Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXVI, Number 38, 29 September 1927 — HE HOALOHALOHA NO KO MAKOU MAKUAHINE I HALA. [ARTICLE]

HE HOALOHALOHA NO KO MAKOU MAKUAHINE I HALA.

Ia oe e Mr. Eolomon Hanohano, ka Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Aloha oe:—E oluolu hoi oe e ka hiwahlwa a ka lahul i ka'u puolo kaumaha e kau ae la maluna 010 kahmaha e kah ae la malhna, i ike mai ai na kini makamaka ame ka ohana o ko makou mama aloha i haalele mal ia makou kana mau keiki, na hunona ame na mo«puna he nul. Ma ka hora 10 a ol o ke ahiahi Sabatl o Sept. 11, 1927, i haalele mai al ko makou mama aioha 1 keia alna aloha o Hauula, Oahu, ana i noho loihi ai no 50 makahiki a oi. 0 Molokai Nui a Hina kona aina hanau, ma Waikolu, Kalaupapa. Hc mea nui o Molokai Nul a Hina i -ko makou mama a moe aku la 1 ke kula loa o ka make. 1 ka mahina o Maraki, 11, 1847 i hanauia ai oia mai ka puhaka mai o Maloe (k) ame Elizabeth Kaaua (w), a ua plha iaia na makahiki he 80 a oi o ka hpni ana i na ea huihui o keia mau aina aloha. Elima ko lakou nui mai ka puhaka mal o keia mau makua. Ka mua, o Kaunuahua (w), ka lua, o Kaloaaole (w) ke kolu, o Kaahanui (w) ko makou makuahine, ka ha, o Makaimi (k) ka llma, o Kaalele

(k), Ua pau lakou apau i ka make, a ua nalo aku 1 ke ala moe loa 1 hoomakaukauia no na mea apau. j Ua mare ko makou mama aloha 1 kana kane mua ia Kauhale no o Molokal, a mai ko laua mau puhaka mai, he elua mau keiki i puka mai, o Lawea (k) ame Kamala (w). Make o Lawea i ke 54 o kona mau makahikl. aoie ana keiki. No Kamala, kona kaikuahine, eia no oia ke ola mai nei me kana mau keiki o eiwa e ola mai nei, a he 21 ana moopuna e ola mai nei. He mau nioopuna a he mau moopuna kuakahi hoi na ko makou mama.. Mare hou ko makou mama ia Awailua no Molokai no, a lo&a mai o Henry Kalill Awailua. Make kona makuakane i kona wa bebe. Noho ae o Hcnry Kalili Awailua me Lina Cruz o Llhue, Kauai, eha mau keiki a he elima moopuna e oia nei. Mare hou ko makon mama i ke kolu o kana kane, a ola o Moke Nui Kanakaiiui o Laie Maloo, Oahu, a mai ko laua mau puhaka mai, eono mau Jcelki, a lawe no hoi ka make, mai eha e ola nei. I ka hoohul ana ae i ka nul o keia mau ohana malalo o ka malu o ko makou makuahine aloha 1 moe aku la, he eono mau keiki ana e ola nei. Elua kaikamahine, Mrs. Davld Lono o Papakolea, Mrs, Emily Kalai Kekua o Hauuia, Henay Kalili Awallua o Honolulu, George Kanakanui o ka hui Kinaiahl o Waikiki, Robt. Kakalia Kanakanui o ka Haw'n Contracting C0.,. o Kaaawa, ame William I. Kanakanui, hope makai nui o Koolauloa. 0 ka nui o na moopuna mai ka puhaka mai o kana mau keiki, he 23, a he 27 na moopuna kuakahl e ola nei. O keia ka nul ohana, he mea nui lakou apau iaia. Ua hlki mai ka hapanui e ike 1 kona helehelena 1 mamua o ka uhl ana o na lepo aloha 0 Lanakila. He mea nul o Molokal Nul a Hlha 1 ko makou mama. E hea mau ana oia 1 na pali hauliuli ame na kualapa o Pelekunu, Halawa, ka Waiiele 0 Moaula, ka lae o Kalaaau, na kula loa o Kaunakakai, Kamalo, Kaluaaha Pukoo, Wailua. E hoomanao ana hoi 1 keia mau wahi ana o kona mau la oplopio. E hoomanao ana no hoi i na kalkamahine e ola mai nei no ia Moiokai, o Mele ame Lahapa 0 kona mau hanaumuaja. A holke mai oia ia makou, aole alna nani elike me kona aina hanau o Molokal Nui a Hina. 1 keia la, pau ka hehi-ku ana o | Kaahanui ia oukou e Molokai a pau ' hoi ko olua ike hou ana e Mele ma li ko olua makuahine. Ua pio ke kukui, ua anuanu ka home a ka makua e hoopumehana mau ana no kana mau keiki. I ka makahiki 1928, haalele iho ko makou mama aloha no ka mokupuni o Molokai, mamuli o kona ilni nul e ike hou i kona aina hanau. Ua kol nui ola, a ua hookoia mau manao ona e Ike hou aku oia mamua o kona haalele ana iho 1 kela ola ana; ua hoopiha ia»kona puuwai 1 ka hauoli 1 kona honl hou ana 1 na ea huihul- o kona aina hanau. E na pali hauliuli o na Koolau nei, ua haalele mai o Kaahanui ia oukou moo aku la i ke kula loa o ka make. E Maakua e» Kawaipapa, e Hanaimōa, e Punaikl, e Kaliuwaa e, pau ko oukou hehi-ku hou la ana e ko makou mama aloha. Ua moe o Kaahanui, ua pau kona kil hou ana aku 1 na lau nahelehele o ko oukou mau kualapa; na lauhala nani o ko oukou mau kualapa e ulana ana 1 na moena no kana mau ohana ame na hoaloha. Na meaal e Maakua ma, ua walho aku la o Kaahanul no ka wa mau loa. Pau kona hea ana mal i kana mau keiki, e lakou nei e, e pii kakou mauka o Maakua ma e ohi wahi lauhala ai. Me na lio ame na ohana ku ana iuka o na kuahiwi. Haule ka la ma o o Kaipapau, mea mal la ka mama e hoi paha kakou, ua lawa iho la keia, a no kekahl manawa aku, hoi mal la me na pu-a lauhala, ma ka lio a ma na poohiwi 0 na kua o makou pu. Hlki i kauhale koekoe mai la no, a ulana mai la no. Ua pau la mau hana ana. Ua pani-ku mai 1A na alahele o na kuahiwi iaia. Aole e lohe hou ia kona leo aloha mauka o oukou. Ua hala ko makou makuahine o ia mau kuahiwl aloha. E Wahlepua ame Kalehua e, ua pau ka hehl-ku hou ana o ka ma* kuahine Kaahanul i ko oukou mau papahele, e imi ana 1 na me& e pono ai keia noho ana. Na llmu kohu ono, na manauea ono o ke kai ame na .hee ono a ko makou makuahine e hanal mai ai ia makou. Na i*a ono ke kal hohonu o ka moana a ko makou papa e holhoi mal ai i ka ohana. E Kllla ame Laniloa, e na Kahawai o Waipuhi. Meheiwi ame 1 Kalukauwn, ua pau ko Kaahanul ha-

ha hou an& 1 n& paia o ko oukou mau kahawai no* na opae ame na oopu no ka hanai ana 1 ka ohana. E Hauula e ka alna o ko makou mama aloha i ola ai no 50 makahikl a oi, ke pa nei no na ea\uihui o ka aina aloha. aka aia ihea aku nei oe 1 nalowale aku nei? Ela no ka home ke ku nel, he ku olohelohe wale iho no. Aole ka makuahine ka mea nana i hoopumehana ia makou no na makalilHl loliii 1 h&la. aku la. Ua puanuanu ka home, a auhea aku nei oe © mama? Aloha walel 0 ka o makou i naue aku la, he makuahine ohana nul, i kona kino wailua e kau ana. ua piha mai kona anaina ame kona hooiewa 1 na hoaloha ame na makamaka ame ka ohana. He mama oluolu oia ma na ano apau, i na malihini, a i ka poe apau e hiki aku ana imua ona. Ua apo mai no oia ia lakou apau, me he mea la, o lakou pu no kona ohana. Puuwai hamama oia. makaukau mau oia e hanai i ka poe 1 ka ai mamua o ko iakou haalele ana iho iaia. He makuahine o Kaahanui i haawi aku i kona kino no Kristo lesu mai kona hanaula ana, a moe aku la 1 ke kula loa o ka make. E paipai mau ana oia i kana ohana, mai poina i ka hele mau ana 1 ko ke Akua hale 1 na Babati apau. O ka pule, he mea paa mau la i ko makou makuahine, & holke mai la no oia ia makou, o kou pili ana me leau, o ke aiahele waie iho la no ia o kou palekana mau loa. He hoahanau o Kaahanui no ka Ekalesia o Kaluaaha i kona mau la opio, a he 47 makahiki a oi kona noho ana i hoahanau no ka Ekalesia o Hauula, - ke C. E. ame Kula Sabati o keia kihapaL He haipule oiaio oia. I na manawa apau e akoakoa ai ka ohana, hea mai la oia, e haipuie kakou, a e hoomaikai aku i ke Akua. I ka pau ana o ka haipule, mlnoaka mai la oia me ka hauoli i ka ike ana mai i kana ohana imua ona. 1 ka haalele ana o na mea apau a hull hoi aku la, o kana mau leo hope, mal poina 1 ka hoomanao nona, a mai poina i ka hele hou ana mai e ike iaia, no ka mea he wahi mau la wale no koe o'u. a hull ae au. Aloha wale keia mau leo aloha a ko makou makuahine e poina ole ai makou kana mau kelki. Ua pau- kona naue ana me kana mau ohana 1 na hana Kula Sabatl o ka Mokupuni o Oahu nei, e neepapa ana mal kekahi wahi a i ke- | kahi wahi. Ua kamaalna oukou e j na Kula Sabati i ko makou mama iloko o ka ke Akua hana. Aka, he mejt minamina, ua hoopau mai lā oia i kana mau hana ana i kamaaina ai no na kau a kau. Ua pau ka luhi, e u ana 1 na ehaeha o keia ola ana, e u ana 1 ka ohana, e u ana i na mea e pono : ai ka ohana. Pau ko makou lomiiomi hou ana i kona wahl kino uuku, ! no ka mea aole oia ma ka home i kela hora, ka home ana 1 noho haui oli ai no na makahiki loihi. | Ma ka aoao o ka ohana, ke hauoli nel makou i ka lawe ana aku la o ka Makua Lani 1 ko makou mama aloha, no ka mea o kona makemake no ia e hoi aku 1 ka home o kona Akua. „ Maluna ae o na mea apau, e hoomalkai mau aku ia lesu, ka malama* lama o ko ke ao nei, ka Makua Nana i lawe aku i ko makou makuahlne aloha; no ka mea, Nana no 1 hana ke kanaka, & Nana no 1 lawe aku; a ko no hoi ka ka Buke Nui, e hoi ka leo i ka leo, no ka mea mai ka lepo mai no ke kanaka; a o ka uhane aloha o ko makou mama i ka home maha mau loa. Nolaila, ma ka aoao hoi o ka ohana 0 Kanakanui, ke noi nei au e apo mai 1 ka makou mau hoomaikai palena ole i na hoaloha, na makamaka ame na ohana, no ko oukou hui pu ana mai me makou lloko o ko rrtakou mau la kaumaha, ka oukou kokua pua nani a oukou i lawe mal ai a uhi iho maluna o ka he aloha kcr makou mama. Hoomaikai nui 1 ka Makai- Nul Desha ame kou mau hope, Clause RobertB ame Wm. Titcomb o Ewa, ka Oihana Kinaiahi o Honoluiu ame Waikiki, ka oihana makai o Honolulu ame Waikiki, kmlw hr tao ho lulu, ka oihana makai o Koolauloa, k aLale Telephone Operators, na haumana ame na kumukuia o Hauula, ka Makua Rev. James K. Akimo ame ka Makua Samuel Kahele, ka olua mau lawelawe, malama ana a hoomaikal nui ana 1 ke Akua Mana Loa maluna o ke kino wailua o ko makou mama, ma kona home a ma ka luaki/papau. Hoomaikal nui no hoi 1 na ohana ame na hoaloha 1 ko oukou haawi ana mai i ko oukou mau kaa otomobile he 18 1 komo pu mal iloko o bile he 18 i komo pu mai iloko o ka hoolewa o ko kakou mama no ka pa illna o Lanaklla, e hahai ana hoi mahope o ke kaapahu o ka hui hoolewa o "Mr. Borthwick o Honolulu. Hoomaikai pu no hoi na kfelki i ell 1 kona hale lepo ma ka llina o Lanakila, ka home hoi 1 kamaaina 1 ko kakou makUahine a moe aku la i ke kula loa o ka make. I ka hooki ana ae, e oluolu e Mr. Bolomon Hanohano, ka Lunahooponop'ono o ka hiwahiwa a ka lahui, e apo ma 1 1 ka makou hoomaikai nui, a me na keiki o ka papa pa'i 1 ka haawi oluōlu ana mai o oukou i kekahi 1 kekahi rumi kaawale no ko'

makou mama 1 haalele mal la makou kana mau ohana s kumakena aku nona, no ka wa pau ole. Pela auanel ke Akua Mana Loa e hoomau ai ia oukou me ke aloha ame na pomalkai like ole iloko o ka oukou mau hana no ka pono o ka lehulehu. Owau lho no me ka ohana iloko o ka luuluu ame ke kaumaha, no ko makou Mama Kaahanui 1 aloha nui ia e makou. O ke aloha o ka Makua Mana Loa me kou uhane e mama no ka wa mau loa, Amene. WILLIAM, I. KANAKANUI. ame ka ohana