Ka Oiaio, Volume VI, Number 4, 26 January 1894 — KE ANOO KE AUPUNI. [ARTICLE]

KE ANOO KE AUPUNI.

(llwn5a«ta) Ka RsrL T BAMKA o Amekika'. ' He oiiiio he mnTEa'1 ma na mea 1 Kakau ia ke kanH\vui kunm o Ameiiea i keia wa: uiav*aho wale .uo.nwe iS anoT Aka," aole nfie maiKai o kotja «nanao, e hoike 'anl k'anu Mau hana 1 o keia mea mnikai 1 hooiwa ia ma ka palapala. He mau heleheleua hi oa 10 no ko keia aupuui, aka, he hoike mai koe i.ka waha koko o ka lioft;t. a e Lohe ia aKu ana kona 3e.> e hoopuka ana i ua olelo hookiekie.' Pela o Atucrlka e hoike nei ia.ia'l īho 1 keia oiau la. A pela r.o hoi ko kakou ike maka i ke anoii kona Ia'jui iwAena o kakou, a. e liiki n:ai nei ma na jrjokumghu mai K&palakiko mai. s He lahui hao hma nv.i. —a ua makaukau e kapae i ke kanawai i ua wa a paa. me ka pepehi ko.naka a nje ka powa i ko ai ko lakpu mau kuko. Ua like lakeu. ina ke ano nui, a o na miaionari na alak&i maanei nei. Ao|e he auounliikeia ka powa ia o ke kanaka ma na alanui o na kulanakauhale e like me ko Ameriko, ka powa īa o na' Kaahi, ke puhi-wale, ia o na haie a me na waiwai i ke ahi, ka moekolohe o na kahMwpuIē, ka aihne dala a me ke kiki ia o na hana ka lepa. ka lawe kipe o na luna hana kanawai. ka hoopuipni ia o na monopole u hoopilikia ia o ka lehulehu ua ike i« keia, a oia no ke kumu e huh hoi hou mai nei o ka poe i holo aka me kn mnnao'ia noho ioa aku ma kahi a lakou e kaena ai, he nani, he hemoleie, a pela ak'a. Ma na hana rula ole, kanawai ole, o na aupuiii repuhalika ka oi, aoAmenka aku ana ke pooiiela ma ke ino o na hana. Aoleehaule ana ke-ano i hoike ia uaai ona ma iea wanana. Ke hooko nei oia ia ano, e iike me na aupnm eha o ka wanana a Daniela. Ua haJa kona aiio i o'eloia he like me ka hipa keiki; eiaoia ke hooko nei, i ka mea i olelo hope ia mai e loane nona, he leo dersigona kona Eia ke hoike mau nei na nupepa • i na hana lima-nui, popo, a lapuwale o Am6rika i keia wa, m.i na ; noho ana kino a m;i na noho ana | aupuni. Na ka oouo o ha hana ka- j nawai i hoomakanka» 1 ke alanu? m na nana uopopo ma na wahi a| pau. Aia iloko o ka poe waīwai a ' tne ka poe ihhiin*.~am - iloko o^rra- J aoao hui kalaiaina a pau. E hoo-; maopopo k'akou i na hana e hooha-1 na ia ana ī mea e komo ai keka- 1 hi mea iloko o ka oihana.—Ka ha- j na kipe, ka hoopunipuni, a me ke | kolohe ma ka pahu halota. E like ; no me ia na Amenka mnanei nei e hana nei E nana i na hana koln-1 he nui i hoii?e ia e pili ana i ka ho- ] oponopono 'ina o na luna : ke Ku-' )anakaubaleo Nu loka —miliona a m.hona na elala ī lawe makakeleaw* ia e na luna aupuni mailoko ae o ka Waihona o ke kulanakauhale ! E like me ia na wahi a paii e hoo- j hana ia'nei o ke. aupuni nui o Amerika. E hoike mau ia-ana na hana hewa. nn karaima. inoino loa. a me j naaihue. e hooia uiai ana ī ka m : loa aku o keia mau hRna e houko: la nei iwaena ©- na papa helu o ka| lahui i keia wa. Ke ku ne; ka lahui holookoa o Aiv.*>rika me ka ho- ; ohauoli īa e na h<iise i ke'.a m.-ui !a : o na hana popopo ma na w«lii kie Kie o keia aopuni. E>a na'e, he iik-h ! olewa.ei'io keia mau "lioike i na j misionari o kHkou-— eia ka olelo. ; he milenia k» ia a kako\i e noho; nei. i Eia hoi kekahi o na hani lioowe H e ike ift nei, oia ka mea ano hou !oa e olelo ia nei, malalo o ke poo, i ki Xa Hana Sociah?." Malalo o keia poo e hoike hou ak« ai makou i ka nani o na anoano i hoouiu ia ae | malalo o ke ano o ke Aupuni Repuhalikn. | O o i\a kumu i maikai ole ai o ke aupuni llipuhaliea o Ame-! rica, ua ulu mai no ia mamuli e. ka' liberala loa o na kapawai a me k< ; kahua i kukuloia ai o ke ano o ko-' na liookole an». i oi loaaku mamun 1 o ke kupono a lue ka hiki i ke ano ■ o ha kamka.ke lawe ae a boopo-j muikai i ko lakou noho ana. lJa| maikai ke Kumukanawai, no ka I mea ua hahai ia e like me ka hiki i : ke kanaka maluna o ke ana hemo-' lele a ke Akua. na k»uoha mau loa ! o ka berita, he umi.-i kakau ponoi j ia e ka lima o ke Akna im ke ka- ; uoha 'iuia malona oelua nohaku, a ; e kakaU ia Hoi maluna o ka naau a ; me ka noonoo o ke kanaka ma kt; kanoha hon. ka lua o ka lK-rit:\. Aole no ko kanawai ka hew>. aka no ke anoe o ke kanaka ka mea i hewa ai. l'a likewale.no ka waiwai ole o na aupnui 'amu no ka hoōmalo ana o ko kanaka, oia aol< ke kanaka i ike ft i hoomaopopo 1' ke ano a me ka niaikai o ke Kana oawai o ke aupuni nana o hoomahi, a ina aole he hoolohe ia o kt Kanawai. a uialama ia na rula a ■ me na olelo mana kup>»fto mai na hi ia anpuoi m;ii. Maninli o keni mau kumu nui elua i poino ni ka - iahui Amerika, a pela no hoi m« na ; lahui e aku a pnu. Ua like ke kahua Kamwai knino me hemomi la iinua o ka eiwa hapauuu o ka lahui. me kekahi mea i liaawi ia aku i na p"aa lTa1iiki ole ia lakou ke hoomaop<>t>o l T a < i aku o k'i hiki i k<> k.-i lahui ano h«xn>o no ke apo aku a maluma. a mnhilo oia kumu, ua liJo hoi ka nu-a hiX»l>omaikai i mannoia no kanaka i mea ho >poino. Ma keia ano i ku- 1 pouo ole Jii ke lawe ia na Kanawai;

i lify:Yala loa e li]o i ana no na, aaka. Ua i lioo- j aāna ia e alakaeana ia ia nia ke ' iulana ē lilo ole ai ht» niea hnopoi-l .10 nona iho. ! * He uiea kamaīiao no li>>i ka loaa I ikoakoa ana o poe kanak;i. \ i e hoi n» kuiriu, e hikii ji i& poe kanakn. hooknokn.i i;i i la'kou hoi 'in.alaloon,rkiHßii IC;inawa'i manao iuaikai'o mn k« i Amerika. He kakaj!tahi }«*t ka ikfj o keia mea. a»*.*, na i'.lu ae 1 ao keiā oiaio ūa hojk«' mna ke Akna Mann. oia ka -\va e hooko im si irana o'elo r i wanana ai no keka ti auponi hon, he iiiiponi nona na i'no elna i hoiilom i f i, e like nie'ia i hoike ia ma Hoikeana, 18: 11-17; i ko ai ia tma, ua nee s\e ivoi t,\w homoinn a me na hnokauhiaha ī ka poe e hoao nna e hoomar,a i ke Akua e like" me. Kat,a olelo, a o keia ka pee i haaleie ai ia' a me Knelani, a o ua poe h, oia no na hōole popo i ulu ae maliopeo ka Lutera a me kona hoa. ma ia mau ao ana, Na keia poe i kukulu mnn ke aupuni Ainerica, maluaf; o ko lakou haipule a .hoopono, a pela i ku ai ke Komukanāwai hoopono a liberala 0 Amerika, a k'u ai hoi he aupuni nona na ano i heike ia-ma na hoailoha pepeiaohao elua ojfca holoholona P.a ka uanana—ho aununi me elua ano, —a he oiaio he elJa ano 10 no o Ammka he hoolepope a he repahalika, he 3 home no na kanaka a pau i hookaumalia ia he aupuni mai ka„ ma o ka lahui, a no ka lahui,—he repubalika kona olelō ana E like me ka manao maikai a me ka hoopono a kuokoa o ka poe i haalele ai mamoli o ko lakou hoino ia ma ko lakou onehaiiau ma Europa, pela ka maikai o ka lakou mau hana i hookumu ai i ke auouni o Amenka, ma na nnp a pav.. a e like me ke ano eo ka hoailona o keia anpuni—"e olelo ana e like me ke deragona." pela no i loli mai ai ke ano maikai o keia lahui a me keia aupuni a ua kua der;igona oia i 'keia manawa, e hana ana e like me ia uiea a he wa no e heino a e hoao ana no oia e hoino a e huopi'ikia i ka poe hoooono. 'Ma keia helu aku makou e hoike aku ai' i keia ano o lfe Aupuni Anieiika, e like me ia'e hana anoe mai nei. He okoa loa na kanaka o ka wa mua i knkiiluia ai o Amerika a lilo he anpiini rc—Htr poe Bontnnia ko lakou īiui, a lie poe kanaka naau koa, a he poe manao kuokoa, e kue ana i na hana hookoikoi a ka aoao alii mai. He poe porotesta, he poe e kue ana i na hana hookauinaha wale mai a na 'lii a me na hana a ka lioomana i kulike ole mo ka olelo hemolele a ke Akua, Malalo o keia mau ano o keia poe kanaka, ua loaa iu Ameiika ka poe kupono e hiki ai ke hookumu i ka lahui a me ke aupuiii i hooko ia ai ka ke Akua mea i ike ;ii mai ke kumu maiu ka hopena e hiki mai ana i keia honua. ]īe lahui hoopono namakua o ko Aupuui Amerika, a ua kaulana ko lakou ?nonlelo i ke ao nei. Ua kamaaina ka inoa o Keoki Wakinekona, kn lakou alakai mua. He Reritania oia a e nolio kupa ana maUilo o na moi Keoki o Enelani oia au. Aka, no ko ke ;iupuui makua liookau ana i na auliau koikoi maluna o na makaainanao koua inau panalaau o Amerika, me ka loaa ole ia lakou o' ka mana e hoouna aku i kekahi mau lunamakaainana e kaana a hana pu i na liana kaua\v,ai maluna o lakou a ke aupuni makua o hoohaua ana malunaolakou, nolaila.ua kue aku na makaainana alii i ke aupuni makua. Ma keia kakou e ike ai, . o ka lioopono ka mea i koa ai o keia man kupa heluna uuku o ka moi Keoki, e kue aku i ka hookoikoi wale a me keakea ana i lakou kuokoa, Malalo o keia mau kumu, ua kupono loa keia poe. no ia wa, no ka i hooko ana i na hana a ke Akua, e like me ia i wanana' ia. Me Jie la maoli no o Wa-; sinetona, he mea i hanau ia uo ia au, a no kana liana i j hana ai; e liko hoi. mePotero ka Kui, Napoliona ka Xui, a mo iu kanaka manma aku o lakou, a maljopo inai nei hoi. Pela »10 kona niau lioa i komo' pu me ia iloko o na hooikaika ' 0 lunakila lakou mai nu hani ano o wale, a kinai wale hoi i ke kuloana o Uola a mo kon kanaka e kuliana liko iloko o tia luvoponopJno ana a pau o' [n\i atta i kom* noho ponoi iho it mo kona nqiio lahui aua> Ua; lanakila koialpoo/a ua kuokoa lakou, imihopo o ko kaua ima i ka o kuo ana i ko: Lakou mau p<.jho kanaka; i ka 1770 ko lakou kokala akoa ;\na i ko lakoiu kuokoa, a ho^

mau. makaliiki mahope mni,S ua ike ia kolakou nolio aupu-1 ni kuokoa anae' na laKui a; jiau. ■ - ■■■ /■ ■ ■ • . 1 I keia manawa, lie aiipuni n īi'o Amerika, i pahola akii kona iiiaina mai ka uuku a ka mii, niai ka lieluna leanalea 'he elua miliona a oi_aku a ke [ kau'aono miliona aoī aku. O ikaulu. nui ana o ka hihui, jaole ia mai 'kona 'lahui- a s ē;; iaka, mai ka poe o na aina o\ i Europa, mai, a 7ne ka lakou ■ aku. Oka poe komn nui, oia ; 'uo ka lahni Aii'iki o Irelani, I |ko na aina OMO e, ko ItalLa, : ja pela aku. Mamuli ō keia | komo nui ana mai o ke unu a rme ka ino o Europa, ua lilo: l' ka lahui Amerika i keia mai nawa me kekahi pahu barela . i hoopiha ia i kela a me keia| koena mea ai, a eia ke paila; i a ke"kuku nei, e awili ana i j !ke ino a 'me' ka maikai. 'I | keia manawā, ua aneane e | milo ia a nalowale ke ano la-1 hui kuamoo o Ameiika, ka' poe o Enelani a me kekahi poe kakaikahi o nalahui e ae. | nana i hookumu ae ka lahui. j A e like me ko lakou ane naj io ana aku, pela no e nalowale j nei na ano maikai o na makua ■ laliui Amerika a me ko lakou \ hoopono, a eia ma ko -lakou wahi i keia la, lie lahui i awij li ia mai loko mai o ke nnu a jme ke ino o kela a me keia i lahui i pae aku i Amei'ika i ihanau«ae mahope mai. 0 i keia iho la ke kulana o ka laJhui nona ke aupuni Amei'ika. jNo keia ano i ike ai kakou i ike ino « keia repubalika i ikeiala. Ka pepehi kanaka, |ka li-kanawai ole ia o ke kai naka, ka powa, ka. pue"wahiine, ka moe kolohe, o na hana ino a pau i kaulana, ua hana i ia ma Kokoma a me Komora, i a me na wahi e ae a pau i ho- | opai ia e ko Akua no ke ino, t oia ke ike ia a ke kaniana nei )no Amerika. Ikaboi>a ka inoa kapa kupono no Amerika i keia wa. Ua lanakila ke ino, ke kuko ino, ma na ano nui a I pau ma na mea a pau, a liiki | i na kaliunapule koe uuku j aku kekahi hapa o ka lahui, jame ke kumukanawai. oka j poe hoopono i koe, lie ewe j mai lakou o ka poe kahiko, a \ oia no ka poe hoopololei e liike me ke kumukanawai a me ina kahu kumu i kukulu ia ai t ke aupuni repubalika o Ame-;i-ika Huipuia. j Aole i uau.