Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXVI, Number 51, 17 November 1927 — HOONANEA NO KA MANAWA. [ARTICLE]

HOONANEA NO KA MANAWA.

He Moolelo no Aukelenulaiku. (Kakauia e J. K. Mokumaia) (Hoomauia mai) "E minamina ana maua ia oe." A lohe o Aukelenuiaiku, ninau aku la oia: "I keaha hoi?" "I ka make i ka moo ia Kamooinanea." Ia aku o Aukelenuiaiku: "Ahea puka mai ka moo?" I mai ua mau kanaka nei: "Aia a pii mai ke kai, a emi aku, pii hou mai a emi aku, alaila, hoea hou mai ke kai, alaila pii pu mai me ka moo o ka make ka hoi ia o kakou." A pau ka olelo ana a laua ia Aukelenuiaiku mahope olaila pii mai la ua moo nei o Kamooinanea, a kahea mai la: "E Aukelenuiaiku e, ho mai oe i kekahi kanaka i meaai na'u!" I aku o Aukelenuiaiuku: "Haawi aku auanei au ia oe, i aha hoi ko'u hoanoho o keia wahi mehameha?" Alaila, nalowale aku la ua moo nei mai ko lakou mau maka aku. Ma ko lakou ike ana aku i ka helehelena o ka moo, he mea e ka weliweli ame ka maka'u launa ole, a he mea kaumaha loa ia i ka manao o ua mau kanaka nei. A nalo ka moo mai ko lakou maka aku, i mai la ua mau kanaka nei ia Aukelenuiaiku: "Kupanaha eia ka ua loaa kou inoa i ka moo; akahi wale no hana ana i pakele ai; ina e hoea mai ua moo nei, o ka manawa ia e pau ai i ka aiia, aka ano ke ike nei maua ua pakele i keia wa, a ina e nalowale loa, pakele maua i ka make." Ia lakou e kamailio ana, hoea hou mai la ua moo nei, a kahea mai ia: "E, Aukelenuiaiku e, e haawi mai oe i kekahi kanaka na'u." Hoole aku o Aukelenuiaiku: "Aole e loaa aku ia oe ke kanaka." A lohe ua moo nei i keia olelo a Aukelenuiaiku, i mai la ia: "E haawi mai oe ia'u i hookahi kanaka i aha kau uku o ka hiki ana mai ianei, no ka mea ua haawiia mai oe he kanaka make e ai aku ia oe." Ma keia olelo a ua moo la, ua ae aku o Aukelenuiaiku, a ua manao iho la oia e hooko i ka olelo a kona kupunawahine moo, a Kamooinanea. Ia wa, haawi aku la o Aukelenuiaiku i hookahi kanaka i ua moo nei. I ka manawa i loaa ai iaia, o ia kona manawa i ikeia ai, ua nalo koke iloko o ka opu, a pau ia kanaka, nonoi hou mai la ua moo nei ia Aukelenuiaiku i ka lua o ke kanaka. Haawi aku la no o Aukelenuiaiku ia kanaka apau no iaia i ka aiia; a pau na kanaka elua koe iho la o Aukelenuiaiku, ia wa hoi mai la ua moo nei a noho iluna, olelo mai la ua moo net ia Aukelenuiaiku: "E kii oe i elua lau ape," a loaa na lau ape ia Aukelenuiaiku lawe aku la oia imua o ua moo nei, a luai iho la ua moo nei iluna o na lau ape elua, a piha ae la, i aku la ia ia Aukelenuiaiku: "E ka moopuna e nana oe!" nana iho la o Aukelenuiaiku alaila i mai la ua moo nei: "He mau aina keia e ku nei iloko o ka lau ape he aina nui, he aina uuku, he aina mahana, he aina wela, he aina anu. O keia mau aina nae elua o Holaniku, o Holanimoe, he mau aina maikai loa keia, he nui na pono o ke kanaka e noho ai, he ai, he i'a he ko, he aina maikai loa keia uala, he awa, he ulu ame na meaai kupono apau loa. Mai keia wahi a'u e olelo nei ia oe malaila oe e hele ai." A pau nei mau olelo a ua moo la ia Aukelenuiaiku, i aku la ia: "E moe ilalo. "Moe iho la o Aukelenuiaiku ilalo, papa aku la ua moo nei ma ka puhaka o ka moopuna: "E kuu moopuna ou mau kaikuaana e pau ana lakou i ka make ia oe, a e lilo ana oe i alii maluna o lakou, no ka mea ua hana ino lakou ia oe." Iloko o keia manawa e hana nei ke kupunawahine moo o Aukelenuiaiku i ka hooili ana i kona mana piha maluna o Aukelenuiaiku, ua hoike mai na ouli kupanaha maluna o ka aina ua pii mai ke kai me ka weliweli aia hoi ka makani ke pa la me ka ikaika pouli ka la olapa mai ka uwila me ke ku maoli i ka weliweli, no ka mea ua manao maolio no na kaikuaana o Aukelenuiaiku, ua make ko lakou pokii nolaila mai keia mau hiohiona, a ua manao pu no hoi lakou o keia mau hoike ana, o ia no ka noa ana o ke kapu i hookauia aku maluna o Aukelenuiaiku ko lakou pokii, ua hoopiha loa ia aku lakou me ka hauoli. Aia hoi kekahi elamakule e kalahea ana me kona leo no ka mea e hoea mai ana he alii nui e hiki mai ana, o keia mau mea e ikeia nei he hoike mua keia no koa hiki mai, ua hele aku keia olelo a lohe na kaikuaana o Aukelenuiaiku, ua nui ko lakou noonoo nui ana no keia mea a keia wahi kanaka e olelo nei, no ka mea aole i maopopo kahi i hoea mai ai kela wahi kanaka me kona aina i noho ai, nolaila ua kiiia aku la ua wahi kanaka nei, a laweia mai la imua o ua mau kaikuaana huhu nei o Aukelenuiaiku. I kona ku ana imua o lakou, ua ike mai la lakou i keia kanaka aole lakou i ike mua iaia, aka aia hoi ke kaikuaana aloha ia Aukelenuiaiku ua ike mai la oia o ke kanaka no keia a lakou i kiola ai, alaila haupu ae la oia ua ola no ko lakou pokii; a ku ua wahi kanaka nei imua o ke kaikuaana huhu o Aukelenuiaiku.

"Pehea he pololei no keia olelo au e kukala nei, e hoea mai ana he alii nui mai ke kai mai?" Ae aku ua wahi kanaka nei me kona olelo ana aku; "ola na makaainana, ola ka aina, ulu na meaulu, a o kona kulana he kilakila ka nani o na nani, ua piha oia i ka mana, i kona hoea ana mai, maluna oia o ke anuenue e iho mai ai, pilipu ka hanu o na kanaka i kona nani nui; he oluolu he maikai oia, o kona kapu ua oi ae ia aole oia e nalowale e ku'i ana ka hekili no elima manawa, a e olapa ana ka uwila no elima manawa, pouli ka la, he hoike ana mai ia, ua pa kona kapuaiwawae i na palena o Kuaihelani nei." I ka lohe ana o ua mau keiki nei, ua lilo loa ia i mea no lakou e noonoo ai, o ka oi loa aku, oia no ke kaikuaana huhu o Aukelenuiaiku, ua

hele oia a kunahihi loa no kona lohe pono ana mai i ka olelo a kahi kanaka, ua haupu ae oia o kona pokii no kela iloko o keia mau hiohiona e ikeia nei. Ala pu no hoi ka makuakane o Aukelenuiaiku ke kumakena la no ke aloha no ke keiki no Aukelanuiaiku, no ka mea ua hoikeia aku iaia ua kiolaia o Aukelenuiaiku iloko o ka lua o ka Mooinanea; ua manao maoli no oia, ua make ua keiki punahele nei ana; nolaila ua hookeai oia me kona kumakena pu ana kekahi, aka o ka makuahine o Aukelenuiaiku, aole oia i manao ua make ke keiki no ka mea, nana no oia mailoko aku ona oia kana i olelo aku ai i ke alii kane. "Mai hookaumaha oe, no ka mea o ka mea, mailoko aku o'u, aole oia e ai ana, no ka mea, ua pili au iaia. aka aole hoolohe aku o Iku, a i ka hoea ana mai o ka ino nui ame na mea i ikeia ae nei, ua make aku o Aukelenuiaiku. (Aole i pau.)