Ka Oiaio, Volume I, Number 1, 24 May 1889 — NU HOU KULOKO. [ARTICLE]

NU HOU KULOKO.

• E lawe i' Ka Oiaio," a e loaa no na kalaimanao ku io loea a hohonu. Elua pule paha a oi i koe weheia ka aōao hikina o Alanui MoiM'ahine. Ua nalo aku ke kino make o P. Paniani, i ka Poakahi nei. Me ka mahalo ka Lahui Hawaii, ke hoea aku nei makou no ke kakoo ana i na pono me na pomaikai o ke one Oiwi. He Ike Alii ma ke awakea o ka Poalua nei no na Aliimoku o ka Egepieele. Ke haawi aku nei makou makou mahalo kiekie ia Mt. F. J. Testa, no kana mau kokua aloha ijrmakou. Maka hora 9 o ka Poakolu nei i holo aku ai ka moku kaua Beritania Gormorant no ka home, Ma ka po Poalua nei i uhola iho ai ke Alii ka Moi he papaaina na ke Kapena a me na aliimoku o ke Cormorant. Makeia mau la iho nei, ua make aku la o Samu Paniani, luna paahao, no ka pimi wale i na kahuna hoopunipuni. Ua lohe mai makou, e hoi aku ana ko kakou makamakā, Mr. W. H. s l)aniels, ma Paiā, Hamakua, kukulu ai i halekuai nona. ™ Ina ua puka hewa ka olelo no kekahi, e kala mai, a ina no hoi na ku ma ka mahamaha, e kaanini malie no hoi paha a oluolu, alaila mihi. He mau Kamano hou ka i loaa aku ia John Kaulahea i keia mau la iho nei, a e kuai hoopakika inai ana oia ke kipa aku ma ka papa a ia keiki o ka aina. Ika Poakolu nei make aku la o Peke Pakohana, (Mrs. Colburn,) kekahi o na kamaaina wahine o Honolulu nei, a ua haalele iho i *na kei&i me na moopuna. He nui na ona o keia mau la. No"ke ano wewela iho paha o ka papa ana iho o ka la īnaluna o na ipuhao wa\ona. He hoopai ko ka hewa, ahe hune a nle ka make ka hope aku. I ke ahiahi Poakahi aku nei, ua hookani ia iho la ka ogana o Kaumakapili ena lima menene ole o Wraj T Taylor. He nui no na makaikai, a tia ulen no ke kani ana o ka ogana a me na leo o ka poē himēni. Me he la ma kela kaiia o ka Poaono J aku nei, ona Omole Bia wale no ha ene" ua kupono i loaa aku i na koa wiwo ole a o ko lakon mau puniu ame na kani a-i ua uwi malbia. Weliweli ka ikaika! U» lohe mai makou ke paa nei ka ma- >- mak» 7 **. J. Testa) ijka hana

Jieio. £ aRu i oka'āim. e k?J>a ae f jOOft,la,_,A i e lawelaweia na hana me ka nwikai- | Me ke aloha i lohe ai i ka make o kawahine opio a ka Luna Nana Paahana lapana, Mrs. HTaoayama, i ke kanakolu wale no 0 kona mau makahiki. ī kaPoakahi nei. " E kiai a e pule" i manalo ai ka awahia o ka luaktipapau. Ma ko lakou one hanau kekahi poe ua like me he kui la iloko o ka pena mauu ka ike ole ia, pela wale aku ko makou hoomaopopo ana aku nei. A oia no kekahi o lakou e uhu hoi hope mai nei i ka fiaa i opu ino ia e lakou. Ika Poakahi nei ua iilele iho la o Kapena Weir o ka Iwalani me Kapena Wikonoka Rainabo\v. Na ka mua ka iho mua, a ua hoopiiia aku oia no ia mea. 0 na ilio ka ike ia. i ka hana ia hana, a ke ■ hahai aku nei hoi kekanaka. Ina aole ke Kuhina Kaua e kauoha e lawe ia aku na e waiho ahulau la ma ke one o Waialae, a hele ae na lio a me na bipi aka moopuna a Mr. Laiki, e noho la malaila, ke'manao nei makou e haunaele mai āna iapoe holoholona i koe aku e hele la i ke kula. Ua olelo ia o na 1010 a me na aa o ka aina o lakou noia, M'ahi a Wili Kuikele, ma kekfiln oiuihalawai v,auwaukuaā mahalo aku a malialo inai a lakou. Aka Ika nana aku, ke hai«ila mai nei na hana ake kea, ku ia i .ka ix>no e ka ele, lilo 110 ia kaua ka ai ma keia uiua aku. Ua mania uo na kai ana a k;. puali Laipela i ka hoi ana mai Waialp e mai i ke kakahiaka Poakahi iho nei, He eha hora no eono mile. 3le he la, malalo ,iki mai kiL-hpio o keia mau kai.ana i ka Alekanedero ka Nui, i kona wa i hookahuliahia ai i na a me na panalaau » »"*' lVit?sia i Jta >va kahiko. Ua hooholo iho la ke Aupuni <U>ren\;\nia e liookuu aku i ka Moi Maliot<m T,aupepa mai na hoopaa pio ana iaia. Ke nui ko ke Akua aloha i keia Alii, aua ahonui nohoikealii 5 na hoao maluna ona. Ua hai mua no ōia, aole e nele kona ike hou ana i kona aina a me kona lahui. Ua ko io no kona iianao paa.

Aole i lawe ia ka ' ī-aikini XjOio o Akepoka, ina aku la he Kanaka, pau kaliiko, 110 ka mea lie piuialua. ka Hawaii i kekahi poe. Aia 110 a lie ai ika lopo pakele. He kanoha paha ke hoomau la. Hoene mau no hoi ka leo oka baim i kelapopaikau bataliona ai. Kai powa ia ua pualikoa la i ka hoi ana mai, ku ia nae na powa i ka honelioae o ka 3eo o na leo ona ohe, a pakele aku ka poe me na kanikani! Oiai na laina kaua kuea o.na''koa Raipela e hoomakakiu ana uua ka po akn niei, ua lele kaua ia mai la ka' Puali Kiai Hopeena kumulau bipī waiu, a puehu liilii nui aku la iloko o na laau ooi, a pau nui iho la. i ka paholtehole na maka. Hu ka aka. Ika hebedoma i hala, ua hele aku la kekahi kaikamahine i ka lawaia oopu īna ; Waiana«, Oahu. Ua hina ia mai la oia ; e ka phoku a paa malalo, a lioao mai la ; kekahi i ike i keia poino e hoonee ae i: ka pohaku, aole e hiki, ua make loa iho la ua kaikamahine la. ao nei o Mr. (ieo. Gk'.ndon ma ke kakaū hoopokole. IJa maka\ikau kekahi ■ mau haumana, 'he pake nae, a 'no ia kumu, ua makemake ole ia e na Luna Aupuni." " Ke hoopunana nei no paha i kahi a ka Ahaolelol manaoai, no kekahi ' punahele hookamani mtii na aina e mai ' he hoopaa moolelo kakau pokole. ' Ua mahalo makou i na kahoaka o keia ; mau la i ka hoike mai i ka wai ua lana ipalie, a i ka hanu nni a ine ria Jia oko lakou ili no na moeuhane ino. Ke loheia', mai nei na kuaaina, a he nani na lono i hiki mai. Hanu ia a paa. Mai pnni oe i ka pelo hoopunipuni, i ka mali a ka hookamani. XTa ulū ae kekahi haunāele iiia Kula, sfeui, i ka Poakahi o kela pule aku nei, a inake aku la elua mau lapana no Jvahului mai. lī'a manaoia he dala i lawe inaluia e kekahi lapana. i hoonoho puukuia e kekahi hui lapana, oia ke kumu o ka haunaele a hiki aku lai ka pepehikanaka ana. E hoomanao kakou i ka hoolaha waiu n\a kekahi kolamu oka pepa o keia la, na kekahi oko kakou opio ponoi oka aina, a e lawe ika waiuo kona halewaiu. He au keia a kakou e haanui hei e ike a e hookipa ike aloha ia kakou iho. E kakou i keia mau m&nao maikai, i ike ia mai ai ko kakou oiaio. i Mawaena o na poe i auhee mai ma ka ahina ia Sabati neij mai kela kaua mai o tr- n »n • - -

feaAtika Kopa Hoomaemoe, na mamo a namieioiīari, o ke kano wale no o na pu, .ka Peresidena o ka Papa Ola, ke keiki ar 'Holo me kana kalkaki ua kekee, a he mau puulu walūne, a me kekalū poe he lehuiehu wale ipakelemahunehune'mai. Manaonao wale! Ua lohe ia mai aia'ku laka Hon. J. A. Cnmmins, me kfuia keikikane hiapo i Geremania i keia mau la. Ua līaalele iho laua ia Kapalakiko i ka Poaono, Aperila 27, me ka manao e kau, aku ma ka mokuahi o ka la 11 a keia malama mai Nu īoka no Geremania, a mai laila ae a Pariea, i ka hoikeike uui. Ua lea no ka hele a ka Mea Hanohano, he ala pili ia e ka opihi, a he opu waipahe. Kr olelo la no ka Moi Mataai;v e kinai i na Geremania a pau ma Samoa, ina aole lakou e liana pono a malama i ko lakou kuleana. Maloeloe no hoi ka lahui fsamoa, ina paha o lakou ma ko kakou mau kamaa, auwe keahie, pau mua kekahi poe i kalua ia, aole la 'hoi e huki ku ka ihu i ka lewa. Ua hiki rio, he maia ka hoi ka pumaia a ka la e hua mai ai, alaila he maiā 110 hoi ke hua mai. Ua -olelo ka Oua Miliona o Kamaomao, he eke kalena kona i keia uianawu, a lie uwea mimiki ko ka waha o ua eke la. He manawa wale no koe, a e omo ia ana na wahi kauna mahiko o Hawaii e ia ma keia mua aku. Aneane no galia he meaP oiajo keia. ke kuai liilii nei-no la hoi o Bailey, Cornwell, a ke auhee nei hoi kokahi o lakou a kahi e aku e hoopunana ai i na loaa a ai e like me na nianu piheetero. Ua hiki no. „ Ua wawa ia ua kuai aku o Wm. Bailev o WailukUmamua, i kona a nie ko kekahi poe e ae īiiau kuleana iloko o ka Wi-ii-ko Wailuku. no ka ii a nie |ca ala a oi aku, a ume aku a ma kahi e īioekepue ai. O keia ano haua ke kuiuu i iUhune ai o lielani, a i hot>hauuaele mauai ka Ailikinuuia, a pela no paha kakou ina he Ailikhnāna a he poe Samoa ko Hawaii nei. Aole, ua like uo kakou me na omole !>ia i omo ia e na bataliona laipele a malo, kiola ia ae i ka la e olala ai. Alolui no hoi paha ke ao ia ana a kuu-hijH\ e na olinolino,' a laa ka haha hewa o na linia.

i Ua onou ma-i •ka lima-hema oka Aha iHookolokolo Ki'eki<ri wahi kamau i kei kahi lun-ahoopuka pepa i nenea ai, a muu loa aku leahaniau ana o kana nupepa. Keponolano! He ano kamahao ko makou ike ana'ku iaWilikoki i keiahoi ho.u ana mai nei mai Kaleponi hiai. He kohu Pamoa ka ioioena oke kanaka. Nawai ole kiu mau ia no hoi o Bobata, ana e hele nei. Ua hiki lele mau ka na lunaikehala o na powa ona la i hala, ano ia kumu, ua like paha keia hapa Hawaii māka hanau ana, a hapa Boma ma ke ao koa ana.'me kekalii akua l£tpu i-na kiai o kakou. O ke dala i manao wale ia malalo ō ka mana hookele ana a W. B. Kuikele no na hana kipu, kipe, kiola, i maunu no na hana koho balota. aole i akaka i ko wai lima la i waiho ia ai ia mana. He lohe ■wale no ko makou, he mau kani no kai hooliloia no na koa e puip«ii ai na wahi opu o ka bataliona, a e lawa pono ai hoi na kulu wai o na kileo a njie kani a-i. Ua oleloia ena Pake oka opiu ke ana oko ke kanaka naauao, i::a he oiaio ia naea, ua pilia naauao ka basaliona. Mahalo nui ftiakou ika ike ana ina mamo ana misionari i hele mai tna ka olelo a leeu, e hapai pn ana me na koa, napu ame na pahikaua. Uahuhuaku 0 leeu ia Petero no kona kipi ana i ka pepeiao o ke kauwa ake r. papa aku la hoi aole e ao aku i ka hua o ke ola me na mea make, aka, ua loli ae : nei ka lesu mau hana i keia wa; he h£ki ! no ke eleu ia ke kanaka e keia mau hoo" mana e like me ka na bipi mau hana. v Oia kalahui o ua"alakai keia. Ma ke kaua kuloko a na I'ualikoa Baipela, ma Waialae, i kapo Poaono iho nei, mnui*na. nlia a. me. na. H>ia,phfl.i hoa. Ua hoihoi ia mai kekahi mau hoa, ua ki ia i ka puupuu a ua ku a pehu a uli na helehelena. oka nui nae ona euemi aole i kanu ia a kekahi la ae. O ko lakou heana ke wailio liamama la no 1 ka la, a ūa hemo ko lakou iuau pajii, a ua omo ialakou ■ a pamalo. Ake hele hou keia Pualikoa, he pono o Fula me na Puali Hoole Waipna kekalii e hele pu, i loaa ai na mea nana e huna na. iwi omo lemole wai ole e wailio la i Wailioikaea ka iwi o kamaliele. ' E nana ma ka aoāo eha no kekahi hoomalamalama i ka moolelo 6ke ao nei i kakau ia e kekahi kaula, mai aupuni maioßabulona a hiki ika h<spenaoke ao. E hoopuka mau ia . aku. $ana no a iiiki pau ana okahi .uua wanana, e like mena h|x/ia ana oka uaoolelo ona mea i hana jmaoli ia. Keieahi keia o na moolelo i ākaka pau pono ole mamua aku nei ina kumu ao, aka, ua hoike mai hoi keia kumu i kona ike ana i imi ai no kanakolu makaliiki me kapule amena waimaka ike Akuae kokua mai. . Ua hoole ke aupuni o Sepania i ke noi a Kina e hoonoho i mau Kanikela ma Manila, a ma na wahi e ae o ia Panalaau o ia aupuni Pakipika.