Ka Oiaio, Volume I, Number 1, 24 May 1889 — Page 4

Page PDF (935.89 KB)

This text was transcribed by:  Peewee Ryan
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Oiaio.

 

KA OIAIO

HE MAU MANAO

E PILI ANA I KA

 

Buke a Daniela ke Kaula

 

          -           0  -

NA OLELO HOAKAKA.

     

      Aole he mea a kakou e kanalua ai i ka oiaio ia ke kaula o ke Akua, na Daniela, i kakau ka buke maloko o ka Baibala i kapaia ma kona inoa.  Ua hoike mai o Ezekiela, ka mea e noho pu ana ia au hookahi no me ke kaula, ma ka uhane o ka wanana, i ka haipule a me ka hoopono o Daniela, e hoohalike ana iaia ma ke kulana hookahi me Noa a me Ioba.  “Aina e hoouna au i ka mai ahulau i kela aina, a e ninini aku i ko’u huhu maluna ona me ke koko, e oki pu aku i kanaka me na holoholona; ina no o Noa, o Daniela a me Ioba kai loko ona, ma ko’u ola ana, wahi a Iehova ka Haku, aole lakou e hoopakele i ke keikikane, aole hoi i ke kaikamahine,aka o ko lakou mau uhane wale no ka lakou e hoopakele ai ma ko lakou pono.”  EZ 28.3. Aka, o ka oi aku o na olelo no Daniela, oia no ka olelo a ka Haku i hoomaopopo ai he kaula o Daniela no ke Akua, a e kauoha ana i kana poe haumana e hoomaopopo i na olelo wanana i haawiia ma ona la no ka pono o ka hoomana: “Nolaila, aia a ike oukou i ka mea ino e hooneoneo ai e ku ana ma kahi hoano, ka mea i oleloia mai e ke-kaula.

 

      Daniela, @@@@@@ hoomaopopo iho oia,) alaila, o ka poe e noho ana m Iudea, e holo lakou ma na kuahiwi.” Mat.24:15, 16.

 

      Oiai eia me kakou kekahi moolelo piha o na la mua o kona ola ana, i ko na kaula e aku, aka hoi ua waiho pouli mai koi a moolelo e pili ana i kona kumu mai, koe wale no no ka pae alii oia, me he la no ka mamo ae o Davida, oiai ua mahuahua loa ae keia ohana ia manawa.  Ua ike mua ia aku oia kekahi o na alii pio o Iuda, i ka makahiki mua o ko Nebukaneza noho alii ana no ke aupuni Babulona, i ka hoomaka ana o na makahiki noho pio he kanahiku, M.K.606.  E hoopuka ana no na kaula, o Ieremia a me Habukaka, i ka laua mau wanana i keia manawa.  Hoomaka mai la o Ezekiela mahope mai, a mahope mai hoi ona o Obadia, aka, ua pau mua aku nae ka keia mau kaula hana he mau makahiki mamua o ka pau ana o ko Daniela au loihi a hanohano hoi.  He ekolu waleno mau kaula o ke au kahiko mahope mai ona, o Hagai, Zekaria, a me ka hope loa o na kaula, o Malaki.

 

      Iloko o na makahiki piha o ka noho’na pio o ka lahui Iseraela, he kanahiku, e noho ana o Daniela ma ke aloalii o Babulona, ka hapanui oia manawa iloko o ka pomaikai a me ka hanohano, he kuhina nui hoi o kela aupuni kelakela a makamua o ke ao nei.l  Ua hoike mai kona ola ana i kekahi ao`na koikoi o ke ano nui a me ka waiwai o ka malama ana, mai ka wa opiopio mai, i na hana hoopololei loa ma na mea o ke Akua, a e waiho mai ana hoi i ko ke ao nei i ke ano o kekahi kanaka i malama i ke ano haipule kiekie, a e hooko pololei ana i na hana a pau e pili ana i ka hana a ke Akua, me ka lawelawe pu ana ia manawa hookahi no i na hana kaulana oia au pioloke a me ka eleu, a me ka auamo ana i na hana koikoi a kau nui ia i ili aku, maluna o kekahi kanaka hookahi iloko o keia ola ana.

 

      Me he la o ke alanui o ke ola ana o keia kaula, ua like me he leo la e ao mai ana i na kanaka a pau o keia manawa, ka poe e olelo huikala ana no lakou iho, i like ole aku ka nui, ke koikoi, a me ke kaumaha o ka lakou mau hana me ka Daniela, aole o lakou manawa e hiki ai ke hooko i na hana a ke kanaka i ke Akua.  Heaha la ka hana a ko Daniela Akua i keia ano kanaka i kona manawa e hele mai ai e haawi me ke kaulike i ka haawina i kona mau kauwa e like me ko lakou hana pono ana?

 

      Aka, aole nae ma o keia pili ana o ke kaula me ke aupuni Kaladea, ka nani a me ke pookela o na aupani, ka mea nana e hoomau aku i na hoomanao ana no Daniela, a e hoaahu aku ana i kona inoa me ka hanohano.  Mai ke keikie o ka nani o keia aupuni, ua ike aku hoi ke kaula i na hailona o ka emi ana a me ka lilo ana o keia aupuni i ko hai lima hou aku.  Ua ikea ke kelakela o ke ku ana o keia mana iloko o ka manawa o ko ke kanaka ola ana.  Pela iho kona ku ana, a pela iho la no hoi ka pokole o kona nani a aui ae.  Aka ua ili aku ka hanohano ia Daniela i oi loa aku kona mau ana.  Oiai oia ua aloha a ua hoohanohanoia e na`lii a me na haku o ka aina, eia e noho ana no nae oia malalo o na hoohanohano ana a ke Akua i oi loa aku i ka ke kanaka, mamuli o kona alohaia e ke Akua ana i hilinai ai a me kona poe anela, a me ko ke kaula ae pu ia no hoi e ike i na manao o ka Mea Kiekie Loa.

 

      @@@@@@@@@@@@@@@@

      kana mau olelo wanana kai oi aku i ko na wanana e ae iloko o ka baibala.  O kana ka oi aku o ka piha a me ka maopopo pono.  O kaua kae olelo wanana mua e hoike moe kahi ana i ka moolelo o ka honua nei mai ia manawa mai a ka hopena.  Ua kukulu ia me ka maopopo pono no manawa o kana mau wanana ana, me ke komo aku he mau keneturia lehulehu iloko o ke au mamua mai ona.  O kana ka olelo wanana mua e helu papa ana i ko ka Mesia hiki ana mai.  No ka pololei loa o ka manawa e pili ana i ko ka Mesia hiki ana mai, ua hoino ka poe Iudaio i ke kanaka e hoao ana e wehewehe i ka helu i olelo ia no ia manawa, no ka mea, mamuli o ia kumu, ua nele lakou i ka olelo pale no ko lakou hoole ana ia Iesu Karisto; a no ka pololei a me ka piha pono loa o keia wanana i ka hookoia a hiki wale i ka manawa o Porphyry, M.H. 250, 250, ua olelo ae oia, kahi kumu hookahi wale no a kona hookananuha e uhi ai i ka oiaio, ua kakauia ia mea mahope o ke ko ana o ka wanana.  Ua hoike mai na keneturia mahope mai i na hoike o ka oiaio o ka wanana.

 

            Ua hele mai ka moolelo kino o Daniela a he mau makahiki pokole mahope iho o ka maheleia ana o ke aupuni o ka media a me Peresia.  Ua manaoia ua make oia ma Shu-Shan.  a Susa paha, ma Peresia, i ke 94 o kona mau makahiki; me he la no ka nui o kona mau makahiki, oia ke kumu o kona hei hau ole ana me kona mau hoa pio Hebera no Iudia.  malalo o ka olelo kuahaua a Kuro.Ezera 1:1 M.K. 526, ka makahiki e hoailona ana oia ka palena o na makahiki o ka noho pio ana.

MOKUNA I.

KA NOHO-PIO ANA O DANIELA.

     

            Pauku 1.  I ka makahiki o ke au o Iehoiakima ke alii o Iuda, hele mai la o Nebukaneza ke alii o Babulona i Ierusalema, a hoopuni aku la ia wahi.  2.  A haawi aku la ke Akua iloko o kona lima ia Iehoiakima ke alii o Iuda, a me kekahi mau ipu o ka hale o ke Akua, a lawe aku la oia ia mau mea i ka aina i Sinara i ka hale o kona akua; a hookomo oia i na ipu iloko o ka hale waihona waiwai o kona akua iho.

            Me ka pololei, e like me ke ano mau o na haku moolelo hemolele, ua hoomaka koke aku la o Daniela e kakau i kana moolelo.  Ua haku aku la oia i ka moolelo e like me ke ano mau o na moolelo, a hiki i ka hoomaka ana o ka mokuna ehiku, kahi i hoomaka aku ai ka mahele o kona buke e pili ana i na wanana.  E like me kekahi mea i ike he oiaio kana e hoopuka aku ai, ua hoomaka koke oia e olelo i na ano he lehulehu, ka mea e ana ia ai ka oiaio o kana.  E like ae la me keia mau pauku elua, he elima mau kumu manao i hoakakaia, he mau moolelo oiaio maoli, a he mau olelo hiki ole ke hookomoia iloko o ka moolelo ano kaao; 2, O Iehoiakima ka moi o Iuda; 2. O Nebukaneza ka moi o Baulona; 3. Ua hele mai ka hope e kue i ka mua; 4. Iloko keia o ke kolu o ka noho moi ana o Iehoiakima; a 5. Ua haawi ia o Iehoiakima iloko o ka lima o Nebukaneza, ka mea nana i lawe kekahi hapa o na ipu laa o ka hale o ke Akua, a lawe aku nei ia mau mea ma Sinara, ka aina o Babulona, Kin. 10:10, a waiho aku la ma ka hale waihona o kona akua iho.

            O keia hookahulihia ia o Ieruselema ua olelo mua ia no e Ierenia a ua hooko koke ia no, M.K. 606. Ier. 25:8-11.  Ua hoonoho o Ieremia i keia lawepio ana i ka ha o ka noho moi ana o Iehoiakima, a o Daniela @@@@@@@@@@@@@@ ua hoomaopopoia no ma o ka Daniela helu ana i ka hoomaka ana aku o Nebukaneza ma kana huakai i ka aneaae ana i ka hope o ke kolu o ka makahiki o Iehoiakima e noho alii ana.  Oiai o Iehoiakima ua hoopaa ia no ka lawe ana i Babulona, mamuli o kona mihi ana, ua ae ia e noho he alii ma Ierusalema, malalo mai o ka moi o Babulona.

            O ka mua keia o ka liko ana o Ierusalema ia Nebukaneza.  Mahope iho he elua lilo pio hou ana o keia kulanakauhale, no ke kipi ana i keia moi hookahi no, a ua hookoikoi ia iho no hoi na hana i ka lilo pio ana mai.  O ka mua o keia mau lilo pioana malalo ia o Iehoiakima keiki a Iehoiakima, a o ka mana a @ i lilo ai o na ipu laa a pau loa, a i hana ino ia ai paha, a o ka poe mai kai a pau o ka aina a me ke alii ua lawe pio ia.  O ka lua malalo o Zedekia, ka hooili kaua oi keia i hoohana ia aku maluna o ke kulana kauhale, koe wale aku no ka Tilo i ka M. H. 70.  Iloko o na makahiki elua o ka hoomauia ana o keia hooili kaua ua nui ka popilikia o ka lehulehu no ka make ai.  I ka hopena, ua hoao ka moi a me na koa e holomalu mai ke kulanakauhale i pakele ai, aka ua lilo pio lakou i ka poe Kaladea.  Ua luku ia na keiki a ke lii imua ponoi o kona mau onohi maka, a ua lave ia oia i Babulona: a pela i ko ai ka olelo a Ezekiela, ka mea i olelo mua e lawe ia no oia i Babulona, a ilaila e make ai, aka aole nae oia e ike maka ia wahi.  Eze 12:13.  I keia manawa ke kulanakauhale a me ka luakini i lilo ai i mea ole, a o ka poe kanaka a pau o ke kulanakauhale a me na kuaaina i laua pio ia, M.K. 583, koe wale iho no he mau wahi kanaka kakaikahi.

 

Huakai Pokole i Kapalakiko

            I ke ahiahi o ka Poaha, Aperila 11, hiki mai la kekahi hoa`loha a kono mai la ia`u e holo i Kaleponi, e hui a e kuka pu me na haumana e akoakoa ae ai ma Okalana, kahi e noho ana o ke poo o ko makou hoomana.  Ua hoouluia keia koi mamuli o kona ake nui e ike kino au i na hana a na haipule o ko makou hoomana, a i mea no hoi e hoopmaikai ai ia`u iho ma na ao ana o ka noho ana hoopono, a i lilo ai hoi i kumu e hoopomaikai pu aku ai i ko`u lahui ponoi.  He elua maua i makemake ia e holo, o Mr. W. A. Kiha, o Waipio, Hamakua, Hawaii, ke koolua.  I ka wa i puka mai ai o ka olelo no ka holo, ua ae koke mai la no hoi o Mr. Kiha, me ke kanalua ole, oiai kona manao ua pualehia e ike kino i na hoahanau o keia hoomana, a e ike i na hana a ka Uhana Hemolele maluna o ka poe i hilinai maluna o ko ke Akua aloha a me kona ahonui.  He mau kumu e ae no hoi kekahi nana i koi mai ia maua e ae e holo, ina he mea hiki; oia hoi, ua unuhi kela i kekahi buke moolelo i kapaia “He Mau Manao e pili ana ia Hoikeana.”  O keia buke kana i kaunui ai e pai ia; i mea hoi e laha aku ai ka io a me ka pomaikai ana i hoomaopopo ai, maloko o na wehewehe ia ana ma keia buke, e pili ana i ka moolelo hope loa a ka Haku Eesu i hoike mai ai i ko ke ao nei, ma kana kauwa la, ia Ioane, a i kapaia hoi he “Hoikeana.”  E like no hoi me ka manao o keia hoa, pela no i ulu mai ai iloko o`u ka manaolana hauoli e pai ia ka`u buke i unuhi ai, oia hoi: “He Mau Manao e pili ana i ka Buke a Daniela.”  Me ke kaunui e hoolana ia keia mau manao i kumu e hoopomaikai ai i ko`u lahui i na mea i ike powehiwehiia o na olelo wanana a ke Akua, ma ke Kauoha Kahiko me Kauoha Hou, ua ae au.  He kupanaha no hoi i ka noonoo iho ko maua lawe ana i keia mau buke moolelo, me ka launa pu ole ana o kekahi me kekahi mamua, a kuka pu hoi, a unuhi aku hoi i keia mau buke elua me ka ili like ole ana o ko maua manao ma ka buke hookahi.  He mea maopopo ia`u na ke Akua keia alakai, i loaa ai keia lawe huikau ole a ana o na mea i makemakeia e hana aku iwaena o keia lahui; i mea e hoomalamalama hou aku ai ia lakou.

            No keia mau kumu ua ae aku au me ka elua e holo no Kaleponi; a o ko`u hoa i manaoia ai e holo pu, ua haule iho la ia no ka haiki o ko makou waihona.  I ka Poalima ae, Aperila 12, ua kii aku maua me kuu makamaka haole i ke kikiki ohua e holo ai, aka no ka piha loa o na keena moku, ua hoole ia mai mana.  No ko`u makemake loa e hiki, mahope o ko`u hooholo ana e hele, ua imi aku la au i kahi e oluolu mai ai ka agena o ka mokuahi.  Ma o ka lokomaikai o ka Lani, ua ae ia mai ko`u manao, a ua haawi ia mai hoi, he keena ohua maikai kai loaa mai.  A loaa mai la ko`u wahi e hiki ai; noonoo iho la i kahi e pono ai ka pae ana aku.  He kupanaha no ka`u huakai, aka i loaa ai ke alakai e pono ai kekahi poe ake ike kaahele, ua manao no au he kupono e hoopuka aku i na ano a pau o ka`u heleana.  Mahope iho o ka loaa ana o ko`u keena moku, ua pokole-loa ka manawa o ike ai i na makamaka e loaa ai la hoi na wahi kokua o ka hele ana.  Eia nae, aole i kanalua a hopohopo mai oloko, no ka mea, ua paulele aumaluna o ka manaoio i ke Akua.  I ko`u haelele ana i ka hale, ua waiho iho la au i na wahi kenikeni a pau o ko`u pakeke, e lawa ai ke ola ana o ka ohana a hiki i ko`u hoi hou ana mai, me ko`u ui ana`ku i ko ka wahiee manao no keia mea.  “E like me kou hilinai i ke Akua, e kokua ana ia oe ma kau huakai; pela no ko`u manaolana, e malama ana no oia ia`u a me ka ohana.” Ua lana maikai loa ae la ko`u manao aole hoi he wahi kaumaha iki i koe.  He nui no na ohua waiwai e holo ana, aka, aole au i manao ua oi aku ko lakou hauoli a mama o ka noonoo mamua ou.  E like no me ke ano o ka poe waiwai, ka hihipea ia o ko lakou noonoo no na mea o ke ao nei, pela au i hoomaopopo ai i ko lakou mau helehelena.  

 

            Mamua o ko ka moku haalele ana i ka uwapo, ua hoike mai la ko ke Akua lokomaikai ia`u, ma ka hoohamama ana mai i ka puuwai o kekahi mau hoa'loha, a haawi mai i kekahi mau dala e kokua ai i ko`u hele ana i kela aina malihini.  He haole kekahi a he Hawaii ponoi kekahi.  Ua ike iho la au, me ka naau haahaa, a piha aloha, he ae ana keia i kau noi e kokua mai ko ka Lani Mana ia`u, a he hooia ana mai ua ae ia kou hilinai kanalua ole.  Ua ike pono au i ka oiaio o ka ke Akua mau hana lokomaikai ia`u ma ka`u huakai a hiki wale i ka hehi hou ana o ko`u mau wawae i ke one o Kakuihewa, i ka lulu o Kou.  I ka loaa ana o keia mau pomaikai i helelei wale iho no me he mau paka ua la mai ka lani mai, ua holo awiwi aku la au`a ka`u wahine, a mahele aku la me ka ohana i keia mea kamahao i hu wale mai no, oiai oia kai oi aku o ka manaoio mamua @@@@@ lokomaikai o ke a @@@@@@ hiki ai, a @@@kekahi mau hoa haole, a Hawaii hoi i loaa ai kahio o ka alahele  Mahope o keia ua hoi aku la au a Iuna o ka mokuahi Umatilla  ahiki i ko makou holo ana i ka hora ekai p.m.

 

KA OIAIO !

HE NUPEPA I HOOPUKAIA NO KA PONO O

KA LAHUI HAWAII

E KEKAHI HUI HAWAII MAKEE

 

            pono a aloha lahui.  Mamuli o ka manao i hoouluia ae no na hana paewaewa a kue kanawai i hoohanaia maloko o na kaiaulu o ka Paemoku Hawaii, a me na ohumu e hoolala ia nei malalo o na alakai e ake nei e kinai aku a pio loa i na wahi pono uuku i koe o ke kanaka Hawaii, ua hoomaka ia keia nupepa i pale a i umauma no ka lahui e kukulu ai i ko lakou manaolana, he ipuka e komo ai, he hale kipa e maha ai, a he hoa kuka no na hana e ola ai kakou.  E hoopukaia no .

 

I KELA A ME KEIA POALIMA

            E hoolako mau ia ana no hoi ke Keena Pai me na Lako Pai Palapala e hiki ai ke hoopaka ia ma ona ponoi iho me ka hilinai ole ana aku i ka lokomaikai o na Halepai e aku.  He mau Ia wale no i koe, e hiki mai ana no hoi ka makou Papa-pai mai Kapalakiko mai, maluna o ka mokuahi Umatilla, i ka la $1 o keia malama.  E hoonui ana makou i kela a me keia manawa i na Lako Oihana Paipalapala e hiki ke hana aku i na Palapala paihakahaka, na Buke Hawaii, na Moolelo, na mea no a pau i pili i ka Oihana Hoopuka a Hoolaha Nupepa.  O ka poe a pau e makemake ana e hoopuka i ka lakou mau hoolaha, e oluolu e hoouna mai i ka Luna Hooponopono e like me ia i hoolaha ia ma ka aoao o keia pepa.

            I kumu e pomaikai ai na aoao elua, e hoemi ia aku no ka uku makahiki i ke kanahiku kumamalima keneta o ka eono malama, a he hookahi dala ma hapalua o ka mahahiki hookahi.  He iwakalua ka heluna o na kolamu o keia nupepa, i hoonohoia ma na lua kepau makalii kupono a ua aneaneno no e like ka nui e like ka nui o kona mau manao heluhelu oloko o kona kino me ko na nupepa Hawaii e hoopuka mau ia nei, a he oi ko lakou auhau makahiki.  No keia emi o ka uku e haawiia no ka nupepa i ka poe hookaa mua i ka lakou mau uku nupepa, i ko makou mau Luna ma na mokupuni. A aole hoi e hoouna ia ka Pepa i ka poe a pau e makemake ana ma ka owili pakahi, e hoouna mai na kauoha me ka hooili pu mai i ka uku pepa.