Ka Nupepa Puka la Aloha Aina, Volume I, Number 19, 23 October 1893 — Page 2

Page PDF (846.29 KB)

This text was transcribed by:  Arnold Hori
This work is dedicated to:  Hawaiian Collection; University of Hawaii Library

KA NUPEPA PUKA LA ALOHA AINA.

Ua Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono.

 

Aloha Aina.

 

J.  K.  Kaunamane

Ona, Lunahooponopono a me Puuku.

 

Poakahi, Okatoba 23,  1893

 

    He Maikai ke Oia o ka Moiwahine e noho nei, he mau nanaina maikai ko Kona mau helehelena a ke nonoi haahaa nei makou i na Mana Lani Nona.

 

HAKU MELE O KE ALII.

Ko makou Moi aloha,

E Liiuokalani e;

Ei aku a hiki mai,

Ka Haku Mele o ke Lii;

               Hauoli nui kakou.

Nana e haku mai,

Paa pono ko Ahaula;

Memele Oe ke aahu mai,

Hoohie iho Oe a kohu;

                Hauoli nui kakou.

 

Ke Koi Ale i ka Moiwahine

Liliuokalani.

 

  Ua hookahaha ia ko makou noonoo, mamuli o kekahi koi aie i hoopuka ia e ka Aha, ,no ka noho ana mai o ke kau kiure ae nei, i ka malama ae nei o Novemaba, e ka Hui o E. O. Holo ma, no ka huina o $511.72 no na waiwai i haawi ia no ka manawa o hookahi makahiki a oi, oia hoi mai ka la 2 o Ianuari 1892, a hiki i Ianuari 12 1893, a ke huipu ia mo ka uknpauee o $16.98, alaila. e hiki aku ana ka huina i ka $558.70.

  Ua noonoo nui makou i ke kumu ulu mai ai o keia koi aie, a ua hiki no ke hoopaanaau ia iho elike me ke kuhikuhi a ka Helunaau, a he hiki no hoi i ke'a a me keia ke hoomaopopo iho, aohe no ia he mea hou akahi ae nei no a puka, aka, he mea kahiko no, a ua ano i i no hoi, mamuli o ke kahiko loa o ka waiho ana iloko o ka naau, a i ka wa e poha mai ai, ua ku i ka hoowahawaha.

  Pela no keia ma ia ano kahiki no, ua hoouna ia aku la kekahi kapena makai e hele i kahi o ka Moiwahine, me ka palapala kauoha a ka Aha e hiki ae ai oia ina ka rumi hookolokolo o ke kau kiure e hiki mai ana, i wahi e lilo ai kona inoa i mea hoowahawaha ia, pela io no make ano o ka hoomaopopo aku, aka, e hoomanawanui no, aia no he kokua no ka poe i hoopilikia wale ia ke kali mai la.

 

  Eia no ke mau nei ko Ea o ka aina i ka pouo. elike u e kona ano mau.

 

Ke Kuhina A. S. Wlilis.

 

  Ua manao ia, ina aole na ulia hokuia o ka manawa, alaila, e hiki i'o mai ana ke Komisina a Kuhina Noho hoi o Amerika Huipuia ma ke aloalii o Hawaii nei ma ka makuahi Mariposa o ka Poaha ae nei, ke kanaka hoi a na aoao kalai aupuni elua e ake aku nei o kona hiki mai, a ia e maopopo ai ka aoao nona ka lanakila.

  Nolaila, mamuli o ko makou lilo ana i alakai no ka lahui, a i wahaolelo hoi no na mea a pau o ko makou aina makuahine nei, nolaila, ua ake ia ka lehulehu e hiki ae ma ka uape no ka hookipa ana mai i ke kanaka nana e haawi i ka olelo hooholo hope loa, mawaeka o na aoao elua e aumeume nei no ke kulana o Hawaii a e haawi aku i ko lakou ano ohohia mau o ke aloha hoakanaka, elike me ko kakou ano mau mai ka wa kahiko mai.

  E makaala ae i keia la e ua makaainana aloha o na alii, a e hoomanao iho, e loaa ana no ia kakou he mau leo hoolana mai na lehelehe mai o ke kanaka a kakou e ake aku nei e hiki mai.

 

Oia Anei ke Kumu e

Hoomaemae ia ai?

 

 

  Ua loihi na manawa o ko ka lahui Hawaii noho hoomanawanui ana malalo o ka umii ana a ko lakou mau hoaloha ponoi, ka poe hoi a kakou i lohe ai me ko kakou mau pepeiao, i na hua pule mai ko lakou mau lehelehe ae, ,"e haawi mai i ai na makou no keia la," a pela aku.

  Ua kuluma kakou i ke ano io maoli oia mau huaolelo nonoi haahaa, e hoike ana hoi, he ano nui ko ia mau huaolelo i hoopaanaau ia iloko o na lehelehe o na mea a pau i ao ia ai keia mau hua pule, me ka haawi ana aku hoi i na nonoi haahaa ana i na paepae kapu o ka mea nona ka nohoalii maluna.

  Aka, i keia la, ua hiki ia makou ke hoomaopopo iho i ke ano o ua mau huaolelo pule la, oia hoi, "ua hao aku la ka wai nui i na huli kalo e ulu ana iloko o na loi, a lilo i mea ole."

  I ka wa i hoea mai ai na la omamalu o ka hookahuli Aupuni, aia no ka lahui Hawaii iloko o ko lakou ano mau o ka hauoli a me ka piha ohohia malalo o na hookele ana a ko lakou Moiwahine i aloha nui ia, me ko lakou manao ole ae, eia kekahi poe pule malu, "o ai na makou no keia la, " ke ake nei e kaili aku i ka mahanahana o ke kalo, mai ka waha aku o na kanaka Hawaii ponoi.

  Ua haawi ae la na alakai o ke aupuni hou, i na hooponopono ana o na Poalikoa, iloko o na mahele eha, oia hoi ka poe Beritania, Geremania, Amerika, a me ka poe Pukiki, e uku ia ana ma na uku lele-oi mai ko na koa Hawaii ae, ka poe hoi nona ke kuleana e hiki ai ke hana ia pela.

  Aka, ua maopopo no ia kakou ke kumu o ko na koa Hawaii hoemi loa ia ana, a hooi loa ia aku hoi ko ka poe e ae. No ka mea, ua kamaaina kakou i ke ano o na alakai ana o ke Aupuni aia ia malalo o ka lima o ka poe okoa, aole iloko maoli o ka poholima o na kanaka ponoi o ka aina, nolaila, ua hiki wale no ke olelo ia kakou, "ua lawa no na kanaka Hawaii i ka poi me ke kamano, " a ma na ano hana a pau a ke kanaka Hawaii e hana ai, he kakaikahi wale iho no ka poe i like aku ko lakou mau haawina ohi, me ko ko lakou mau hoaloha e noho pu ana iluna o ka papaaina hookahi.

  Aka, ua hala aku la na la o ka ohi ai, a eia ke hookokoke aku nei ke kau wi ma ka ipuka o ua mau hoaloha nei, nolaila, ke hoao mai nei lakou e hoomalimali mai ia kakou, ka poe nona ka paia paa, ma ka hoouna ana i na kope no ke ano maoli o ka manao o na kanaka Hawaii e koho ai i ka lakou aupuni i mekemake ai.

  Ke imi ia nei ka hana e hoomaemae ia ai na hana o na la i hala ae nei, a ke ake ia aku nei e pau ae na kikohukohu o na la i hala, a no makou iho, he makehewa ka hoao ana e kana pela, no ka mea, ua hala ka wa pono.

 

Ka Puali Puhiohe o Ealalii

 

  Ua ike iho makou ma na hoolaha e kau ana ma na pipa alanui o ke kulanakauhale nei, mamuli o ke kauoha a ka Ona nona ke kaa poniuniu e puhi ana kekahi hapa o ka Bana Lahui Hawaii i ke ahiahi Poakolu ae nei, no ka hoonanea ana i ka poe e hulei-lua ana iluna o ke kaa poniuuiu.

  Nolaila, na makemake ia na mea a pau e naue ae e ike kumaka i ua po le'a la o ilalalii a hiki mai, a ua ake ia hoi ua kanaka Hawaii a pau. o laulima pu ae ma ke kahua hoonanea o Pohihihikamanao. E ike ia kakou hoakanaka o kipa kewa auanei ke aloha i ka ilio.

 

Na Aina HiKina

 

  Eono makahiki mahope iho o ka M. H. 1820, ua holomua ae la ka naauao o keia laui a ua ike i ka heluhelu.

  O ka buke mua loa a keia lahui i heluhelu ai, ua kapaia he ikemua; oia hoi, Hoike Holoholona

  Maloko o ia Wahi buke, ka lokomaikai o ka liona i ke kanaka.

  Ka holo ana o ke kanaka i waho no ka maka'u i ka ihu o ka Elepani.

  Ka make aua o kekahi Wahi no i ka nahesa.

  Maloko o ia buke na olelaia penei: I ka wa hooilo o na aina hikina, ua nui ka hau, a ua nui ka ilikia o na holoholona

  Ua halawai akula kekahi Wahiue me kekahi wahi nahesa ua pupuu a poepoe a oolea no ke anu.

  Lalau aku la ua Wahine nei, i kahi nahesa a hoihoi aku la iloko o ka hale e hoopumeha na al.

  Uhi ihola oia i ka huluhulu a nui maluna o kahi nahesa. Olelo iho la ka Wahine penei: Auwe! e mahana ana ke oe, oni aela kahi uahesa, olelo iho la ka Wahine: A! mai oni hoi paha oe. Oui hou aela no ka nahesa olelo ou huo ka Wahine, moe malie iho, mai lapa oe.

  Moe pu ihola ua wahine nei me ka nahesa, a hiki i ka ike ana o ua Wahine la i ka pololei ana o ke kin o ka nahesa-

  Olelo iho la ua Wahine nei, kahaha! nani ka hoi ko mahana a laa la, ua loihi oe, a ua pokole au.

  Hoopili maila ua wahine nei i ka nahesa a pili ma ka aoao. nahu aku la na nahesa nei ma lalo iho o ka waiu pehu ae la holo akn la i ke kauka.

  Heaha ka pilikia? wahi a ke kauka. I nahu ia mai nei au e ka nahesa. Heaha kau hewa i hana ai i ka nahesa! Aole. Hoopumeha au iaia me ka huluhulu

no kona anu, @

uae i a'u.

  Heaha hoi ko Li@

nahu iho la kahi Lu@

Kiekie Ana?

  Pauma maila ke ka@

wai awa, a ola ae la @

  Ke pauma nei o @

pau ka pehu o Hawai@

ka moi

 

Kauwa Akau@

 

  He wahi kauwa e@

malalo o kona Haku. @

  I ke ahiahi, olelo a@

haku i kana kauwa. @

  Apopo kakahika, @

kuai i'a makai loa m@

keke. E kipa mai an@

keke. E kipa mai an@

he mau malihini o k@

koikoi.

  Ike kakahika, hel@

ke kauwa i ka makel@

maila i ke alelo. Nin@

ka haka i kana kau@

kau i'a? hoike akula @

eia la.

  I ka ike ana o kona l@

alelo lalau koke aela@

pauku laau a hahau al@

  E kuu hakn maika@

e hili mai a pau pone@

lelo i ka hoakaka ia al@

ou. Ku malie iho la ka@

hoolohe pono.

  "O ke alelo ka i'a m@

o na i'a a pau i kup@

kanaka kulana e lika @

  "O ka aleo ka i@

loa a na kanaka koike@

Ma ke alelo e pule a@

Akua a hoolohe mai @

  "O ke alelo ka i@

@oa i malama ia no na @

kea o ua kanaka koiko@

ni.

  "No kona iwi ole @

kukuhiaia ke ai ak@

ole kou lilo i kalaau h@

  Pela io anei, i wahi a @

a ka haku i ke kau@a. @

oiaio loa ma ka moa e @

na kaua.

  Olelo hou aku la ka@

na pela e hele aku oe @

i'a ino loa a hoi koke m@

o ka hapalua hora.

  Hele aku la ke kauwa@

koke maila me ke alelo @

  Ua loaa kau i'a ino @

Nana ihola ka haku, @

no.

  Lalau iho la ka ha@

huipa a hoana akulaehi@

ke kauwa, e hoolahe @

ke ino loa keia i'a.

  Olelo akula ka hak@

au oluolu e palua mai l@

mailo no koia mea k@