Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXVI, Number 40, 20 October 1927 — He Moolelo No Ka Lanakila ma o ke Kali Ana [ARTICLE]

He Moolelo No Ka Lanakila ma o ke Kali Ana

r MOKUNA XV. L w.H 1 r h E^ I°POP!1° P0P ! " kn la kOU man *° ua boilf e mai 1* oe," . . ' ° " hoi he fc»*nea a olohelphe na wahi r,l°rr a e h<,ihoi ° Ie 11 kl »Ku a "p«la io no i "A°Je loa pda, " i pa „e aku a! 0 Mak ene i kona wa ik„ iho . P»kapa nm, a huli aku la kana nana ana ma o a maa"i" iL- E n * na 11,0 °® ' ke!i msuu u ' iul! e ulu nei, »1 aho. n, b,pi ke hele mai U ma ke kula ua like no ka nani 0 toa mau mea m e ko ka hale nani eka mai la, me kela ponnhunuhu uwaW e pii ae la ika l e wa, a mawaho aku aia ka «oana ak e a k e waiho mai la me kona nani nui. { "E nana aku hoi i k e la aoao; e ike aku ana 6e ika malamalama. a na kekahi aoao ae ke aka o ka malu o na ao kaalelewa, ma kekahi wahi mamao loa aku e ike aku ana oe i ka hookuina ao me ke ao ahiahia e halii iho ana, nolaila, e pono oe e apono mai i ka'u he nani wale no na mea apau ma keia *ahi, aole he kuanea a ku i ka hoihoi ole, elike me kau i olelo ma? nei." Kuf iho la fco Escpararta hanu no keia māu hoakaka aku Ia a Makene a i mai la: 'Ae; he oiaio; mai loaa ole paha kena manao ia'u, o ka hoahewa wale iho no i ka nanaina o kēia wāhi, ina aole oe 1 hoakaka mai la; no kou ike no paha i ke kahakii ke kumu 6 kou manao he mau mea maikai wale no keia a pau ina e penaia ana kekahi kii no kela niau mea apau. Ke hauoli nei no kou hoakaka ana mai la." E Miss Mabiiona, me ka haaheo lda au e hoikeike aku ai I ke kii o kou aina a home ponoi ma nei mua aku, ke pau i ka hanaia," i pane mai ao o Makene me kahi minoaka iki. **Aole keia o ko'u aina ponoi!" i hōōho ae ai o Eseparana. "Ae, he mea oiaio kau 1 olelo mai h, aole keia o kou aina » home ponoi, ua poina ia iho nei au. He oiaio/he nani ka aanaina o na kuahiwi o kou aina, i like ole me ko keia wahi, aka, aole pono ia oe ke olelo iho he pupuka keia wahi a he nani ko kou aina, no ka mea, na ka mea hookahi no i hana i keia mau aina apau me na mea apau maluna iho, a ua nani no ia mau mea apau i Kona mau maka. Aole oe e kapa hou t I ka pupuka o nei wahi, pela ana anei?" **Aole au e kapa hou pela; e olelo oe la Gasepa i ko e hui aku ai me ia ua hoohuli oe i kuu noonoo mai ka hoinoino ana i nei wahi a i ka mahalo ana, no ka mea ua hoike aleu au iaia i ko'u konakona loa i ka nanaina o nei wahi i like ole me ko'u aina hanau ponoi." "Na'u ia e hoike aku iaia no ia mea. E hoao ana au e hui aku me ia ma keia pule ae," i pane aku ai o Makene. "E haaiele koke iho ana no anei oe ia Rikekeka nei." •'Pela ka paa o kuu manao; ma ka la apopo no au e holo *ku ai, M i pane mai ai o Makene. "Aohe a'u hana hou i koe e noho iho ai, ua pau iho la ka'u hana i kauohaia ae ai, he manawa keia no'u e hoi aku ai i ka home." w O, kaumaha maoli ka kou hoi koke aku, ka ino paha e īiuliu iki iho ana la oe. He mea kaumaha no ke noonoo iho, ka hui ana o kekahi mau hoaloha no kekahi manawa pokole a nalowale koke aku no, aka nae, he mea hauoli no'u ka noonoo an? iho e hui koHe aku ana oe me Gasepa, oiai nae he wahi ano hana huahuawa ia no'u." "Heaha kou manao hope au i olelo mai la? Eia hou, malia paha, e holo ae ana no hoi oe i ke kaona i kekahi manawa koke ma nei mua aku," i hoakaka ae ai o Makene. Luliluli aku la ko Eseparana poo a i ajcu la. "He mea maopopo ole aku ia, ke ike ole nei au i ka hiki ia'u ke hana pela, he oiaio, he manaolana ko'u no ka liolo ak ? i, ahe manao poho no hoi no ka hiki ole aku, he uku paha ko'u aeia māi e anakala" "He olelo pololei loa ia au a he mea oiaio," alaila nana porto loa aku la o Makene ma ko Eseparana hekhelena, o ka manao, i maopopo leona ike ame kana hoomanao no ko Eleparana helehelena, a malia, o loaa iaia he minawa kaawale e kahakaha a e pena ana oia i ko Eseparana kii. Ma keia manawa i hookaawale ai laua, a hoi aku la oia no kona hokele a hoi aku la no hoi o Eseparana no ka hale me na manao like ole nae e hakukoi la iloko ona. Aohe o Makene i hoi aku ma kekahi la ae elike me kana ōlelo ia Eseparana oka olelo ana mai. laia i hoi hou mai ai f ka hale o ke Dean Kolisona ma ia auivina la, o kana mea o ka ike ana mai me he mea la he kulana mokuahana mawaena o na lede: makue ko Mrs. Moateleka hēlfhelena; no Beta hoi, elike no me kona ano kukule a hoomamao mau pela no ia manawa, a no Konelia hoi, me he mea la he mokuahana mawaena ona ame ke kaikuaana, a no Eseparana kaumaha kona heleheiena i kana ike aku, alaila, ninau iho la oia iaia iiho, lieaha ke kumu o keia kupikipikio ana o nei ohana? He kakaikahi loa ko Eseparana kamailio mai, a ma ka puka aaiani oia kahi i noho ai huli ke alo iwaho m*kana mea hana lihilihi e kau ana Uuna o ka u-ha a e pukui ana na lima mainua, a italo wale no ke poo. I kona ike ana aku i ko Eseparana n«ho mumule loa mai hoao aku la oia e kamailio eia nae, aohe i hōlopono ia manao ona pela; he pane kupono ole k»na o ka pane ana mai, „k. oi i Uu oka inoino o kona helehelena .» wa. Mahope iho nonoi aku !a oia ia Mrs. Mo»tel«k. a ia Konelia e h»kuu mai iaia e h«le, "*■ ™ , kah ' 3 e noho mai »na. a hooholo ,ho la e hookokoke aku iaia «oalia, o kamailio mai oia iaia, a . aku la. *E hoowina ana anei oe i kela holoholo ana a kaua . aeh.net luma ana aku i na nani like ole o na ama palahalaha *mm * «m» ho_»

Ua punia loa ae la ka ula ma ko Eseparana njau papalina ia manawa, a haale koke mai la no hōi na waimaka ma kona mau lihilihi, a iaia i kamailio m*i ai mc kahi Uo liilii a haalulu. "Hoike aku oe iaia, ke oluolu oe, he maikai no ko'u ola kino, a c kakau aku ana au i leka nana ma keia mua koke aku." Ua hoomaka iho la oia i ka uwe haalo'ulo'u loa ia manawa, no ko Makene manao he mea maikai ole nana ka nana ana aku i kona uwe mai, haawi koke aku !a oia i kon* aloha a huli aku ia hele, me kona kamailio ana aku ia Mrs. Moateleka i kekahi mau olelo hoomakeaka a ia Bella pu hoi» a haalele mai la i ka hale me ka maikai ole o kona noonoo, no ka mea ua hoea mai oia i kela hale iloko o ka hoōpaapaa ana o na lede, a ua hoole hoi kekahi i ka hoolohe ana ae i na manao maikai o kekahi. Ua ala mai kela hoopaapaa mamuli o kekahi mau olelo liilii loa a Eseparana o ke kamaiiio ana ae, a ua lilo nae i kumu hahana loa o ka hōopaapaa mawaena o na hoahanau. He olelo ana aku ka. Eseparana no kona hele na t holoholo me Makene ma ka la mamua aku, a me ka hoike ana aku no ko; Makene hoi aku i Ladana ma ia la. # Oiai o Mrs. Moatel6ka he wahine hoonlu mau i na hana mokuahana o keia arto a i makaukau mau hōi e imi 1 hewa, i mai Ia ia Eseparana ua oi aku kona hookiekie me ke noi mua ole aku, ua ku ae la no a hele mamuli o kona manao,Jie mea pono, i ole ai oia e hele iho me ka ae ole ia aku, e noho mau oia ma ka aoao o ka anakala, me ke kuleana ole loa o ke kamailio a hele pu ana me Makene o laua wale rto. Ua hoakaka aku o Eseparana i ke kupono o ia hele pu ana 'ona me Makene oiai o Makene e hoi aku ana i Ladsna a ike aku ia Gasepa, ke kaikunane, a e hoike aku iaia i ke ano o ' kona noho ana, a ua manao no hoi oia aole e lilo ana ia hele 1 ame ia kamailio pu ana ana me Makene i kumu e hewa ai, no ka mea, aohe mau hewa i hanaia. | Mamuli o keia i pikanana loa mai ai o Mrs, Moateleka a j hoahewa mai la iaia no ke k&mailio i na olelo kupono ole, a hoahewa pu mai la no hoi iaia no kona hana i na ano hana i maa i na Palani, a no ka piha loa i ka inaina ua aeane e pau kona noonoo maikai, a hoike okoa mai la no i ka mea iloko 0 kona noonoo koho wale e hooipoipo ana o Eseparana me Makene. Aohe wahi hewa iki o Eseparana elike me ka Mrs. Moateleka mea o ka noonōo koho hewa ana, a no kekahi manawa no ka nui loa o kona kahaha, no ka mea ike iho la no oia iaia iho aohe pololei o kana koho wale ana he māu kamailio hooipoipo kana me Makene, ua hoOle aku la oia i ka oiaio o ia mau olelo hailuku wale a ka hoahanau. He mea oiaio, he kaikamahine o Eseparana i maa ole i ka huikau me na anaina, a he liilii loa kapa mau mea i ike e pili āna i na hana hoolaulea a na Palani ame ka na Pelekane, a ua loaa no ka noonoo maikai i kona makuakane he oi aku ka maikai o kona a'oia ma ka noho maemae ana ma ka home me ke a'oia i na ano maikai apau e HIo ai oia i lede oiaio, mamua o kona huikau ana aku ma na anaina hoohauoli, kahi e loaa aku ai ka ike iaia no na hana hewa. Oiai oia i hooki iho ai i kana kamailio ana ua hoomaka mai la o Konelia e nuku me kekahi mau olelo hoopahenehene i ka i ana mai: "Mai noonoo oe no ia mea, e Mrs. Moateleka; ua ike no oe 1 ka olelo noeau kahiko, 4 He ike na wahine Palani i ka hana upena, aohe nae i ka hana i na halemanu/ Ua hiki ole hou iho la ia Eseparana ke hoomanawanui a me kona mau maka e hulili ana, huli aku la e nana i na hoahanau ona a i aku la me ke koa a wiwo ole iho: "Ua hiki ia olua ke kamailio ae i na kee o na wahine Palani elike ka nui me ko olua makemake, aka nae, e hoike aku au ia olua o ia ano olelo a olua la ea i kamailio mai la aole loa e hoopuka iki ia aku ana mai ka lehelehe aku o ka mea a olua i hoowahawaha ai, na ka poe hupo wale no ke kupono o ia mau olelo e kamailio, ka poe i a'o ole ia i na rula o !<;e kamailio ana. "Eia hou, o ia mau olelo a olua 5 kamailio mai la he hoopunipuni, aohe oiaio, a he ano loi hoi ma ka hoomaopopo aku, 0 ia ano manao Ia aole loa e komo mai ana iloko o ko'u poo, ina no aole oe i hoakaka mai la, aole, aole, loa. O na noonoo maikai e waiwai ai ka malama ana ka mea kupono e hoopaa ia iloko o ke poo, aole na olel owaiwai ole. No keia mau olelo aku Ia a Eseparaija qa piha loa o I^onelia 1 ka ukiuki makehewa, nana no i hoopuka mai i kana mau olelo i noonoo ole ia a hoomaka kona kukahalake, me ka olelo ana ae i ka hoopau wale ia o ka manawa ma ke ana ma ka mea waiwai ole a ulu ana ka hoopaapaa. No Eseparana ia manawa ua maalili kona inaiiia a ua huli aku kona alo i kahi e me ka hoolohe ole mai i ua olelo Konelia o ke kamailio ana aku, no ka mea aole ona makemake e noonoo mau' oia e lilo ai i mea nona e kaumaha ai no na olelo hoahewa i kamailioia mai iaia. Ia Konelia e hoomau mai arta i kana kamaiUo ana, ia wa i hoike mai ai ko Mr. Makene hoea ana mai. Ua komo iho la ka hilahila iloko o Eseparana ia manawa, me ka ehaeha o kona noonoo, he makemake loa oia ia manawa ina o Ga* sepa pu kekahi aka, oiai e hoi aku ana o Makene a hui aku me ia a hoike aku i na mea e pili ana nona i ke kaikunane, aneane e hiki ole iaia ke hoomalu iaia iho no kona makemake loa e kamailio pu me Makene. I ka hala ana aku a Makene ua hoomau mai la no o Kone? lia i kana mau olelo e hoahewa ana ia Esepar*na, no ka mahaoi ame ka hana o Eseparana mamuli o kona makemake iho me ka hoike mua ole aku i kana njca e hana aku ana, a he nui wale aku ole ai ia Eseparana ke hoomanawanui iho a ua hoomahuahuaia aku hoi kona uwe ana. No ko Mrs. Moateleka piha loa i ka inaina ua pouli loa kona noonoo e hiki ole ai iaia ke ike iJio i ka hewa o kana mea i hana ai, a eia iho a mahope kona ike ana a hoao mai la e ka* mailio ma ke ano e ikeia aku ai aohe inaina iloko me kona hoao ana mahope iho e hoonana mai ma ke ano he mihi imua o Eseparana, aohe nae he hiki iaia ke hoihoi hou aku i kana mau hoahewa i hailuku mai ai ia Eseparana mamua iho. O keia mokuahana mawaena o na hoahanau ua lilo i mea nana e hookaawale i ka launa aloha ana, a o ka hopena hoi o ia hana ua kau iho ke koikoi maluna o ko Ēseparana noonoo e lilo ai i mea hoopoino i kona ola. Mai kela manawa mai ua like o Eseparana ma kana noonoo iho, me kekahi paahao, aole oia e aeia e hele a e hana aku ma kekahi mea me kona ae ole ia mai, i kona minawa e hana ai i kekahi mea, e pono oia e hoike -mua ia Konelia a i ole ia Mrs. Moateleka, a ina makemake oia e hele holoholo ma kekahi wahi, e loaa mua mai ka aeia no ia hele aku ona e pono ai, me ka maopopo nae o ia wahi ana e hele aku ai. Ma keia manawa i ike ai oia me ka maopopo loa he he\va |ka kelā, i ka noonoo o kona mau hoahanau, ina no kona hele a hana paha, aohe ano nona iho, o ka helehelena o ka

mea i na manaolana kona ia manawa, a ua loaa mau keia ano maikai ole 1 kona noonoo mamuli o ko Mrs. Moateleka imi māu i kekahi mea nona e hewa ai. Ua ulu mau ae ka manao hoowahawaha a konakona iloko ona i kona mau hoahanau no kona lilo i mea nuku a hoahewa mau ia no na hewa liilii loa ano ole ana e hana ai, a ua ulu pu a nui ka makemake iloko ona e liookaawale iaia ma kekahi wahi mamao, i kaawale loa mai kona mau hoahanau lokoino mai. (Aole i pau.)