Ka Nupepa Puka la Aloha Aina, Volume I, Number 34, 9 November 1893 — Page 2
| This text was transcribed by: | Bryson Chun |
| This work is dedicated to: | Margaret Kekela Bright |
KA NUPEPA PUKA LA ALOHA AINA.
Ua Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono.
NA RULA ALAKAI
NUPEPA PUKA LA
ALOHA AINA
E hoopuka mau ia aku ana ma kela la a me keia la @a nupepa puka la Hawaii
ALOHA AINA.
E hoopiha ia ana kona mau kolamu me na manao kalaiaina naauao maluna o na ninau lehu lehu o ka la na moolelo, na kaao, na nuhou kuloko a@uwaho, na manao alakai naauao o na maka maka i kakau inoa ia.
E hoopuka ia no na olelo hoolaha, na mele, na kani kau, no ka uku loaa mua.
E hoounaia aku no na pepa i ka poe kauoha mai, ke hooili pu mai i ka uku pepa.
O ka uku pepa, he hapaha ko ka pule, hookahi dala o ka mahina, umi dala o ka makahiki o he umi kene@a no ke hope hookahi.
KEENA HANA:
MA KA HALE O KILIKENA.
Alanui Papu, Honolulu
Aloha Aina.
J. K. Kaunamano
Ona, L@nahooponopono a me Puuku.
Poaha, Novemaba 9, 1893
Ha' uopi ka waha i ka makapi, e uhi wale no oe aole e nalo, he imu puhi.
MA KA nupepa Kuokoa puka la onehinei, i ike ia iho ai ka ha'uopio ka waha o ka nupepa Kuokoa i ka makani, ma kana kuahaua hehena a papau o ka ike, e kalekale ana imua o ka lehulehu o kona poe heluhelu me keia mau huaolelo awahua:
1--Aole e hoihoi ia ae ana ke Aupuni A@i, ua make loa. 2--Ua eo i ke Kuokoa hookahi wale no ka paio hahana o na malama eiwa i hala. 3--Hookahi wale no poo aupuhi a ka elele kuhina o Auerika i hele mai nei e noho makamaka a hoaloha pu, oia o Peresidena Dole o ke Aupuni Kuikawa.
E O'U MAU HOA makaainana, mai kanmaha a hopohopo iho ka manao, no kela mau olelo makani puahiohio a ka nupepa anee haole, e kukala hilahila ole nei. No ke aha la hoi oukou i hauoli ole a@i ka po ana iho me na kukui (torchlight) ma na alanui, e alakai ia ana e ka Bana Pi Gi? No ke aha hoi i kani ole ai o na pukuniahi he 21 no ka ike ia Peresidena Dole ke poo o ke aupuni manawa?
NO KE AHA la hoi i wehe ole ai ke Kuhina Willie a me ke Kanikela Mills i ko laua mau papale, i ko laua manawa i lele iho ai mai ke kaa iho, oiai e puhi mai ana ka hana Pi Gi i ke mele lahui o Amerika i kela wa a laua i hele aku ai a p@i i ke alapii o ka haleaiii, a pela p@ no i ka hoi ana mai?
NO KE AHA la oe i unuhi kapakahi ai i ka haiolela a ke kuhiua Willis imua p Peresidena Dole, a huna oe i keia mau huaolelo koikoi e Willis i hoopuka ai ma ka olelo Enelaui, oia keia: "Island realm," ka mokupuni i noho moi ia, ma ka olelo Hawaii. A penei ka'u e unuhi nei, ma keia mahele elua o ua haiolelo nei.
KE MAKEMAKE nei wau ano, e waiho aku iloko o kou mau lima i ka palapala e hoohanohano mai ana ia'u, oiai, owau kona panihakahaka. Ma ka h@@ko ana i keia, ua alakai ia mai au ma o ka Peresidena la e panai aku i na hooia hou ana o ka noho ana hoaloha, i ke kuleana a me ka manao maikai a ko makou aupuni e hookipa nei ia oe, a no ka lahuikanaka o keia mokupuni i noho moi ia.
NO KE AHA la hoi oe i hunakele loa ai a unuhi ole oe i keia mau huaolelo e@elani ma ka olelo Hawaii? Oia hoi keia: "equal and Sovereign nations" ma ka mahele 4, penei ma ka olelo Hawaii: "kaulike a me na lahuikanaka o ke aliiamoku" a penei ka'u unuhi ana i keia mahele me ka ewaewa ole:
NOKAHA, aole ho mua e hoopahaohao ia ai ko Amerika ike mua ana i ke kuokoa o keia mau paeaina o Hawaii nei a me ke ohohia k@ ia lakou iloko o ka ohana nui o ka lanakila, ke kaulike o na lahuikanaka o ke ahiaimoku, aole no hoi a pahaohaoia keia moolelo i hikiikiiia i auwale ka la i hooikaika pu ia ai, mai ka makahiki a ka ma kahiki mamuli o na panailike ana a me na aelike i hanohano a holomua i na aupuni a i elua.
HE NUI wale o kau mau mea i unuhi ai i kulike ole me ka manaoio o ka haiolelo a ke kuhina a me na palapala i heluhelu ia imua o ka Peresidena. E ke kuokoa, @ noke wale no oe i ka uhi i ko imu ai kolekole me ke kauwewe kapolena aole e paa ana, e pupuhi ana no ka mahu. No keia mea, ke hoike nei au imua o ka lehulehu i ka manao ano nui a koikoi o ko ke kuhina kulana hoopono aupuni o keia mau la, ma Hawaii nei me ke kuhihewa ole. Hookahi wale no mea i maopopo lea ma ka ike ano a me ka hoomaopopo pu ana.
E hoihoi io ia ana ka Moiwahine Liliuokalani i aloha nui ia e Kona lahuikanaka maluna o ka noho moi o kona aupuni malalo o ka mana o ke aupuni o Amerika, no keia mau kumu:
1. O ka haule ino ana o na kuikahi hoohui aina mai ke alo mai o ke aupuni o Amerika, aohe mea e ae e @anaia ai ma keia aupuni mawaho ae o ka hoihoi i ka Moi.
2. O ka lele ana mai o na koa o ke aupuni o Amerika iuka nei o ka aina, ma o Kivini la ko Amerika Kuhina Noho i Hawaii nei, me na lako kaua e kakoo i ka poe aea e ku haalulu nei i keia hora.
3. O na tausani o na kanaka Hawaii, a me na wahine i hiki aku ko lakou h@ina i ka 17,000 a oi e kue ana i ka hoohui ana i ko lakou aina hanau me Amerika Huipuia ma na palapala aloha aina i hiki aku imua oia aupuni ma@a nui.
4. O ka noho maluhia a hoolohe e ka lahuikanaka Hawaii, i na olelo kauoha a ka Moiwahine i ao ai i kona lahuikanaka, e hoi aku e noho malie a e malama i ka maluhia a me na kanawai.
O ka hahaki ole ia o na olelo aelike kuikahi o ka noho hoaloha ana, i hikii paa ia ai o keia aupuni me ko Amerika, mai ka makahiki a i ka makahiki.
No keia mau kumu maopopo lea, ke hooia aku nei makou imua o ka lahui, e hooko@a aku ana ka hana e ke Kuhina Willis iloko o keia mau la ko koke no, no ka pono o ke aupuni moi a me ka lahuikanaka o keia Paeaina, i kulike ai me kana i haiolelo ai imua o ka Peresidena Dole ma ke ano nane, diplomatic words, ma ka olelo Enelani.
Pela pu no me kekahi mau huaolelo iloko o ka palapala a ka Peresidena Grover Cleveland, i pili no Blount, e mahalo ana me ka manaoio i na hana a pau ana i lawelawe ai iloko nei o ka aina me ka holopono.
A maluna o keia hoike, a makou i hoolaha aku ai i kela mau hebedoma aku nei malalo o ke poo manao: Pu a ka uahi i ka lahui; Ku haalulu ua enemi.
Ma ka nupepa Post o Wasinetona, e olelo ana ma ke ano nui o ka Blount hoike, penei:
"Aole e hoohui ia Hawaii me Amerika, aole hoi ma ke ano hoomalu, oiai, aia ka hapanui o ka lahui Hawaii ma ke kakoo ana i ka Moiwahine e hoihoi ae iaia maluna o ka Nohoalii, ina no ma ka balota ana ua like a like.
E ka lahui Hawaii, ua olelo ia ma ka haiolelo e ke Kuhina Willis, a me na palapala hoapono a Peresidena Grover Cleveland. Ua ili maluna o ke Kuhina Willis ka hooko ana i ua hana a pau a Balauna i lawelawe ai iloko o na malama elua a oi me ka eleu a me ka naauao pookela, ma ka ninau ana, ka noii ana i na h@@ kaha aina a ka poai puu@@ ele o ka hookama@i. O huna i koe a pahu ae ilo keia mau la me he gau da la.
O ka io a me ka mele haiolelo a Willis ma ka maopopo ana, ua pili w@ no ke kakoo ana i ke a moi, ma ka wehewehe a@ kekahi mau huaolelo eh@ keia, mai kahi makahiki kahi makahiki, a pela w@@
Hoopokole ana: Mai D. 1843 a hiki i keia m@ ki, aole mai kekahi mala@ kekahi malama.
I mea e hooiaio ia ai @ weheWehe ana, ua olelo @ iho no penei: "ka moole hiko i hikiikii ia @i ma@@ na panailike ana a me na@ i hanohano a holomua @ aupuni a i elua; oia hoi @ puni moi a me ka aup@ Amerika, aole loa mai k@ mahi@a a i kekahi mahi@@
AOLE loa e loaa ana @ oia hailelo a Willis, a i @ hoi ma na palapala apoho residena Kalivalana kekahi huaolelo maopopo penei kauoha ia mai nei au e k@ residena, e ike aku i kou ni au e noho poo nei, o@a @ puni a Amerika i apono keia paeaina, aupuni kui@ he ole loa no.
E ka nupepa Kuok@a anei ou makau i ka hoolah@ i ka mea oiaio ole, a ku o@ hanohano o ke kuhina @ ma kana haiolelo kakoo i @ puni Moi, oiai, ua pau om@ ka helelei mailuna mai oukou kumuhina o ka ho@ aina?
NO KE AHA la hoi e pai nei ma ka po Poalua iho kauoha ia ua makai ku h@ akoakoa ma ka Hale@ai a una ia kekahi poe i kai uapo e kiai ai no ka lele @ o na koa manuwa i uka nei
No ke aha la hoi ka h@ kaukau honua i ke ahiahi holoi na puku@ahi, @a @ lela, na pu liilii, a pela wale Hookahi no @aiua, noho @ makau hoi i ke aha