Ka Oiaio, Volume I, Number 1, 24 May 1889 — Ke Alo Alii. [ARTICLE]

Ke Alo Alii.

- Ua hauoli ia makou i ka olelo aku i na makaainana, na maikai ke ola oko kakou Moi a me ka Moiwahine. He maikai no hoi ke ola 0 ka Hooilina Moi, a ua oia inau-ke Liiwahine Poomaikelani, a me na Pua'lii Kawananakoa ame Kalanianaole. Ua wawa ia e holo ana ka Moi no na Aina e iloko aenei o lune. Ina he oiaio keia lono, alaila, ua ininamina inakou iko ka Lani'hele ana, no ka mea. āole i inoe na maka o ke kolohe, eia iho no ke houpuupu la imua oke alo. Ēia aku no ua manawa. Me he Ia ua hiki aku la ke Kama'liiwahine Kaiulani, ma Kapalakinō i keia manawa. E ukali ia -ana oia e na. kiai a hiki i kona hoi hou ana i ka home nei. Mamulī o ke kono ih ana' mai o ko makou manao aloha lahui a manao aloha aina, e na i hoohana ia maluna oka lahui iloko o keia mau makahiki i kaa hope aku, e na aupuni o ke au mamua pono iho o keia, a me keia hoi 1 komo mai mahope ona, hookahulihia ia ana o ka mfta, ma 1 na hana a kue kanawai W»i i Tr H.l

.upepa me ka p< maikai, ka holoinua ka hoi hou a me ka' lanakila ana o ko ka lfhui kulaiwi mau kuleana i lawe ku-ia a i pa'ipa'i ia hoi e na mana lima nui i au hele nmi ma na ale o ka moana, a i puhi ia inai hoi e na makani a pae oluolu mai maluna o ka ilihonua o Hawaii lokoniaikai a ahonui. 0 keia na kunm nui a kahua o keia nuj>epa e maiiao nei e h<K)ikaika, aole me ka manao kue a imi hala wale aku, e kamailio, e pale a e paio no ka pono o keia lahui, malalo o kona kuleana paa, kona pono, ame ka'manao kaulike no hoi mawaena o na mea a pau e noho nei maluna o ka aina. Malalo no hoi o keia mau kumu iyakou e hoolala ai i ko makou mau manao, 1 mea e alakai ia ai ka noonoo maikai o ko makou lahy,i ponoi, imua, iluna, e haalele i, na hana apaue hoowahawaha ia ai ka inoa lahui Hawaii, a e inii i ka pono a me ka pomaikai o ka noho an(f e like me ke ano o ke kulana naauao a kanaka makua. Mamuli o keia mau kumu, ke manaolana nei makou e holala ia ka noonoo akahai a me ka lokahi iloko o na hoa a pau o ka aina, e moe nei i ka lkhu, e ike mai i keia elele e hele aku nei imua o oukou. ma kona inoa "Ka Oiaio." — ♦ — Ke jjoloai aku nei makou i na makamaka a pau o ka Lahui Hawaii e hui, mai me makou 'iloko o keia huna aloha no ka pono a me ka pomaikai o na kanaka a pau o keia aina. Iloko o ko makou mau la opiopio. o keia ka makou liana i ao ai, he hoonoho huakepau, a lie

1 . . hoolaha nupepa, a he aneane 'hē iwakalua, makahiki i half» rie o ko makou Jaw<?lawe kinō "ana;' a' mahope mai o ko makou haalele ana i ka hana, aole makou i manao e hoi hou aku ana e lawelawe i ka hana 0 na la ui iioko o keia mau la oo o ke kino. Aka, pela iho 1$ no ko ke kunaka ano iloko o keia ao| 1 keia iaoia iluna, a i kekahi la ilalo; he waiwai hoi i kekahi la a he hune i kekahi, e noho ana' me ka hanu o ke ola, e nalo ana i ka make iloko o ka pokole, Ia makou e haku nei i keia manao hoolauna hou aku me oukou ma 1 keiā mēa he kalai manao a lie hoopukii nupepa; ke kaalo mai nei imua o ko maka na hoahana o ke ao pu ana ika hana;—po Mr. 11010 ka haku, o Moanauli, o Kaniohai, o Hewahewa, na hoa hoonoho huakepau i hala aku i ka hiainoe lolii 0 ke kau; o na hoa kalai a hāku moolelo hoi, Ilale Kelekona, Hapakini, Aberahama, Moehonua, Kimona, Kapena, Kamakaa, Kalāma, Koii, Hoapili, Kāauwai, Pilipo, a he maii hoa e ae ua liala ma ia ala hookahi no; a o ka poe i koe e ola nei hoi, oia no ko kakou Moi i alohaia, o Kaunamano, o Kaaukuu o ka poe kahiko, a komo mai nei hoi 1 ke au oka poe e noho nei i ke kahua uMe kepau a hakii nianao nupepa. Ua hala ka. nui o keiā poe i ka make, aka, eia no kekahi poe he lehulehu iwaena o ka lahui, i makaukau e kokua i na hanā e alakai ai i ka lahui i ke kulāna o ka pomaikai. He nui. no lloi na alanui a kakou e kokua ai i keia hana, ka hoike ana mai i na mānao maikāi no ka nupepa, oia hoi ka hoolawa ana mai me na mea hou o na kuaaina, ka pāipai ana i na makamaka e heluhelu i ka kakou nupepa. E ala lokahi mai kakou e na makamaka.

nei ke Kuhina Kalalaina »e hooiiio wale aku ko kakou Moiwahine i kona kuleana, iua ke koi ana e manawalea mai no ka pomaikai o ka lehulehu (paha), maiuna o Puowāina, a e hooliloia i paha. He mau hana ano e nae hoi kai hana mua ia mamua o ka oluolu ana mai 0 ko ke kuhina kiekie e noi mai i ka mea waiwai, oia fioi kona hana mua ana i kona makemake me ka lohe niua ole ia. I ka hoomaopopo iho, o na ouli hana 110 keia i koe a lakou o na la kanawai ole i hala, a he haawina nohoi i ku iakanaka. Ua oleloia o ka naau hookiekie ke kumu o ka anela uhi, a me na hookiekie e aē mahope aku ona, i kipakuia ai mai ka lani mai, a lilo he poe uhane aea haukae ma ka honua nei. E noonoo 110 paha ke alii i ka mea kupono mawaena ona a me na makaainana, ina io hoi no na kanaka, e like me ka lianehane i hiki aku i ke alo o na'lii. ♦ "• ♦ hookaumahaia makou no na lono i hiki mai e pili ana i na a me na hana ino ia 6 ka poe Moremona, oiai he poe Hawaii kekahi i holo aku a e noho nei ma Loko Paakai. He mau hana ku ole keia i ka mahaloia, ke kii wale aku no e hoinoino a e hoehaeha i ke kanaka no ka ): k< ole o kona hoomami ana me ko Ktkahi aku. l/a mahalo nui ia ke kumukanawai o, Amei'ika, ma ke ano akea o kona kahua, a o ka 01 loaaku hoi ma ka papa loa ia ana aole e hui mai ka mana o na hoomana'me ka mana hookele aupuni. I T a olelo ae o AV;o<iuoUmu i kona manao kalaiaina naauao i ke akea, no ka hookaukea loa ana i na

mana elua i-oleloia, peneiliia he .Wahi 'nianao iki kekahi o'u. e" hookele ia ana ke aupuni nui 1 mea e hooweliia ai i ke kuoieoa o ko ke kanaka lunaikfchala. ke nonoi aku nei aū ia oukou ;e hoomaōpopo iho, aole he mea i makaukau mamua aku o'u e hooponopono a e hoololi hou ia wahi 0; ke aupuni, i hiki ai ke hoopioia na hoomainoino hoomana. Ua hiki no paha ia oukou ke hoomanao, rne ke kanalua ole, ua hoike pinepine aku au i"ko'u manao, ua ku na hana a pa-u a ke k'anaka, e hookele pono ana ift ia iho he kupa maikai, imua ona a me ke Akua hookahi wale no no kona mau manao hoomana, a he kupOno no hoi e malamaia oia iloko o kana hoomana -ana i ke Akua e like me ke kono ana a kona lunaikehala. 1 ' TTa ulu ae keia pane hohonu a ka,Pereeidenft. mua 0 ka Repubelika Anierika, ho kekahi ui ia ia i ka manao oke Kumukanawai. 0 keia iho la no na manao o na mea nana i haku ke kanawai, a o ka ihea e pili ana inawaena o ke Akua a me ka mea' 01 aku ana i hana ai, 6ia hoi ke kanaka, oia ka lakou i makaala loa ai, no ka mea, no na hoino a me na hoomainōino a na hoomana i' hiki ai ko lakou mau kupuna i Amerika mai Europa mai. ■ He mea nui keia e ho'a liilii ia mai la i Amerika, a i ike iama Europa mai ka makahiki a.d. 538 aka a.i>. 1798, namakahiki he hookahi tausani elua haneri nie kanaono <5 hoomainoinoia ai o na haipule e like me na olelo wanana a ke Akua 1 I>o ke ao nei ina 0 Daiela, ke kaula, a me īoane, ka haipule. Aka, he mea ehaeha ka ike ia ana o na hoao e kināi i ke kuokoa o ina kona hoomana ana. Aia wale no la mea mawaena o ke kanaka <a-me ke Akua, a he*kuleana ole loa-no heo kekahi kanaka, hui, hoomana, a lahui kanaka paha, e hoinoino & e hoomainoino paha i^ V " ha i

ai i Ke -*v..i»ka ma ia m«Ja. Me he la ke ulu mau nei keia niau hana hoopilikia ma AmerikS, a kakou e ike lihi nei ma na palapala hoopii a na hoomana pope a hoole pope, makuahine me na kaikamahine. No keia kumu makou e hopohopo ai i nt niakamaka e noho la ma Loko Paakai, oiai ke pahola ae la na manao kuee i hoala ia e na hoomana, e like īio me ia i ike ia maanei nei, a e punohū malie -nei a ka la no e lapalapa hou aku ai ma keia mua aku, 'HEoiaio ka makou i lohe ai epili ana i ka mea i olelo ia, oia ke alakai kaulana a wiwo ole o ka poe kipi okala 30 o lune. He mea hilahila no hoi, ua me la, aneane 110 e puua ka hoike nana i hoopuka mai, aua oleloia, ua holo kekahi hoaloha a hoalike, he iUnakanawai, i kona lolie ana i ka olelo, no ka hai mea o na hana a ke Konela me ka Magadalena, a o ka lunakanawai hoi e hoolohe ana i ka hihia ua kulou iho la kona maka ilalo, 110 ka hilahila. O keia iho la kekahi ona kanaka i hoopunahele ia e ka poe kipi, a i pulama ia )ioi e ka Aha Kuhinu oka Moi. O keia puhi ino no hoi ka keia Alia Kuhimi i liookohu a i paakiki ai e nolio Konela no na koa inuui o ka ku Moi ana. 0 keia ka lioailona ona lima haua o ka poe hipa maikai na lakou i lawe nuu ka hua o ke ola. ; ! — Mamu.i o k.i ulu ana aenei o ka poe kajyiele ma ke alahao no ka Paka me na aekai iho o Waikiki, ua ho )inahuahua ia na hule hou e kuku a ia nei malaila, he uiau wahi hiKilaaua .10 kamahele.