Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXVI, Number 38, 29 September 1927 — Page 3

Page PDF (1.51 MB)

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU T. H. POAHA, SEPATEMABA 29, 1927 EKOLU
HE MOOLELO
— No —
KALOKE
a i ole
Ka Mea i Kapaia ka Moiwahine o na
Puuwai Kupaa.
MOKUNA XXXV.
Ua piha loa o Kaloke i na noonoo kaumaha, e hiki ole ai
lala ke hoomaopopo mai, he mea kekahi e noho pu la me ia
maluna o ka noho hookahi, a oki loa aku kona maopopo ana,
aia o Kalifoda ma kona aoao.
Ke nana la ua o Kaloke iwaho o ka puka aniani, ahiki wale
Ue i ka haalele ana iho o ke kaaahi i ka hale hoolulu ; me he
mea la nae, aole he hiki iaia ke hoomaopopo no kona ike aku
i na mea e maalo ae ana imua o kona mau maka, hookahi
wale no ana mea nui e ike la, o ia ka piha o kona uhane me
ke kaumaha.
Iloko nae o kona nanea. ua hoopuiwaia oia, 5 ka lohe ana mai
I ke kamailio ana aku o Mr Kalifoda i ka pane ana ae;
"Auhea oe e Kaloke, ke makemake nei au e hoike aku imua
au i hoopuka mai nei, e hoahewa ino ana ia'u ma na ano apau."
ou he kuleana ko'u e kupale ai ia'u iho, no na olelo ikaika
Ke lohe maopopo loa la o Kaloke i na huaolelo apau i hoo-
pukaia mai e ke kanaka opio, a ke ike la no oia, i ka nui o
kona makee me ke aloha ia Kalifoda, aka elike nae me ke ano
nau o na wahine apau, aole he haawipio malalo o na kanaka
a lakou i manaoio ai, i ka epa ame ke kolohe, ke mau la no
a Kaloke i ka noho malie, me ka pane ole mai, a i ole huli
mai paha e nana i ka mea e noho la ma kona aoao.
Ko Kalifoda nae, ke hakilo loa la oia i na ano o Kaloke, o
kana mea i ike aku, o ia no ka haalulu o kekahi lima o ke kai-
kamahine opio, e kau la maluna o ke kuli, he haalulu ana o
ke koho wale ana iho no, ke hooikaika la o Kaloke e hookuoo
iaia iho; o keia ka mea nana i haawi mai i ka manaolana iloko
ana, me kona hoomau hou ana aku i ke kamailio ana :
"Ma ke ano o kau mau huaolelo ikaika i kamailio mai nei
la'u, e hooili mai ana i na ahewa ko'iko'i ana maluna o'u, no
na mea a'u i hana ole ai, ua maopopo Ioa, aia kekahi kuhihe-
wa nui ma kou aoao, a ua ike no au, aia he mau epa i hanaia
e kekahi poe okoa aku, no ka hoao ana e hookaawale la kaua
kekahi mai kekahi mai.
"No kou kapa ana mai nei nae ia'u i ka epa ame ka hoo-
punipuni, no na hoopaa a'u i hana aku ai imua ou, pela ka
hahaki ana i ka'u hoohiki imua ou a imua o ke Akua ma ka
lani, ke hoole loa nei au, i ka oiaio ole o ia ahewa ana mai au
la'u, o ke Akua ko'u hoike no ko'u pili ole i ka hewa ma ke-
kahi ano.
"Pehea nae kau mea i noonoo ai no'u; ina paha ua loli ae
kou manao no'u nei, iloko o keia mau mahina o ko kaua noho
kaawale ana, ke uwalo aku nei au imua ou, e haawi mai oe i
manawa no'u e kupale ai ia'u iho, no ka hoauhee ana, i na
kumu hoahewa kohu ole au i hookau mai ai maluna o kuu
laoa maemae."
I kela hooki ana iho o ke kamailio ana aku a Kalifoda, me
he mea la ua loaa koke aku paha ka ike ia Kaloke, aia kekahi
kuhihewa nui i hanaia eia, e lilo ai i hewa ko'iko'i loa nona, ua
huli mai la oia a nana ma na maka o ke kanaka ana e mau la
AO kona aloha iaia.
I ka halawai ana ae o ka ike a na opio i ko laua mau hele-
helena pakahi, aole e hiki ia Kaloke ke hoohewahewa iho, no
ke kukuniia ana o ka oiaio, ame ke aloha maluna o Kalifoda
nona a o ia kana o ka wikiwiki ana mai i ke kamailio :
"He oiao anei, ua hana hewa loa aku au ia oe?" wahi ana
me ka leo haalulu me ka hooikaika wale ana iho no e uumi
I kona mau kulu waimaka e haaleale ana ma na lihilihi.
"Ina ua loaa ia oe ka manaoio, ua pau ko'u aloha ana ia
oe; a ina ua koho mai oe mamuli o na kumu maopopo ole,
owau kekahi kanaka epa me ka hoopunipuni; alaila ke ma-
mao nei au, ua hana hewa loa mai oe imua o'u, e kuu aloha,"
wahi a Kalifoda me ka leo oluolu, i piha nae me ka ehahea,
me he mea la, ua hoopukaia ae kela mau olelo mailoko mai o
kona puawai.
"Alaila aole anei oe i mare me Palani Nowuda?" wahi a
Kaloke me ka hele o kona helehelena a haikea.
"Ke hoole loa aku nei au imua ou, he o ia mau no ko'u
kaawale i keia manawa, me ko'u mare ole me kela kaikamahi-
ne, a me kekahi wahine okoa ae paha," i pane ae ai o Kalifoda,
me ka aaki ana o kona mau niho i kona mau lehelehe no ka
piha i ka huhu, a i hou aku la:
"Owai ka mea nana i hoopihapiha aku ia oe, a i hoohaahaa
I kou kulana, me kekahi moolelo hakuepa o ka oiaio ole? Ke
hoole hou aku nei au imua ou no ka elua o ka manawa, aole
loa au i mare me kekahi mea. Ke paa nei no ka'u hoohiki, o
oe ka'u wahine hoopalau, a i kekahi la e hoea mai ana, e lawe
mai no au ia oe i wahine mare na'u, elike me ka'u i hoike mau
aku ai imua ou, no na manawa he hookahi haneri.
"O ko'u kulana oiaio maoli me ka ohana Nowuda, aole ia
oi aku mamua o ke ano hoaloha o kekahi me kekahi, a no
Palani Nowuda hoi, aole o'u wahi lihi noonoo iki no kela kai-
kamahine; a he mau mahina lehulehu ae nei i hala, i waiho aku
ai au i ko'u noho hana ana he kakauolelo na Uilama Nowuda."
"O e huikala mai oe ia'u e Kalifoda!" i uwalo okoa mai ai
o Kaloke, me ka pahola ana mai i kona mau lima a elua, imua
o kana aloha. oiai hoi na waimaka e haale ana ma na lihilihi,
no ka mea ike maoli iho no oia i ka nui ame ke ko'iko'i
e koaa hewa.
Elike me ka hau i ke kau, ka hehee i ka wela o ka Ia, pela
iho la i auhee aku ai na manao maikai ole mailoko aku o Ka-
lifoda, nolaila hopu iho la oia i kekahi lima o Kaloke, me ka
puliki malie ana iho no kekahi manawa, a kamailio mai Ia
me ka leo oluolu loa.
"Ke manao nei au, aole a'u mea e huikala aku ai ia oe, no
ka mea ua maopopo loa ia'u, maluna o kekahi poe e aku, na
ahewa e pono ai e hookauia aku, no keia kuhihewa i hanaia.
Aole nae e hiki ia'u ke hoakaka aku i na mea apau imua ou,
maluna nei o keia kaa i piha i na ohua; pehea no hoi, ina no
ko kaua lele aku ilalo, ke hoea ma kekahi wahi hoolulu, ala-
ila kau aku kaua maluna o kekahi kaapio, a ma kela kaa kaua
e holo aku a no kekahi wahi kupono, a malaila e hua'i pau
ai kaua i na kikoni ana a ko kaua mau puuwai pakahi iho, pe-
hea ia i kou manao?"
Aia wale no ko Kaloke poo ilalo kahi i kulou ai, me ke kunou
ana mai nae, ma ke ano, e apono mai ana oia i kela hoakaka
a Kalifoda, no ko laua lele mailuna aku o kela kaa, a ke ike
la no hoi o Kaloke i ka pono o kela manao, oiai, ua aneane ma-
oli no oia e uwe, e nanaia mai ai kona ano e kela poe
Oiai ua kokoke no ke kaa e hoea no kahi hoolulu, ku ae la
o Kalifoda iluna me ka ukali ana mai hoi o Kaloke ma-
hope ona, a i ke ku ana iho o ke kaa, o ko laua lele aku la no
ia ilalo, a helewawae aku la no kekahi wahi pokole, a i ka
oili ana mai o kekahi kaapio, o ko laua nei kau aku la no ia,
me ke kauoha ana aku o Kalifoda i ke kalaiwa e lawe polo-
lai ia laua no ka Paka Kuwaena.
No ka hapa mua o ke alahele o ke kaa e holo la, aole he
mau olelo i kamailioia mawaena o na opio, aka i ka hoea ana
aku no kahi maikai o ke alanui, e hiki pono ai ia laua ke lohe
i na mea e kamailio ana, akahi no o Kalifoda a kamailio ae:
"Auhea oe e kuu aloha, ua kaawale mai la kaua, ma kahi
e hiki ai ia kaua pakahi, ke hoauhee ae i na pohihihi i loaa ia
kaua, iloko o na mahina loihi i kaahope aku nei.
"O ka mea mua loa a'u e hoala aku nei imua ou, o ia no
keia; mai kou haalele ana iho ia Nu Ioka, ahiki i keia hui
hou ana o kaua, he ekolu wale no au mau Ieka i kakau mai ai,
i loaa pololei ia'u, nolaila e ike iho oe, ua ili aku ke ko'iko'i
ma kou aoao, ka hoakaka ana mai, i ke kumu o kou hoouna
hou ole ana mai i leka na'u."
"He ekolu wale no anei a'u mau leka i loaa aku ia oe," wahi
a Kaloke me kona piha loa i ke kahaha.
"O na leka wale no kela i loaa mai ia'u, me ko'u manaoio
mau no nae, aia no kou manao kupaa me ke aloha maluna
o'u i na manawa apau. Ua hoomau aku la no au i ka hoouna
ana i leka nau i kela ame keia manawa a ka mokuahi e holo
ai, no kuu manao malia ma ka aoao o ka haleleka, ka pilikia
i loaa ole aku ai ka'u mau Ieka ia oe, eia ka auanei ua kuhi-
hewa kela manao ana o'u pela, a mahope mai i loaa ai ia'u
ka mea oiaio loa."
"Akahi au a ike, i ka nui o ka hewa a'u i hana aku ai ia oe!"
i pane mai ai o Kaloke, me ka hoike okoa ana mai o kona he-
lehelena i ke kaumaha.
"He mea liilii wale no kena au e kamailio mai nei e kuu
aloha; ina aia mau no kou aloha no'u," alaila hakilo loa aku
la o Kalifoda ma na maka o Kaloke.
"I hoike aku au i ka mea oiaio loa imua ou e Kalifoda ea,
he o ia mau no ko'u aloha ia oe, mai kela manawa mai i ulu ae
ai ia mea maemae iloko o kuu puuwai, ahiki wale no i keia
manawa ; a ua aneane maoli e naha kuu puuwai, i ko'u ma-
nawa i manao ai, e mare aku ana oe me kekahi wahine okoa
a ua mare i'o no oe me Palani Nowuda," a ma kela wahi i hiki
hou ole ai i ua o Kaloke ke hoomau mai i kana kamailio ana,
aka palulu ae la kona mau lima ma kona helehelena, a hoo-
kahe aku la i na kulu waimaka o ka hauoli, no ka hoauheeia
ana aku o na mea maikai ole apali mailoko aku o kona noonoo.
Huki iho la o Kalifoda i ka palulu aoao o ke kaapio, i ole
ai e ike wale ia mai laua e ka poe o ke alanui, a hoopili mai
la no hoi i kana aloha iloko o kona umauma, me ke kamailio
pu ana iho no hoi i na olelo hoomalielie, a i ka hala ana o ke-
kahi mau minuke, ua akakuu mai la na manao kaumaha o Ka-
loke, a ia wa i pane hou aku ai o Kalifoda, i ka i ana aku:
"O na mea au i kamailio mai nei, no ko'u mare ana ia Pa-
lani Nowuda, o kela kekahi o na hana hoopohihihi loa i ko'u
noonoo, a'u nae e hoomaopopo nei, ua oi loa aku na hana epa,
i lawelaweia e ka poe kolohe, mamua o na mea a'u i hoohuoi
mua ai; nolaila e hoike mai i na mea apau, me ka huna ole
aku i kekahi lilii o kau mau mea i ike !"
Ma kela wahi i hoomaka mai ai o Kaloke e hoakaka i na
mea e pili ana i kona hoea ana aku, no ka home o ka Madame
Mokana, ke ano o kona noho ana me kela wahine; ka hoea
ana aku o na leka a Kalifoda imua ona, ahiki ka ha'o ana
o ka loaa hou ana aku o kana mau leka, eia nae ua hoomau
mai la no oia i ke kakau ana no kekahi manawa, me kona ma-
nao, aia ma ka aoao o ka haleleka ka pilikia, i hoea ole aku
ai kana mau leka imua o ua o Kalifoda.
Hoakaka pu mai la oia, i ko laua hele ana me ka Madame
Mokana no Ivahaki Hale, ma ka home o ka Haku Walaka,
pela ke kakau ana ae o Palani Nowuda i leka ia Lurina Lovi -
na , e hoike ae ana, no kona hoopaluauia me ua o Kalifoda.
I wahi nae nona e ike ai i ka mea oiaio maoli, ua kakau
okoa mai la oia i kekahi leka ia Kalifoda, e ninau mai ana, ina
he oiaio kana mau mea apau i lohe ai, me kona hoike pu ana
aku, maloko o kana leka, ua makaukau oia e hookuu ia Kali-
foda mai kana hoohiki i hana mua ai, no ka mare mai me
ia ; o ka mea apiki nae, aole he leka pane o ka loaa ana mai
iaia mahope aku o kela manawa; aka o ka Madame Mokana
nae ka mea i loaa mai he leka mai ka ohana Nowuda mai, e
hoakaka mai ana, no ka makaukau o kela ohana e huli hoi aku
no Nu Ioka, mamuli o ke kulana oma'ima'i o Uilama Nowuda;
a o ka nuhou ano nui, maloko o ua leka nei, o ia no ka mare
ia ana o Palani me ke kakauolelo pilikino a kona makuakane.
Pahola ae la ka minoaka ma na papalina o ke kanaka opio,
iaia i lohe ai i na hoakaka mai ia Kaloke aku, a o ia kana o
ka pane ana mai:
"O na mea apau i hoakakaia maloko o ka leka a ka Madame
Mokana, he mau mea pololei wale no ia, koe wale no nae; ka
piha maalea me ke akamai loa o Palani Nowuda, ma ka huna
ana, i ka inoa o ke kane ana i mare ai a hookomo iho la ma-
laila, i ke kulana oihana o ua kane nei ana me kona makua-
kane; mamuli kela o kona ike, pela wale no e hiki ai iaia ke
hoehaeha aku i kou noonoo; aka e hoomanawanui iho nae oe
pela, na'u e hoakaka aku i na mea apau.
"Hookahi nae a'u mea e hoike mua aku nei ia oe, ua ko-
mo pu ka makuakane, lia makuahine ame ka laua kaikama-
hine, iloko o na ohumuhumu ana, no ka hoehaeha ana i ko
kaua mau noonoo."
"O kena i'o anei ka mea pololei?" wahi a Kaloke me ke
kahaha loa.
"Ae, o keia ka mea oiaio, a ua hooiaioia mai hoi ka'u mau
mea i hoohuoi mua ai, aia kekahi epa i hanaia, ke kumu o ka
loaa hou ole ana mai o kau leka ia'u, a pela hoi ka loaa ole
ana aku o ka'u leka ia oe, a penei no ia:
"Ma kekahi kakahiaka, no ko'u ake nui loa e loaa mai kau
leka ia'u, oiai ua loihi na la o ko'u kakali ana, ua komo aku
la au noloko o ke keena o Uilama Nowuda, a iloko o ko'u
kahaha nui, ua loaa pono aku la o Palani Nowuda ia'u, e
lolelole ana i na leka oloko o ke ekeleka, o ka hoea koke ana
mai ma kela kakahiaka.
"Maopopo koke iho la no ia'u, o kela ka ke kumu o ka loaa
ole ana mai o kau leka, ua lilo i ka mea epa; aka nae, aole
no ia he kumu no'u e hoopau ai i ko'u kakau ana i leka nau.
"Ua ike maoli aku au i ka hele o ka helehelena o Palani
Nowuda a kunahihi no kona maopopo ana, ua loaa pono oia,
i ka lolelole i na leka, aole nae o'u hoikeike aku ma kekahi ano
imua ona, aia ka manao hoohuoi iloko o'u no kona kolohe
i ka'u leka.
"Mai kela manawa mai, hooholo iho la au, aole e hookomo
hou i ka'u leka maloko o ke ekeleka ohana, aka maloko o ke-
kahi pahuleka okoa au e hookomo ai i ka u leka, me ka ma-
naolana, ma kela ano iho la e hoea pololei aku ai na leka
ia oe, a e hoike aku no hoi au i kau wahi e hoouna ae ai i kau
leka, i loaa pololei ai ia'u."
"Ina ua hoouna mai oe i leka na'u mahope mai, aole loa
i loaa mai kela leka ia'u."
"Ua maopopo ia'u ia mea, aole he hookahi leka a'u i kakau
mai ai ia oe mahope mai, i haalele iho ia Parisa, eia nae ko'u
ike ana no kela mea, a he mau pule lehulehu mahope mai,
he mau pule lehulehu mahope mai. No na pule elua k'ou kakali
ana me ka hoomanawanui aole he pane iki i loaa mai no
ka'u leka; a i kela manawa i ala mai ai na manao hopohopo
iloko o'u no kou palekana, a hoolaia iho la au e waiho aku
i ka noho hana ana malalo o Mr Nowuda, a e holo kino aku
au no ka huli ana ia oe.
"Hookahi nae kumu o ko'u haalele ole ana ia Mr Nowuda
iloko o kela manawa, mamuli o ka ikaika o ka nawaliwali i
kau mai maluna ona, e hiki ole ai iaia ke lawelawe i kana mau
hana; nolaila ua hoololi au i kela manao mua, me ko'u kakau
hou ana nae i leka nau, a hookomo no maloko o ka pahuleka
okoa ma kahi kaawale mai ko makou wahi e noho ana.
"Ua nele no ka loaa ana mai o kekahi pane no kela Ieka a'u,
aka nae oiai au e kakali ana, i oili ae ai kekahi mea ano nui,
ahiki i ko'u hooholo maoli ana, e waiho aku i ka noho kakau-
olelo ana malalo o Mr Nowuda, a penei no ia:
"Ma kekahi kakahiaka, ua oi loa mai la ka ikaika o ka ma'i
maluna o Mr. Nowuda, e hiki ole ai iaia ke haalele iho i kahi
moe, nolaila ua ili mai la ke ko'iko'i o ka lawelawe ana aku
i na hana apau maluna o'u. Oiai au e kakau ana i na pane
no kekahi mau leka, ike iho la au i ko'u pilikia, o ia ka poina
o kekahi mau mea hoomanao, nolaila hele aku Ia au e noi ia
Mrs. Nowuda, e haawi mai oia i ke ki o ke pakaukau o Mr
Nowuda.
"Ua loaa i'o aku la ka'u mau mea hoomanao i makemake ai
maloko o kekahi ume o kela pakaukau; a ia'u e manao ana
e pahu aku i ka ume iloko, no ke ki hou ana aku, heaha la ia
alawa ana aku o ka'u nana ana ma ke kihi o ka ume, ike aku
la au i kekahi apana pepa memele, a iloko o ko'u kahaha nui
loa, eia ka he apana kela no ka leka hope loa a'u i kakau ai
a i hoouna mai ai ia oe.
"Ua hoopiha loa ia mai au, aole i ka hoonaukiuki wale no,
aka i ka inaina pu kekahi no ka epa ame ke kolohe o kela
kanaka a'u i manaoio mau aku ai no kona hoopono ; o ka mea
nae nana i hooi loa mai i kela manao kahaha, o ia no ke ano
o ka loaa ana o ka'u leka iaia, oiai he wahi okoa loa ka'u o ka
hookomo ama i kela leka, maloko o ka pahuleka o ke alanui,
aka o ka noonoo mua i ala ae iloko o'u i kela manawa, me he
mea la, ua hoolimalima maoli ia kekahi kiu, a na kela kiu
i kii i kuu leka, a haawi mai iaia
"Ua hooiaioia mai ka pololei o kela manao hoohuoi o'u ma-
hope mai ; o ia hoi ua ike kela kanaka i ko'u hookomo ana i
ka'u leka mua "loa maloko o kekahi pahuleka; nolaila ua ka-
kali malie oia ahiki i ka hoea ana mai o ke kanaka o ka hale-
leka, no ka hoakoakoa ana mai i na leka, ua hoike aku la
oia, no kona makemake, loa e loaa kekahi leka ana i kakau ai,
me kona hoike ana aku i ka inoa mawaho o ka wa-hi ame kahi
noho, a no ka manaoio o kela laweleka, he pololei na mea i
kamailioia aku iaia, ua haawi mai la oia i kela leka a'u ia Mr.
Nowuda.
"Mahope mai o kela manawa, ua waiho maoli aku o Mr
Nowuda iloko o ka lima o kekahi kiu ana i hoolimalima ai, i
ka hana hoomakakiu a hakilo ia'u, ma kela ano iho Ia, i loaa
aku ai ka'u mau leka ia Nowuda, me ka hoouna ole ia mai ia
oe."
"He keu aku maoli ka kela a ke kanaka ino !" i hooho ae ai
o Kaloke, me ka luliluli pu ana ae o kona poo. "Heaha la ka
manaonui iloko o kela kanaka no kana mau mea i hana ai?"
"Eia no ka manao pololei maoli; ua hoolaia kahiko kela
kanaka me kuu makuakane, e mane au ia Palani, i holo aku
ai ko'u inoa ame ko'u mau waiwai maluna o kana kaikama-
hine, a hui pu iho hoi me kona waiwai e hooili mai ai maluna
o Palani, e lilo ana kana kaikamahine, oia kekahi o na wahine
hanohano loa iloko o ka aina.
"Ua hala loa aku Ia au imua ma ka'u moolelo, nolaila e hoi
hou ae kaua ihope. Mamuli o ka loaa ana aku o kela leka a'u
o ke kakau ana maloko o ka ume o ke pakaukau o Mr No-
wuda, ua ulupuni maoli au me na noonoo like ole, e hiki ole
ai ia'u ke hoomau aku i ka lawelawe ana ma ka'u mau hana
i kela la, a hooholo koke iho la no ko'u manao, e pau ko'u
noho hana hou ana aku malalo o kekahi kanaka ino me ke
kolohe elike me kela.
"Ua kakali malie nae au me ka hoomanawanui, ahiki i kona
oluolu ana he elua la mahope mai, ua hoea kino aku la au
imua ona, a kapa aku la iaia i ke kanaka kolohe, me ka ho-
ikeike ana aku, i na hooia ma ko'u aoao, no ka pololei o ko'u
kapa ana aku iaia ma kela inoa.
"Ua hele maoli ka helehelena o Mr Nowuda a kunahihi, no
ka loaa pono ana o kana hana kolohe ia'u, a ia manawa, i ho-
ike piha mai ai oia i na mea ana i hana ai, elike me ka'u o ka
hoakaka mua ana aku nei ia oe, no na alahele ana o ka hoo-
hana ana, i wahi e kaa aku ai ka'u mau leka malalo o kona
malu.
"Hoike pu mai la oia ia'u, no ka haulehia ana o Palani
Nowuda i ke aloha ia'u no ka manawa loihi, pela hoi kona
hoolaia ana me ko'u makuakane, e hoomare ia maua i mau
ai no ka noho aloha o na ohana a elua, pela hoi ka hoomahua-
huaia ae o ko maua mau waiwai, ame ka noho hanohano ana.
"Aole o kela wale ae la no kana mau mea i hoike mai ai
ia'u, aka o kela huakai a makou no Europa, he huakai ia i
hoolalaia eia ame kuu makuakane, no ke pahele ana i ko'u
noonoo, ahiki i ka hoohihi ana ia Palani i wahine na'u, ma-
muli mai keia o ka loaa ana o ka ike ia laua, no ka nui o ko'u
aloha ia oe."
"Ua heluhelu nui au maloko o na buke moolelo i na mea
elike me kena au e hoakaka mai nei, akahi no nae au a lohe
pono, i kekahi hana epa i lawelaweia no ka hookoia aku o na
manao lapuwale o kekahi poe," wahi a Kaloke me ka manao
kaumaha, no ka epa maoli o kekahi poe ma ka honua nei.
"Ma kela hui kamailio, ana o maua, i hoike okoa aku ai au
imua o Mr Nowuda, ua pau ko'u noho hana hou ana malalo
ona; ua piha loa oia i ka huhu me ka olelo okoa ana mai, e
pilikia ana oia, ke haalele aku au i ka noho hana ana malalo
ona, oiai aole he mea kupono e ae, nana e lawelawe i kana mau
hana.
"Iloko o ka nui o kona hooikaika ana mai e hoomau aku
au i ka noho hana ana malalo ona, a ua uwalo okoa mai no
hoi oia imua o'u me na waimaka, aole nae ia he kumu e hoo-
loliia ae ai ko'u manao paa, no ka mea, aole loa he hilinai !
koe iloko o'u no kela kanaka, a ina no paha no ko'u noho
hana hou, aole no e hiki ia'u ke lawelawe i ka'u mau hana me
ka holopono, me kela ike no o'u, i kona epa; a hoike pu aku
Ia no hoi au iaia, e huli hoi ana au no Amerika, a hookolo aku
ma ka meheu e loaa ai oe ia'u, oiai aia no kela manao hopo-
hopo o'u, o oe kekahi i hookaumahaia aku, elike me ka eha-
eha i loaa i ko'u manao no'u iho."
"Ua hele i'o au a piha me na haawina hoehaeha a hookau-
maha he nui," i pane mai ai no hoi o Kaloke, me ka nui ana
iho o kona hanu, no kona hoomanao ana mai i na po ame
na ao ana o ka hoomanawanui ana i na ehaeha, mamuli o na
hana a kona mau enemi o ke aloha ole.
Honi aku la o Kalifoda ma ka lae o Kaloke, no ka hoolu-
olu ana i na manao kaumaha o ke kaikamahine opio, alaila
hoomau mai la i ke makailio ana i kana moolelo:
"Ua haalele koke au i ka ohana Nowuda, mahope o ko'u
hoike ana aku i ko'u manao imua o Mr. Nowuda ; nolaila o ka
hana i koe, o ia no ka hoolaia ana no ka haalele ana iho ia
Parisa. Aole paha i piha ka umi-kumamalua kapuai o ko'u
hele ana aku a hoea i ke alanui, ua halawai mai la au me keka-
hi kanaka malihini, a'u nae i kamaaina ai mahope mai, oiai
maua e hele like ana no ke kulanakauhale.
"Iloko o na hookaau olelo mua ana mawaena o maua, i ho-
ike aku ai au iaia no ko'u waiho ana aku i ka noho hana ana
malalo o Mr Nowuda, a ia manawa koke no i pane mai ai ua
kanaka nei ia'u:
" Ua pomaikai maoli ka au, i kou loaa ana ia'u,' wahi ana
me kona hoakaka koke ana mai i kekahi hana ano nui ana,
i hoolaia ai, me ke koi ana mai e lilo au i kakauolelo pilikino
nana, a haawi pu mai la i kekahi ukuhana i oi ae, mamua o
ko'u uku e hana ana me Mr Nowuda.
"Ua hele au a piha loa me na manao kahaha, no ka oili
koke ana mai o keia ulia pomaikai, nolaila aole e hiki ia'u
ke haawi koke aku'i ko'u ae, i kela manawa, aka hoike aku la
nae au iaia, e noonoo au iloko o kekahi mau la, a haawi aku i
ka'u pane, aka no kela mau la nae a'u e noonoo ana, ua hiki
no ia'u ke haawi aku i na kokua apau, no ka hana ana i manao
ai.
"He ekolu nae la mahope mai, ua hooi loa ia aku ko'u ka-
haha, i ka loaa ana mai o ka ike, ua mare o Palani Nowuda
me kekahi kanaka opio, he hoa hulahula mau no nona ma na
wahi apau e malamaia ana o na aha hulahula. He kanaka
Amerika no kela, a o Bukona kona inoa. Iloko no hoi o kela
manawa hookahi i loaa pu mai ai ka lohe ia'u, e hoomakau-
kau ana ka ohana Nowuda e huli hoi aku no Amerika.
"He keu aku hoi ha a ka mea kupaianaha, iloko ka hoi o ka
nui o ke aloha o Palani ia oe, o ka mare koke aku la no ia me
kekahi kanaka ana i aloha ole ai mamua!" wahi a Kaloke.
"E hoomanao mai oe e kuu aloha, he kaikamahine o Pa-
lani, i piha me na manao hookiekie a haakei, nolaila aohe mea
hiki ole iaia ke hana ke makemake oia. No kela loaa pono
ana paha o kana hana kolohe, ame na hana kolohe a kona
makuakane, pela iho la oia i makemake ai, e hoikeike mai
imua o'u, ina aole au i makemake, e lawe mai iaia i wahine
na'u, alail ahe nui hou ae ho ka poe makemake mai iaia.
"Ua loaa pu mai no hoi ka lohe ia'u, no ka lawe ana ae
o kela kanaka i ke kulana kakauolelo a'u o ka waiho ana aku ;
nolaila pela iho la paha i komo ai na hoakaka maloko o ka
leka i hoounaia aku ai i ka Madame Mokana, no ka mare
ana o ua o Palani, me ke kakauolelo pilikino a kona makua-
kane, oia o Bukona, aole hoi owau."
"O kena maoli no ka mea oiaio, a he keu aku nae o ka
lokoino, ke nana aku ma kekahi ano; oiai ua maopopo no ia
Palani, e noho pu ana au me ka Madame Mokana, a no kona
ike, owau kau ipo aloha, a o oe ka mea e noho kakauolelo
ana na kona makuakane, pela oia i hoouna mai ai i kana leka,
me ka huna ana i ka inoa o kana kane.
"He mau hana hoehaeha noonoo wale no ka manao nui o
kela i kakauia mai ai i ka Madame Mokana, elike no hoi me
ka leka mua, i hoounaia ae ai ia Lurina Lovina, au i hoike
mai nei. Ua lawelaweia kela hana, i kumu nou e manaoio
ai, owau kekahi kanaka epa hoopunipuni ino loa, ma kela ano,
e hoehaehaia aku ai kou manao; me ka lilo o ia ehaeha ou, i
kumu e hoohauoliia aku ai kona manao."
"Pehea la kekahi poe elike me ko Palani ano, i hoohaahaa
ai ia lakou iho, a kohu holoholona, ma ka hoao ana e hana
aku i na mea e hoehaeha ia ai ka noonoo o ko lakou mau hoa-
kanaka. Auhea nae oe e Kalifoda, pehea ka nui o na hana ho-
ehaeha a hookaumaha e hookauia mai ana maluna o'u, aole loa
ia he kumu no'u e hoohalike ai ia'u iho me Palani, ame na
holoholona paha; a mailoko mai nae o ia mau ehaeha apau,
he mea na'u e hauoli loa nei, mamuli o ko'u ike ana, he o ia
mau kou kupaa ame ke aloha ia'u, iloko o keia manawa loihi o
ko kaua noho kaawale ana, malalo o na hana epa me ke kolohe
a ka ohana Nowuda."
Puliki hou mai la o Kalifoda iloko o kona poli, me ka honi
ana aku no hoi ma kona mau lehelehe, a kamailio iho la i keia
mau olelo kui'o o ke aloha ame ka makee :
"Owau pu kekahi i hoopihaia me ka hauoli, i ka ike ana,
ua kupaa oe me ka luli ole, iloko o na hana hookaumaha a
hoehaeha a ko kaua mau enemi i hookau aku ai maluna ou, o
ka hauoli oi aku nae, o ia no ko'u apo ana aku ia oe, a hoo-
pili mai ma kahi kokoke loa i ko'u puuwai. E hoomanawanui
iki nae ko kaua kamailio ana i na mea i pili loa ia kaua iho.
a e hoopau pono aku au i ka'u moolelo.
(Aole i pau.)