Ka Nupepa Puka la Aloha Aina, Volume I, Number 25, 30 October 1893 — Page 2

KA NUPEPA PUKA LA ALOHA AINA.

Ua Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono.

J. K. Kaunamano

Ona Lanahooponopono a m Puuku.

Poakahi, Okatoba 30, 1893

 

He Ninau.

            Ua lehulehu wale na aoao kalaiaina iwaena o ka lahui e ku nei, me ka hoohana ole ia o ko lakou mau aoao kalaiaina  pili ke ole o ka lahui.

            E mahele aku ana makou iloko o na apana o na aoao kalaiaina no keia ninau: "Heaha na kumu i emi ai o keia lahui?

            Apapa mua-I na aoao hoomana a  pau e noho ana iloko o keia aupuni.                   

            Apana elua-I ka lahui.

            Ua makemake makou e hoolaha aku ma ko kakou nupepa ALOHA AINA. i na kumu a me na hoakaka ano nui, ano pokolei hoon ia mai.

 

Owai keia Hawaii i Hoohanohano ia?

            Ua ninau koke aku makou, owai keia.  Hawaii maoli he kokua ikaika neie ma kana mau leta i Amerika i kona mau hoa e kakoo ikaika loa mai i na kumu hoohui ana?

            Eia ka pane mai, noho malie iho a puka wale ae no.  A ina aole pela, e kuehu kapa iho no oe, malie o noho iho ka makani ilua a hoike mai i ka inoa.

            Houluulu iho la au i kou mao noonoo i ka nui o na poe a ka Moi mua i hoohanohano ai a koho iho la me keia manao.

            O ka Mea Hanohano Samuel Parker paha, ua hele i ko na aina e no ke Aupuni a nona iho.

            O Hoapili Baker paha, ua hele i ko na aina e no ke Aupuni a nona iho.

            O ka Mea Hanohano Col. C. P. Iaukea paha, nana i hele ka loa ka laula o ko na aina e.

            O ka Mea Hanohano J. L. Kaulukou paha, hele i ka hikina a i ke komohana o ko na aina e.

            O ka Mea Hanohano Antone Rosa paha, Loio Kuhina, Puuku, Kiaaina, Ukali.

            O ka Mea Hanohano J. T. Baker paha, Makai Nui.

            O ka Mea Hanohano Jos. Nawahi paha, he Kuhina.

            Ina o lakou nei, mau mea o lakou, a o kekahi mau mea o lakou e hoomaikai mai nei na maka me kakou, a o ka naau aia i Amerika e kono aku ana e hooikaika mai i ka hoohui aina, he keu a ke aloha ole, makoua, uahoa, powa, eia no ka ia oukou ka make o ke Lii kai no i ka mea e aku.

            No kau makap@ni, he lahui ia he lahui au a no ka lahui au ano, a mau.

            Ina paha no ka pono o ka aina a no ka pomaikai o ka Nohoalii eia ia lakou nei na pono nui e puunaue mua ia ai, a o ka lahui ke ku mai i kulakula aohe ea e ai ai, ka poe i hana a inea i ka luhi o ka aina.

            Noonoo kelii aohe mawaho ke kipi o ka aina eia iho iloko o ka umeke, ka ipukai, ka huewai, ke kapa aahu, ka ipupaka, ke kipi e make ai ke lii.  Ea, huekai ia, e like me Liloa elua kaau makahiki.

 

Nu Hou Kuwaho.

            O ka wawa nui ma Amerika e hoihoi i ka Moiwahine Liliuokalanai ma ka Nohoalii.

            Ua mahala nui ko na moku hikin@ o Amerika Huipuia i ka Hoike a Blount no ka noeau o kana mau imi ana i ka pono o Liliu iloko o na kumu pohihihi lehulehu.

            He uuku wale no na wahi mea i hoea ae oia mau hoike.

            No ke ano ohohia nui no o na kanaka, nolaila, na telegarapa kela a me keia i ko akou mau makamaka ma na wahi mamao.

            Pela o C. C. Moreno i telegarapa ai i ka nupepa S. F. Chronicle e hoihoi ana o Amerika i ka Moiwahine o Hawaii i imihala ia.

            O na hoike o na aoao elua, o ke Aloha Aina a me ka Hoohui Aina, ua hiki like keia mau hoike i Wasinetona.

            Ma ka hoike o ka aoao Aloha Aina, he 8,000 a oi poe Hawaii wale no i ku i ke koho balota.

            Ma ka hoike o ka aoao Hoohui Aina, he mau tausani no ka nui.

            O ka hapanui o lakou, o na pukiki maaupoike ole i ka heluhelu.

            O kekahi hapa nui o na ha ole hauau a hookupa.

            O ka hapa nuku o lakou o na kanaka Hawaii maoli kokoke elua haneri.

            He mau kahunapule ma ko lakou mau hoailona i maopopo ai ko lakou ano.

            He mau lunamakaainana kekahi ma ia papa moa.

            Hookahi kalana Hawaii o lakou, oia ka ino mua loa ma ke poo oia papa inoa oia paha ke alakai.

            A oia kanaka Hawaii, he alakai oia no ka aoao hoohui aina.

            A he mau leta kana i kona mau hoaloha maanei (Wasinetona) e kono mai ana e kakoo aku me ka ikaika i ka hoohui ana.

            Me he la paha e manao ana oia e noho poo no kekahi Aupuni mawaho ae o ke Aupuni Moi.

            Ua puni paha oia i ke alakai hewa ia ma ia ano ina nae pela.

            A no ke ano hea la kona hooikaika ana ma m@ano e kue ana i ke Aupuni Moi.

            O ka hoohui ana ia Hawaii me Amerika, na hoopau loa o Peresidenia Kalivalana, a me na hoa no o na hale ahaolelo, aole e lewa ana ia ninau mua o na poe noonoo o Amerika.

 

            Ea eia no ko kakou mokupuni o Hawaii nei e kalewa ino ana mawaena o na kai kupikipikio o ka noho mokuahana  Aole anei e pono iaia e huli ae a e komo koke aku iloko o ke awa loia o ka hoohui me ke aupuni mana hui o Amerika Huipuia?

            Malaila e loaa like ai ia kakou a pau ka noho kaulike a me ka lanakila a na ka mana nui o kela aupuni huiia e hoomalu ai ia Hawaii nei a pau keia pilikia nui e noho nei.

            O keia maluna ae la ka Rev. S. E. Bihopa a me kona auna i hookumu ai me ko lakou mau puuwai eleele loa a he hewa hiki ole hoi ke kalaia ma ka honua nei, oki loa aku hoi ma ka lani.

            Ke kali mai la o dia@ oio o ko lakou nei hiki aku, ua maopopo ke hoike nei keia elemakule, he uui lakou ka poe hookohuli aupuni, ua like no ia me ka Alapaki leta, ma keia huaolelo, "makou" eia keia mau palapala ua ike ko laua manao.

            Eia hoi kekahi, ua hopohopo nui loa nui loa lakou nei, o poho hoi ko lakou nei luhi o ka haiolelo hookamani ana maluna o na awai, koi koke aku nei i ka Peresidena i pau Harisena, e kokua mai ia lakou nei, no ka mea ua paa ka maka o kela elemakule Kivini i ka opihi, eia ka poe loio i holo aku nei me na pale ili wale no aohe lole wawae, a ku mai ana i ke kulanakauhale nui o Pakaka.

            E ka poe aloha aina e-nui maoli ko ke Akua lokomaikai, kupanaha no kona lokomaikai, ka hoolohilohi ana i ko kakou ahaolelo a loihi, eia ka he hana nui ka kaia poe kipi a kakou i haawi aku ai i ka palena o ke ahonui Inomahimoa.

            Ua maopopo loa ke kuko nui o keia poe ia Hawaii nei, no ko kakou oluolu aku ia lakou nei, e ko kakou kuhihewa maoli.  He poe keia i lawe o maoli mai i ka olelo a ke Akua.

            Eia ka he waha wai, he hoohulihuli, auhea ua ike ia no ko lakou ano penei:  Ina e hele ke kanaka ka hale o ka haole, eia kana pane ia oe, "ae heaha ka manao," makemake au e ike ia oe, "ae" oe noho maanei mahope pau ko makou paina.

            Oia ano hookipa, aole loa i hana ia ka haole pela e ke kanaka Hawaii, he mea nui keia poe haole ia kakou i ko lakou hele ana mai ma na home o na kanaka Hawaii.

            O ka makana maikai i loaa i ke kanaka Hawaii, he aloha.  Aole loa i loaa ia me i keia poe, he oki loa aole he wahi kene@a iki o ke aloha ia lakou.  Heaha keia o kela mau kahunapule e lalau lai Kauai, e hoio loa aku ana paha a ike i ka pali o Kalalau?

            I na pela, ua lalau no, e kala no hoi ka ikaika o a wawae, ua kuai ia "lapuwale maoli," wahi a ke Kekahuna, ka laua bana ia i hookau ia ma ko laua a-i, e awiwi laua e hele e hoohulihuli i na poe aloha aina a pau.

 

Aloha Aina kue la Hoohui Aina.

(Hoomau ia)

            Ma keia wah, ke ike nei kakou i ka nawaliwali loa o ka lakou kumuhana hoohui aina, a ua haule pu hoi me ko lakou maa manao uilani no ka holopono ole o ka lakou kumuhana; nolaila, hooholo hou iho la lakou, i keia mau mea elua:

            (a)  E haawi i na Aina Lei Alii ia Amerika a ke ano kipe, a i ole, manuahi wale no ka la-i.

            (e)  E haawi i na Aina Lei Alii ma ke ano hookuleana ina kanaka Hawaii ke kakau lakou i ko lakou mau inoa ma ka aoao hoohui aina.

            Ma keia ano, pololei loa ka ka haku i ao mai ai, "Aole he mau mea hoowalewale e ai o na mea ikemaka wale ia no."

            A no ko lakou ike aole holopono ka lakou kumuhana, nolaila, ao iho la lakou i na olelo hailiili o na manao lili o ke ano kahiko loa i hele a kum@aha.

            A puana ae la i na @ [phrase] lo lakou hookahuli ana @[phrase] Aupuni Liliuokalani @[phrase] mau huaolelo o ka awa@ [phrase] me ka makona.   Ua lawa loa ko kakou @[phrase} ike ina olelo ino a ka poe @[phrase] hui aina ma Wasinetona @[phrase] o ka Aeo\to, oia hoi,

            (a)  Na olelo ino e pili @ [phrase] ko kakou Moi Liliuokalani @[phrase]

            (e)  Na olelo ino e p@[phrase] ia kakou Kona lahuika@[phrase] aloha aina.

            Oia hoi, ua hoike wal@[phrase] lakou i ko kakou mau @[phrase] ma ke ano manao ino p@[phrase] me ka oiaio ole a me ko @[phrase ano pogana.

            Oiai, ina no ka Akua @[phrase] kou, a he poe hemolele @[phrase] no ke Akua ola ma ka @[phrase] nei, alaila, ua kue loa @[phrase] na rula naaoao a ka Hak@[phrase} i ao mai ai no kona poe p@[phrase] wae ia, a oia keia: "Mai @[phrase] i ka pula iki iloko o ka m@[phrase] kou hoalauna.  Aole an@[phrase] kou i ike he kaola nui i@[phrase] ko oukou maka iho."

            Ma keia rula a ka @[phrase] Iesu, ua papa ia na @[phrase] oiaio o ke Akua ola a me @[phrase] poe i wae ia, aole e nana, @[phrase] e kuhikuhi, aole e oleo @[phrase] aole e hoike aku ia hai, @[phrase] kapu loa ma na ano a pau. @[phrase]

            A o ka lua, e unuhi m@[phrase] i ka pula iki iloko o kou @[phrase] iho.  Alaila, ua ae ia ka @[phrase] pule e olelo, e kuhikuhi, @[phrase] aku, a pela aku, a pela aku @[phrase}

 

            Ka Naau Memeueue o@[phrase] ka Puali Iewa.

            Kupaianaha o na kupaianaha @[phrase] hana hapai memeue a nei puali @[phrase] wa e noho ana ka Moiwahine ma@[phrase] o kona nohoalii; e pai aoa i ka @[phrase] me ka lehulehu o na "hana Kari@[phrase] a me na kokua manawalea he k@[phrase] lehu a lakou i ike kumaka ma@[phrase] me ka hoohewahewa ole; aka @[phrase] hiki mai nei ka wa a kakou i pa@d[phrase] ae nei i ka Moiwahine mai kona @[phrase] hoalii ae, oia iho la ka wa e ha@[phrase] ai i kela mau olelo muaa lakou e @[phrase] hookamani aua i ka Moiwahine huli ae la me ka hoomakapo a@[phrase] nahu kepa aku la me ko lakou @[phrase] niho bufalo i ka mea hookahi @[phrase] na poai la i hoawi aku ai i na ma@[phrase] ana, a haaleio nui aku i na a a p@[phrase] ana o ka ke Akua olelo a lakou i @[phrase] mai ai i mea hoohauna e pui @[phrase] kana Hawaii; aka nae, ua mala@[phrase]  lama na Hawaii oiaio, koe wale @[phrase] ka poe noonoo kumakaia noo@[phrase] hupo naau palupalu hoopilima@[phrase] anee haole o keia mau la, na ke@[phrase] ai ana i ke ea o ka aina no kahi @[phrase] na pelena mu pau wale.

            Aole he kanalua ana ke i @[phrase] ohana, he poe moopua@ @[phrase]