Ka Nupepa Puka la Aloha Aina, Volume I, Number 17, 20 October 1893 — Page 2
| This text was transcribed by: | Ululani Victor |
| This work is dedicated to: | Ka Moiwahine o Liliuokalani |
KA NUPEPA PUKA LA ALOHA AINA.
Ua Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono.
Aloha Aina.
J. K. Kaunamano
Ona, Lunahooponopono a me Puuku.
Poalima, Okatoba 20, 1893
He Maikai ke Ola o ka Moiwahine e noho nei, he mau nanalua maikai ko Kona mau helehelena a ke nonoi haahaa nei makou i na Mana Lani Nona.
MELE HAUOLI.
Hauoli, mele pu, oli ae,
Jesu ke ola nani;
No ka Moi Liliuokalani,
A me Kona lahui pu;
Hauoli, mele ae, olioli pu,
Mele, mele, mele oli ae.
Huhu no Jesu,
Na poe ohumu ino nei,
Hookulou ia ko lakou poo,
Mumu no ko lakou kileo;
Hauoli, mele ae, olioli pu,
Mele, mele ae, mele oli ae.
Ke ku kokoke nei,
Ke ola nui no;
No ka Moi Liliuokalani,
Me Kona Aupuni pu;
Hauoli, mele ae, olioli pu,
Mele, mele ae, mele oli ae.
Hookuapuuia ko lakou kua,
Oohu no ka lakou hele ana;
A lole ae na kuemaka no,
A kakaapu ae me na nalu o ka po;
Hauoli, mele ae, olioli pu,
Mele, mele ae, mele oli ae
Kokua no Iesu,
I ka Moi manao paa;
Me Kona lahui naue ole,
I na pahele o ka po;
A na enemi e hoohei nei,
Hauoli, mele ae, olioli pu,
Mele, mele ae, mele oli ae.
No Liliu ke ola i keia la,
Na Iesu i haawi mai;
Huro, oli ae, mele pu oli ae,
Lanakila no o Liliu. Huro olioli.
HE MEA kupaianaha loa i ka poe o na alii i hoomailani ai iloko o na wa i hala, ka hoao ana e kue mai i ka mea nana i haawi aku i wahi mana ai na lakou. He wahine Hawaii oiaio ka mea i olelo ae, he punahele hoi imua o na alii, he Amerika oia i keia manawa ma na ano a pau, i ua ake nui loa oia e hoohui koke ia o Hawaii nei me Amerika, pela kana olelo. He kahaha ko makou i ka hoopuka ana o keia wahine Hawaii oiaio i keia mau olelo. No ka ike ana anei he haole ili keokeo, oia ka mea i hana ai pela? Aole anei na ke Aupuni Aliiaimoku i haawi aku i wahi mana ai nana a me kana kane i noho ai laua maluna o kekahi o na oihana aupuni no kekahi manaw loihi, a na ka inaina o ka poe a laua e painuu nei i kaiehu ae ia laua mai ko laua ai hookano ana i ka loaa o ke Aupuni Aliiaimoku? Aole makou i ike ma ke kumu hea la i hoao ai keia wahine e hana pela, aka, na ka hua o kana mau olelo e hoike mai i ka hopena o kana hana.
A oia ka makou e hoike aku nei, mai hoao oe e Hawaii ponoi e kumakaia ia oe iho, aka, e aloha aku i kou Moi a me kou aina.
Ka'u Wehewehe.
I ka lani no ka ua, wehe e ke pulu.
Elua apana o keia poomanao.
Ka mua. O ke kali i ka haule mai o ka ua.
Ka lua. Ka wehe o ke pulu, oia hoi hoomakaukau.
Waele kamahakea, puhi e i ke ahi ka makaawela.
Makaukau na lau uwala, makaukau na anoano, a pela wale aku.
Ma ke kukulu manao o ka mea nona keia poomanao, ua pili i ke Aupuni, aole nae ma ke alahele a'u e hele nei, ma keia pahuna.
KO'I MANAO.
Aia no i Amerika ka noonoo e hoihoi i ka Moi ma ka Noho Alii no Hawaii.
Ekolu apana o keia poomanao.
Ka mua E noonoo e ka Moi i mau kanaka maikai no Kon aAha Kuhina, Aloha Alii, Aloha Aina, Aloha lahui, Kuokoa.
Na Lunakanawai o ka Aha Kiekie.
Ka hoonoho hou i Kumukanawai.
Ka lua. Ka hoonoho ana o ka Aha Kuhina i Ilamuku Aloha Alii, Aloha Aina, Aloha lahui.
Ka hoonoho ana i mau Kiaaina, Luna Dute, Luna Leta, a pela aku.
KA LAHUI.
E koi ka lahui i ka Moi e noonoo mai i na inoa a lakou i makemake ai no ka Aha Kuhina.
Ina inoa e hoonoho ia ai i mau Lunakanawai Kiekie a me na luna aupuni no apau.
Ma ke ano nui ua lawa keia mau hoakaka no ka'u wehewehe hohonu ana.
KE PUA-PU-AI MAI NEI.
Elike me ke ana o ka wai mapuna aole oia e hiki ke panipani ia, ko ole na mea hoohana kupono, e hiki ai ke pale aku i kona ume-huai, pela hoi makou e hoomanao ae nei, ua like na lono e ahai mai ana no ka nohoalii o ko kakou Aliiaimoku me ka wai mapuna e hu ai ana, a ua hiki ole maoli ke kaomi aku i na lono oiaio e pili ana i ka hoihoi hou ia ana o ke alii ma kona nohoalii, elike me na la mamua aku o ka hookahuli aupuni ana. O ka hooko ia ana ia o na leo pule a na haipule a puni ka Paeaina.
NA LONO LAUAHEA.
Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Oceanic i ka Poakahi nei, ua lawe mai oia i na lono lauahea e pili ana i ke kulana o ko kakou wahi aupuni uuku, e pakaukau ia nei e ka poe e ake ana e hoohui ia kakou elike me ke kulana o kela poe Ilikini hupo, o hele auwana la iloko o na waonahele uluaoa o Amerika.
E hoike ana kekahi mau nupepa o ke kulanakauhale o Wasinetona, ua kipa aku ke Kuhina hou no ke aloalii o Hawaii, ma ke keena oihana o ke Kuhina Nui o Amerika, a ua ao aku oia i na mea a pau ana e hana ai i kona wa e huipu ai me Peresidena Kalivalanv, a ua loihi loa ko laua kukakuka ana no na mea e pili ana ia Hawaii, oiai oia e hiki m ai ana no ko kakou nei mau kahakai.
He elua ana manawa i huipu ai me ke Kuhina Nui Gresham, mamua o kona komo ana aku e ike i ka Peresidena.
Ua hoike ia mai iaia, ua pau ka hoike a ke Komisina Blount i ka noonooia, a maloko o kana hoike, e hoole mai ana oia i ke kuleana ole o Amerika e hohui aku ia Hawaii uuku i Panalaau na kona mana e hoomalu.
Nolaila, no keia mau lono lauahea i ahai ia mai nei ma keia mokuahi, he mea ia e hooi aku ai i ka hauoli iloko o ko kakou mau puowai, a he une hoopaa hoi me he kui omau la iloko o ka umauma o na kanaka Hawaii a pau e noho ana malalo o ka hae o ke ALOHA AINA a oia ka makou e hoomanao hou aku nei i nui ke aho a hiki i ko kakou ike maka ana.
Hoomana Naauao.
Ma ke Sabati mua o Novemaba e hiki mai ana ka halawai hui o na hoahanau o ka Hoomana Naauao ma ko lakou Halepule ma Alanui Paipalapala, Kawaiahao.
Ke kahea ia aku nei na hoahanau oia aoaohoomana e noho ana ma Kikihale, Kamanuwai, Kaakopua, Kalia, Waikiki a wahi e ae aia ko lakou halawai nui malaila e hele ae me na makau. Eleu mai kakou.
NUHOU O NA AINA E.
MA ke ahiahi hora 5 o ka la 17 Oct. ka mokuahi Oceanic, a maluna mai ona ke Kanikela Nui Mr. Mills. He maikai kona mau nanaina, ke nana kona mau helehelena no ka ninau o HaWaii nei.
Aole no e lawe ia ana ka ninau hoohui aina me ka ae ole o na kanaka Hawaii. O keia ka hoike a J. H. Blount i mua o ka Peresidena a me na ahaolelo. Ola OE la e ke kanaka maoli O keia no ke Komisina i olelo ai, aia o Liliu ma ka puka kahi i ku ai.
Oiai o ia ma kona alahele moana, ua kaleo aku oia i ke kahi keonima
O ka mea mua loa a'u e ike a ke hiki ma Honolulu, oia no ka Adimarala e ku la ma ke awa o Honolulu. Ua hoikeia keia wahi mamala olelo e ke keonimana o ka moku i kekahi keonimana koikoi o uka nei.
A oia kana wahi ma-na i pu-a iho na makou e ale.
KU HAMAU.
Ke kuhamau nei ke Kanikela Generala Mills aohe puai leo. Oia ke ano mau o ka Blount haumana he leo ole. Aia ka olelo a keia kanaka iloko o ka ipu olelo o Laukapalili.
Ua hoikeia o ka moku o ka la 26 ae nei e ku mai ai ke Kuhina A. S. Willis. Iaia mai ana ka ipu olelo o Laukapalili. O ka huaolelo o ka ipu, "No Liliu ka lanakila."
Ua olelo ae kekahi haole o Edison kona inoa e hana i dala mai loko mai o ke eke huika i a e like ka wawai io o ua dala la me ka waiWai o ke dala kini hoookahi.
KE olelo hou ala o Blount o ka hoohui a me ka hoomalu o Amerika i a HaWaii n@ hoole loa aku oia, aole pon@ Amerika e hoohui aku @ Hawaii aole no e hiki ia @ Amerika e hoomalu aku e k@ no o Hawaii nana iho no e@ malu iaia iho, ua lawa uka@ e hoomalu, oia ke kaona @.
Huna no ka Ui, Wehe @ @ulu o lalo.
(Hoomau ia)
O ke Kanawai Opiuma @ Ahaolelo kau kanaWai o @ i hooholo ai, e hapai hou @ kanawai waiwai nui e loa@ ke anpuni he mau haneri tausani dala a miliona paha i lo@ ka makahiki hookahi, i @ puaa ia e ka poe manao@ ka pomaikai o ke aupuni @ ahaolelo elau pu o 1887. @ ka mea, ma ia kanaWai @ 30,000 dala ka palena @ no ka laikini o ka makah@ he 1 dala no kela a me @ puolo e komo ana i loko o @ aupuni. I na paha he 400@ a i ole ia 1,000,000 pu@ komo mai ana iloko nei @ aina e loaa ana i ke a@ kela mau huahelu piha m@ dala maopopo lea. Ma ia@ nawai no, he hapalua no ke@ me keia puolo e kuni ia ai@
O ke kanawai lotere ke@ kanawai pomaikai nui o ke@ puni i umi a puaa pu ia e@ enemi hookahuli aupuni. @ kekahi kanawai kupono e@ pai hou ia. Ke manaolana @ au e loaa ana i ke aupuni, @ a elima paha miliona da@ keu aku i loko o elua maka@ ka loaa aupuni mawaho ae @ auhau kuloko. A ina e h@ hui ia na loaa a pau o ke @ puni, he mea maopopo aohe @ hune dala o ke aupuni, ua @ loa ke uku ia na lilo lako h@ kuai i mau moku manuwa @ e like me Kalaudina, uku i@ puali koa kumau a pela w@ aku.
Ma Pauoa i ka Poaha nei, @ hala aku ma kela aoao ma@ na mea a pau ka elima o @ keiki a ko makou makem@ maikai Mr. Elia Kaululaau @ ka 6 o na mahina a me 2 @ kona hanu ana i na ea o k@ ao. Ua hanauia oia i ka la @ o Aperila o keia makahiki @ hele aku la ma ke ala ma@ na mea a pau i ka la 19 o k@ mahina. Nolaila, ke komo @ aku nei makou iloko o ke @ makena ana me na mak@ hooneleia i ka lei ole k@