Ka Oiaio, Volume I, Number 1, 24 May 1889 — Na Mea Kaua Moana. [ARTICLE]

Na Mea Kaua Moana.

I keia mau la, akahi no a hoolale mai ke aupuni Amerika i kona kulana kaua. Eia oia ke kukulu nei i na papu-lewa no na awa, a no ka hoonee aku ma na kapakai a kai-kuono e mono ia ai i kiai a i mea pale aku i na enemi. Pela no hoi oia e uleu mai nei ma ke kukulu ana i na moku kaua ano hou, ikaika a me ka nui holo, me na pukuniahi ano hou no hoi i hiki ke hoolele aku i na poka i kahi mamao loa. Ma keia mua aku nei ua haawiia ka palapala hoopaa i kekahi kanaka no kekahi papu-le-wa, me ka batari i hoonohonoho iloko o kekahi pa-poepoe hooniniu. Ua hana ia hoi keia papu me ka hiki ke hoonee hele ia mai kekahi wahi a kekahi wahi aku. Ua like loa no hoi kona nana ana me ko ka monita. Ua hana i akeia papu, he elua kino, a he hiki no hoi ke hokeleia ma ona iho a ke koloia paha; aia ka batari a me na mea e ea a pau ma ke kino maloko, a ua hana ia hoi ia kino e like me ke kau ia ana o ke panana, i hiki ai ke lana iliwai mau ia kino, aole e hooniia e na ale ana o ka wai. O ke kino wale no mawaho ke lewa ana, a mamuli o keia lana malie ana, ua hiki i na kipeka ana ke hoopololei loa

ia e like me ko ka aina. Ua hiki no hoi i keia papu ke hana ia a nui e like me ka makemake. Ua loaa aku i ke keena Aumoku Kaua na ana wehewehe no kekahi mau moku holoholo kiai o 2000 tona pakahi, a ke hoolala nei ke keena i na hoolaha no ke kahea ana i ka poe koho no ke kukulu ana. He $700,000 ko lakou lilo pakahi, a he makana hou aku kee ukku ia no na mile holo o ka moku i oi aku i ko ka mea i aelike ia. He kila ka mea e kapiliia ai o keia mau moku. He elua hoi kia o ka moku hookahi a he 5,000 ikaika lio o ka mekini nana e hooholo i ka moku, a he umikumamawalu mile ka holo i ka hora hookahi. O na ano e kukuluia aku ai o na moku 3,000 tona, ua lawe ia mai no ia mailoko mai o kekahi o na ano o na moku Beritania. He $1,000,000 ke kumu lilo o ka moku hookahi mawaho aku o kona mau lilo lako kaua, pu, a pela aku. Ua hoopiiia o Kipikona no kona oleloia ana ua ae e mare me kekahi aea haukae a mahope hoole hou. Nui ka hae o na anela ia Kipikona no keia kumu maopopo ole i olelo ia a i hoopai ia ai hoi e kekahi aha jure i wae ia e na hoomaemae mae-mae-ole e ahewa ia ia. Aka, pehea hoi keia mau hana apiki i puka a maka aenei i ke akea? Me he la, ina o makou kekahi o na hipa hoaloha o keia kao huluhulu a hipa me {illegible} paha i ko makou manao ao {illegible}

ike me {illegible} hakuepa ana i ko lakou mau hoalauna. E hoopakele ia kakou, e ka lahui Hawaii, mai na hoaloha o keia ano, a mai na punahele hoi a lakou e like ae la me ia. E na Hawaii, he mau hana keia e hoike mai ana i ka oiaio, aole ke kue, a hoino, a imihala ia Kipikona, mamuli o ka lili i ka pono, a mahope o ka hana pono, aka mamuli no ia o ka makee i ke kulana a me ke akua o keia ao. ---manona! Iloko o kekahi halawai ana ma kahi hale halawai ma ka Pamoo haiolelo iho nei kekahi haole i hiki mai, wahi a ko makou lohe, mamuli o ka poloai ana a ka hoomana o ka luakini o ka poe waiwai o kakou, e pili ana i ka olelo a ke Akua o ka Lani, a no ka paipai ana i ka poe e hoolohe mai ana. Mahope o ka pau ana o kana mau olelo eehia i ke anaina, puka aku la kekahi mau mea elua, he mau haipule laua, a olelo aku la kekahi i kekahi. "E kuu hoaloha maika, mai kuu lilo ana he hoahanau iloko o na makahiki he loihi, aole au i lohe i kekahi mau olelo nana i hoomalamalama mai i ka pouli o kou ike no kou mau hewa e like me ka keia kanaka mau olelo. Ano ke ike nei au no ka manawa {illegible} i kou kina nui." Ninau aku nei kona hoa i keia hewa nui ona. "He hewa kou; ke malama nei aui i kekahi mea i lilo i haku nou, akua maoli no, oia hoi, ua lilo ka nui o ke dala i kou mau maka, me ka nui o kekahi huila kaa nui, a ua oi aku ke kau mau oia mea i kou noonoo mamua o na mea e ae pau!" E na hoa lehulehu mai hoohalike kakou, e like me ko kanaka a ka Haku i olelo aku ai, e hele e kuai i kona waiwai a {illegible} haawai i ka lehulehu, a e hahai mahope ona, a mai