Ka Nupepa Puka la ko Hawaii Pae Aina, Volume I, Number 2, 27 April 1885 — Ka make ana o ka Moiwahine EMMA KALELEONALANI. [ARTICLE]

Ka make ana o ka Moiwahine

EMMA KALELEONALANI.

: :p - A •' Ua kaa hou i ka makou ponei ka ukana walohia o ke kukala ana »ku i ke kanaka nui a iue ke kanāka iki o ba lahiu Hawaii, ma ka liora 1 a m« 50 iuinute o ka au>aa la Pohono, Aperila '25, 1885, ua kii mai ]» ka anela o ka make a lawe aku la ia Maikai Waipio, be 010 lua ua pali E poai puni aua a hapa ma kai Pihoihoi ks piiua i koae kea Pii uo a hoomau i ka holoa Euaiwa Hoaiai ka wai o Hiilawe i iuua Da hele a hoohuelo i ua pali O ke kio wai kapu ia o Haiwahiue He oiaio—oia paha e— Papa ka Ohu o Maluopokahi Makaukauka upena lawaia a ke kupa E hoalalua ana a puni he ia manu Hei ma ka akau ulu mai ma ka heoia Ohi hapuku ka malapehu o k* uka E hoolale aua i ahi no ka ia No ua ia hoomalu ala o Kaukim He oiaio oia paha e— Ke Alii ka Moiwahine Ilihia Eoima Kaleleonalani, malok# o kona Hale no* ho ma liuka Hale Honolulu nei, Ua loohia oia i ka mai lolokaa ma ka hora 12 a me 50 iaimUe, nolaila, ua telepone kokeia o.Kauka Makihine e koua ukali wahiue, Miss Lucy Pealxxly, a i ka lohe ana o ke Kauka, «a hoio pupualiuhi mai oia me ka mama a pau a ku ana ma ka aoao o ke alii mai, Ia wa, ike koke iho la ke kauka, aia ke alii, maJu kulaua kupilikii lon, nolaila, ua kena awiwī aku ia oia ekiiiake Kauka Farani a me kona Puuku Waiwai ka Mea Mahaloia A. J. Oartwright. I ka loaa mua ana, he trahi ikaika no kona e hiki ai ke nee, aka i ka )ua iho o kaJoaa ana a me ka amaamau koke ana mai o ka ekolu mauawa, ua kaili kokeia aku la kona hauu. Ua anapu koke ae la keia lono kaumaha ma na wahi a pau me ka haohao nui ia, no ka mea, i ke kakahiaka iho, e ola maikai ai>i no oia me ke ano mai ole, A ua kumakeua kok« mai la na pahu hae Kaiiikela, na kia moku a me na pahu hae aupuui ma ka hoopaha ana i na hae, Ua hanauia ka Moiwahine ma Honolulu nei i ka la 2 o lauuari, 1836, Ke kuauhau o ka Moiwahine Emma s ua komo pu me keia kona kaikunane hookahi e ola nei oia ke Keiki Alii A. K. Kunuiakea. Ka Moiwahine ma ka aoao o Kakuihewa ke kumu alii ma ka aoao o Oahu he Wohi, a ua lawe mai makou ma ka hoopokole ana penei: O Kakuihewa k, noho ia Kahuanui* akahuailono w, hanau o Kaihekapuakuihewa k, a o Kaihekapuakuihewa k, noho ia Ipuwaiaholani w, hanau o Kauakahikuaanauakani k, a o Kauakahikuaanauakani k, noho ia ī#ikauikaua w, hanau o Kaneikauiwilani? k, a o Kaneikauiwilani k, noho ia Keakealani w, hanau o Kalanikauleleiaiwi w, a o Keawe k, noho ia Kalanikauleleiaiwi w, hanau o Keeaumoku k, Ke ielaokalani w, a o Keeaumoku k, noho ia Kamakaimoku w, hanau o Kaleiopuu k, Keoua k, a o Haae k, noho ia Kekelaokalani w, w; a o Keoua k, noho ia Kekuiapoiwa w, hanau he kaikuahine o Kamehameha I k, Keliimaikai k, & o Keliimaikai k, noho ia Kalikookalani w, hanau o Kaoanaeha w, a o Kaoanaehi w, noho ia John Yovutg k, hnnau o Kekelaokalani 2 w, Lahilahi a ma kekahi poe # ae, & o Kekelaokaiani 2 w, noho ia N&e* k, hanau o K.aleleonalani w, a. o Kalelwo&idaui w, i aoho ia A. Liholiho k, ou ka Hioi Kaiwikwoēha I V hanau o Ki iihku o-ll*wait. Ka Lahilahi wahiai i aoh» Kaeo imanu 'kn Kt*i'ki Aiii Ā K.. Kuiiuihkea, & <a& w&le w, kor»a piiik aaa kokoke^oa ii* Moiwahiae ia» k& aoao o im MOJ 'j *, ih KfcuU**' «

malalawalu k, noho ia Piilani w, hanau o Kalakauaaehuakam* k;ao Kalak&uaaehuakamak, noho ia Puakalaui w, hanau o Kaumahana k, a o &»uraahaaa k, noho ia Lonowahiae w' hanau o Kepoomahaua w, ao Kepoomiaaua w, W>bo ia Kauauanui k hanau o Haae k, a > Haae k noho ia Kekeiaokalani V hapau o Kekuiapoiwa 2 w, a o Kekuiapoim 2, * noho ia Keoua k, he kaiktlna. ne hanau o Kamehameha I k a me Keliimaikai k; a o Keliimalkai k noho ia Kalikoqk»lsixj w -haaau o Kaoanaeha »° noho ia j 0 hn Toung k, hanau o J£ekelaokalani 2, w, *me Lahilahi w, a o Kekelaokalani 2, w, noho ia Naea k, hana i o Kaleleonalani w, a o Kaleleonalai t »r, noi i o ia Kamehameha IV lianau oKa Haku o Hawaii: a 0 Lahilahi noho ia Kaeo k, hanaii o A. K, Kunuiakea. Ma keia kuamoo, ua pono mai la ka aoao o Kakuihewa mai aia Ktpoomahana kana mamo, ahui 'pu me Kauauanui a loaa ai o Haae. Ma keia hoo« hui ana i komo pu ai ke kolfo Kakoihewa a me ke koko Kihapiilani iīoko o ka Moiwahine Ema. Ka Moiwahine Ema ma ka aoao o Maui he Niaupio. Ma ka aoao hou no keia o 3tfaui. 0 Kalanikaumakaowakea k, noho ia Kaaeaami w, hanau o Piilamwahiue w, a a o Piilaniwahine w, uoho ia Ahuai k, hanau o Lonomaaikanak» w, a o Louomaaikanaka w, noho ia Eeawe Nui, k, hanau o Kalaninuiamamao k, s o Kalaninuiamamao k noho ia Ahia w, hanau o Kekunuialoimoku k, a o Ke kunuia'eimoku k, noho ia Kaniniuoka lani w, hanau o Kalikookalani w, a o Kalikookalani w. noho ia Keliimaikai k, hanau o Kaoanaeha w. h o Kaoauaaha w, nol o ia Johu Voung k, hanau o KekelaokaUu: w, amc Lahilahi w, a na Kekelaokalani o Kaleleonalaiii wa hine. oia no ka Moiwahiae Ema, a oa Lāhllahi hoi o A. K, Knnuieike», e like me na pili mua. Ma keia hoohui ana, ua koino ka lalani moi o Maui me kd Hawaii lalani moi. Ka Moiwahine Ema lie K&upukea he Poomakaia. O Keaweikekahialiiokamoku k, uohg ia Lonomaaikanaka w hanau o Kalani auiiamamao k, a o Kalaniuuiiamaiaao k noho ia Ahia w, kau-iu o Kekunuia [leimoku k, a o Kekuuuialeimoku kno Iho ia Kauiuiuokalani w, hauau o Ka likookalaui w, a o Kalikookalani w s no jho ia Keliimaiki ik, hauau o Kaoana ®ha w, a o Kaoaiiueha w, uoho ia John Youug hauau o Kekelaokalani w, me Lahilahi, na makuahiue oka Moiwahi ne Ema me ke Keiki Alii A. K. Kunu iakea. Ko ka Moiwahine Ema aoao alii, Kapu Hoomamao, he kapu Poo Hoo lewa i ka la.

He aoao kapu alii kiekie loa keia, ua ape like no me ke kapu Pio, a Niaupio hoi. O Hoolae k, noho ia Heialii w, ha uau o Koleamoku w, ao Kihapiilani k # noho ia Koīeamoku w, hanau oKa phiokalam k, a o Kauhiokalani k noho ia Ikiakaponoole w, hanau o Kaowao k, a o Kaowao k, uoho ia Kalaniuio wakea w, (oia ke kaikuahine o Kalani kaumakaowakea, k, i olelo mua ia ma ko ka Moiwahine aoao Niaupio) hanau o Kaakaualani w, a o Kanaluihoao k, noho ia Kaakaualani w, hanau o makaehaikalani k, a o Namakaehaik^ iani k, noho ia— hanau o Hauna k. A o Kalauawa k, noho ia Kuaenaokalani w, hanau o Kuapauwe lookalani w, a o Kuapuuwelookalani aoho ia Hilinaka k, hanau o Kukaele iki w,»o Kukaeleiki w noho ia Kama unu k, hanau o Naea k, ame Namaka eha k,ao Naea k noho ia Kekelaoka iani hanau ka Moiwahine Ema. Ma keia mau Papa i hoonohonohoiii ■ku la, Oia ke aliī kiekie hop« loa o m kliī o Hawaii nei, M& kona haule be poino nui ao ka aina £ me ka lahnl Aioha, Mm&mina waie. clr m*ī k* WA Enmelmmeh* rV., ikala 19 o īam/ 1855 maloko c 'm laakini o E«wai*hs/> e P Li a noto moiw&Mu* i *?<#• »i* mai h 1* W aa&! o !?oveai.tU t Eih o ka iT.h\(- trjh f* v Vk- *■ hV* ! »!<>.} h ī» tbh lt, ; «,fcV« if V*fi'-'i -j« £,** t> 'V*

kumamaiwa a me ekolu malama kea^, Ua malamaia ka mak%jj kona makuakane hanai Kaukn Rnit ? ka wa opiopio loa a hoounaia e āuao ike Kula Ah:, kahi o na alii a pau o Hawaii nei i hoonaanaosj ai, a malalo no hoi o Mrs # Von Fistßr kekahi i hoonaauaoia ai. lioko o Mei 20, 1858, ua hanau mai aa koaa puhaka alii ame kana M« kana ke keiki hookahi wale iho uo |h Haku o Hawaii, ka mea^alohn-iJNi opiopio ©ia e ia make "iloko o 1862. 1 ka makahiki 186t>, he elua makahiki mahope iho oka make ana o kana kane moi, ua holo aku oia i Enelani malalo oke kono a ka Moiwahine Vitor'a, oki oia e noho kanikau «na uo kb^ rt kane alii i make, ke keiki alii Francis Albert A i na malama o ka 1966, ua huli hoi mai ka moiwalune Emma no kona aina hanau nei. Ma kona la iku mai ai Honolulu n«4 mai ia hele ana i Enelani, ua ike maka makou ika nuuua lua ona kaaaka e kakahe i iai o Aiuahou e hookipa mai iaia. A mawaena ona leo huro, na leo hoaeae mele kahiko a me ua piha owa hoomaikai aka lahui, i hookahakaha iho ai oia ma na alanui mai ka oapo mai a i kona home oiwi. Ma ka hoomana— he hemolele, h« ieokua ikaika a he pouhana no ka ek»[•«ia Enelani ma Hawaii uei. Ma ka noho ana— he maemae, aala ka īnoa a he poli pipiliia ena kanaka. Ma" ka !auna ana— he oluolu, akahai, he heahea, h« ohaoha ahe ike ike kanaka nui a me ke kanaka iki. a i ke kamaaina » me ka mahhini. Mawaena ona hora 9 a.m., a me 1 P.M.. o ka la Babati, Aperila 26, ua aeia ua makaainAna, mai na kamaaiua a me na malihini. e kilohi hope iho i kona kino wailua e hiolaui hoohie ana maloko 3 Kuka Haie me he mea la holehelena o ka hiamoe ana aole i make, H«- elaa b«.t>e<loinn m&i ka la aka o kona make ana, e mpneleia aku ai kona kino kupapau no ka ilina alii i uka o Maeaiae. E Mauna Aia e ? Eia mai keia mau iwi alii jau ke hoi aku Ia e komo kino waiiua ika luhi a lavfa me kana alii kane, e imi aku ana i ke "aloha kakia paa ika iwi" a me ,ka laua keiki makamae i powa e ia e ka uiake. Malamaia mai i paa !