Ka Oiaio, Volume VI, Number 4, 26 January 1894 — Page 1
| This text was transcribed by: | Roberta N. Jahrling |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
NUPEPA KA OIAIO
“O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA”
HE MOOLELO HOONAUE PUUWAI
NO:
KA UI NOHEA
KAMILIA
O KE
Kulanakauhale Alii
O
PARISA
ME
Kana Ipo Aloha
Mon M. Duvala
Iloko o na hoinainau hooipoipo ana me na Ipo Ekolu,
MOKUNA V.
Ua hoomaopopo ole paha oe i ka manao o ka’u mea i pane aku nei ia oe. He oiaio, ua hiki ia’u ke hana ma na ano a pau, no ka hooluoia aku ia oe, aka, o ka hiki ke hoopau ae i kou kaumaha, oia ka’u e minamina nei. I na oe i manao o ko’u mau hoaloha a pau, e hiki ana ia lakou ke hooluolu mai ia oe, ua makaukau mau au e hooko aku ia mea.
E kala mai ia’u, oiai, ua hoololi ia na manao maikai o ke kanaka e ke
kaumaha, a e ae mai hoi ia’u i mau minute no ka holoi ana ae i keia mau waimaka e hiolo makawalu nei.
A mamuli hoi o kou haawi ana mai ia’u i kela buke, ua hana mai oe i kekahi hana e hiki ole ai ia’u ke uku aku a hiki i ko’u wa e make ai.
Mamuli o kou haawi ana mai ia’u i kou lima akau o ke aloha oiato, a me kou kamailie ana mai hoi ia’u i kou kaumaha, ua hiki loa ia oe ke haawi aku i na manao o ka hilinai o kou aloha ia mai e la kou, wahi a’u i pane aku ai.
Ae, ua pololei oe e ka Monasina aka, i keia mau la o ka ehaeha, ua hiki ole paha ia’u ke paa mai i ka waimaku, a me ka hoopuka ana hoi i na huaolelo ano ole a pau. A i kekahi o keia mau la e hoike aku ana au ia oe i ka moolelo piha mawaena o’u a me Kanalia, a ilaila oe e ike ai i ke kumu nui o ko’u kaumaha no keia Lede, wahi ana me ka hoioi ana ae hoi i kona mau wai maka. E hookuu mea ia’u, a no kahi wa aku e halawai hou kaua.
Ua hiki ole ia’u ke au-a iho i na puili aloha ana aku iaia, a ua ike koke aku la au i ka haloiloi palena ole mai o na waimaka, a huli aku la oia ma kahi-e, me ku’u pane pa ana aku hoi i ka huaolelo o ke aloha hope iaia.
E hoomanawanui, a e manaolana.
Adieu, wahi ana.
Oili aku la oia a puka iwaho, a oia ko’u wa i kiei aku ai ma ka puka aniani, a ike aku la au iaia i ke kau ana iluna o ke kaa me ka hapai ana ae hoi i kona hainaka e huna i kona mau maka, a mee haalo’ulo’u aku la oia, oiai ke kaa e holo ana.
He oiaio, ua ihilai oi na hookaau ia e au, aka, aole loa au i lohe iki i kekahi mea e pili ana no Amana, koe wale iho no paha ko’u lohe pinepine ia Kamilia.
A he mea mau no paha ia i na mea a pau, i na e lohe wale ia ae ana no ka inoa o kekahi o ke mea, ua lilo ia i mea e kamailio pinepine ia ai e na mea a pau, mai ka hoomaka ia ana o kela kudala, ua o mau ka inoa o ka lede Madimosele Kamilia iloko o ko’u mau pepeino, a mahope iho hoi o ko’u mau pepeino, a mahope iho hoi o ko’u lohe ana i ka moolelo kaamaha o ke aloha o pili ana iaia a me Kamilia, ua lilo ia i mea hoouluku nui i ku’u noonoo a ua huli koke aku la au i ku’u mau hoa’loha me ka ninau pu ana aku hoi i kekahi o lakou.
Ua lohe no anei oe i ka inoa e kekahi Lede Madimosele Kamilia Gautier?
Ka lede anei me ka uluwehi o na pua Kamelia?
Ae.
Ua lohe pinepine au.
I ka wa i hopuka ia mai ai o ka huaolelo “pinepine,” ua ike koke aku la au i na mineaku ana halii paa ana maluna o kona mau papalina.
Ka @ wahi a’u, ua hoomaopopo no anei oe iaia.
Ae, he ui nohea ia i ko ia mau la pio.
A, oia wale no anei na mea e pili ana nona?
Ae, he kilakila kona mau manao a he wa anuhea kona puuwai mamua o na poe e ae o kona kulana hiehie.
A nohe mea okoa ae mawaho oia mau mea?
Aole koe wale iho no paha, ua lohe pinepine au i ka oleloiia, ua hoopoino aku ia i ka puuwai o ka Barona de G_____
Ae aia wale iho la no ea?
He ipo ia na ke duke hapauea de_____
He oiaio anei kena au e olelo mai nei?
Oia ko’u lohe pinepine a ma na ano a pau ua haawi mau aku oia iaia he heluna nui o ke dala.
Ua lohe pinepine no hoi au i keia mau mea ae la, aka, ua hoopuiwa loa ia au i ko’u lohe pono ana mai ia Amana mai no na mea a pau e pili ana no laua. Ua halawa hou iho la au me kekahi o ko’u mau hoaloha, a ua ninau hou aku la au.
Ua ike no anei oe i ka Madimo sele Kamilia Gautier.
Ua like no ka pane i loaa mai ia’u i keia wa me ka wa mua.
Heaha la oia?
He lede ui a nohea, a he waianuhea hoi ma na ano a pau. O kona make ana, ua hoehaeha mai no oia ia’u.
Aole anei ana ipo ma ka inoa o Duwala?
He opio pilalahi loihi a ui pu ea?
Ae.
He oiaio, he ipo ia nana.
A heaha hoi oia?
He opio ia i hoolilo aku i kana mau wahi mea liilii a pau me ua nohea la, a no ia kumu, ua kono ia oia e haalele ia Kamilia. A ua lohe hoi au ua pupule oi.
A pehea hoi oia?
Owai la?
O ka nohea hoi?
Ae, ua aloha aku no oia iaia, e like no me ke aloha ana o kekahi wahine i kana mea i paalele ai no ka haawi manawalea ana aku i kona aloha.
A @ o Amana?
Aole i maopopo. He uuku loa ka manawa o kona ike ia ana a o ka nanowale no ia; He mau mahina loihi o eha a elima paha mahina o kona noho pu ana me Kamilia i kuaaina, a i ka wai hoi mai ai o Kam @ i ke taona nei ua nalowale oia, a oia mau no o kona nalo a hiki mai i keia manawa.
Alaina, aole oe i ike hou iaia mai la manawa mai a hiki i keia wa?
Aole loa.
Pela pu no hoi me au.
Ma keia wahi i ulu mai ai na manao uluku iloko o’u, oiai ua hooiaio ia mai ko’u hoohuoi no keia kanaka e elua o’u mau hoaloha, a oia kau i manao ai, ino @ aole, au e halawai hou ana me Amana, alaila e loaa mai ana paha ia uka lono no kona haulehia ana iloko o ka mai, a i ole iloko paha o ka luakupapau.
Aka, ua lilo ka moolelo o keia mau mea ia @ mea nui, nolaila, ua hooholo iho la au e huli kino aku iaia.
A oiai hoi aohe mea hiki ke hoi ke mai a puni o Parisa i kona wahi e noho ana, ua hooholo iho la au e hele aku i ka Rue de Anatina e ninau ai.
Ua hiki aku au ilaila, a he poe okoa ke noho ana ilaila, he poe wale no hoi i ike ole i kona wahi e noho ana e like no hoi me ko’u ike ole. Aka, ua ninau aku au ia lakou i kahi i kanu ia ai o ka lede Madimosele, a ua pane mai lakou aia i ka Monte de Matere.
O ka mahina ia o Aperila, ua hele kino aku au e ike kumaha no’u, a e hoomaopopo hoi ina paha ke mau nei no ko Amana ia Kamilia a hiki iloko o ia wa, oiai, aole e nalo ma ke ano o na kahoaka o kona wahi i kanu ia ai.
Ua hele loa aku la au a ke kiai pane koke aku la au i ka’u huaolelo o ka ninau.
E ka monasina, aole anei he lede i lawe ia mai nanei e kanu ai ma ka inoa o Kamilia ma ka la 22 o Feberuari i hala?
Nana iho la ‘oia i kana buke hoomanao o na poe a pau e lawe ia aku ana ilaila e kanu ai a pane mae.
Ae, e ka monasina, me ke awakea o ka la 22, ua lawe ia mai hede ma ia inoa.
Aole anei e hiki ia oe ke kulukuhi mai ia’u i kona wahi e waiho nei?
Huli koke ae la ka mea kiai a kahea aku la i ka mea malama pa me ka ninau pu ana aku me kena mau olelo:
Ke hoomaopopo ala no anei oe i kahi i kanu ia ai o kela lede Kamilia?
Ae, ua ike no au, aole au i hoopoina.
E lawe aku oe e kuhikuhi ia ia ia nei.
Ae, wahi aia ia’u, aole e liuliu a e loaa koke o auanei kana he la kaua.
Pehea e loaa koke ai.
No ka mea, he mau pua hoonani kona ia ano e ae mai ko kekahi poe e ae.
Nau ponoi no anei e malama nei ia mau pua?
Ae, e ka monasiua, a he manaolana ko’u ina paha o na hoaloha a me na pilikana o ka poe make e waiho nei molalo o ko’u malu, a ua.
Alawa aku nei ko’u mau maka a halawai koke mai la no me ko’u lena ike ka uluwehi o na pua, he mea hoi e hiki ole ai ke ike ia aku e na maiihini kaahele he he ia o kekahi mea i kanu ia, koe wale no paha kona ike aku i ke ku mai o ke kia hoomanao me na huapalapala moakaka e hoike ana i ka inoa o ka mea nona ia wahi. E ku poloaa like la ia lokou ka haawina o ka lokomaikai piha e like ala me ko ka opio nana au i kauola mai e hana aku pela, penei la ua palena ole ko’u hauoli a me ka makahehi.
A wahi hou ana i pane mai ai: Eia ua mea nei au i makemake ai e ike – ka he hoi o ka nohea Kamilia.
A heaha kau pine no keia? wahi a ko’u alakai.
He nani lua ole, wahi a’u i pane aku ai.
Ae e eia au malalo o na kauoha ina au e ike aku ua mae keia mau pua Kameha, alaila, o ko’u wahi ia o ka hana o ka hoopiha aku me na pua Kameha hou: wahi a ko ia nei alakai.
He hihi anei i kou oluolu ke hoike mai i ka mea nana oe i haawi mai ia kauoha?
He kanaka loihi palalahi i kona wa mua i hiki mai ai ianei, ua uwe oia e like me ka bebe – he ipo mua mo paha na ka mea i make. Ua lohe wale au i ke kamailio pinepine ia, he lede manao waipahe ka keia he iwa keia no kona mau la. Ua kamaaina no hoi oe iaia ea, e ka monasina ?
Ae.
E like no paha me ko Amana kamaaina? me ka mikoaka ana iho.
Aole, aole loa i loaa ia’u na ulia @ o ka hui a kukai olelo pu ana me ia.
Alaila ua hiki mai nei oe ianei! he mea hoohauoli i ko’u manao ka hiki ana mai o na poe a pau he mau kuleana ko lakou ia nei e ike ai no kekahi manawa.
Aole ka paha he pae hele mai ia nei e ike ai iaia.
Aole hookahi, koe wale no kela kanaka a’u i kamaiiia mua aku nei ia oe.
Aaole oia i hiki hou mai nei ia nei?
Aole, aka e hele hou mai ana oia ino e hoi mai ana.
Ua ike no anei oe i kona wahi i hele ai?
Aole aka, ua manao wale no au aia oia i kahi o ke kaikaina o Madimosele Kamilia.
U maopopo no anei ia oe ke kumu o kona hele ana aku nei ilaila?
No ke noi ana aku i kona oluolu e ae mai e hue hou i ke kino, a e lawe aku a kanu aku ma kekahi wahi okea aku
Heaha kona mea i makemake si e hana pela?
Ua ike no hoi paha oe, he manao no hoi ko kela a me keia no ka lakou moelepo. E halawai mau ana makou me keia ano i na la a pau, a oiai hoi he elima wale no makahiki e lilo ai ka lepo i kekahi mea. Nolaila ua makemake keia opio e kuai i kekahi wahi e hiki ai ke waiho loihi aka. A ma kahi hoi i hoonuiia he hike wale no ke loaa.
Heaha ke ano o kou manao ma kahi hou i hoonuiia?
Ina oe e hoomaopopo iho, o kela apana hou e waiho mai la ma o no ke kuai aku. Ina o ke kuiana o ka pa e waiho nei i keia wa, aole paha e like ana me keia a puni ke ao nei. Aka mamua aku nei nae he nui, a he nui hewahewa loa ka mea e hana ia.
Heaha kou manao ma ia mea?
Ae, he poe hookano o ke aho hehena loa kekahi. Aka, e kala mai oe ia’u, o keia lede Madimorele, he mea oiaio no paha, he nuoi na kinaunau i loaa i keia wahine opio oiai oia e ola ana, a oiai, ua make cia i keia wa, a o ka’u e hoomaopopo nei o ka poe a pau i makemake ole e kamaiho iaia oiai ke ola me ia, ua hiki mai lakou ianei a koi ikaika mai la ia makou e hooma-u mau i kona he i na wa a pau. A i ka wa hoi e lohe ai o na pilikana o ka poe i kanu ia ma kona aoao o Kamilia ia, ua komo loa aku la iloko o ko lakou poe a lilo i mea gamailio nui na lakou no ka hookaawale ole i wahi okoa no ia poe, e like ala me ka hookaawale ia ana o ka poe ilihune a me ka poe ulakolako a waiwai.
HE MOOLELOO HOONANEA
NO
Don M. Maseka
Ka Opio Iloko o na wiliau ana a ka Pahikaua,
Ka Omole Laau Hamo Kupaianaha.
A O NA MAKANA HIWAHIWA EKOLU.
Ke Kavalia Maluna o ka Lio PUAKEA me na hao kila Mageneti
ME NA
KIAI PUKAUA EKOLU.
MOKUNA I.
Na makana hiwahiwa ekolu a ka Makuakane, M. Moseka i kana Keiki
Ma ka Poakahi mua o ka mahina’o Aperila, 1625, ua ike ia aku la kahi kulanakauhale uuku o Meung iloko o ke pioloke nui o ke kaua, me he la ua iho hoa mai ka poe Hugenata e kailiku ae no ka manawa eleu ia La Ro@, e laa hoi ka hikimua o ka ike @ aku o na wahine e holo hele ana ma o a ma@ me ka haalele aua iho hoi i ka lakou mea i eha ai ma ka hanau ana – na keiki – e uwe kuwo aku mahope o lakou oiai kela a me keia e holo ana me ka mama nui no ka hoopakele ana ia lakou iho mai ia poino mai a ke kaua; a oia ka wa i ike ia aku au o na paionia o ke kulanakauhale e oioili mai ana mai ke lakou mau home mai, me na pu e paa ana ma ko lakou lima a he kahei poka hoi ma ko lakou puhaka no ka hoohiki ana aku i ko lakou alahele no ka hotele Jole Mila no ka haawi ana aku hoi ia lakou malalo o @ kauoha o ka hooko aku i ka hana i na i makemakeia, oiai hoi he heluna nui o na poe i hiki ae malaila malalo o na manao pihoihoi o ka ike aku i ke kumu nui o keia pioloke.
Iloko no hoi o keia makahiki, he makaikiia i hoohua ia mai me na lono hoolole hauli mau o ke kaua, a o na kanaka a pau o ke kuianakauhale, ne ku makaukau mau lakou iloko o kela a me keia manawa no ka hoopuehu ana aku i ua poe oki puu, powa pepehikau ka a me ka hoohaunaele maopopo, aka, i keia wa o ka pioloke nui, aia ko lakou mau kaina wawae ke hapai ala me ka awiwi nui no ka hotele, heaha mea i ike ia? Heaha keia pioloke o ke kaua? a heaha hoi ka keia poe pu me na poka i hoomakaukau ia no ka pepehikanaka? he poe okipuu anei eia ke hoohalua nei i ke kulanakauhale? a i ole, o ka poe Hugenota anei ua hiki hou mai i ke kulanakauhale no ka elua o ka manawa e lawe pio aku ia La Rokele? aole! aka, heaha la hoi keia pioloke o ka pihoihoi nui nana e hoomakaukau nei i ke kula nakauhale e komo aku iloko o ka hookahe koko? heaha? ae, he opio wale o ke kumu nui o keia pioloke o ke pihoihoi.
A pehea e hiki ai ia kakou ke ike aku iaia a me kona kulana? a pehea e hiki ai kakou ke hoonanea ia me kona moolelo, koe wale no ko kakou lawe ana mai i ka eleele o ka inika a kahakaha iho maluna o ka pepa me ka uhai ana hoi i kona mau kiionohi a hiki i kahi e hoohauoli ia ai ko kakou mau uhane me kana mau hana noeau o ka waliau ana i ka oi o kana pahikaua no ka hooka kauoha.
Ae, he opio ia i ike ia aku maluna o kekahi lio puakea me na maka uliuli me he la e hoike mai ana oia i ke anaina aia oia iloko o ka hooko kauoha @ kekahi kaua weliweli loa, a e hekau iho ana hoi maluna o kona poo he wahi papae kapu, a e ku ana mamua pono o ua wahi papale kapu nei kekahi hulu: a loa e maale ae ke kamahele a halawai kona mau kiionohi me kona mau helehelena, aole loa no e nele kona pane iho i aia iho-he keiki ia na kekahi kanaka mahiai, koe wale iho no paha kona hoomaopopo koke aku i ka @ mai o ka hinuhinu o kana pahikaua ma kona ao no, a e lewalewa ahe ana hei a @ i kona kapuai wawae oiai oia e kau ana iluna e kona he puakea o ke kulana kilakila loa.
A oiai nei he lio puakea o ka namea me ka hiehie ko ka kakou opie pela iho la i loaa mai ai na haawina o ka makahehiia mai a me ka nana pono ia hoi o ke kamailio muu ia no ke kulana kilakila o kona lio.
He, he lio kona e hiki ai i ka wahine i maa i ka holo io ke hookaha i kona mau maka, oiai oia e lawe haaheo ana i kona poe a pio me he anueanue ala, e hiki ai ia oe ke hoomaopopo iho o ka lio wale no i paa i ka makinikela ke hiki e hoohoohana e like me ka lio puakea.
He he lio kona e hiki ai i ka wahinbe i maa i ka holo io ke hookaha i kona mau maka, oiai oia e lawe haaheo ana i kona poe a pio me he anuenue ala, e hiki ai ia oe ke hoomaopopo iho o ka lio wale no i paa i ka makinikela ke hiki e hoohoohana e like me ka lio puakea.
O na kaina wawae o keia ho, he milolii no ia a me ka maiau, a i kona wa i kaalo ae ai ma kahi kulanakauhalike o Meung, ua pihoihoi ae la ka poe i ike aku iaia me na haawina hoi o ka lili maopopo, me ka hoomaopopo pu ana mai hoi o ka opio Don Maseka i keia mau hiohiona i pahola iho mamua o ke anaina holookoa oiai oia e kau ana maluna o kona lio me ke kaalo pu ana ae hoi o na hoomanao ana ona i kona wa i hoike aku ai i kona kulana o ka hoihoi ole no keia ho oiai kona makuakane i haawi mai ai malalo o kona malu.
Ae, i ka wa i haawi mai ai o ko na makuakane iaia ma ke ano o kana makana ia i kana keiki, ua hoomaopopo iho la oia, aole paha e hiki ke lilo kela lio no na hapaha Farani he 20. A o na huaolelo kalokalo a kona makuahine i kona wa i haawi mai ai, ua pane mai la oia i keia mau huaolelo i kana keiki @ ka i ana mai:
“E kuu keiki wahi a ua keonimana ila o ka ohana Gasacona, ua hanau ia keia lio iloko o ka ohana o kou mau makua he @ makahiki ae nei i hala, a eia no oia ma ke kulana o ke aloha ia aku a hiki i keia manawa, a’u hoi e manaolana nei aole loa oe e hoolei ae ia mau puili ana o ke aloha nona me ka waiho ana iho hoi na kou mau kapuai wawae e hehiku ia lakou me ka hoihoi ole.
“A ke kauoha aku nei au ia oe e malama loa iaia me kou lawe ole ana ae i na manao uilani o ke kanaka pupule a kuai aku iaia, aka e hookuu aku oe iaia e make me ka nanahano o ka elemakule, a ina e ulia ia kou mau la e ka laki o ke kome ana aku iloko e kekahi hooili kaua weliweli loa, e malama pono loa le iaia e like me kou malama ana aku i kekahi kauwa lawelawe o ka hale.
“A ma hoi e mau ka hahai ia o kou alahele e ka laki nui o kou hookipa ia ana aku iloko o ka hanohano o ka ana aku iloko o ka hanohano o ka aha o ke aloahi – he hanoh no hoi i moekahi mai mai kou mau kupuna mai a hiki ia oe – e malama loa i ka ihiihi a me ka laahia o ke kulana keonimana, a e hana aku hoi ma na ano a paa o ke kulana keonimana maopopo e like hoi me ka laahia i lawelawe ia ai e kou mau kupuna a hiki i kau mau mamo o @ mau mua aku – he laah@a hoi i @ ia no 500 haneri makahiki a oi i kaa hope aku la.
A mai ae wale aku no e haawi pio ia oe iho molalo o na hana hoohaahaa ia oe iho, koe wale no i ke Kadinala a me ka moi. A o ke kulana o ka wiwo ole, he kulana ia nana e hookiekie ae nei i ka poe haahaa i ka pane poo o ka laahia o ke kulana kiekie. Aka o ka mea e kanalua ana i keia mea a’u e hoike aku nei ia oe e kuu keiki, aole loa e halawai hou me ia na pomaikai he nui e ulia aku ana ma kona alahele.
“Ae he opio oe i keia manawa, a he mea kupono loa hoi iaa oe e loaa na haawina o ka wiwo ole no keia mau kumu: Ka mua, oiai, e oe no loko mai no oe o ka mahinaai o ka ohana Gasacona, a e ka loa hoi, o oe no ka’u keiki ponoi. Nolaila , mai kanalua oe no kou mau manao o keia mua aku, a e kiai makaala loa hoi i na aea pakaha aina.
“Ua ao ia oe i ka ike o ka oniu, ana i ka pal@kaua, a o kou mau aa buki hoi, e hoike mai ana no ia, i ke kona hao maopopo; a o kou pulima hoi, he pulima o ka hao kila; nolaila, mai makau oe i ka hooko aku i ka iini a kou puuwai. E hakaka aku oe e like me ka hiki ia oe e kuu keiki, a e hakaka hoi me kou ikaika a pau, a e hooko aku hei i ke kulana o ka wiwo olo e like me ka hiki ia oe ke hooko aku.
“O ka’u waha makana hope loa ia oe e kuu keiki, mawaho ae hoi e ka lio a me ka’u ao ana ia oe au e hoolohe mai la, oia hoi he 15 wahi dala Pelekane: a na kou makuahine hei e hoopomaikai mai ia oe me kekahi laau hamo hoola kupaianaha loa no ua palapu e loaa ana ia oe – koe aku nae ka palapu @ e ka puuwai – i loaa mai hoi iaia, mai kekahi wahine Bohea mai.
“E lawe aku oe i keia mau ae ana a pau, a e noho aku me ka laelae a me ka hauoli e hiki ana ia oe ke noho ma keia mua aku.
“Mamua o keu hele ana e kuu keiki, he hookahi a’u wahi @ i koe alila pau, aole loa nae he mea hiki wale no ke kapae ia ma kuono, aka, e hoopaa aku oe makou puuwai, i loaa ai ia ke kuhikuhi a me ke alakai kupono, aole na’u ponoi, oiai aole au i halawai iki me kekahi uha laki o ka loaa ana ia’u o ka hanohano o ka hookipa ia ana i ke aloalii o kekahi Moi – koe wale iho no paha ko’u komohia ana aku iloko o ka puali ka puuaalu o na hoouka kaua e ka euanelio a ka Haku. Ae, ua makemake au e pili ana ia M. de Terevile, he hoa noho pu hoi no’u mamua, a i loaa hoi na haawina o ka hanohano o ka paani pu ana me ko kakou Moi Lui XIII i ko laua wa kamalii. Iloko o kekahi manawa o ko laua paani ana, ua hoololi ae la laua i ka laua papa hana o ka lealea a i ka papahana o ka lealea ole, oia hoi ka hoouka kaua, a aole wale o hoi ka hoouka kaua, a aole wale o ka moi ke hahai mau ia e ka laki o ka lanakila mau, aka, o ka puupuu e halawai mai ana me ia mai ia M. ke Tervila mai, ua haawi aku no ia i ka naawina o ke ohohia i ka moi o ka ul@ ka manao hilina i o ka hoaloha pilipaa loa nona. A mahope mai o ia manawa, i keia wa hoi a M. de Terevile i hoohiki aku ai i kona alahele no Parisa. ua hakoko aku oia no elima manawa, a mai ka make ana hoi o ka moi a hiki i ka piha pono ana o na makahiki o ka moi hou. ua hakoko aku oia iloko o na hooili kaua ana no ehiku manawa, a mai ia manawa mai a hiki i keia la a’u e olelo nei, @ he mea ala ua piha aku nei ka huina o hookahi haneri ona manawai hakoko ai me ka honi mau ana hoi i ka uwahi o ka paula. A mawaho ae o na mea a pau. he Ka pena oia i keia manawa no ka puali koa o ke ola, oia hoi, he poo no ke Kea hoohanohano o Kansara, a aia maluna ona ka hilinai piha o ke alii ke moi. me ka loaa pu hoi o na haawina kawa-u o ka makau o ke Kadinala. A o ka hopena hoi o ia mau hana a pau, he huina loaa kona o 10,000 dala Pelekane o ka makahiki a ke ike mai la no oe e kuu keiki, aole loa ia he kanaka uuku iloko o keia manawa. O kona hoomaka ana mai i keia ao ua like loa iho la no me kau mau hana iloko o keia manawa. A e hele koke oe e kuu imua ona i keia wa ano, a e haawi pu aku nei hoi i keia leta iaia, a malia paha e hiki ana iaia ke hoololiloli mai i kou kulana iloko o keia manawa, a e halawai na auanei oe me na pomaikai he nui e like ala me ia.”
O ka pau ana iho o kana mau huaolelo o ke a’o i kaua keiki, ua lalau aku la oia i kena pahikaua a hoolei aku la hoi i kana keiki me ka haawi ana hoi i ka muki o ka honi ma kona mau papalina o ke aloha home loa o ka makua no kana keiki me ka pani ana aku hoi i na huaolelo hoomaikai hope no kana huakai.
Ua haalele aku la oia i ka rumi o ke aloha i hoopunana ai, a puka mai la oia a halawai iho la me kona makuahine, iloko hoi o kona ka@ ana no kana keiki me keia @ @ hamo kupaianaha, no kona, haawi ana aku iaia ma ke ano o kana wahi makana hope loa ia iaia, a mailoko mai hoi o na ao ana a kona makuakane, ua hoomaopopo iho la oia e hoohana aku ana oia e like me ka pinapinai i hiki iaia.
Hoolaha.
I na Luna a me ka poe lawe pepa pakahi, a me na makamaka ‘eae o ka NUPEPE KA OIAIO a me KA LEO O KA LAHUI ma keia ke hoike ia aku nei ia oukou apau, e palapala pololei inai ma ko’u inoa no na kauoha nupepe, na hoolaha a me na hoouna kala ana mai a pau.
Aole e mana kekahi palapala hookaa ke ole e kakauinoa ia e a’u ma ko’u inoa ponoi elike me ia malalo iho, i na ua hiki ole ke kakau mai ma ko’u inoa haole, alaila, e kakau mai ma kou inoa Hawaii elike me ia e puka aku nei; a i ole ma ka inoa o na “NUPEPA KA OIAIO a me KA LEO O KA LAHUI”
JOHN K. PERNDERGST.
(KAPAMAWAHO).
Puuku o ka NUPEPA KA OIAIO a me KA LEO O KA LAHUI.
Honolulu Jan 12, 1894.
NUPEPA
KA
OIAIO.
E HOOPUKAIA ANA E
KEKAHI HUI HAWAII PONOI
I kela a me keia Poalima.
Ka uku o ka nupepa hookahi: no eono
malama, $1.00, no hookahi
makahiki $2.00
KUIKE KO MAKOU RULA.
He uku emi mai no hoi ko na hoolana oihana, na hana kalepa, na hale kuai o kela a me keia ano. O na hoolaha mai na apana mawaho aku o ke kulanakaua hale nei, e hoouna pu ia mai ka uku.
E hoouna ia mai na mano ma ka inoa o John E. Bush (Ailuene Buki), o na kauoha nupepa a me na hookaa dala a pau ma ka moa o ka Puuku John Kapamawaho Preadergast.
JOHN E. BUSH
LUNAHOOPONOPON.
JOHN K. PRENDERGAST,
ROBERT W. WILCOX.
HE MEA ANA AINA.
O ka poe a pau e makemake ana e ana ia ko lakou mau aina ma Honolulu nei a me na wahi e ae o ka Mokupuni Oahu nei, a me na Mokupuni e ae. E hele ae ma ke Keena o ka nupepa KA LEO a me “Ka Oiaio,” ma alanui Pa’i Palapala: a i ole ma ka Bele Telepona 245, no ke kuka ana i ka uku. He oluolu ka uku no ke ana ana i na aina.
Elia Kaululaau.
kauka Hana Niho
Ua hiki ke huki ina Niho me ka eha ola iloko ka manawa pokele loa. He loaa me ka noeau ma ka Hoopiha ana i ka niho me ke Gula Kala a mea e ae paha. He akamai loa ole i ka Hana ana i na Niho Kui o na ano a pau.
He Mikioi ka Holo@ena ina Niho. He pa’anehe kona mau lima ma Kana mau mea Hana Niho e na ano Hou loa i loaa mau nei. Re oluolu no ke kukai olelo ana po kona ukuhana.
O ke kanaka Hawaii hookahi wale no keia mailoko ae o ka @ o 40,000 kanaka i loaa ka La@ @ Hana Nih o mai ka Papa Kauka niho mai ka Papa Kauka Hana Niho mai o ke Aupuni Hawaii, @ o ka ike ana o na Hoa o na Papa Ola i kona akamai maoli ma keia Oihana ano nui.
E ikeia kakou Hoa Kanaka o kipa hewa ke aloha ia lakou nei ae.
Keena Hana maluna ae o ka Hale Hana Pu i ke kihi o Aianui Noa me Betela Puka home e pii a iluna o ke Keena ma ae. Moi
Mar. 6, 03