| | HE MOOLELO — No — KALOKE a i ole Ka Mea i Kapaia ka Moiwahine o na
Puuwai Kupaa. MOKUNA XXXIX. "Ua ku a mehameha maoli au, mai kela manawa au i haa-
lele mai ai ia'u," i hoomaka mai ai ka Madame Mokana e ka-
mailioia Kaloke, i ka wa i akakuu mai ai kona manao aloha no
keia ike hou ana i ke kaikamahine opio.
"Ua hele maoli au a piha i na manao kaumaha nou, aka
nae hookahi mea nana i hoomama mai i ko'u noonoo, o ia no
ka hoea mai o ka Haku Walaka e ike ia'u i kela ame keia ma-
nawa, a ua hoolana mai no hoi oia i ko'u manao, ma ka hoike
ana mai, ke pii ae nei ka maikai o Kalifoda, a ina aole oia e
hele mai e hui kino pu me a'u, e hoouna okoa mai ana oia
i kana hoike, no ke kulana oiaio o ka mea poino.
"E inu aku no i keia kiaha waina e kuu kaikamahine, alaila
noho iho kaua kamailio," wahi a ka Madame Mokana," me ka
lalau ana aku i ke kiaha waina, a haawi mai la ia Kaloke, aole
no hoi o Kaloke hoole aku, aka hopu aku la oia a inu ae la,
me ka manao hoomaikai iloko ona, no kela hana lokomaikai
ma ka aoao o ka Madame Mokana, ka mea ana i ike ole ai i
kekahi mea e hana mai ana iaia pela, maloko o ka home o ka
ohana Vini.
Ua hoohalaia he hapalua hora e Kaloke ma ka hoonanea
ana me ka Madame Mokana alaila noi aku la oia e hookuu
mai ka madame iaia e hoi a mahope o ka puili aloha hou ana
ae o na wahine elua, ua haalele aku la o Kaloke i kona kokoo-
lua, a huli hoi pololei mai la no kahi o kana kane e waiho ana;
me kona hooia ana aku nae imua o ka madame, e hoea mau
aku ana oia i kela ame keia la no ka ike ana iaia.
Ma kela huli hou ana aku a Kaloke no ka home o ka ohana
Vini, e hiamoe maikai mai ana no o Kalifoda, nolaila noho iho
la oia ma ka aoao o ka moe me ka peapeahi ana mai i ka mea
ma'i, elike no me kana hana mau ma na manawa apau ana e
noho ai kiai.
O ka mea oiaio nae, ua haawiia o Kalifoda i ka laau hoohia-
moe e ka mea malama ma'i, no ka hoauhee ana aku i kona
ano uluahewa, oiai i ka manawa i puoho ae ai o Kalifoda a ike
aole o Kaloke ma ka aoao kona moe. ua lilo ia i kumu hoopili-
kia aku iaia, ahiki i ka haawi okoa ana o ke kahuma'i i ka
laau hoohiamoe.
O ke kahu malama ma'i pu kekahi i hoi e hooluolu, no ka
hoo maha ana iaia iho mai na luhi mai o ke kiai ana i ka mea
ma'i, nolaila o Kaloke hookahi wale no kela e noho la me kana
kane, me ke kau pono ana hoi o kona mau maka maluna o
ka helehelena hohoma o Kalifoda, me ka nalu nui ana iloko ona
ina paha he manawa kekahi e piha pono hou ai na papalina o
kana kane, ke ola ae oia mai kela poino mai.
Iloko nae o kona nanea, ua hoopuiwa loa ia mai ke kaika-
mahine opio, iaia i ike aku ai i ka wehe malie ia ana mai o ka
puka, a i kona nana ana aku, aia hoi, e ku mai ana kekahi kai-
kamahine malihini, i like ka nui o kona kino me ko ia nei.
Nana mai la kela kaikamahine me na maka aloha maluna
ona, aole hoi elike me ke ano o Mrs. Vini, ka hookokoe o na
maka ke ike mai iaia, a koho wale iho la no oia, o Ane Vini
paha kela kaikamahine, ka mea ana i lohe nui ai, no kona olu-
olu me ke aloha i kona kaikunane.
Ua lohe mahu'i wale no o Kaloke, i na olelo e kamailioia
ana e ka ohana Vini ame na malihini e kipa ae ana ma kela
home, no ka holo makaikai ana o Ane Vini, me kona mau
hoaloha ma kekahi mau wahi, ma ka manawa o ka loaa ana
o ka ulia poino ia Kalifoda.
Aole no hoi i maopopo i ua o Kaloke ke kumu o ka huli hoi
koke ole ana mai o kela kaikamahine, eia ka auanei, aole i
loaa aku ka leka o ka hoounaia ana aku iaia, a hala okoa he
elua pule mahope mai, pela iho la i ulolohi ai kona hoea ana
mai i ka home o kona mau makua.
I ka manawa nae i loaa aku ai ka leka i kela kaikamahine,
a maopopo iaia ka nuhou kaumaha e pili ana i kona kaiku-
nane, aole ola i hoohakalia iho i ka huli hoi ana mai, a o kona
hoea ana mai no ia no kona home, he manawa pokole ma-
mua o ka huli hoi ana mai o Kaloke, mai kana huakai holo-
holo mai, no ka ike ana i ka Madame Mokana.
Iaia o ka hoea ana mai no ka home, ua hoike koke ia aku
la iaia, na mea e pili ana no Kaloke, o ia ka hoihoi ole o kona
mau makua, no ka noho mai o kela wahine opio maloko o ko
lakou home; no kela mau mea ana i lohe ai, ua holo koke kona
manao aloha no ka wahine opio a kona kaikunane, a no kei
ake wale no e ike ia Kaloke, pela oia i hele mai ai noloko o ka rumi e waiho ana o kona kaikunane.
I kinohi o ka ike ana mai o Kaloke i ke ku aku o ke kaika-
mahine opio, ua hopohopo loa oia, ua kulike no paha na ano
o keu kaikamahine, me ka poe apau maloko o kela home, aka
naa Iaia o ka ike ana mai i ka oluolu o kona helehelena, me
ke kaumaha pu hoi ma kona mau maka, ua hookahaha loa ia
aku kona manao, a iloko o ia manao kahaha, i po-ha aku ai
ka leo o ke kaikamahine malihini i ka i ana mai;
"E ae mai ana anei oe ia'u e komo aku iloko?" wahi ana me
ka leo liilii o ke kulana paa rula maoli, aole hoi elike me ke
ano o kona mau makua, ke ka'uka'ulua ole iho, a nonoi mai
paha i ka oluolu o kekahi mea, mamua o ke komo ana aku ilo-
ko o ka rumi.
Kunokunou aku la ke poo o Kaloke, e hoike aku ana i kona
ae, e komo mai ke kaikamahine malihini iloko o ka rumi, no-
laila k^o aku U ^ ma^^M^ mkW2 8 | ka moe o Kalifoda, a no ka manawa mua loa, akahi no oia
a ike i ka helehelena ame ke ano o ka poino i loaa i kona kai-
kunane.
Oiai ke kaikamahine opio e ku malie ana ma ke poo o ka
moe, ke hiolo makawalu la kona mau waimaka, no ka mea
hele mai la ke aloha o ke kaikunane a nui, e hiki ole ai iaia
ke uumi iho, a me he mea la nu kana ikemai, aia kona kai-
kunane ma ka'e o ka lua kupapau, i kokoke loa e hookuu ae
i kona aho hope loa.
No kekahi mau minuke kela ku malie ana o ke kaikamahine
opio, a iaia i holoi ae ai i kona mau waimaka, huli mai la
oia ma kahi a Kaloke e noho aku ana, me ka hookau ana mai
i kekahi lima maluna o ka poohiwi o Kaloke, a i mai la:
"E hiki ana anei ia oe ke waiho aku iaia no hookahi a elua
paha minuke, a e hoakaka iki mai oe ia'u i ke ano o ka loaa
ana o keia poino iaia? Aole paha e hiki ia kaua ke kamailio
maanei, o lilo auanei ko kaua walaau i mea hoopilikia aku
iaia, aka e hookaawale aku kaua ma kekahi wahi e lole ole
mai ai oia i ko kaua leo."
Nana pono aku la o Kaloke maluna o Kalifoda, a iaia no paha
ka ike, ua hoopoluluhi loa ka makahiamoe maluna ona, haawi
mai la oia i kona ae ma ke kunou ana mai o kona poo, alaila
kamailio pu ae la:
"E komo aku kaua, maloko o ke keena komo lole, malaila
kaua e kamailio ai, a ua hiki no hoi ia'u ke ike mai, ina e ala
ae ana oia," alaila ku ae la o Kaloke iluna me ka hele ana aku
no kahi o ka rumi komo lole, ke ukali Ia no hoi ke kaikamahi-
ne opio mahope aku ona, a oiai maloko o kela rumi, i panee
mai ai o Kaloke i kekahi noho paipai no ka malihini, a noho
iho la oia ma kahi o ka puka, i hiki ai iaia ke ike mai ia Ka-
lifoda.
Ma kahi nae o ka hele ana aku o ke kaikamahine malihini
a noho maluna o ka liolio paipai, ku iho la no oia ma ka aoao
o Kaloke, a kamailio mai la:
"E hoike mai oe i ka mea oiaio loa, e oluolu ae ana no anei
oia? Ua hoike mai o mama ia'u, e pau ana no ka kela pilikia.
E ola ana anei oia?"
"Ae, ke pii malie ae nei ka maikai o Kalifoda, a he manao-
lana ko'u e auhee aku ana no ka poino mai iaia aku," i hoike
aku ai o Kaloke i kona manao, me kona ike no nae, o ke kauka
wale no ka mea hiki ke pane pololei i na ninau o kela ano o ka
waihoia ana aku la imua ona.
"O, he mea pono e loaa hou ka ikaika ame ka maikai ia
Kalifoda!" i hooho ae ai kona kaikuahine me ka leo kauma-
ha, a hiolo hou mai Ia no hoi na waimaka ma kona mau papa-
lina. "Aole o'u makemake e nalowale kona mau maka mai
ia'u aku!"
O ka noonoo hookahi no kela iloko o Kaloke, i kela la ame
keia po ana e noho kiai ana ma ka aoao o ka moe o kana kane,
aka nae ua maopopo no oia, aia wale no ma ka lokomaikai
o na Mana Lani, e loaa ai ka palekana i kekahi mea, aole ma
ke akamai o ke kanaka; nolaila ua uumi malie no oia i kona
mau manao iloko ona.
"O oe pu anei kekahi me ia, ma ka manawa i loaa ai keia
poino? Ua ike anei oe i na mea apau ?" i ninau aku ai o Ane, me ka hele o kona mau helehelena a haalulu.
Kunou wale aku la no o Kaloke, e hooia aku ana no ka mao-
popo ana iaia o na mea apau i pili i ka poino i kau aku ma-
luna o kana kane, a naka ae la hoi kona kino me ka haalulu,
iaia i hoomanao mai ai, no kela hiona, ana i ike aku ai me kona
mau maka ponoi, i ka hiolo ana mai o na pahu lole mailuna
mai o ke kaa kalaka, me kona ike ana aku i ka waiho mai o
ke kino o kana kane iluna o ka papahele me ka oni ole.
"He mea ehaeha anei nou ka hoike ana mai ia'u i ke ano
o ka loaa ana o kela poino? Ina no paha owau ma kou wahi,
aole ana no e nele ke kau mai o kekahi haawina ko'iko'i loa
o ke kaumaha maluna o'u, no ia kumu, ke komo pu aku nei,
iloko o na manao kaumaha nou; a o ka mea oiaio no ea, ua
lohe au me ka ehaeha nou, i kuu wa i lohe ai i ka poino i kau
mai maluna o kuu kaikunane."
Ua hiki ole ia Kaloke ke hookuoo hou iho, no kela mau
olelo ku i ke aloha a Ane o ke kamailio ana mai, halo'ilo'i ae
la kona mau waimaka ma na lihilihi a i ka ike ana mai o Ane
i kela ano, wikiwiki mai la oia i ke kamailio ana:
"Ke ike aku nei au, i kou ano kaumaha, nolaila mai hoike
mai oe i na mea a'u i koi aku nei, aka e hoomanawanui no
kaua, a no kekahi manawa okoa aku."
"Aole he pilikia iki, ua hiki no ia'u ke hoomanawanui i ko'u
mau manao ehaeha, aka e hoike aku ana au i na mea apau
imua ou," alaila hoomaka aku la ua o Kaloke e kamailio i na
mea apau i pili i ka ulia poino, elike me ia a kaua e ka maka-
maka heluhelu i ike mua ae nei, me kona hoopuka ole aku
nae i kekahi mea, e pili ana, i kona hookipaia ana aku maloko
o kela home, pela hoi na mea i hanaia mai maluna ona, e na
makua o ua o Ahe.
"He keu aku a ka mea weliweli ke noonoo ae; o ka oi loa
aku, o ia no ka loaa ana o kela ulia poino, ma kou la i mareia
ai me kuu kaikunane," i pane maiai o Ane, me ka hookau ana
ae i kekahi mau owili lauoho ma ka lae o Kaloke.
"Ma na mea i hoikeia mai ia'u, ua hoao ka o Kunane e hoo-
pakele i ke ola o papa, pela i loaa ai keia poino iaia, ina paha
aole oia, ina o papa ka i loaa i ka poino, a i ole ua halawai
maoli paha oia me ka make."
"Ua pololei na mea i kamailioia mai ia oe, a ma kuu ma-
naoio maoli no, o Kalifoda ka mea nana i hoopakele i ke ola o
kona makuakane," i hoakaka aku ai no hoi o Kaloke i kona
manao.
"He keu aku keia a ka haawina ko'iko'i loa i kau aku ma-
luna o kuu kaikunane, a ke hopohopo loa nei au no ka loaa
koke o ka oluolu iaia, aka e hala ana paha kekahi manawa
loihi loa, mamua o ka hiki ana iaia ke hele; a ua nui maoli
kou hoomanawanui me kou kiai makaala mau ana iaia; ua hele
kou wahi kino a pilalahi, a ua kunahihi hoi kou helehelena."
"Aole e hiki ia'u ke haalele hookahi iaia, aka ma kona aoao
au e pono ai i ke ao ame ka po, a i na manawa no apau."
"Ma ka hoike mai a ke kahu malama ma'i he keu aku kou
koa me ka maka'u ole, ka mea hiki ole i ko'u mau makua ke
hoomanawanui, no ka mea ma ka manawa a ke kauka, e nana
ana i ka poino o kunane, o oe hookahi wale o ka mea i noho
aku imua o kona alo, a i Haawi aku i na kokua ana, no ka pono o ka hana a kela kauka. O kela kekahi haawina ehaeha i loaa
ia oe!" "Ua oi aku ka ehaeha e loaa ia'u, ina aole au ma ka aoao
o ka'u kane no ka mea, ^ ^ lalawe ^ ^u i n, ^ | apau e pono ai ka'u kane, ua hoomamaia ae ko'u mau manao
kaumaha," me ka ike no nae o ua o Kaloke, i ka nui o ka eha
eha i loaa iaia, mamuli o na hiona ana i ike aku ai maluna e
kana kane, ika noke mai i ka uwe i ka nui o ka eha.
"Ua hele maoli oe a luhi ma ka'u nana aku, a he kulana ma'i
no hoi kou i keia manawa; a nawai no e ole ka lelepau o ko
Kalifoda noonoo maluna ou, i kou piha maoli no i ka hooma-
nawanui, me ke akahai."
"Aole o'u nana no ko'u luhi, a no ke kulana maikai ole paha
o ko'u ola kino, hookahi wale no a'u mea ano nui e noonoo
mau nei, o ia ka loaa o ka ikaika maikai ia Kalifoda, e uku
pono ia ai au, ma ka'u mau mea apau i hana aku ai no kona
pono."
No kela pane ma ka aoao o Kaloke hopu okoa mai la o Ane
ma ka puhaka o ka wahine a kona kaikunane, a honi mai la
hoi ma kona mau lehelehe, me ka pane pu ana mai:
"Maluna ou ka'u mau hoomaikai me na mahalo he nui, no
kou ku ana ma ka aoao o kau kane, a hooko aku i na hana
kilakila loa, i loaa ole i ka nui ame ka lehulehu o na wahine,
a ke aloha aku nei au ia oe me kuu naau apau, me he mea
la, he mau kaikamahine kaua, na na makua hookahi."
Ua hookahaha loa ia ko Kaloke manao no kela mau hana
oluolu me ke ku i ke aloha oiaio, ma ka aoao o ke kaikuahine
o kana kane, nolaila aole e hiki iaia ke kaohi mai i kona mau
waimaka, aka ua hiolo makawalu mai la lakou me he po'iwai
i nininiia iho maluna ona, me ka puliki okoa ana mai hoi o
ua o Kaloke ia Ane, a kau pu mai la i kona poo ma kekahi
poohiwi, hookahi hana o ka noke i ka uwe,
I ka mao ana ae o na manao ilihia o ke aloha i hekau iho
maluna o Kaloke, ia wa oia i pane ae ai:
"He keu aku a kou oluolu maoli ia'u, ua hele au a meha-
meha maoli e noho nei," alaila hooi loa ia aku la ka hookahe
o Kaloke i kona mau waimaka, ka mea ana i hana ole ai ma
na manawa mamua aku.
Na kela mau olelo uuku i hoopukaia ae e Kaloke, i haawi
aku i ka ike ia Ane, no ka maikai ole o na mea i hanaia aku
aku i ka ike ia Ane, no ka maikai ole p na mea i hanaia aku
i ka wahine opio e kona mau makua a hooholo iho la oia, e
hana aku ma na ano apau, no ka pono o Kaloke, e hooauheeia
aku ai na noonoo maikai ole mailoko aku ona, oiai e noho
ana maloko o kela home.
"E hoopau i kou uwe ana, a e huikala mai oe ia'u, no ko'u
hele ana mai nei, e hoopilikia wale aku i kou noonoo," i pane
iho ai p Ane, me ka pa'ipa'i ana ma ke poo o Kaloke.
"Aohe a'u mea e huikala aku ai ia oe," i pani ae ai no hoi o
Kaloke me ka hoao ana mai e minoaka. "Ua hoomama loa
mai oe i ko'u mau manao i keia la, a ua aneane hoi e hanini
ke kiaha o ko'u hauoli, no kou hoikeike ana mai i kou mau
ano oluolu ame ka nui o kou aloha no'u nei."
"Owai auanei ia mea nele ole ke komohia o ka manao aloha
no kekahi wahine hoomanawanui elike me oe? Ua hoike mua
mai no o Kalifoda ia'u i kekahi mau mea e pili ana nou, o
Kaloke paha hoi kou inoa ea? He inoa ano malihini no kela,
eia nae he inoa maikai. E kahea mau aku anei au ia oe ma
kela inoa?"
"Ina o kou makemake ia, alaila aole a'u mea e ku-e aku ai;
o ka oi loa aku paha o ka pono, e kahea mau mai oe ia'u ma
ka inoa ohana, o ia hoi he kaikuaana au a he kaikaina oe."
"Ua pono kela a e kahea mai no hoi oe i ko'u inoa o Ane."
"Ae, e lilo ana i mea no'u e hauoli ai ke kahea ana aku ia oe
ma kela inoa."
"Ua pau ae la ko kaua kamailio ana ma ia mea; a pehea
e ae ana no anei oe e hele mau mai au e hui pu me oe, i kou
manawa e noho hookahi ai ma ka aoao o ka moe o Kalifoda?"
Kunana iho la o Kaloke i ka haawi koke ana mai i kana pa-
ne, aka i ka hala ana nae o kekahi mau sekona, akahi no oia
a kamailio mai:
"Ina oe i manao, he mea maikai ia, alaila ua hiki no ia oe
ke hele mai i na manawa apau, a e hoohauoliia ana no hoi ko'u
manao, ma ka hoomaopopo ana he hoa kekahi e kamailio ai,
aole hoi e mehameha loa ka noho ana."
Ua maopopo no ia Ane ka manao nui o kela pane a Kaloke,
aia iloko ona ka hopohopo, no ka ae mai o na makua o Ane,
e hele mai kela kaikamahine e hui pu me ia nei.
"Ke manao nei au, aole he pilikia iki o ko'u hele ana mai
maloko nei o keia rumi, ina ia no ke kiai wale ana no i ko'u
kaikunane, ma ka'u mau mauawa apau e makemake ai. Au-
hea nae oe e Kaloke kuu kaikuaana, ua loihi maoli keia noho
ana o'u me oe, e hookuu kaua, a mamua nae o kuu haalele
ana iho ia oe, e honi mua kaua," alaila apo mai la ka lima o
Ane ma ke poo o kona kaikoeke, a haawi ae la na mu-ki lehe-
lehe, mawaena o na wahine opio.
Ma kela haalele ana aku o Ane ia Kaloke, me he mea la, ke
mau la no ke o kela mau huaolelo a Ane i kamailio aku ai
"E Kaloke kuu kaikuaana," ma na pepeiao o Kaloke, a ua
komo loa aku hoi iloko o ka noonoo o ka wahine opio e hiki
ole ai iaia ke hoopoina no na la lehulehu mahope mai. MOKUNA XLII Mai kela manawa mai a Ane o ka halawai pu aua me Ka-
loke, i loli ai ke kulana o ko Kaloke noho ana maloko o kela
home.
E hoea mau aku ana o Ane i na la apau, no ke kokua ana ia
Kaloke, ma ke kiai ana ia Kalifoda, ma keia ano iho la, ua
hoomama loa ia aku ka hana ma ka aoao o ke kahu malama
ma'i, no ka loaa ana he elua mau kokua nona.
Ma kela halawai mau ana o na wahine opio, i hoomahua-
hua mau ia ae ai ke aloha o Ane no Kaloke, a ua lilo pu no hoi
oia i mea makaala aku no na mea ai kupono e haawiia mai ia
Kaloke, ka mea i hana ole ia pela mamua aku.
Maloko no o ka rumi e hiamoe ai o Kaloke, e laweia mai
ai kana mau meaai e na kauwa, na meaai mailoko mai no o
ka halekuke a kahi e ai ai ke kaikamahine opio, malalo o na
kauoha a Mrs. Vini, me ka nana ole ia, he mau meaai kupo-
no ole, no ka mea aia ka manao hoowahawaha a hoihoi ole
iloko o na makua o Kalifoda no ka wahine a kae laua keiki
o ka mare ana.
Ma kela la mua loa o ka hookamaaina ana o Ane ia Kaloke,
ua kakali malie oia ahiki i ka manawa e laweia mai ai na mea-
ai na Kaloke, ia wa i hele okoa mai ai oia a hui pu me kekahi
kauwa e paa ana i ke pa o na meaai, me ka ninau ana aku:
"Heaha kena mea au e lawe nei e Robaka?" wahi a Ane, me
ka leo oluolu, me kona hoikeike pu ana aku hoi i ka hoihoi
ma kona mau maka.
"He mau meaai keia a'u e Iawe aku ana na ka lede opio ma ka hale maluna," i pane mai ai no hoi ke kauwa. "Ke manao nei au, he mau meaai kupono loa kena, e ono ai
ka ai ana aku a ka wahine a kuu kaikunane, no ka mea ua
iiii4 mi^ i &&!&$& ^ hikheleam" | |