Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXVI, Number 41, 27 October 1927 — He Moolelo No Ka Lanakila ma o ke Kali Ana [ARTICLE]

He Moolelo No Ka Lanakila ma o ke Kali Ana

MOKUNA XV. I ki manawa ana f ike iho ai o ka manao aloha iloko o kona aoonoo no kela ame keia hoahanau ona ua aneane loa e majnao mai iaia akv, kela aloha ana i ike iho ai iloko ona oia kona kiai ame kona ikaika iloko o kona mau la o ke ola ana r;amaa aku; ua aneane e mae loa a o na manao lokoino ke ulu tr.au ae ana, na manao alunu a nona wale iho no na pono aole ro hai, ulu pu mai la me na manao haakei, o na manao koa t hoomanawanui ua loli loa, ahe mau ano wale no o ka hooa hoopunipuni iloko ona kana e hoike aku ana i kona mau hoahanau. }lookahi wale no mea hoopakele mai iaia mai ka poino mai, ch r.a leka a ke kaikunane o ka loaa ana mai iaia i piha me na -rarao aloha ame ka hilinai piha mai maluna ona e kiai a e m-Kaala loa ana oia iaia iho, aka nae o kana mau haina i mak?make ai i ke kaikunane e pane mai aohe i hoakakaia mau raloko o ka leka, a ua lilo ia i mea kaumaha a hoohoka iaia. v c keia mau manao maikai nae i loaa mai kq, kaikunane snai maloko o kana leka iaia, aole no ia i lilo i mea e hoomama'a ae ai kona kaumaha, no ka mea, e ulu mau ae ana na hoomanao ana iloko ona; i ka wa o kona papa e ola ana, ua Uniwale, ua lilo oia i mea nuku mau ia mai e na hoahanau P'liwale, ua jlijljo oia i mea nuku mau ia mai e na hoahanau cr.ā. Xo keia pilikia 1 loaa mau iaia, ua emi mau mai ka hoihoi, t!r.e ka ikaika o kona kino i like ole me ko na manawa maia; i nei manawa nae ua like oia me kekahi kaikamahine mua aku, aka hookahi mea nui loa iloko o kona noonoo oia no aloha i ke kaikunane, a e ulu mau ana ka makemake ilo.ko e hoi hou a noho me ia me ko laua kulana ilihune loa ia manawa, a malia, o hoea mai he au e loaa ai na pomaikai, e kaawale aku no ia o na mea hoopilihua noonoo apau. MOKUNA XVI. !a Eseparana e alo ana i keia mau haawina. inea a hookauinaha noonoo a pau ana i ike iho la maloko o ka home Rikekeka. aia hoi o Gasepa ke ola mai la maloko o ke kukalakauhale nui o Ladana me na hoao lehulehu, aole nae ma ke ano i like ne ka Eseparana e ike nei nona iho, aka, ma kekahi ano okoa te. L"a hoololiia laua ma ke ano kupanaha loa, no Eseparana Iho, i ka nana aku, ua nui ka pilikia i loaa iaia, no Gasepa hoi 1 o kona pilikia o ia no ka loaa ole o kana hana kupono; o ke- , 4kahi piiikia nui ona oia kona ake a ka hana nui o ke dala, lie r ; aTiao alunu a puniwaiwai, he ake oia e nui koke mai ke dala * a i ole ka waiwai i ka manawa pokole. O kekahi pilikia nui jio keia o kanaka o ke ake e nui koke ka pomaikai i ka manahookahi, aole ka hoomanawanui a me na hunahuna liilii I ai ahiki i ka nui ana. T *a hoao ikaika loa ia kona manao ahonui mamuli o ke kalali ana no ka manawa loihi no ka loaa mai o ka hana i hoikeia mai ai iaia, aohe nae he loaa iki mi, ua lilo ia manawa i ka'iia me ka hua ole i manawa poho wale no, i kela ame keia p :!e e ulu mau aku ana hoi kana mau wahi kenikeni i loaa inai ahiki i kona ike ana iho e hahaiia mai ana oia e ka Olohe I kekahi la, he mea weliweli hoi ke kiei ana mai o ka iliohae na kona mau ipuka. / Ua emi pu mai ka ikaika o ke kino, kela manao hoomana*var.ai iloko ona ua emi loa mai, a ua lanakila mai ka uluhua, ka hoihoi ole ame ka manao e aho ka make ana mamua o ke c's ana. Aohe mana hoomalu iaia iho ia manawa. Mamuli o keia manao uluhua a hoihoi ole ua emi mai ka t ha maikai a ohaha o kona mau papalina, hohoma ke nana ak j. elike no hoi me ka lolf o ko Eseparana helehelena, a no ka mea, o kona ilihune ia manawa ua hiki ole ke hoohalikeia Tr.t ko Eseparana he ai mau oia, a no Gasepa nei e pololi mau i' » kona opu me ka nele loa 1 na meaai e ola ai. -- ke kumu koikoi loa o kona pilikia mamuli no ia o ke kuV.a'ana o ke aupuni q Palani amef ka holopono ole o ka hana a ka hui i hoomoeia aku ai na dala a ka makuakane, kahi ana e ki'.ikai aku ana i kona pono maluna o na dala puka ame na da:a niahele. a ua hoomahuahua hou ia iho hoi mamuli o ko - fc 5": arana hoihoi ole i ka noho ana ma Rikekeka, a me ka loaa c> o kekahi dala iaia e hiki ai ke kokua aku iaia, o keia haa*:na hookaumaha hope ka mea oi aku o ka hookaumaha i r ; oonoo. -Va e noho hana ole ana, a e kakali ana hoi no ka loaa mai <*< ' nana i oleloia mai ai aole oia i hoopau i kona manaolana ka loaa mai o ka hana elike me ia 0 ka hoikeia ana mai iaia, 1 ka manawa kupono, a iloko o ia manawa hookahi ana hana * '*a hooikaika ma ka huli ana i kana mau haawina i mea e -:as nui ai iaia ka ike hohomi ma ka olelo Enelani, no ka mea, 1?* ia makaukau ona ma ia olelo e loaa ai iaia ka hana maaa e lilo pu ai kona ola i mea waiwai. -•'a kekahi ahiahi loa o ka auwina la iloko o ka mahina o Oka'oha, he hana kana o ka hooikaika ana ma kekahi hana moolelo a komo ana no ka hakuwahine o ka hale, me elehelena hoihoi, a 1 mai la, be malihini aia mawaho i e ike iaia, me ka haawi pu ana mai i kekahi apar: ;*pa hoolauna. - - kau ana iho no o ka ike a kona mau maka maluna o ia a ' = pepa, ike koke iho la no oia o Mr. Makene ia malihini ' -" me ka Eseparana o ka hoike mua ana mai iaia maloko r : v-.a leka e hiki mai ana o Makene e ike iaia i kekahi la. koke iho la oia i kana hana a hele aku la me ka * 1 vī no ka hui a haawi ana aku i kona aloha i ka malihini, -a hauoli nui iloko o kona naau, a no ka mea, elike «ie ko * arana mekemake loa e loaa kekahi hoa nona e kamailio I - ■: pela no me ia, no ka mea ua ike iho oia i kona mehameha, :r i -ae, he wahine oluolu loa kona hakuljale wahine a he alio mau mai no hoi iaia i ko laua yra e hui ai, koe nae, ' " pu ana. laua manawa i hui ae at ua piha o Gasepa i ka hauoli, r -a mea he keonimana oiaio p Makene niailoko awaho, a

he hoakamailio hoi e hauoli ai, no ka mea, he kanaka piha kamailio a nioolelo o Makene, aole oia i like me kekahi poe Pelekane e ae ke ano hookae -a hoihoi ole mai i ke kamailio nui, aka, ua lioike mai o Makene i kona ano hoaloha oiaio. me ke aloha puniehana, a mamua o ka hala ana o kekahi manawa loihi, ua kamailio laua ma ke ano me he mea la ua kamaaina wale kekahi i kekahi no kekahi manawa loihi mamua aku. He like ole ko laua mau helehelena mai ko kekahi ae. No Makene, he kanaka maikai oia o ka helehelena, he piha pono kona mau papalina, ka hiohiona o ke ola kino maikai, he lamalama kona mau maka a he oluolu kona helehelena a he ikaika ke kino. No Gasepa de Mabilona hoi, hohoma kona mau papalina, he kaumaha kona helehelena i ka nana aku, he ano nawaliwali kona kino, a oiai he hoihoi no kana kamailio ana ame kona helehelena, eia nae,.he ano hoihoi hoomalae, no ka mea, ma ka mea oi'#io, aohe maikai o kona noonoo ame kona ola kino, ame ke ano o kona ola apa, elike me ia i ikeia ae nei noha mamua. No ka manawa loihi ko laua u noke ana i ke kamailio no ka mea e pili ana i ke kaua loihi mawaena o na' Palani me na Perusia, a iloko o ia manawa i hoakaka mai ai o Gasepa he koa oia noloko o ka pualikoa kiai lahui o Palani a iloko o ke kaua mamua o ko Makene haawi ana mai i ka leka a Eseparana, ia wa i loli ae ai ka laua mau mea o ke kamailio ana 110 ka home Rikekeka ame Eseparana, a pela hoi me ke ano o kona ola ana maloko o ia home a iwaena hoi o ka ohana Kolisona. "Maloko o ka leka a kuu kaikuahine o ka loaa ana mai e hoakaka ana oia i kona hoihoi ole i ka noho ma kela wahi, a hookahi ana mea o ke kalele nui ana i kona manao mahalo oia ka halepule. Lohe mai au o na kulanakauhale ka e ku ana o na halepule» ka oi aku o ke kaulana maloko o Enelani, pela anei? I "He Avahi kaona uuku no kela, he kahiko loa nae kona mau hale ke nana aku, a me he mea la he ano ololi mai, a ke kanajlua nei au i ka olelo ae he oi ae kona meha pu o ka noho ana aohe mau halehana e loheia aku aji ka nakeke elike m6 f na kulanakauhale e ae» eia nae, lie maluhia wale no mai o a o, 0 ia paha ka Eseparana o ke kakau ana mai la ia oe he wahi hoihoi ole ia kela e noho ai, aohe mau mea hoohauoli ae i ka noonoo, me he mea la lie poe make wale 110 koloko o kela kulanakauhale." % "Aole keia o ka makamua loa o ko'u noho ana ma kela wahi, a ke hooia aku nei au imua ou aia no he poe maikai a piha hauoli ma kela wahi, ina e hiki ana ia oe ke hui a launa pu aku me lakou. Aia no he mau hana kolohe a he poe kolohe lehulehu maloko o ia kaona, a he mea pono 110 i kekahi e hoomamao mai ia oe mai, a i ole pela e komo,pu aku ana ia iloko o ka puulu o ia poe a hookahii ka huikau pu ana." "Ua hiki no palia ia oe ke noho malaila, no ka mea he kuleana kou, aka* 110 ka poe i maa i ka noho ma na wahi laukanaka a ma na wahi e hoohauoli mau ia ai ka noonoo e hoowahawaha ana; no ke Dean I\olisona aole paha i like kona manao me kou." "O, nui ka mea oiaio e hoike aku ia oe o ia ano poe aohe o lakou noonoo nui no na mea e hoohauoli ai i ko lakou noonoo, aia ko lakou noonoo nui ma ke kilo ana i na hokulele o ka lani, a manao au o ia ke kumu o ko kaikuahine i hoihoi ole ai i ka noho ma kela walii a olelo iho la i kona molowa a hoihoi ole 1 ka noho ma Rikekeka; o ka aoao hookaumaha wale no nae i kona noonoo kana i ike, koe aku na mea hoohauoli mai i kona noonoo. Ūa lohe au i ke kaena a Mrs. Moateleka o ko lakou ohana wale no ka hui pu me na ohana 6 na bihopa ame ka aha o na lunakahiko." "Ae, ua hoike mai o Eseparana ia'u no ia mea maloko o kana leka, na paina no lioi i haawiia 110 na ohana 0 na bihopa, a ke noonoo iho' he poe haiki maoli kela o ka noonoo, aohe palia o lakou noonoo he mau mea oi aku kekalli mamua o na mea apau a lakou i ike ai." "Ua ikemaka no anei oe i ke Dean Kolisona?' f 1 ninau mai ai o Makene, me kona kanalua loa no nae. "Aohe au i ike iaiJ no ka mea mamua aole ona noho hoaloha me ko'u mau makua, a i nei manawa nae, he kanaka maikai loa oia 110 ka mea, ke kokua mai nei oia ia maifa, o ia hoi nana e malama a e hoolako mai la ia Eseparana me na mea apau nona e pono ai oiai oia e noho pu ana me ia. "E hiki ana no nae ia oe ke ike iho me ka maopopo oia ola ana me ke kauka'i aku i na pono o ke ola ana ia hai aole he maikai malalo o na ano pilikia a ilihune o ka noho ana. iMa ko'u manao t aole no e nele aku la ko Eseparana ehaeha. Pehea kona nanaina i kau ike aku, he helehelena haupli anei kona?" ' He ninau kupono ole keia i ko Makene manao. No ka minuke paha kona hamau ana alaila i mai la: "Ma ko'u ike aku aohe ona hauoli; ma ko'u hoomaopopo aku ua hooikaika oia i kela ame keia manawa e hana elike me ka maikai loa e hiki ana iaia, i mea e ikeia mai ai he hoolohe; o kana o ka olelo kaulana o ka hoike ana mai ia'u o ka 'Hoomanawanui' ka makia o kona ola ana." "O, aloha ino ka oia!" i pane mai ai o Gasepa* me ke kani ana iho o kon ako uhu, e i kona kaumaha. He minuke ka noho hamau ana o laua mahope.iho, a iloko 0 ia manawa ke haka pono loa la o 'Makene i ka helehelena o kona hoa, a ke ike pu mai la hoi i ke kaumaha o ka helehelena o ke kanaka opio, a komo iho Ia ke aloha iloko ona ia minuke, no ka mea, ua ike iho la oia ia wa ua piha ke kanaka opio i ke aloha i kona kaikuahine. Alaila, ninau aku la oia i kekahi ninau i aneane no elike ka paakiki o ka haina me ko ka ninau mua* i ka i ana aku: "No kela mau pilikoko ou, pehea, he .oluolii 110 anei lakou ia olua? Mai huna aku oe i kou manao oiaio me ka hoike ole mai ia'u, fio ka mea, he makemake au e lohe aku i maopopo ia mea ia'u." "No ke Deaii Kolisona, he kanaka puuwai hamama oia, he aloha, a he lokomaikai hoi, he like ole kona manao ame kana mau hana ma kekahi niau mea lehulehu me ko na kaikamahine ana» aia no ke koikoi o kona noonoo maluna o kana hana kilo lani." 1 "A pehea, he makemake no nap.-paha oia ia Eseparana?" jwahi a Gasepa. "He ninau ia au e hiki ole ai ia'u ke pane aku i kekahi ha-ina*-kupono, no keia kumu, aohe au i ike aku ialoko ona, aka nae, ma ka mea a'u i hoomaopopo aku, elike me kahi ike poliuliu loa he makemake 110 oia, no ka mea, aohe ana mea e ae e hana mai ai no Eseparana o kona hoike wale mai no ia mea» ina aole ona makemake, aohe paha oia e ae ana e noho aku o Eseparana imua o kona alo, a i lala hoi no kona ohana. Hookahi a'u manawa i ike ai e hele holoholo pu ana oia me Eseparana, elike me ka'u e hoomanao nei, ma kekahi la, he hioi hiona ia a kaua e ike iho ai 110 kona makemake ia Eseparana."

Hauoli iho la ko Gasepa noonoo ia manawa no kona lohe ana mai la i keia mau hoakaka a'Makene, a ua loaa iho la hoi ka maha iaia« alaila nihau mai la no kekahi mau lala e ae o-kela ohana, pehea la ko lakou manao no Hseparana. No ia ninau au aole hiki ia'u ke hoike aku i ka mea oiaio» a no ka mea i ka'u nana aku ia Mrs. Moateleka, me he mea Ia aohe ona hoihoi i ka hoi ana aku o Eseparana e noho pu me lakou. He oiaio, he lede lokomaikai oia, ma ka nana aku nae a kaua iaia mawaho, aka maloko ona he wahine pikanana mau oia, he wahine kona painuu a hoomaopopo mau, o kona aloha ame kona pulama ana aia wale no maluha ona, a me he mea la he mea e loa o Eseparana iaia. "No kekalii mau hoahanau e ae ona aohe nui o ka ike i loaa ia u no lakou; o Konelia, oia ka wahine naauao» a maluna ona ka hilinai a ko lakou makuakane, a oia no hoi kana mea punahele loa, a no ka muli loa, o Beta ka inoa, he kaikamahine noho malie loa oia, he like ole loa kona ano ame kana hana me ka kona kaikuaana, aohē no ona kamailio nui wale māi, iloko wale no o ka rumi hoahu buke ka hapanui o kona manawa e hoohalaia ai ma ka heluhelu ana." Me ka mumule o Gasepa i noho iho ai me ka nalu nui iloko ona no keia moolelo ana o ka lohe ana aku la e pili ana i ka ohana ma ka hale Rikekeka» a no ko Makene manao o niele hou mai o Gasepa iaia a oi aku kana mau mea e hoakaka aku ai mamua o ka Eseparana mau mea i makemake ai ana e hoike mai ai i ke kaikunane, ku koke ae la oia, aohe nae oia i hele koke aku ahiki i ka pau ana o kana hoakaka no kona wahi e noho ana ma ka Hokele St. John Wood, a kono pu mai la iaia e hele aku e ike iaia maloko o ia hale. Ma kekahi pule ae loaa hou mai la he leka ia Gasepa mai ke kaikuahine mai, aole nae he mau hoakaka maloko o ia leka e haawi mai ana i ka hauoli i kona noonoo, a oiai aohe hoakaka maloko o ka leka e hoike mai ana no ke kuhalahala a maikai ole paha o ko Eseparana noho ana ma ka Rikekeka eia nae, he hiki no iaia ke ike iho oia maoli no ka mea oiaio, hookahi wale no hopunaolelo iloko. 6 ia leka ana i makemake ai e noonoo nui oia keia malalo nei: "E noonoo mau ana au no kou noho mehameha- a ke hauoli nei nae au i ko Mr. Makene kipa ana aku la e ike ia oe. He piha oliiolu loa oia ia'u i kona manawa i hiki mai ai ianei. Ua like o Rikekeka nei me kekahi wai opilopilo i ku no ka manawa loihi, a ua like hoi me ka punawai i hoopihaia ai i ka opala ame ka pohaku maloko o kela wahi kahiko o kakou ma Mahilona, i ka wa e paa ai ka wai a paakiki iloko o ka hooilo, a he like loa hoi me ka pua lilia i palapu a puka ke nana aku." Hakalia no a pau ka Gasepa nana ana i ka leka oplopi iho la oia me ka hoihoi ole a hookomo iho la i ka pakeke o kona kuka, no ka mea, ike koke iho la no oia i ka manao he hoowahawaha loa o Eseparana i na hoahanau ona, me kona makemake ole iho la e lilo na olelo hoinoino a ke kaikuahine maloko o kana leka i mea hoinoino pu i kona noonoo, o kona oili aku la no ia hele no ka hokele a Makene i kuhikuhi inai ai ilaila oia e loaa aku ai. I ka loaa ana o ka hale, hookipaia aku la oia iloko o kekahi rumi e kekahi keiki hana oloko o ke keena penakii o Makene a loaa aku la no hoi o Makene iaia olaila e hoopapau ana ma kana hana he penakii» i koke kekahi mau kii a kekahi kanaka Sekotia o ka hoolale ana mai iaia, e liana koke oia ahiki i ka pau ana. "O oe inai la ka ia, e Mr. Mahilona opio," i mahamaha mai ai ka IMakene leo kono? "E oluolu e noho iho ma kela noho," 'wahi hou ana. "Ae, owau mai la keia, a ke hopohopo nei nae au no ko'u hoea ana mai la i kou manawa e paa loa ana i kau hana, e lilo ai ko'u hoea ana mai la i mea hoouluhua aku paha ia oe, no ka mea pela ke ano o kekahi poe, i ko lakou manawa e ma- | kemake ai e pau koke kekahi hana hikiwawe loa i hoolaleia mai, e uluhua ana lakou i ka hoea mai o kekahi mea hoopau manawa wale ia lakou ma ke kole ana.' "E huikala mai oe ia'u, e Mr. Makene, no keia hoea ana mai la a'u i kou wa pilikia loa i ka hana," i pane aku ai o Gasepa. . "O mai hookaumaha i kou noonoo no ko'u paa loa i ka liana, he nui a lawa loa no ko'u manawa e hoopau koke ia ae ai no keia hana i ka wa pono, no hoi; heaha ka hua i ka umauma?" Ilaalele koke iho la o Mr. Makene i kana palaki ame kana papa, kahi ana e omilo ai i ka hulu pena i mioimo ke pena akū a hele koke mai la e lululima me Gasepa a i mai la: "Ke hauoli nui nei au no kou hoea ana mai la! Aohe o'u paa loa i ka hane' o keia wahi hana au e ike mai la la ea, h'e liilii loa, a e patt koke ae ana no maloko o ka manawa pokole hookahi a'u mea haohao o ka hoike mua ole ana mai nei o kahi keiki i kou inoa, no kona makau paha i kou inoa Palani, a i ole e moeuhane ana paha au la nō ka wailele o Sekotia a'u e pena ana." "Pela ka mea maopopo loa i ka noonoo iho," i pane aku ai 0 Gasepa me ka minoaka ana iho, "No ka mea ina kela keiki i h6ike mai'nei ia oe i ko'u inoa e hookahahaia iho ana no kou noonoo ke lohe aku i kana inoa e hoike mai ai ia oe o Dull Muddle On" ma kahi o De Mahilona. Nee ae la o Makene i ka akaaka a i mai la: "Ua naauao maoli ka kela keiki no kona hoike mua ole ana mai nei i .kou inoa, ina la paha ua lilo oe i mea pahaohao loa na'u. He wahi keiki kolohe no kela i kekahi manawa, i malama wale no au iaia maanei no ko'u Aiakemake i kona eleu* ka maikai no hoi o kona helehelena, me he mau maka la no kekahi anela kona. "Ē nana aku paha oe i kona kii la e kau mai la ma ka paia* aohe i pau pono loa ka'u hana no ia kii; e ike aku oe he mau eheu kona mahope o kona kua, elike me ko kekahi anela e paa ana i kekahi o-le, a mahope aku ona ke ao kaalelewa a me he mea la aia oia i ka lewa kahi i lele mai ai. No keia makahiki ae he mea hauoli no'u ka ike ana aku iaia oia hoi i kona kii maloko o ke kula nui Helu 131, ma ka inoa 'Mastcr Jolin Jones!'" ake hoike aku nei au ia oe i nei manawa e hooko aku ana au ia mea." Ko Gasepa manawa hoi keia o kq. akaaka. Aia kekahi mea ano hou loa ana i lohe iho la ma keia i huki nui ia aku ai kona noonoo a poina ae la oia i kona mau pilikla ponoi, a noho aku la hoolohe i ka Makene iioke mai i ke kamailio me kona piha hauoli loa mahope o kona hana ana ia la ahiki iia manawa. 1 Ia Gasepa i liuli ae ai kana nana ana ma o a maanei oia rumi, mamuli o ka maemae o kana jnau mea a pau e ike aku ana ke hookani wale la no oloko pna no ka maiau maoli o ka hanaia ana o na mea apau He rumi hookipa ia ma ke ano o kana ike iho, eia nae, ma kekahi olelo ana ae he hapa o rumi he walii hoonanea, a he hapa he wahi hana no Mr. Makene, no ka mea, e kuku mai ana kana mau mea hana apau ma.kekahi aoao,- I i XAole i pau.), i