Ka Oiaio, Volume VI, Number 1, 5 January 1894 — Page 2

Page PDF (1.15 MB)

This text was transcribed by:  Cheryl Tanaka
This work is dedicated to:  for Debbie G

NUPEPA KA OIAIO.

 

John E. Bush,

LUNAHOOPONOPONO.

John K. Penikalaka

PUUKU.

 

OKA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA.

 

POALIMA, IANUARI 5, 1894.

 

EIA HOU NO.

 

            Ma ka leta a ka Moiwahine Liliuokalani ia Peresidena Harrison, ua ike iho makou i kana kau’a aku ia ia e kakali iki iho oia i ka hooholo ana no ke kuikahi hoohui-aina i wiaho ia aku iaia, a hiki aku kona Comisina, oia o Mr. Numana, e hele awiwi aku ana. Eia ka mea kamahao, a hiki aku ke Comisina i Kapalakiko, ua hoololohi iho la oia me kekumuole a aneane e hala elua la, a i ka holo ana a ke Kulanakauhale o Denever. hoololohi hou iho la kana huakai kuikahi imua o ka Senate. Nolaila, ua olelo mua makou he mau hana keia e hoike ana aole ke Comisina i manao nui i ka hana a ka mea nana ka hana, aka, ua hookamani wale ia no ka hana, a he $12,000 nae kai hoolilo ia no ia hana ana. Hui aku keia me ka hoikeike ia ana o ke ano o ka Palapala a ke Comisina i haawiia ai na Hatawela e haku, a kope ia ai a waiho ia ma ka lima o Stivini a me Mr. Dole, ua hiki ole ia makou ke kaohi iho o ka olelo ana, he hoohui-aina maopopo o Mr. Numana a he kupono ole loa e hilinai ia e lawelawe i ka pono o ka lah@, ma ke ano luna aupuni, ma keia hope, mamuli o keia mau hiohiona o kana mau hana.

 

Hoopa@ia me ke kumu ole.

 

Ma ka la 31 a Dec i hala. ua loaa aku la ia Wm. Wond (Bila Wanu), he palapala mai ka Hamuku Hikokoki aku i kakauia ma ka la 30 oia malama no, e hoike aku ana ua hoopau aku oia i kona noho alii makai ana no ka apana o Ewa, a ua hooko@u ia aku o Anakalea Ka@@i ma kona wahi. E hoihoi koke ae i na lako apau o ka Oihana makai o Ewa ma ka lima o Kau@i ma ka la m@a o ka makahiki.

Ua hookahaha ia o Wond no ka hoike mua ole ana aku o ka Hamuku he mau la ma mua ae i kona makemake e hoopau iaia. Ke olelo nei makou ma keia ua kamalii maoli ke kulana o keia Hamuku o ke Aupuni P.G., @ noho nei, @ he hana hoi na ka poe hohe wale ka hoopau ana i kekahi kanak me kona aa ole e kauoha aku i ua kanaka ala e hele mai a halawai he alo a he alo, a ia manawa oia e hoike aku ai iaiai i kona manao e hoopau.

He kaena nae o Hikikoki, e hoao ana oia ma na ano apau e hana i ka mea pololei. He hana pololei auanei keia au e Hamuku Hikikoki?

 

He Hana Pepehi Kanaka.

 

KIMO IA KE POO O KANA KANE MANUA@@ ME KE KIPIKUA.

 

            Ua haawipio aku o Vina King (he wahine Paele), ma kakahiakanui Poakahi nei la Makahiki Hou iloko o ka lima o ka oihana makai o Honolulu nei, no kona kimo ana me ke kipikua i ke poo o Keoki Wasinekona (he Paele). Eia na mea i loaa mai, ua hiki aku la o Wasinekona ma ka hale o kekahi Geremania @ ku nei ma ke Alanui Moiwahine kokoke i ke Alanui @ikeke, malaila kahi i noho ai o Vina King, ua ike aku la oia i kekahi Paele ke kane manuahi hou a kana ipo, ua pii ao la ke kai o Wasinekona, a pai aku la ma ka maka o Vina. ua h@l@ o Vina iwaho o ke alanui no kona kakou i keia hana a Wasinekona @(word/s) hoi aku la @ Wasinekona @(words) na o ka moe o Vina, a iaia i pauhia ai i ka hiamoe, ua komo aku la o Vina e nana iaiai; i kona ike ana ua hiamoe io, ua puka aku oia iwaho a hoi mai la me ke kipikua e paa ana ma kona lima iaia i hiki ai ma ka aoao o ka moe ua hapai ae la oia i ke kipikua iluna a kimo iho maluna o ke poo o Wasinekona a puka pu. Ma ke kakahiakanui Poalua nei, ua law ia ae o Vina King imua o ka aha apana, a na hoopanee ia a maopopo pono ke kulana o Wasinekona, aia oia ma ka Halemai Moiwahine kahi i waiho ai iloko o ke kulana kupulikii loa. Ua manao nae na kauka e palekana ana no oia.

 

Lilo ke Ola no ka Rama.

 

MAKE O KELIIHAPA NO KA NUI O KA ONA.

 

Ua noho he Aha Coronero no ka ninaninau ana i ke kumu i make hikiwawae ai o Keliihapa, a ua loaa na ike e hooia ana he kanaka ona mau oia. Ua hoike pu o kauka. Copa ua make o Keliihapa mamuli o ke kahe nui ana o ke koko ma ka puka ma kona poo i hookui me kekahi mea oolea ma ke ano ulia a kimo ia mai paha.

Ua loaa oia ma ke ahiahi Poakahi nei e waiho ana mawaho iho o ka Hale Kula o Kahehuna, ua hoihoi ia aku la oia a waiho mawaho o ka lanai o kona hale. uhi ia iho la i ka huluhulu. Ma ka hora 12 o ka Poalua nei, ua loaa aku la oia e ai@@ wale ana no, a iloko o na minute pokole mahope iho ua lele loa ae@a kona ha@u.

Ua hoopuka mai la ka Aha Coronero i ka lakou olelo hooholo elike me ka ike i hoike ia aku ia lakou. Ua make o Keliihapa mamuli o kona hina ana a hookui kona poo me kekahi mea oolea i kona manawa e ona ana.

 

EIA HOU NA KEIKI MIKANELE HOOPUNIPUNI.

 

Ma ka Nupepa Washington Post, o ka la 12 o Dec 1893; ua hoopuka aku o Dr. T. Kulika (keiki no hoi a Kulika i noho ai ma Ewa iho, o ka Pakula o Kapunahou) imua o kekahi anaina halawai o na poe kahuna, ule o ka aoao hoomana Presbyterian, ma ke kakahiaka o ka Poakahi, Dec 11 th ., maloko o na kaena o ka Hale Arlington ma Wasientona.

Mahope @ho o kona kukahekahe ana aku, i kekahi mau mamala olelo e pili ana no Hawaii nei; a oiai e noho pu ana no oia me kona wahi hanau @@ua; ia wa. ua oaka ae a ko@a waha, e hoike i na mea oiaio ole, ana hoi i ike maka ole ai; - a penei kana olelo: -

“Aloha loa o Kuhina J.L. Kivim @ ike iki i ka hana hookahui. aupuni. i hoopa@ia ai ka Moiwahine; @ole no hoi oia i k@mo pu aku iloko @ ia hana.”

Wahi hou a Stivini: - “He ana la mamua iho o ka la 16 o Ianuari: ka wa hoi i kukuluia ai ke Aupuni Manawa. e Peresidena Dole a me kona poe; aia no oia maluna o ka moku kaua Amerika Bosetona ma kahi mamao loa; aole loa oia i ike iki i na mea i hanaia ma Honolulu.”

E Kulika hoopunipuni no hoi @ @@ea oe i ka Poaono Ianuari 14 th 1893? – O makaou ka poe i ike pono ae ko makou mau maka ia Kivini, maluna mai o ka moku kaua Bosetona ia kakahiaka no mai Lahaina mai. Ua ikeia ae no ua Kuhina Kivina la ma ka Hale Aupuni ia la. @ka, ua poe paha oia ma na keena. @ole i komo ae ma ka hookuu ana @ ka Moiwahine i ka Ahaolelo ia la.

No keaha la? No kona aahu @upono ole paha? Oiai, he wahi @ahu mau’au’a kona, o ke kulana @uau kai i hoea ae ai. Aka, he manao okoa iho no; ua ikeia no ka pu@a a ka moe, ua puka maka ae na @ana a ka lokoino iwaho, elike no @@e ua hoakaka ana a ka Peresidena Cleveland, e hoahewa na i ua @ Kivini ma.

Nolaila, ke hoike nei makou imua @ ka Lahui Hawaii, oia iho la no ka hana a na keiki a pau a na mikanele a kakou @ ike nei. he hoopu @ipuni akea, aohe ku aohe moe. No keaha la lakou i hana mau ai pela? No ka mea, he mihi aku no ka i ke Akua e kala mai; pau ae la no: - noke no ka hoopunipuni me ka wa hahee. Mihi hou aku no, pau no? He kanahiku hana ana oia ka palena.

 

E haalele ana ka mokuahi Mi@wera ia Honolulu ma keia awakea no Kapalakiko kahi @ lapaau hou ia ai kona mau palapa o ka palaha @(about 10 words).

KO KAKOU MOIWAHINE.

 

            Ke hoike aku nei kakou imua o ka Lahui Hawaii; eia no ko kakou Moiwahine, ke hooikaika nei me Kona hoomanawanui. no ke kaana ana i na mea kupono e hana ia ai, maluna o na ninau e pili ana no ko Hawaii nei pono, a me Kona noho kuokoa ana. Oiai, ma Kona kuleana ponoi i keia wa, e like me ko ua kanaka a pau; ua ili aku iluna ponoi Ona iho, na noonoo aka@ee@ loa ana. ma Ka@a hana e pili pu ana me ko ka Lahui mau pono. a me na kuleana i pili Iaia, ma ke ano. he Poo Oia no ka Lahui Hawaii, i paulele ia mai e ke Aupuni Amerika e kukakuka @u ai, mamua a na mea e ae a pau.

            Ua ike makou, a ua maopopo loa hoi, eia ko kakou Moiwahine ke hana nei, a ke hooko nei i na hana i ku i ka naa@ao a me ka pololei, e mahaloia ai e na poe naa@ao a pau loa.

            O ka kakou e ake nei e ike pono, oia no na hopena o na hana mai Amerika mai; a ka Peresidena Kaliwalana e hoike la ma kana hoike imua o ka Ahaolelo Hui, he mea pono e hoihoi ia ka Moiwahine, he poo no ka Lahui Hawaii, e noho hooponopono aku @i i ke Aupuni.

            O na hana, a mea na hooponopono ana ma keia hana a@o koikoi, ua ili mai no ia i keia wa iluna o ko kakou Moiwahine; ma keia mea. he pono i ka Lahui e ike iho, aia no ko kakou Moiwahine ke hana nei i na mea e pono ai ko kakou Aina a me ka Lahui.

HAWAII PONOI.

 

KA NOA O KA LAPULE.

 

            I ka la Kapule iho nei ua lohe hou aku la makou i ka poe kiki pololei o ke aupuni a na misionari i kukulu ai a lakou i mahalo a kaena iho ai o keia ka ai i ike ia ma Hawaii nei. Eia keia hana e hoohana ia nei ma Kalia a ma na wahi e aku.

            Aole makou e kokua ana i ke kupono o ke kanawai e ao ana i ke ano o ke kanaka la a me kana hana e kana ai no ka hoomana a hoomana ana i ke Akua Kiikie no ka mea ua k@u akea mai no ka makua Lani i ke kanaka e hoomanao aku Iaia e like me kona kauoha a aole nae na kanawai a ke kanaka e hookikina aku i kekahi kanaka i ka ano a me ka la ana e hoomana aku ai. Ua koakaka no ke Akua ma kona kana wai i kona la hoano a ua ao mai no hoi ma ka palapala Hemolele i ke ano o kana hoomana a na kanaka e hoomanao aku ai Iaia.

            Aka ke ike nei kakou i ka hooliloia o ka la hoano a ka hoomana Pope i kukulu ai a i malama ia e ka poe e hoomana nei a hiki i keia la i kapaia ka la Sunday Sapule i kikipu i la e hoomana ai i ko ke kanaka makemake aole hoi i ko ke Akua i like me ia i oleloia ma ke kanawai mau loa o ke Akua oia keia a makou e hookomo nei i kumu alakai a ao i ka poe i hoomaopopo ole i ke koikoi o ka hewa a me ka hopena o ka mea a ka poe e hahai hewa nei. E hoomanao i ka la Sabati a e hoano ia Ina la eono oe e hana ai i kau hana a pau. Aka o ka hiku o ka la he Sabati ia no IEHOVA, no kou Akua AOI E LOA oe e hana ia la, aole oe aole hoi kau keikikane aole hoi kau kaikamahine, aole hoi kau kauwakane aole hoi kau kauwawahine aole hoi kou holoholona aole hoi ka malihini ma kou ipuka. A ma Isaia hoi, ua haawi mai ke Akua i ka olelo hoolana ia kakou ina e malama loa kakou i keia la @hiku kona Sabati ana i hoano ai a kauoha paa ai ma kona kanawai. Penei na olelo la. Ina e malama oe i kou wawae i kou la Sabati aole hoi e hana i kou lea lea i kou la hoano a kapa aku hui i ka la Sabati he olioli ka mea hemolelo o Iehova a me ka nani a hoomaikai hoi oe iaia me ka hana ole i kou mau aoao aole me ka im@ i kou lealea iho, aole hoi me ka olelo i kou mau olelo iho, alaila e olioli no oe ia Iehova, a nau no e hooholo ia oe ma na wahi kiekie o ka honua a e hanai aku au i a oe i ka hooilina o Iakopa a kou kupunakane, no ka mea na ka waha o Iehova i olelo mai. Eia nae iloko o ka hemolele o ka ke Akua ma@ kauoha ua hoololi ae no ke kanaka i kona olelo paa a ua hahakua kona la hoano, a ua kapae pu ia no ka maluhia o ka la Kapule a ka poe hookamami i kukulu ai nona iho e hoomana ai. Ua noonoa ke Kapule oiai he la maopopoia no ka Ane Karisto aole o ka la i hoano ia e ke Akua nona iho a he la no kakou e haalele ai i na hana a pau a hoomanao aku ia IEHOVA kou Akua. Ua pal@l@ na waha o na kumu i ke a@ aole nae i hoopono e like me ka ka Makua Lani i ao mai ai a no ia kumu no i lilo ai i ka kikipu a hoomaamaa i na hana e lawe ai i ke ola o na kanaka a ke Akua i hana ai. Oia iho la no ka hopena o ka ao ana a ka aia hookamani.

 

KA HOOMANAO HAPENUIA.

 

            Ma ko makou hoomaopopo ana, aohe paha he wa e ae i ikeia ai ke ohohia nui o na Hawaii penei no ka la makahiki hou, e like me k@ keia makahiki nei.

            O ke kulana hauoli o ka po a ao ae hapenuia, he ohohia i oi aku i ko @a wa i hala, aka, he haa@li maikai no nae. He nui na haneri o na puaa i kaluaia ma ia la. ua po ka aina a me ke kula@ kauhale i ka @wahi @ na @m@ p@@@ opi@pi@ @ hoomaomoaia, ua n@i na paina aloha hookipa i panaiia iwae@a o na hoaloha o ka poe Hawaii. e like no me ko ka Lahui Hawaii ano mau, he heahea. he pa mai no ka leo kahea:- Mai!-Hape@@ia!-Eia no ka ai!-Olioli no ka Lahui i ka loaa ana o ka la Makahiki hou.

 

MAKANA MAK@IKI (sic) HOU.

 

            Ua lilo k amakana Hauoli Makahiki Hou o ka Haie K@@i Heiau o na Paikini ia Mrs. John E. Bush Ma ke ahiahi Poalua nei ka l@@u ia ana, a o ka hel@ kiekie loa i l@ ia ai a kekahi Keonimana opio he 42; o keia h@ina no ka hel@ i haawi makana ia mai ia Mrs. Bush.

            @e lealea ka leo o keia Pahu Pila e kani nei i keia kakahiaka. ua like me ka leo o ke Kahuli n@ho waokele.

 

KA ELELE I KAPALAKIKO.

 

            Ma ka moolelo o ka Baibala ua ikeia ko ke Akua hoouna ana ia Iona, e hele i Ninewa, e hai aku i ka olelo w@nana no ka poino, e hiki mai ana maluna o ka Lahui kanaka o ia kulanakauhale. Ua makemake o Iona e hooka@ae ae i ka oiaio o ke kauoha a ke Akua i ka oiaio o kana olelo. ma o ka hookomo ana ia Iona iloko o ka la nui, a hoopae aku i Ninewa, a hai aku la i ka olelo oiaio.

            Pela makou e manao nei. e hooko@oia ana o Mooheau iloko o ka Mano, a nana e lawe aku. a luai aku ma ka hoikeike Nui o Kapalakiko e hoike aku i ka olelo oiaio no Hawaii nei.

 

NA LONO HAUOLI.

 

            Mamu@i o na lono wale mai ina hoi ua oiaio, aia ka maluna o ka Luakini hoomana o na haole, e ku nei ma ka aoao makai iho o Wasinetona Hale, ma Alanui Beritania, he mau pahu poka e@n@, no ka hoopoino ana aku paha i ke ola o ka Moiwahine. Ua lohe wale ia ae. he haole mai ka aoao Hema mai o Kaleponi, ka mea nana e hoo@(letters and words) i ua mau mea hoopahu la @(words) Wasinetona Hale.

            O keia paha ka ohana h@(letters and then words) puai i holo mai nei e han@(letters and words) kakou, maluna mai nei o @(words) ahi Alameda. He nui lo@(letters and words) haole aea. e noho nei m@(letters and words) Aia kekahi o lakou ma ka (words) e hono nei; he poe heleh@(letters and words) keia e noho nei, a he poe (words) lana in@.

 

HE 50 AEAHAU@

 

            Ua hoike ia mai ia ma@ @(words) no ua hookomo ia mai l@(letters and words) haole aeahaukae iloko nei o ka aina e ke Aupuni P.G., a eia lakou ke hanai ia nei e ke Aupuni maloko o ka Hale ai o na koa kahiko o ke Aupuni P.G. e k@ nei maloko o ka Pa’lii.

            Eia hou ua mau kala a ka oe hookaa auhau e auamo ai.

 

UA UIHA LOA IA.

 

            Ua uiha loa ia lakou ma. @@ ka holokoke o ka mokuahi Miowera.

            Oiai, ua makemake lakou nei ae. a kau aku ka lakou mau Leta, maluna ona a lawe aku no Kapalakiko.

            A@a makemake pu ia hoi, e hooholo ke Kapena Stott i ka ikaika holo o keia moku. i hiki e ai oia i Kaleponi, ma mua o ke ku ana o ka moku lawe Kauoha Corwin.

            Aka, aole i makaukau ka mokuahi Miowera no ka holo ana.

            Oiai, aole i hookomo ia kono nanahu, eia no i kula kahi i ahu ai.

            A me he mea ala, i keia mau la aku paha e holo ai. ke loaa ke kauoh@, no ka holo ana i Kaleponi a ina aole, alaila, e holo ana no oia, no Van@@@@@, auwe no kahoi-e.

 

HE KU I KA HILAHILA.

 

            I ka nana aku ina hana a ke Aupuni P.G., i keia mau la, he ku i ka hilahila. 1 Ke ano hoaano @ keia poe e kui i na maka o ka Ma nu A@go o ke Aupuni America 2 O na hana kipi a pau, ua lilo ia i au kumu hilahila loa no keia Aupuni e ku nei, ke ako nei e loaa he wa e kala ia ai ka lakou mau hana kipi, nolaila, ua hoopaakiki nui ia ko lakou manao a hiki i ko lakou manawa e like ai me Parao i hoopouli ia ai kona naau, pela no keia poe hewa @ maka keleawe nei. O ke kanaka i maona i na hana hewa a pau, @  pahu ia ana kona opu a make koke no. Ke makemake nei ke Aupuni P.G. e kukala i Aupuni Repubalika Kuokoa, mamuli o ka mana o na wahi mea kaua mailuilu a lakou. Ke imi nei keia Aupuni ma na ano apau e loaa ke kokua ia eku e na kanaka Hawaii, i wahi e ike ia mai ai e Amerika o ka la hui Hawaii no keia @? lako e manao nei e kue mai, @@la lakou i manao ai, e loaa @e wahi e maha ae ai. Nolaila, ke @@@@i nei keia poe kipi i ko lakou hilahila, a ke kaawale nei no ko lakou aho@ @e ka olelo ana ae, “aole i pau kuu loa, aole i pau kuu loa.”  E pena ana ke Akua a paa loa i ka hilahila ma ka lae o ka poe kipi o @ ua hahai lakou i kekahi o kona mau kanawai laahia @@@. “E aloha aku oe i kou hoalau@@ e like me kou aloha ia oe iho.”

 

HE LEO POLOAI AKU.

 

            Ke kauoha ia aku nei na luna a pau o ka NUPEPA KA OIAIO. e malama loa i na nupepa i koe ma ko lakou lima o kela a me keia @(word) e hoouna ia aku nei; a hikii i ko makou manawa e kauoha aku ai e hoouna hou mai i ke Keena nei. Mai hoopoina i keia.

            E hoomanao e na makamaka e loaa ana na ope pepa o ka NUPEPA KA OIAIO, ua hoouna ia aku ia mau ope pepa me ko makou manao e lilo lakou i mau Luna no ka kakou nupe. @a o keia makahiki e hele nei. Ina e hiki ole ana keia hana, alaila e hoouna koke mai i ke ope nupepa i loaa aku ma ia moku mai no ma ka moa no o ka kakou nupepa:

            Pela hoi makou e kau leo pu aku nei i ka poe a makou e hoouna aku nei ma ka owili pakahi ma ko lakou mau inoa ponoi; e hoike mai i ko lakou manao no ka lawe ana i keia nupepa ma ka hoouna ana mai i ke ola o ka wahaolelo o ka lahui, e huai pau ana i na mea a pau e hana ia nei i keia mau la.

            Me na manaolana ulumahiehie makou e upu ae nei, e hookipa aku ana ko makou mau kini ia makou i ko makou manawa e kiei aku ai ma ko oukou ipuka, e loaa ana ia makou he mau leo ohaoha o ke kahea ia ana mai e komo maloko, mai ka la hiki ma Kumukahi a ka welona a ke la i Lehua.

 

KEANO O KE AUPUNI.

 

            He nui na ano o ke aupuni o keia @(word/s) a e like me ke ano o na mea @(word/s) o ke kupono me ku pololei. @(word/s) @(letter/s)hi maoli no ano aupuni e @(word/s) ai. Na ke Akua, ma o kana @(word/s) i hana ka @@@ua nei a me na @(word/s) i pau a ua hanai hei nona @(word/s) o e like me keia olelo ma K@(letters) @(word/s) @-16. No ka mea ua hana ia @(word/s) mea a pau o ko ka lani a @(word/s) ka honua, na mea i ikeia a @(word/s) ike ole ia, ina no o na @@ho@(letter/s) @(word/s) na haku o na luna, a me nalii @(word/s) na ia na mea a pau ma ona @(word/s) nona iho no hoi. Ma keia @(word/s) e ike ai o ke aupuni pololei @(word/s) e pono ai kei@ ao, oia no ke @(word/s or letters)ni a ka mea nana i hana i ma-@(letter/s) @(word/s) a o ke poo o ke aupuni oia no. Pela io no mai ki@ohi mai. Ua hana ia ke Kanaka i ki@ohi e like me ko ke Akua ano a ua ao ia mai oia e noho poo maluna o na mea a a pau i hana pu ia ai me ia malalo nae o kekahi kumu, a oia kumu oia no keia. E hoolohe i kano mau kauoha a pau. Ma keia kakou e ike ai o ke ka@aka ke poo maluna o na mea a pau malalo aku o ka leo ao o ke Akua ia, i ke ano o kana e hana ai a me kona noho ana, a pela oia e hoao ia ai a ike ia kona kupono nee aku i ke kulana @@ ae. E ai oe i na mea a pau i kupono @ou a kauoha mai la aole oe e ai i ka hua ai o kekahi kumu laau iloko o ka malaai o Edena, kahi a ke Akua i hoonoho ai ia, no ka mea. I na oe e HOOLOHE OLE a ai oe, e make ana oe. Ua ike kakou ma ka moolelo oiaio o ka Palapala Hemolele, ua HOOKUI ke kanaka, ua loli ae hoi kona ano, ua kau mai ka uku he MAKE maluna ona a ma ka na aku no ka hoolohe ole i ka leo o ke Akua ka mea nana mai oia i hana. Mai ia wa mai, ua loli ko kakou ano a me ke ano o na mea a pau o keia ao. Ma kahi o ke aupuni ole ua noho mai hoi ke aupuni o ka make.

            Ma ka manawa i hookahuli ia ai ke kanaka e ke alii o ka make, mai kona kulana malalo o ke Alii o ke Ola, mai ia wa i hoomaka mai ai ka loli ana o ke aupuni o keia noho ana. E aho i na la o na kahiko e noho lakou a me ka lakou ohana malalo ponoi e ke alakai ana a na kaula a me na kanaka ponoi @ ke Akua. Aka, ua hiki ia kakou ke ike ua loli ka ke Akua noho launa kino ana me ka lahui kanaka mai kona wa e launa pu ana me Adamu ma ka malaai o Edena a hiki wale i ko ka Logo@ hoea ana mai i ke ao nei, e like me ka hookaawale ana aku a na hana hewa i ka Makua Lani. Aole no ke Akua ka haa@ele mai, aka na ka kakou hana hewa i pale aku. I ahona iki kakou e noho nei i ka hoouna ia @@@ mai e ka Uhane Hemolele i kokua no kakou, @@@ aole no keia ua pouli piha ko kakou noho ana a ua nele loa maoli no hoi i ka noho aupuni ana a ua hoi hou na kanaka o ke ao nei e like me ka uoho-a-puaa ana ma Sodoma a me Gomova, a e like me ia mamua o ka hiki ana mai @ ke kai-a-ka-hi@alii.

            Mahope iho ko ke kanaka haule ana i ka hewa a haalele ai oia i kona @ono ana malalo o ke aupuni ponoi o ke Akua ua noho iho oia malalo o na aupuni Lunakanawai a pau aku ia malalo iho o ke aupuni moi a pela mai a na ano aupuni e keia manawa. Ma na loli ana a pau o ka noho ana o kanaka e like me ko lakou haalele ana i ko ke Akua makemake pela kakou i iho mau ai i lalo, mai ka noho maluhia a ka noho ana ul@aoa mai ka noho ana kaulike a hoopono o ke Akua a hiki i ka noho ana hookeke hapuku manaoino powa a pepehi kanaka. Oia ke ano a kakou e ike nei, aka a ka mea e kupono ana i ko kakou noho ana aia ka kakou e lawe ae no kakou. Aka ma na ano a pau a kakou e makemake ai he mea kupono loa ia kakou e imi aku i ka mea kiekie o ka maikai, ina he hiki. He hana paakiki no ka loaa ana o ke aupuni pookela e pomaikai piha ai ko kakou noho ana. Iloko nae o na hoao ana a pau a ke kanaka a ka @ula polo@ei e pono ai, oia no ka lawe ana i ka mea kupono e oi aku ai ka pomaikai o ka noho ana. Ma keia kumu ke olelo ia mai nei o KE AUPUNI REPUBALIKA KA KA MAIKAI LOA.

            Ua olelo ia o keia ke aupuni oi aku i ko na ano aupuni e ae o ke ao nei. Pela io paha a aole paha; aka e nana kakou i ko lakou ano a me na mea i ike ia ma o lakou ae i hiki ai ia kakou ke nooia a hoole paha i ke kupono o ke aupuni Repubalika. He nui na aupuni Repubalike mai mua loa mai. O ko keia wa nae ke ana o na Repubalika i mahaloia he makai e kekahi poe, aka a ka poe i hakilo i ka hoohana ia ana o ke aupuni Repubalika a me na kanawai kahua oia ano aupuni ua ike he mai kai ole. He okoa ke ano o ke@@ aupuni ma na huaolelo ma ka palapala a he okoa ma ka hookoia ana. E nana kakou i ua aupuni o ka mahele hema o ka mahele homua o ke Komohana. He mau aupuni Repubalika wale no lakou a pau, a heaha ka moolelo o ia mau aupuni he holomua anei. he maluhia anei, ue @a@uao anei? Aole. He mau aupuni keia i like me kekahi mau moku i ili iluna o kekahi p@koa, aole he nee imua aole he pii iluna; e mokuahana mau ana a ma na ano a pau o ka lahui he palaweka ka malamalama a ua uhipu ia ka naauao o na kanaka e ka pouli o ka hoomana i kamaaina ia lakou Ane like no na aupuni Repubalika o ka mahele aku o keia mahele poepoe honua me ko ka hema a ane like no na kumu o ka lapuwale ana. Ua ike kakou i ka loli mau ana o na aupuni Repubalika o America Waena, na kana kuloko na @ha@ua@le no na apuepue ana i ka mana aupuni mamuli o ke kupono ole o na kanawai i ke ano o ka lahui. Ua holomua loa a akea io@ ke ano o ka p@no i haawi ia i na kanaka mamua o ke kupono i ke ano hoopono o ke kanaka o keia au. A no ia kumu ae like me ke ano o ke keiki opio ua lilo ka pomakai pili paa nona mai kinohi mai i kona wa aole i hoopouli ia e kona mau kuh@ hewa, i mea i kupono ole ia ia e loaa pau aku iloko o kona wa i haule mai ai mai kona wa i haule oie ai mai kona kulana maanao piha malamalama a hemolele. Ua kupono ole ke ano aupuni Repubalika i na kanaka o keia wa. Aia a loaa ke kulana hoopono o na anela alaila hiki i na alakai o keia ao k@ hapa mai ia ano aupuni no ka lahui kanaka o ke ao mei. E aho ke aupuni lahui malalo o ka noho ana Moi, mamua o na ano Repubalika e ku nei i keia wa.

            Aole i pau.

 

NU HOU O NA AINA E.

 

            Mahope iho o ka pau ana o ka heluhelu ia ana o ka olelo o ka Peresidena a me kana mau ao no ia kuhina Willis. Ua waiho mai la o Lunamakaaainana @ou@ela he elel@hooholo e @h@@ @ ana i ke kahua hana a na poe Aupuni i lawe ai oiai @a kueloa ia i ka makemake o ke kumukanawai, a me na moolelo kahiko o ke aupuni o America. I keia manawa ua nui ka uluaoa o kekahi mau hoa o ka aoao Repubalica e rula ana mai @ ka Peresipena o ka Hale maluna o keia olelo hooholo i keia manawa ua holo aku la he 12 mau hoa o ka aoao Repubalica no kahi o ka Prersidena. a ua pui ka walaau a me ka pihoihoi o ka Hale, ua hoomalu mai la ka noho me kona hili ikaika ana i kana hamale maluna o kona pakaukau a hiki a ka manawa i hoi ai o na hoa apau e noho maluna o ko lakou mau noho no ka malama ana i ka maluhia o ka Hale. Mahope iho o keia mau uluaoa ana ua ninau ia ka ninau ano o na ae o me na hoole. Ua koh@ lokahi iho la ka aoao Domocarata a ua komo pu mai la kekahi mau hoa o ka aoao Repubalica me lakou ma ka aoao hoole i ka pololei o keia olelo hooholo, i ka hoomaopopoia ana he ekolu hapaha o ka Hale i koho kue i keia oi@@o hooholo o ka aoao Repubalica.

            O ka olelohooholo @ Lunamakaainana Cokarana no ke kapae ana i ka hoike a Comisina B@lana, a e kohoia i Comite hou o ehiku la@a, e holo i Hawaii e ninaninau hou ai no keia hana. Ua hoole hou no ka hapan@i o ka Hale i keia olelohooholo.

            He mau olelohooholo @ae no kekahi i pepehi o ka pau ana o ka heluheluia ana o ka olelo ao a Cleveland ia Kahina Willis i hoouna aku imua o ka Hale; ua ike iho la o Hoa a me ka aoao Repubalica holookoa i ko lakou hoka maoli, mamuli o ka ike ole ia ana maloko o keia olelo ao a Peresidena Cleveland ia Kuhina Willis; e hoolele ia na puali kaua America no ke kipaku ana aku i ke Aupuni Kuikawa a hoihoi ae i ka Moiwahine maluna o kona nohoalii, i ka manawa e ae oie ai ke Aupuni Kuikawa e haalele iho lakou i ke Aupuni me ka maikai.

            O keia ke kumu nui a ka aoao Repubalica i manao ai e huli pu ana ka Peresidena, i na oia i haawi i kekahi kauoha a ao ana paha oia ano; alaila ua kue ka Peresidena i ke kumukanawai o America.

            O keia ke kahua a ka aoao Repubalica i manao ai e lanakila maluna o ka aoao Democrata, aka o ka Peresidena Cleveland a me kona Aha Kuhina a me kona poe kuhi kuh@puuone, ua ike no lakou he pali ia, nolaila ua hele mai la no oia maluna o ke alanui palahalaha o ka hanohano me ka wiwo ole a hiki i ka manawa e hooponopono ai o America i kana hewa i hana ai i ke Aupuni Moi Kumukanawai o Hawaii.

            Mahope o na uluao’a ana, ua waiho ia na @ ea a pau e poli ana ia Hawaii nei iloko o ka lima o ke Comite o na Aina-E.

 

HOIKE A KE COMITE.

 

            Wasinekona, Dec. 21:- O ke Komite o na Aina-E. ua halawai lakou i keia kakahiaka no ka noonoo ana i na olelo hooholo i waiho ia aku ma ko lakou lima, epuli ana no ka ninau o Hawaii nei, ua hooholo lakou e hoike mai, he olelohooholo pakui, a ua hoike mai la ka Lunahoomalu M@@ Giare o ua Komite la e like me keia:

            No ka mea:  Ua ike ia maloko o ka hoike mai ka@@ana hook@ mai i hoouna ia mai @oko o keia Hale Ahaolelo, @ ke Kuhina America a me ka mana kaua o America ma Honolulu, ua hana @ oi aku mamua o ko lakou mana ma ka malama o Januari, 1893, ua kokua aku la m@ ka maua ole i ka hookahuli ana ke Aupuni Kumukanawai o Hawaii, a kukala ae la ma kona wa@@ he Aupuni Kuikawa. aole ma k@ ano Repubalika a ua kue loa hoi i ka makemake e na kanaka o Hawaii; a nolaila. E Hooholoia, mamuli o ka ike ana o keia Hale, a u@ komo kuleana ole aku ke Aupuni America, kona Luna Aupuni. a ole kona mana kaua, ua kue loa i@ i ke kahua hana a me ka moolelo kahiko e ko kakou Repubalika me ka makemake o ke kakou Kumukanawai, a nolaila, he mea pon@ e hoahewa ia me ka leo koikoi.

            O ka Lunahoomalu McGiale. ke Komite @ @@ Aina-E. ua hoolaha mai la oia ua hooia ia mai iai@ iloko o na la he umi e pau po@o @ ka ke Komite hana, he elua la haawi ia ana no ka noonoo ana maluna o ka ninau o Hawaii.

            Ua hookuu ka Hale i ka h@@@ 3:15 minute a noho hou ma ka la o Ianuari 1894.

            He hoike ana mai keia i ka man@ maikai a me ka noonoo akahel@ l@ maluna o ka ninau Hawaii a @ ka ho@hewa p@puahulu aku i @ hana a Peresidena Cleveland a @ kona Aha Kuhina i hana ai no @ hanohano @ ke Aupuni o America Huipuia.

 

            Ua ike ia ka moku lawe kauoha Corwin e ka mokuahi @(word) @ ka Poakolu o ka pule i hala D@ 27 th . Aole he mau k@ kai olelo an@.

 

            O.A.P. P@(letters) ko Kamuela P@ ka hoa e holo pu ai maluna @ ka @ kuahi Auseteralia @@ America @ keia P@(letters) @@. E holo ana la@ no kekahi kumu hana.

 

            Ua hoole aku ka Banako Lahui Hawaii i k@ @oi a ka Luna Hoohai@ Nui o ka Holele Hawaii. e puhi@ lakou malaila i keia ahiahi no @ pomaikai e ka poe e ho@@ ana ma@ ua o ka mokuahi Auseteralia @@ @ Ipuka Gula @ Kaleponi.