Ka Oiaio, Volume I, Number 5, 21 June 1889 — HE MOOLELO NANEA –NO– POLEILEA, [ARTICLE]

HE MOOLELO NANEA –NO– POLEILEA,

■ —KE — Kanaka Hoohalea Moa Kaulauu — A KE AUI — K AKUIH E'W . —O NA — ■ ■ Pali Haulium o Koolau, Oahl ! . Pane mai la ka nui kamalii o lakou, ho hana anei kau? Ae, he . ka'u, o kuu makuakane, ua i mako, e kii -k,akou e kanu p. nal o, ae j na poijOj a ua maikai ia," . i nui aku nei a ka hale oua yfohL ke'iki nei. , A ike lakou ua $elo a ke ua la wahi keiki c la, no ka noho.liookaJu "'wale iho : aohe makua. . ihola lakou e kanu a iialo, a pane aku la kekalii alakou, e hoi pa,ha kakou i ko makou nahi e noho ai, no 'ka mea, aohe ou e noho aī. 0. oe wale no. Pane la kahi Jjsiki: .Ua olelo $mi kuu iā'u aole au e Walele iaia, e noho no āu ma ka hale neij a nana* no ka,wau e ma- . lama i',kfit ame ka ia, ame na ] A ua noke lakoū i k*a hoomau ana i kfc koi e hoi i ko lakou Jtiale: "l* V . | ' aua hoole loa akjj. n'o keia. *A ma .ia ua hoohoka'loa ia ka lakou "'"lkoi e keia keiki a ka hoolohe nui wale i ka; leo aloha o kona mākua, ka mea £ l>ala e aku ma ka aoao marti o kajj^ake. mui la ka malu o; ,s Hka'po ,epiUuM j&s]j£na 5 o'ka ..ionua: a hoi aku 1a paani i ko lakou maW iho, a olelo aku nei i koJakgp. mau makna i ka ana ma ke kaawe ana iaia iho;- a llaila aku nei lakou kahi i kanu ai a, ualo a hoi mai nei lakou. I keia wa i lohe ai o ko lakou makua, a ua hu mai ko lakou aloha iaia, a ua oi aku hoi ka ehaeha o ko lakou naau i ke aloha 110 ke keiki, i ka noho makua ole. Ua hele mai la lakou aka halo 0 ke keiki, a kahea aku la, auhea oe e Makuaole; a o niai la ka leo o kahi keiki: Eia no au ma ko'u hakala nei. Ae, i kii mai nei makou ia oe e" hoi me niakou e noho ai. Pnne aku la kahi keiki, e hoi no oukou, a e noho no au me kuu makuakane i ko maua hale. A ua kauoha mai no hoi kuu makuakane, aole e hele i ka hale e e noho no au i ka hale nei, a nana no e malama ia'u i na mea a pau, '"No ka paakiki loa o ua keiki nei Ika hooie, ua hoao nui iho la ua poe la e hoomaka'uka'u i ke -keiki,a aohe nae he puni mai o kahi keiki i keia noiaila, ua loa ia iho'la ua poe la, aua hoi nele pu aku la me ka olelo nui iho i i ke keiki makau ole a me ke kamahao maoli. I ka wa i hoi aku ai o na kanaka : i kii mai ai iaia nei, ua haule aku la no oia hiamoe. a hiki i ka wa a kona uhane i halawai pu aku ai me ka uliane o kona makuakane mn ka mooilhane. A oia hoi keia mau -hrlani mele inoa o kekahi lani a ka lahui i Jiala, a ho mea hooiliilihia i ka puuwai, i ka manawa e. a peuei:

He pihe aloha he u manao TJa hele wale no a hala iluna, I ka uluku ohia i ka moe Moe i ka uhane Honi pa kanaka, Ko uhane ka'u i ike aku Oia kai hiki anai i ka po nei ' Ala pu no maua a mai ao—e. Ka Uiiane o Poleilea. I ka wa a ka 'uhane o ka makuakane i hui pu ai me ka uhahō o kana keiki. Ia manawjf; i olelo mai ai oia 7 e kuu keiki aloha nui e, ua make au inamuli o ke kuhihewa. E kuhi ana la Roi -au he oiaio ka ka po e hoike nei ia'u, he hoopuni-pu-ni ka, a i hele aku nei hoi a ike pono, pau kuliihewa. E kuu keiki e, o ke ao no na noho iho, he ao inoino kela a'u i hele aku nei r ano ia mea, mai noho oe *a imi ae ia'u, e noho malie no. —. Heaha hoi ke ino bia wahi? wahi a ke keiki: A oia ka ka uha~c o ka makuakane i olelo mai ai, he ao ino keia. A penei ke ino: Ke hiki mai oe i keia ao, he ekeeke ia oe 'no kou ino, hauna, a e pipika 'wale' ana oe i o a ianei. I He mau lioopahenehene inoino I kekahi e hanaia mai aha, a o ka hapa nui o ka manawa e hookomo lia ana iloko oke ahi enaena, a he oiaku o ko'u wela loa, o ka poe nae o keia wahi ua maa. He mau luna ko keia wahi, he poe kanaka eleele, a he mau pōo ko lakou i ano like me ko ke kao a he mau pēp.eiao hao no hoi, a me na wawae manamana koliu inoo< a aia ma kō lakou mau lima he mau oo wanawana oioi, a he mea weliweli no hoi ke hou mai, a he oi o ke ao ino me ka pono ole. 0 ka nalo a me ka elehi koon&i mau opae ono loa, aoka pulele| lU a , ka ia makemake nui loa ia, in; u n0 hookahi eheu oia mea, lav,- a ke hoonnu -»ho « leoo oko?. no.. ' r mao lealea nae keia, ona 'ano| 'lealea no a pau, aohe nae me'alhooipoipo ana, e like me kou ao e noho la oe, ke ao kupono'a maikai, he ao hanohano a oluolu. A lee kauoha aku nei au ia oe, ke moe la oe a ala ae, aia ko kumau poi lilile-hua, ka poi ono o ka uka i Palolo ma kekahi kala o k« o kaua, a ia no malaila ka;pukai uhu o Makapuu, ka puniu me ne io wana kuhikuhi o Hanauma, na poke hee o Kapapa me na lau limu eleele moani ala o Keahia, na lipoa hoonaona aala o Ulukou, a me na hua kukui inamona moani o Kaliuwaa, a aia no malaila e ku la kekahi huewai ihi-loa ua uhi ia a ua paa i ka palai, a oka wai oloko, 110 ka wailelehuna mai ia.o Waipuhia, Nuuanu, a e waiho koke iho ana no ke kilū alaalā o Momoni puu, a me ke kai helo o Loakealelo. A pau ka laua kamailio ana me kona makua ma ka moe, puoho ae la oia, aia ka he moe, ua pahaohao nui ia ke keiki, a he manawa ia no ke keiki e kupouli ana i ke aloha makua, oiai, ua nana aku la oia ia loko o ko laua hale a ua hu la kona aloha. _J; 1 kona maiua ana mai,. ua hoomanao ae la oia i na olelo a kona makua, ia wa oia i hele aku ai e nana, e waiho io ana na mea a pau a kona makuakane i olelo mai ai. Ua noho iho la keia.eai, na oleloa ma kela moolelo he nui wale na ano mea ai a Poleilea i hoolako mai ai na kana keiki, e laa ka iiio, puaa | a me na mea e ae he nui, a koj» aku ; ka moa. oia wale no ka holoholona; aohe i ikeia kona io ma kana papa- j auia i kona manawa e ai. j Ke hoomaauiaa nei na moho hoohoe ; \vfui no ka la heiliei waapa ma ka la -1 o ' lulai ae nei. - * j