake no oia e kamailio, aka, kakali nae oia a na kona hoahanau ka hoohele kamailio mua aku. Iloko o ko Kdnelip noonoo ia manawa ia laua e holo la he mahalo wale no oloko ona no ka ui maoli o ka helehelena o kona hoahanau hapa-Palani, a heaha ana la ka ko lakou makuakane mau olelo e kamailio niai ana e pili ana no Eseparana, ke hoea *aku laua i ka hale. Na ka ike ana aku o Eseparana i ke ku mai o ka halfepule a hooho ae la i kona hauoli, i hoopauia i ko laua noho mumule ana: "O, he halepule nui ka hoi kela e ku mai la! Nani maoli ke!a halepule! aole o ka nani waht no, aka, o kona nui a kiekie pu kekahi o kona mau puoa! O, aole au i moeuhane iki « ike aku ana au i kekahi halepule nani maanei elike me kela/' me ka hoilioi wale oia o ia hooho ana ae. Ma keia manawa ana o ke kamailio ana aole ma ka olēlo Pelekane, aka, ma ka olelo Palani, a ua lilo ia i mea kahaha no ka hoahanau, me ka nalu ana iho iloko <?na, aohe paha he nui o ka ike o nei kaikamahine i ka olelo Enelani? "Nani kela halepule ea, aole anei ou manao pela? M i ninau ae ai o Konelia. "Ke hauoli nei au no kou hoomaopopo ana ia mau mea, no ka mea ua piha o Rikekeka nei i rta hale nani." M He kokoke aku no anei ko anakala hale i kela hālepule?" i ninau ae ai o Konelia. "Aohe kokoke loa elike me ko kekahi mau hale e ae. O kahi kokoke loa mai ua paa i ka paia a he mau pukuniahi wale no koloko. E nana aku oe, ke„ komo aku nei kaua ia wahi i nei manawa, ma o aku o kela pa a Vika, a maloko aku o ia pa kaua e komo aku ai ahiki i 'ka hale o ke pookumu o ka halekula a'o kilo hoku." Nana aku la o Eseparana me ke kahaha loa i ka hale ka-

hiko, a no kona hialaai nui ole ia hale, liuli hou ae la kana nana ana i ka halepule Kakolika.nui, me k ahakaka pono loa o kona mau maka maluna o ka nani o ia hale. Ua hunaia ae kekahi hapa o ia halepule e ka pa o ka liale a Vaika, aka nae, i ko laua kokoke loa ana aku e hiki i ka hale, o ka -mea i lele mua mai Ia iloko ō kona noonoo oia no ke ano o kona hookipaia ana aku e kakali mai la nona no ka hiki aku. I kana' noonoo iho me he mea la aia kona mau hoahanau maloko o ka *rumi nui kahi i kakali mai ai nona, a e holo mai ana laua a apo mai iaia, no kona anakala hoi e hookipa aku ana oia iaia nje ka pumehana loa o ke aloha a e mahalo pu mai ana paha iaia no ka ui o kona helehelena a pela aku. O keia na olelo kamaflio mau ia mai nona e na hoaloha o kona makuakane i kona'manawa e lawe pu ai iaia no ka ike ana i na makamaka maloko o ka apana Averene, Me keia manao e hana ana iloko ona a e kapalili ana hoi kona houpo i ka manawa i ku iho ai ke kaalio mamua mai o ke alo o ka hale. Ua lele aku la ke kahukaa a hele aku la e hookani i ka hele, a ua like ke kani o ana o ka bele no elua manawa, me ke kani .aha o ka bele no kekahi jnea make, i ka Eseparana noonoo iho, a ke kapalili wale no kona puuwai ia manawa. Hakalia no i ka leo o ka bele a kani aku la iloko o ka rumi nui, e hoike mua aku ana he malihini mawaho, ua wehe koke ia ma la ka puka, a oiai ua lele mua iho la o Konelia me Ese--1 parana ilalo a e pii aku ana, alakal aku la o Konelia i kana malihini a komo iloko o ka rumi nui, i„hoemi'ia ka a o ke kukui, ke haka loa la ko Eseparana- mau maka o koiia akenui ia manawa o ka ike koke aku i kona anakala a i na hoahanau e ae, eia nae aohe mea hpokahi o lakou ana i ike aku. "Auhea o Beta?" i ninau ai oia i ka mea'nana oia i kii mai a lawe aku la iloko, "He makemake loa au e ike aku iaia," wahi hou ana. "0 Beta?" wahi a Konelia, me kona kahaha no keia ninau a Eseparana. "Aohe au i ike iaia; malia paha e ike aku ana kaua iaia maloko o ka rumi hookipa. E inu ti mua oe mamua o kou wehewehe ana ae i kena mau aahu kaahele ame kona papale." # 0 ka inu ti ana iloko oia manawa oka la he mea kamahao loa ia i ko Eseparana noonoo, no ka mea aole ona maa i ka inu ti ia manawa; aka nae, no ka hooko ana aku i ke noi a kona hoahanau, haawi aku la oia i kona ae, o kona alakaiia aku la no ia noloko o kekahl rumi. nui i piha i kekahi mau lako hale lehulehu, a ma kona manao, ina aole ia mau lako haie lehulehu o kekahi ia o na rumi nani; Mawaena aku o na pakaukau ame na noho kona alakaiia ana aku ahiki ma kekahi kilii loa, a malaila i loaa aku ai o Mrs. Moateleka ame Beta ia laua e noho mai ana maluna o na noho. I ko laua ike ana mai' ia Eseparana e hēle aku ana, ku mai la iluna a hele mai la imua e hui me ia. "Ua hoea mai la *ka ka Wahine opio kaahele," i pane mai ai o Karisabela o ka hele ana mai imua a lioni mai la ma kekahi papalina o Eseparana, hou mai la ma kekalii papalina, me ka hoihoi. No ka pumehana loa o keia hookipaia ana iho la ona a aneane hoi e helelei iho kona mau waimaka, ua loaa ole he mau olelo maikai na Eseparana e kamailio aku ai no kona moolelo o ia holo ana mai la; ua haawi wale aku la no oia i kana ae ma ke ano pahemahema loa; alaila, huli ae la oia e nana ia' Beta, kona hoahanau ana i manaoio ai e loaa mai ana iaia kekahi mau mea nui mai iaia mai. Ua hoohokaia mai ia manaolana ana ona pela, no ka mea, ma ke ano o kona haawi ana mai i kana honi iaia me lie mea la i kona noonoo iho, he hoowahawaha paha kona iaia ma-ke-kahi ano ana i ike ole aku ai. Nana wale ae la no o Beta iluna iaia me ke ano kahaha loa no Beta, i ka Eseparana nana iho, he ui maoli kenu helehelena, he uliuli poniponi kona mau onohimaka, aka nae, o kona ano ke hoomaopopo iho he ano ohohia ole mai. No kekahi minuke ka halawai ana ae o ka ike a na hoahanau elua, no Beta, aohe ona ano hoihoi mai a no Eseparana nae he helehelena kona e hoike aku ana no kona makemake nui iaia, a i ka hale ana o kekahi manawa, huli aku la p Beta hoi no kona noho, a huli ae la no hoi o Eseparana hele no kona nolio a noho like iho la laua ilalo me Mrs. I\loateleka, a ninini iho la o Mrs. Moteleka i kekahi pola ti ikaika loa no Eseparana, a i mai la. & "Ua loa keia wahi au o ka holo ana mai la, aole'no e'nele ana kou maluhiluhi; e inu aku i kekahi ti, i pumehana aku oloko, a ke hoomanao la hoi o Eseparana no kana Wahi kauwa' no lavote, me ia ano ti ikaika oia e hana ai a haawi mai la iaia e inu, a iaia e hoonianawanui ana i ka inu ti. ikaika, komo mai ana ke Dean Kolisona, kona anakala. He elemakule ui -oia i kana nana aku, me kā loaa ole o ke-' kahi manao iloko oiia e makemake ole ai iaia, a eia nae, no kekahi manawa ua piha oia me na manao kahaha i kana noonoo iho he kamahao loa kona halawai ana me kgna anakala ma keia ano iho la, me he mea la i kana noonoo iho ua komo mai oia iloko o ka hale o kona anakala ma ke ano he mea aihue, me kōna inu mua ana iho la i kana ti ana i hoihoi ole ai, me kona hoolauna mua ole ia aku imua ona a hookipaia aku hoi oia ma ke ano mahāmaha, elike me ke ano a kamaaina e hana mai ai i ka lakou malihini. I kona ike ana aku i ka anakala i ke komo ana mai, ku ae la oia iluna a haalele iho la i kana ti, a hele aku la imua ho ka halawai ana, me'kona ano hoopepp a hoohilahila. Ua ike mai la ka hoahanau o Konelia ano hoopepe ona, nolaila, ku ae la oia «a hele mai la a ku ma ka aoao o ka makuakane, a i mai la: ( "E papa, o ko makou hoahanau keia, o Miss Babilona," i hiki mai nei," alaila huli ae la oia ia Eseparana a i mai la: "E kamailio mai oe a nui ka leo i lohe oia nei ,he kul oia." "Ae; o ke aloha no kou, e kuu keiki aloha, a ke hookipa mai nei ia oe me ke aloha," a lioni mai la ia manawa ma ka lae o Eseparana, a i hou iho la: "He wahine opio ui maoli ka oe! Pehea, ua hauoli nui no oe i kau huakai loihi o ka holo ana mai nei, pela ko'u manao?" "Ae, e anakala, ua nui ko'u hauoli, a he haawi aku nei au i ka'u hoomaikai nui no kou hookipa ana mai la ia'u," f pane ae ai ka lede me ka pau ole no o kona .ano eeke \ ia manawa pu ke noonoo la oia aole ana anei keia ohana'e ninau mai ana iaia no kekalii mea. t . . " "Ke hookipa mai nei au ia oe me ke wahi hou a ka anakala Kolikona o ka palua ana mai i kana olelo. hookipa, ine ia mau no o kona paa i na lima o Eseparaga iloko o kona mau lima, e haalulu la; "ke hookipa mai nei au ianei ia oe ma ka aoao o kou'makuahine. Ua nui ko'u aloha i ko makuahine, aka nae, ua hana aku oia i ka mea a'u i makemake ole ai, a eia nae, me ia ike no o'u i ka hewa o kana hana ua aloha no au iaia, ao oe hoi keia." • (Aofe i pau.)